14 Wykład XIV Cz II Zmienność DNA pozajądrowego

background image

Wykład XIV

DNA pozajądrowy

ctDNA (cytoplazmatyczny =

pozajądrowy)

• mtDNA (mitochondrialny)
• cpDNA = chlDNA (chloroplastowy)

background image

background image

CECHY mtDNA

• mała cząsteczka, od 16-20 tys.pz
• charakter haploidalny
• kolisty, czysty (bez histonów)
• Zasadniczo brak intronów (u niższych

eukariotów są), DNA repetytywnego,

pseudogenów i elementów ruchomych

• brak zmetylowanych zasad

background image

• region kontrolny (pętla D, D loop)

zawiera operon do replikacji i
transkrypcji

• układ genów swoisty dla dużych

grup systematycznych (owady,
nicienie, kręgowce)

• dziedziczy się po matce
• nie podlega rekombinacji
• szybkie tempo gromadzenia
mutacji

background image

mtDNA dziedziczony jest

tylko po matce (?)

background image

mtDNA wyłamuje się z reguły uniwersalności

kodu genetycznego

AGA i AGG = stop (w jądrowym Arg)
AUA = Met (w jądrowym Leu)
AUA i AUU = kodon inicjujący (AUG w

jądrowym)

geny mitochondrialne nie mają wspólnej

przeszłości z genami jądrowymi – konsekwencja

endosymbiotycznego pochodzenia

background image

Pętla D składa się z 1 274 pz i zawiera

operon do replikacji łańcucha H i

transkrypcji łańcucha L i H

Replikacja mtDNA u ssaków zachodzi w

sposób asynchroniczny:

- każda z dwu nici (H bogata w puryny i L

bogata w pirymidyny) miejsce inicjacji ma

w innym regionie - najpierw replikuje się

nić H

- gdy zreplikuje się około 70%
nici H - rozpoczyna się synteza
nici L.

background image

Transkrypcja nici H

przebiega zgodnie z ruchem

wskazówek zegara, a nici L

odwrotnie.

background image

mtDNA koduje:
- 22 rodzaje tRNA
- 2 rodzaje rRNA
- 13 białek łańcucha oddechowego:
cytochrom b
3 podjednostki oksydazy
cytochromowej
2 podjednostki syntazy ATP
7 podjednostek
dehydrogenazy

background image

background image

background image



















Polimorfizm mtDNA u
człowieka

• Znana

jest

kompletna

sekwencja

ludzkiego mtDNA (od 16 558 do 16 576

pz, 657 miejsc polimorficznych, w tym

141 w regionie kontrolnym).

• Na podstawie badań sekwencji wykryto

w polskiej populacji 2 europejskie typy

mtDNA i jeden kaukazki.

• Liczba wykrywanych typów mtDNA jest

zależna od 2 czynników:

- liczby badanych miejsc restrykcyjnych
- stopnia zmienności mtDNA w obrębie

populacji

background image

Przyczyny częstych mutacji w

mtDNA

• mniejsza wydajność systemu naprawczego
• większa częstość replikacji
• zwiększenie tolerancji na substytucje w

terminalnym nukleotydzie kodonu

• nie chroni go struktura chromatynowa
• mutaganami są wolne rodniki
powstające jako uboczny
produkt oddychania

background image

Efekt mutacji mtDNA w fenotypie
zależy od:
- procentu zmutowanych cząsteczek u

danej osoby

- do jakiej tkanki trafią większe ilości

cząsteczek zmutowanych

• Efekt mutacji częściej pojawia się u

osób starszych

• Najszybciej mutuje region kontrolny

czyli pętla D

background image

• W regionie pętli D wyróżnia się

obszary (segmenty) o dużej
zmienności = sekwencje
Andersona.

• Zmienność w obrębie tych

sekwencji pomiędzy osobnikami
niespokrewnionymi wynosi 3%.

• Region ten jest wykorzystywany

do identyfikacji osobników np. ze
śladów biologicznych oraz do
ustalania pokrewieństwa

background image

Przykłady chorób

mitochondrialnego DNA

• Choroba Parkinsona
• CPEO (chroniczny postępujący paraliż

mięśni oka)

• Cukrzyca
• Dystonia
• Zespół Lebera (neuropatia
oczna) – mutacja w genie
12SrRNA, zwykle 100%
cząst. mtDNA jest zmutowanych

background image

Zmiany w mt DNA mogą być także

wywoływane przez mutację w genach

jądrowych - kodujących białka

strukturalne mitochondriów lub białka

związane z regulacją ich funkcji.

• W chorobach wynikających ze zmian w

mtDNA dziedziczonych w sposób

matczyny stwierdza się różnorodność

objawów wśród tej samej rodziny,

• gdyż w komórce najczęściej koegzystują

ze sobą DNA niosące patogenną mutację

i DNA niezmutowane i jest to tzw.

heteroplazmia.

background image

CECHY cpDNA

• występuje w chloroplastach i innych

plastydach

• podobny do bakteryjnego
• Wielkość od 140 do 200 kpz (zależy

od gat.)

• kolisty
• „czysty” (nie tworzy
kompleksów z histonami)
• brak zmetylowanych zasad
• rybosomy 70S

background image

cpDNA koduje:
- rRNA (16S, 5S, 4,5S, 23S)
- tRNA (dla 32 tRNA u Marchantia polymorpha)
- syntetazy aminoacylo-tRNA
- polimerazy RNA, DNA oraz białka niezbędne do

replikacji DNA i ekspresji genów

- białka rybosomalne
- białka bezpośrednio
związane z fotosyntezą
(białka wiążące chlorofil,
białka cytochromu b,f itp.)
Większość (2/3) białek
Chloroplastowych
Jest kodowana w DNA
jądrowym,.

background image

background image

Pochodzenie mtDNA i cpDNA

Teoria endosymbiozy
Mitochondria i chloroplasty powstały na

drodze endosymbiozy, w którą weszły

bakterie wolnożyjące na bardzo wczesnym

etapie ewolucji z progenotami czyli

przodkami komórek Eucaryota.

Teoria ta opiera się na większym
podobieństwie budowy
i ekspresji genów tych organelli
do bakterii niż do eukariotów

background image

SYSTEMY NAPRAWCZE DNA

• Zmiany w składzie lub w strukturze DNA

(powstają na skutek mutacji, błędów w
replikacji i rekombinacji) są naprawiane
przez SPECJALNY SYSTEM ENZYMÓW
NAPRAWCZYCH

• Procesy reperacyjne DNA zachodzą:
- w okresie przedreplikacyjnym
- w czasie replikacji
- w okresie postreplikacyjnym

background image

Reperacja uszkodzeń DNA

wywołanych mutagenami

chemicznymi:

- zasady azotowe po dezaminacji mogą

samorzutnie oddysocjować

- mogą być wycinane endonukleazami
- uzupełnienie przez polimerazę DNA
- pęknięcia zespalane przez ligazy
Reperacja uszkodzeń DNA

wywołanych mutagenami fizycznymi

- UV-dimery (fotodimery) są usuwane

przez fotoliazę

- przez UVr-endonukleazy

background image

Uvr-endonukleazy, kompleks enzymów, z których
jeden (uvrA) koduje biało rozpoznające uszkodzony
nukl. (dimer pirymidynowy)

• Inne, uvrB i uvrC wycinają w
• odległości 7pz na końcu 5’ i
• w odl. 5pz na koncu 3’,
• Ten odcinek 12pz jest usuwany
• przez helikazę kod.
• przez gen uvrD,
• Teraz polimeraza DNA i ligaza

background image

Naprawa pęknięć jednoniciowych
-

powstają np. w wyniku działania promieni

jonizujących

- działanie ligazy DNA

Naprawa pęknięć dwuniciowych

- powstają w wyniku działania pr.

jonizujących, mutagenów chemicznych lub
podczas rearanżacji genomowych (np.
receptorów limfocytów T i B)

- zaangażowane są 4 grupy genów, których

produkty są związane z łączeniem końców
niehomologicznych NHEG (non-
homologious end-joining)

background image

Naprawa uszkodzeń DNA w czasie

replikacji u E. coli – polimeraza
DNA III

- usuwa mylnie włączone zasady
- częstość błędnie włączanych nukleotydów

wynosi 10

-9

- właściwości korekcyjne – podjednostka E

wycina w kierunku 3’ do 5’

- gen mut A łatwo mutuje (mutacja

mutatorowa)

Znane są też mutacje antymutatorowe

obniżające częstość mutacji spontanicznych

background image

System naprawy SOS (Save Our

Souls) DNA u E.coli

- geny represorowe genów SOS–

lexA, lambda, recA

- geny kontrolujące podziały – umu
- geny kontrolujące enzymy

naprawcze – uvr

- geny kontrolujące rekombinację -

rec

background image

background image

background image

background image


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
14 Wykład XIV Cz II Zmienność DNA pozajądrowego
13 Wykład XIII Zmienność DNA pozajądrowego
13 Wykład XIII Zmienność DNA pozajądrowego
Wykład III cz II moder kot
14 Wykład Patofizjologia, far, II rok III sem, patofizjologia, wykłady egzamin
Cw 14 Stawonogi pasozytnicze cz II
WYKŁAD?DANIA LABOL CZ II
Wykład 14, psychologia, II rok, procesy poznawcze cz. II
Wykład 5 An wsk cz II
Metody numeryczne wykłady cz II
dr Robaczyński, Wykłady - Prawo cywilne cz. II(2)
14 MOLTKE Star, semestr II, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, Materiały od wykładowcy
chemia nieorganiczna wykłady cz II
wyklad 4 cz ii
Sem II Transport, Podstawy Informatyki Wykład XIV i XV Object Pascal Funkcje i procedury
Chirurgia wyklad 5 cz II
Wykład 7, procesy poznawcze cz. II

więcej podobnych podstron