Metodologia badań naukowych, cz. I

dr n. med. Szymon Brużewicz

Celowość badań naukowych

Brak (współczesnej) literatury



Zagadnienie do końca poznane

 Problem wymaga rozwiązania

Dotychczasowe wyniki mało wiarygodne

Dotychczasowe wyniki sprzeczne

Dotychczasowe wyniki niekompletne

 Problem wymaga rozwiązania

Rodzaje badań naukowych

Badania opisowe

Badania analityczne



Badania ekologiczne



Badania przekrojowe



Badania kliniczno-kontrolne



Badania kohortowe

Badania eksperymentalne

Badanie opisowe



Opis zjawiska



Możliwość porównań z innymi populacjami



Przy ocenie prowadzonej dla kilku punktów czasowych
– możliwość określenia trendów czasowych i
prognozowania



W przypadku porównań konieczność przedstawienia
danych jako wartości względnych (współczynników,
wskaźników)
i ewentualnej standaryzacji

Badania analityczne



Ocena wpływu zmiennej lub zmiennych
niezależnych
na zmienną zależną



Zmienne niezależne nie są modyfikowane przez
badacza



Konieczność wyeliminowania wpływu czynników
zakłócających

Badanie kliniczno-kontrolne



Grupa badana

– osoby, u których występuje

określony skutek zdrowotny



Grupa kontrolna

– osoby wolne od określonego

skutku zdrowotnego



Obie grupy podobne pod względem innych cech
społecznych –

matching

do grupy kontrolnej



Porównanie proporcji osób narażonych w grupach



Badanie dotyczy przeszłości (

badanie

retrospektywne

)

lub czasu rzeczywistego

Badanie kliniczno-kontrolne

Narażenie

(+)

Narażenie

(-)

Skutek (+)

++

+ –

Skutek (-)

– +

– –

Badania kohortowe



Grupa badana

– osoby wolne od poszukiwanego

skutku, narażone na domniemany czynnik ryzyka



Grupa kontrolna

– osoby wolne od poszukiwanego

skutku, nienarażone na badany czynnik



Porównanie częstotliwości występowania
poszukiwanego skutku zdrowotnego w obu grupach



Badanie dotyczy przyszłości (

badanie

prospektywne

)



Badanie jest długotrwałe (

badanie longitudinalne

)

Badanie kohortowe

Skutek (+)

Skutek (-)

Narażenie

(+)

++

+ –

Narażenie

(-)

– +

– –

Badania eksperymentalne



Ocena wpływu zmiennej niezależnej na zmienną zależną



Zmienna niezależna znajduje się pod kontrolą badacza



Grupa badana i grupa kontrolna



Randomizacja do grup



Zasada próby ślepej i próby podwójnie ślepej



Badania eksperymentalne na ludziach:

- badania kliniczne kontrolowane

- próby terenowe

Badania eksperymentalne



Grupa „badana” vs. grupa „kontrolna”



Oznaczanie liczby przeżywających Escherichia coli
O157:H7



Próbka z dodatkiem ciprofloksacyny

(grupa

„badana”)



Próbka bez dodatku ciprofloksacyny

(grupa

„kontrolna”)



Inkubacja w temperaturze 37ºC przez 24 godziny



Oznaczanie liczby bakterii co 4 godziny

Badania eksperymentalne



Porównanie liczby przeżywających bakterii



Określenie liczby bakterii przeżywających działanie
ciprofloksacyny po różnym czasie inkubacji



Określenie liczby przeżywających bakterii w
zależności
od stężenia ciprofloksacyny



Określenie przeżywalności bakterii (WZROST/BRAK
WZROSTU) w zależności od stężenia ciprofloksacyny



Określenie przeżywalności bakterii (WZROST/BRAK
WZROSTU) w zależności od czasu działania
określonego stężenia ciprofloksacyny

Kliniczne badania kontrolowane



Ocena skuteczności nowej procedury terapeutycznej



Pacjent musi wyrazić zgodę na udział w badaniu
i ma prawo wycofać się w dowolnym momencie



Zasada randomizacji

– losowy przydział do grupy

badanej lub kontrolnej



Grupa badana

– pacjenci leczeni nową metodą



Grupa kontrolna

– pacjenci leczeni dotychczasową

metodą



Porównanie wyników terapeutycznych w obu grupach

Kliniczne badania kontrolowane



Ocena potencjalnych efektów ubocznych nowego
leku



Pacjent musi wyrazić zgodę na udział w badaniu
i ma prawo wycofać się w dowolnym momencie



Zasada randomizacji

– losowy przydział do grupy

badanej lub kontrolnej



Grupa badana

– pacjenci otrzymujący nowy lek



Grupa kontrolna

– pacjenci otrzymujący placebo



Porównanie częstotliwości występowania
określonego efektu w obu grupach

Kliniczne badania kontrolowane



Ocena potencjalnych efektów ubocznych nowego
leku



Zasada próby ślepej i próby podwójnie ślepej



Próba ślepa

– pacjent nie wie, czy jest w grupie

otrzymującej lek czy placebo



Próba podwójnie ślepa

– lekarz prowadzący nie wie,

czy pacjent jest w grupie przyjmującej lek czy
placebo

Etapy badania naukowego



Przegląd literatury



Hipoteza



Cel badania



Grupa badana – dobór próby



Metodyka – narzędzia badawcze



Analiza wyników – statystyczna i logiczna



Opracowanie wyników – dokumentacja



Prezentacja i publikacja wyników

Prawidłowe formułowanie
hipotezy

Literatura

Różne kolory odmiennie wpływają na narząd
wzroku.
Patrzenie na zielone przedmioty powoduje
wypoczynek narządu wzroku.
Kolor zielony powstaje z nałożenia na siebie
koloru niebieskiego i żółtego.
Nie wiadomo, jak na narząd wzroku wpływają
kolory niebieski i żółty.

Prawidłowe formułowanie
hipotezy

Hipoteza

Kolory niebieski i żółty również powodują
wypoczynek narządu wzroku.

Cel pracy

Zbadanie wpływu koloru niebieskiego i żółtego
na narząd wzroku

Błędne formułowanie hipotezy

Literatura

Różne kolory odmiennie wpływają na narząd

wzroku.

Patrzenie na zielone przedmioty powoduje

wypoczynek narządu wzroku.

Kolor czerwony wpływa pobudzająco na narząd

wzroku.

Błędne formułowanie hipotezy

Hipoteza

Kolory czerwony powoduje wypoczynek narządu
wzroku.

Cel pracy

Zbadanie wpływu koloru czerwonego na narząd
wzroku

Wyodrębnienie próby



Próba reprezentatywna

– z przyjętą dokładnością

opisuje strukturę zbiorowości generalnej



Sposób doboru próby:

- dobór celowy

- dobór losowy

- matching (dopasowanie)

Dobór celowy



Zależny od badającego



Stopień reprezentatywności zależy wyłącznie od
jakości przeprowadzonej selekcji

Dobór losowy



Stopień reprezentatywności wzrasta wraz ze
wzrostem liczebności próby

Narzędzia badawcze



Ankieta standaryzowana



Wywiad standaryzowany



Pomiar

Rodzaje stosowanych pytań

Pytania otwarte

Ile papierosów dziennie palisz?

Pytania zamknięte

Ile papierosów dziennie palisz?

a) <10 szt.
b) 10-20 szt.
c) >20 szt.

Pytania dychotomiczne

Czy palisz papierosy?

a) tak
b) nie

Jasne sformułowanie pytań

Czy kiedykolwiek byłeś hospitalizowany?



???

Czy kiedykolwiek byłeś w szpitalu?



Tak, w odwiedziny u chorej cioci.

Czy kiedykolwiek leżałeś w szpitalu?



Tak, kiedy się urodziłem.

Czy kiedykolwiek leżałeś w szpitalu z powodu

choroby?



