Metodologia badań naukowych, cz. I
dr n. med. Szymon Brużewicz
Metodologia badań naukowych, cz. I
dr n. med. Szymon Brużewicz
Celowość badań naukowych
Brak (współczesnej) literatury
Zagadnienie do końca poznane
Problem wymaga rozwiązania
Dotychczasowe wyniki mało wiarygodne
Dotychczasowe wyniki sprzeczne
Dotychczasowe wyniki niekompletne
Problem wymaga rozwiązania
Rodzaje badań naukowych
Badania opisowe
Badania analityczne
Badania ekologiczne
Badania przekrojowe
Badania kliniczno-kontrolne
Badania kohortowe
Badania eksperymentalne
Badanie opisowe
Opis zjawiska
Możliwość porównań z innymi populacjami
Przy ocenie prowadzonej dla kilku punktów czasowych
– możliwość określenia trendów czasowych i
prognozowania
W przypadku porównań konieczność przedstawienia
danych jako wartości względnych (współczynników,
wskaźników)
i ewentualnej standaryzacji
Badania analityczne
Ocena wpływu zmiennej lub zmiennych
niezależnych
na zmienną zależną
Zmienne niezależne nie są modyfikowane przez
badacza
Konieczność wyeliminowania wpływu czynników
zakłócających
Badanie kliniczno-kontrolne
Grupa badana
– osoby, u których występuje
określony skutek zdrowotny
Grupa kontrolna
– osoby wolne od określonego
skutku zdrowotnego
Obie grupy podobne pod względem innych cech
społecznych –
matching
do grupy kontrolnej
Porównanie proporcji osób narażonych w grupach
Badanie dotyczy przeszłości (
badanie
retrospektywne
)
lub czasu rzeczywistego
Badanie kliniczno-kontrolne
Narażenie
(+)
Narażenie
(-)
Skutek (+)
++
+ –
Skutek (-)
– +
– –
Badania kohortowe
Grupa badana
– osoby wolne od poszukiwanego
skutku, narażone na domniemany czynnik ryzyka
Grupa kontrolna
– osoby wolne od poszukiwanego
skutku, nienarażone na badany czynnik
Porównanie częstotliwości występowania
poszukiwanego skutku zdrowotnego w obu grupach
Badanie dotyczy przyszłości (
badanie
prospektywne
)
Badanie jest długotrwałe (
badanie longitudinalne
)
Badanie kohortowe
Skutek (+)
Skutek (-)
Narażenie
(+)
++
+ –
Narażenie
(-)
– +
– –
Badania eksperymentalne
Ocena wpływu zmiennej niezależnej na zmienną zależną
Zmienna niezależna znajduje się pod kontrolą badacza
Grupa badana i grupa kontrolna
Randomizacja do grup
Zasada próby ślepej i próby podwójnie ślepej
Badania eksperymentalne na ludziach:
- badania kliniczne kontrolowane
- próby terenowe
Badania eksperymentalne
Grupa „badana” vs. grupa „kontrolna”
Oznaczanie liczby przeżywających Escherichia coli
O157:H7
Próbka z dodatkiem ciprofloksacyny
(grupa
„badana”)
Próbka bez dodatku ciprofloksacyny
(grupa
„kontrolna”)
Inkubacja w temperaturze 37ºC przez 24 godziny
Oznaczanie liczby bakterii co 4 godziny
Badania eksperymentalne
Porównanie liczby przeżywających bakterii
Określenie liczby bakterii przeżywających działanie
ciprofloksacyny po różnym czasie inkubacji
Określenie liczby przeżywających bakterii w
zależności
od stężenia ciprofloksacyny
Określenie przeżywalności bakterii (WZROST/BRAK
WZROSTU) w zależności od stężenia ciprofloksacyny
Określenie przeżywalności bakterii (WZROST/BRAK
WZROSTU) w zależności od czasu działania
określonego stężenia ciprofloksacyny
Kliniczne badania kontrolowane
Ocena skuteczności nowej procedury terapeutycznej
Pacjent musi wyrazić zgodę na udział w badaniu
i ma prawo wycofać się w dowolnym momencie
Zasada randomizacji
– losowy przydział do grupy
badanej lub kontrolnej
Grupa badana
– pacjenci leczeni nową metodą
Grupa kontrolna
– pacjenci leczeni dotychczasową
metodą
Porównanie wyników terapeutycznych w obu grupach
Kliniczne badania kontrolowane
Ocena potencjalnych efektów ubocznych nowego
leku
Pacjent musi wyrazić zgodę na udział w badaniu
i ma prawo wycofać się w dowolnym momencie
Zasada randomizacji
– losowy przydział do grupy
badanej lub kontrolnej
Grupa badana
– pacjenci otrzymujący nowy lek
Grupa kontrolna
– pacjenci otrzymujący placebo
Porównanie częstotliwości występowania
określonego efektu w obu grupach
Kliniczne badania kontrolowane
Ocena potencjalnych efektów ubocznych nowego
leku
Zasada próby ślepej i próby podwójnie ślepej
Próba ślepa
– pacjent nie wie, czy jest w grupie
otrzymującej lek czy placebo
Próba podwójnie ślepa
– lekarz prowadzący nie wie,
czy pacjent jest w grupie przyjmującej lek czy
placebo
Etapy badania naukowego
Przegląd literatury
Hipoteza
Cel badania
Grupa badana – dobór próby
Metodyka – narzędzia badawcze
Analiza wyników – statystyczna i logiczna
Opracowanie wyników – dokumentacja
Prezentacja i publikacja wyników
Prawidłowe formułowanie
hipotezy
Literatura
Różne kolory odmiennie wpływają na narząd
wzroku.
Patrzenie na zielone przedmioty powoduje
wypoczynek narządu wzroku.
Kolor zielony powstaje z nałożenia na siebie
koloru niebieskiego i żółtego.
Nie wiadomo, jak na narząd wzroku wpływają
kolory niebieski i żółty.
Prawidłowe formułowanie
hipotezy
Hipoteza
Kolory niebieski i żółty również powodują
wypoczynek narządu wzroku.
Cel pracy
Zbadanie wpływu koloru niebieskiego i żółtego
na narząd wzroku
Błędne formułowanie hipotezy
Literatura
Różne kolory odmiennie wpływają na narząd
wzroku.
Patrzenie na zielone przedmioty powoduje
wypoczynek narządu wzroku.
Kolor czerwony wpływa pobudzająco na narząd
wzroku.
Błędne formułowanie hipotezy
Hipoteza
Kolory czerwony powoduje wypoczynek narządu
wzroku.
Cel pracy
Zbadanie wpływu koloru czerwonego na narząd
wzroku
Wyodrębnienie próby
Próba reprezentatywna
– z przyjętą dokładnością
opisuje strukturę zbiorowości generalnej
Sposób doboru próby:
- dobór celowy
- dobór losowy
- matching (dopasowanie)
Dobór celowy
Zależny od badającego
Stopień reprezentatywności zależy wyłącznie od
jakości przeprowadzonej selekcji
Dobór losowy
Stopień reprezentatywności wzrasta wraz ze
wzrostem liczebności próby
Narzędzia badawcze
Ankieta standaryzowana
Wywiad standaryzowany
Pomiar
Rodzaje stosowanych pytań
Pytania otwarte
Ile papierosów dziennie palisz?
Pytania zamknięte
Ile papierosów dziennie palisz?
a) <10 szt.
b) 10-20 szt.
c) >20 szt.
Pytania dychotomiczne
Czy palisz papierosy?
a) tak
b) nie
Jasne sformułowanie pytań
Czy kiedykolwiek byłeś hospitalizowany?
???
Czy kiedykolwiek byłeś w szpitalu?
Tak, w odwiedziny u chorej cioci.
Czy kiedykolwiek leżałeś w szpitalu?
Tak, kiedy się urodziłem.
Czy kiedykolwiek leżałeś w szpitalu z powodu
choroby?