Rząd: trędownikowce

Scrophulariales

Rodzina:

trędownikowate

Scrophulariaceae

- 5 000 gatunków
- w Polsce 100 gatunków

 rośliny zielne, krzewy, drzewa

 wiele gatunków należy do tzw.

pasożytów zielonych (półpasożytów)

 liście skręto- lub naprzeciwległe

 kwiatostany grzbieciste,

zrostopłatkowe

 tendencja do redukcji liczby

pręcików do 4 lub 2

 owoc: torebka

Rodzina:

trędownikowate

Scrophulariaceae

świetlik łąkowy

dziewanna
kutnerowata

Naparstnica

Digitalis sp.

D. purpurea

D. lanata

D. lutea

Naparstnica purpurowa

Digitalis

purpurea

• naturalnie występuje w Europie

północnej i zachodniej

• w Polsce występuje dziko w

Karpatach, Sudetach, Górach
Świętokrzyskich

• roślina dwuletnia, rzadziej bylina

• dorasta do 150 cm wysokości

• liście jajowatolancetowate

• kwiaty zebrane w grona

GATUNEK PRAWNIE CHRONIONY

Naparstnica purpurowa

Digitalis

purpurea

surowiec:

Liść naparstnicy purpurowej

• 0,1-0,3% glikozydów kardenolidowych
purpureaglikozyd A i B
digitoksyna
gitoksyna
• 1% glikozydów pregnanowych
• saponiny steroidowe
• flawonoidy: luteolina, apigenina, digicytryna
• śluzy
•kwasy fenolowe
• enzym: digipurydaza

Naparstnica wełnista

Digitalis lanata

• naturalnie występuje na półwyspie

Bałkańskim, gdzie jest byliną

• w warunkach Europy Zachodniej

i Środkowej - roślina dwuletnia

• dorasta do 150 cm

• liście lancetowate

• kwiaty zebrane w grona

• korzeń wiązkowy

Naparstnica wełnista

Digitalis lanata

Surowiec

Liść naparstnicy
wełnistej

•

0,4-1,1 % glikozydów kardenolidowych

Pierwotne: lanatozydy A, B, C i ich
pochodne, digoksyna

Wtórne: acetylodigitoksyna,
acetylodigoksyna

• glikozydy pregnanowe
•1% saponin steroidowych

•flawonoidy: luteolina, scutelareina,
•cholina

Lanatozydy w porównaniu z glikozydami naparstnicy
purpurowej działają szybciej, trzykrotnie silniej, kumulują się
w znacznie mniejszym stopniu.

• w leczeniu niewydolności krążenia

pochodzenia sercowego

glikozydy kardenolidowe:
• zwiększają

siłę skurczu mięśnia sercowego

(działanie inotropowe dodatnie)

• zwalniają rytm pracy serca (działanie

chronotropowe ujemne), dzięki temu
pracuje ono wolniej, ale wydajniej

• powodują spadek ciśnienia żylnego
• słabe działanie diuretyczne

Działanie i zastosowanie

Naparstnica wełnista

Digitalis lanata

•do niekorzystnych działań należy zaliczyć zwiększenie

pobudliwości mięśnia sercowego, co może prowadzić do
zaburzeń rytmu serca.

•przedawkowanie prowadzi

do zatrzymania akcji serca w fazie skurczu

Naparstnica wełnista

Digitalis lanata

Wymagania klimatyczne, glebowe i pokarmowe

• nasiona kiełkują na świetle przy

temp. 10-12º C (optymalnie ok. 20º
C)

po 14- 36 dniach

• stanowiska słoneczne

• gleby żyzne, o uregulowanych

stosunkach wodnych

• duże zapotrzebowanie na wodę

w okresie kiełkowania i wschodów

Naparstnica wełnista

Digitalis lanata

Zakładanie plantacji:

wysiew nasion do wprost do gruntu (5 kg/ha)
w rzędy co 40 cm

• późną jesienią – wschody w kwietniu
• wczesną wiosną (IV) – wschody po 2-3

tygodniach

Zbiór:

• w fazie rozwiniętej rozety (k. IX),

po 5 miesiącach od wschodów

• plon: 2 –3,5 t/ha

Suszenie:

• w temp. 30º C lub ogrzanie w

100 ºC

Choroby :

zgorzel siewek, askochytoza naparstnicy, septorioza

naparstnicy, antraknoza, mączniak rzekomy

Szkodniki:

mszyce, pluskwiaki

Naparstnica wełnista

Digitalis

lanata

Rodzina:

psiankowate

Solanaceae

Rząd: psiankowce
Solanales

- 2 500 gatunków
- w Polsce 11 gatunków

rośliny zielne, krzewy i niskie

drzewa

 liście skrętoległe
 kwiaty promieniste o koronie

zrosłopłatkowej

 owoc: jagoda lub torebka

Pokrzyk wilcza jagoda

Atropa

belladonna

Lulek czarny

Hyoscyamus

niger

Bieluń dziędzierzawa

Datura

stramonium

• naturalnie występuje w

krajach tropikalnych
(Ameryka Środkowa
i Południowa)

• roślina roczna

• dorasta do 100 cm wysokości

i wyżej

• liście grubo ząbkowane

• kwiaty duże, lejkowate, białe

osadzone w kątach
rozgałęzień

• owoc: kolczasta torebka

Bieluń

dziędzierzaw

a

Surowiec

Liść bielunia

• 0,2 –0,5% alkaloidów

tropanowych

hioscyjamina i skopolamina

• 4-7% garbników

• śladowe ilości olejku

eterycznego

Bieluń dziędzierzawa

Datura

stramonium

Bieluń indiański

Datura innoxia

•naturalnie występuje w

Ameryce Środkowej i
Południowej, gdzie jest rośliną
wieloletnią

•w klimacie umiarkowanym

roślina roczna

•dorasta do 100 cm wysokości

i wyżej

•liście całobrzegie, lekko

wcięte

•kwiaty duże, lejkowate, białe,

osadzone w kątach
rozgałęzień

•owoc: kolczasta torebka

•0,1 –0,6% alkaloidów tropanowych

hioscyjamina, skopolamina, atropina,

tropina

•garbniki

Bieluń indiański

Datura innoxia

Surowiec

Ziele bielunia indiańskiego

Działanie i zastosowanie

skopolamina - środek rozkurczowy na mięśnie

gładkie

 rozszerza oskrzela (przeciwastmatycznie),

 w postaci w butylobromku stosowana

przy stanach skurczowych przewodu
pokarmowego, kolce jelitowej, kamicy
żółciowej
i nerkowej

 działa depresyjnie na ośrodkowy układ

nerwowy - w postaci bromowodorku
stosowana w chorobie lokomocyjnej, chorobie
Parkinsona, psychozach.

Bieluń indiański

Datura innoxia

Wymagania klimatyczne, glebowe i
pokarmowe

• roślina klimatu tropikalnego o dużych

wymaganiach dotyczących ciepła i
wilgoci

• gleby ciepłe, żyzne, z dużą zawartością

próchnicy

• stanowiska słoneczne, na pełnym

oborniku

• obfite nawożenie mineralne

60–80 kg/ha N
60-90 kg/ha P2O5
100-120 kg/ha K2O

Bieluń indiański

Datura innoxia

Zakładanie plantacji:

• wysiew nasion w

kwietniu - maju

wprost do gruntu (10-12

kg/ha), na głębokość 2 cm.

• stratyfikacja nasion przez 3 tygodnie w wilgotnym piasku

w temp. 4º C zapewnia równomierne wschody

• wschody po 3-4 tygodniach

• rozstawa rzędów – 60 cm

Bieluń indiański

Datura innoxia

Zbiór:

• początek dojrzewania owoców

• ścina się całe ziele na wysokości 15-20 cm

nad ziemią

Suszenie:

• w suszarniach komorowych w temp. 80º C
• w suszarniach bębnowych 130-140º C

Powolne suszenie surowców alkaloidowych jest
niewskazane, sprzyja działaniu enzymów.

Plon ziela: 3-5 t/ha
Plon skopolaminy: 18-36 kg/ha

Choroby:

zgorzel siewek, sucha plamistość

Szkodniki:

mszyce, zmieniki, muchówki, gąsienice piętnówek i

błyszczki jarzynówki

Bieluń indiański

Datura innoxia