KU JAKIM WARTOŚCIOM

KU JAKIM WARTOŚCIOM

WYCHOWYWAĆ

WYCHOWYWAĆ

WSPÓŁCZEŚNIE?

WSPÓŁCZEŚNIE?

JAKIE WARTOŚCI

JAKIE WARTOŚCI

ZAPROPONOWAĆ

ZAPROPONOWAĆ

WSPÓŁCZESNYM

WSPÓŁCZESNYM

LUDZIOM?

LUDZIOM?

KTO MA DOKONYWAĆ

KTO MA DOKONYWAĆ

WYBORU TYCH WARTOŚCI?

WYBORU TYCH WARTOŚCI?

Wartości aktualne

Wartości aktualne

współcześnie

współcześnie



Jako szczególne wymagania

Jako szczególne wymagania

stające przed współczesnym

stające przed współczesnym

wychowawca i środowiskami

wychowawca i środowiskami

wychowawczymi oraz

wychowawczymi oraz

teoretykami wychowania,

teoretykami wychowania,

Wolfgang Brezinka uważa

Wolfgang Brezinka uważa

wartości, które winny zaistnieć w

wartości, które winny zaistnieć w

poszczególnych osobach, a przez

poszczególnych osobach, a przez

wychowanie mogłyby być one

wychowanie mogłyby być one

nabywane i wychowywane.

nabywane i wychowywane.

Takie wartości aktualne

Takie wartości aktualne

wyrażałyby się w postawach:

wyrażałyby się w postawach:



1) postawie otwarcia na świat i życie,

1) postawie otwarcia na świat i życie,

która w osobie ludzkiej wynika z

która w osobie ludzkiej wynika z

ufności i przekonania, że świat i życie

ufności i przekonania, że świat i życie

posiadają sens i wartość;

posiadają sens i wartość;



2)

2)

postawie aktywności

postawie aktywności

;

;



3) postawie realizmu przejawiającej się

3) postawie realizmu przejawiającej się

w realistycznym rozumieniu świata i

w realistycznym rozumieniu świata i

siebie;

siebie;



4) postawa naznaczona kulturą serca.

4) postawa naznaczona kulturą serca.

.

.

Jan Paweł II o wartościach

Jan Paweł II o wartościach

(społecznych) aktualnych i

(społecznych) aktualnych i

ważnych w wychowaniu

ważnych w wychowaniu



1)

1)

praca

praca

,

,



2)

2)

solidarność

solidarność

,

,



3)

3)

miłość społeczna

miłość społeczna

, i wydaje się, że

, i wydaje się, że

zwłaszcza

zwłaszcza



4)

4)

wyobraźnia miłosierdzia

wyobraźnia miłosierdzia

.

.

a)

a)

wartość pracy

wartość pracy



Dzięki pracy dokonuje się pomnażanie dobra

Dzięki pracy dokonuje się pomnażanie dobra

wspólnego, stanowiącego dorobek narodu. Praca z tej

wspólnego, stanowiącego dorobek narodu. Praca z tej

racji ma charakter

racji ma charakter

pozytywny, twórczy, wychowawczy

pozytywny, twórczy, wychowawczy

i zasługujący.

i zasługujący.

Jan Paweł II podkreślał, że przez pracę,

Jan Paweł II podkreślał, że przez pracę,

człowiek nie tylko przetwarza przyrodę, ale „poniekąd

człowiek nie tylko przetwarza przyrodę, ale „poniekąd

bardziej staje się człowiekiem” (LE, nr 9).

bardziej staje się człowiekiem” (LE, nr 9).



Oczywiście tej wypowiedzi nie można jednak rozumieć

Oczywiście tej wypowiedzi nie można jednak rozumieć

w sensie marksistowskim, gdzie praca była widziana

w sensie marksistowskim, gdzie praca była widziana

jako czynnik osobotwórczy. Praca nie jest autokreacją

jako czynnik osobotwórczy. Praca nie jest autokreacją

nowego człowieka, lecz to konkretny człowiek przez

nowego człowieka, lecz to konkretny człowiek przez

swój wysiłek i pracę, staje się pełniejszym i

swój wysiłek i pracę, staje się pełniejszym i

wewnętrznie bogatszym człowiekiem. Praca chociaż

wewnętrznie bogatszym człowiekiem. Praca chociaż

rozwija osobowość człowieka, ale nie jest przyczyną

rozwija osobowość człowieka, ale nie jest przyczyną

jej powstania. Praca powinna służyć człowiekowi,

jej powstania. Praca powinna służyć człowiekowi,

wraz z owocami, które w jej wyniku powstają.

wraz z owocami, które w jej wyniku powstają.

a)

a)

wartość pracy (c.d.)

wartość pracy (c.d.)



Dla wzmocnienia etosu pracy w społeczeństwie polskim,

Dla wzmocnienia etosu pracy w społeczeństwie polskim,

papież wskazuje na potrzebę podjęcia działań

papież wskazuje na potrzebę podjęcia działań

wielokierunkowych, złączonych m.in. ze

wielokierunkowych, złączonych m.in. ze

zintensyfikowaniem ekonomicznej motywacji pracy,

zintensyfikowaniem ekonomicznej motywacji pracy,

premiowaniem uczciwej pracy, wykształcenia,

premiowaniem uczciwej pracy, wykształcenia,

umiejętności zawodowych, poczuciem więzi z zawodem

umiejętności zawodowych, poczuciem więzi z zawodem

i miejscem pracy. W tym względzie zauważa papież

i miejscem pracy. W tym względzie zauważa papież

potrzebę humanizacji pracy, w sensie ochrony

potrzebę humanizacji pracy, w sensie ochrony

pracownika i jego interesów, bezpieczeństwo pracy,

pracownika i jego interesów, bezpieczeństwo pracy,

ochrona środowiska naturalnego, autentyczne

ochrona środowiska naturalnego, autentyczne

upodmiotowienie pracownika i włączenie go do

upodmiotowienie pracownika i włączenie go do

współodpowiedzialności za zakład pracy i cały region.

współodpowiedzialności za zakład pracy i cały region.

Takie zaś odrodzenie etyki pracy, powinno się

Takie zaś odrodzenie etyki pracy, powinno się

realizować nade wszystko poprzez rodzinę, gdyż to w

realizować nade wszystko poprzez rodzinę, gdyż to w

niej powstają najbardziej trwałe wzorce etyczne;

niej powstają najbardziej trwałe wzorce etyczne;

a)

a)

wartość pracy (c.d.)

wartość pracy (c.d.)



Papież odrzucając ideę walki rewolucyjnej, opartej na przemocy fizycznej,

Papież odrzucając ideę walki rewolucyjnej, opartej na przemocy fizycznej,

apelował o potrzebę dialogu, współdziałania i solidarności. Solidarność

apelował o potrzebę dialogu, współdziałania i solidarności. Solidarność

pojmuje on zaś jako „sposób bytowania wielości ludzkiej, na przykład narodu,

pojmuje on zaś jako „sposób bytowania wielości ludzkiej, na przykład narodu,

w jedności, przy uszanowaniu wszystkich różnic, wszystkich odmienności,

w jedności, przy uszanowaniu wszystkich różnic, wszystkich odmienności,

jakie między ludźmi zachodzą. A więc jedność w wielości, a więc pluralizm”

jakie między ludźmi zachodzą. A więc jedność w wielości, a więc pluralizm”

(Gdynia – 11. VI. 1987 r.). Wpisuje się ta wartość w poczucie dobra

(Gdynia – 11. VI. 1987 r.). Wpisuje się ta wartość w poczucie dobra

wspólnego Ojczyzny, która jest wspólnym dobrem społecznym, wymagającym

wspólnego Ojczyzny, która jest wspólnym dobrem społecznym, wymagającym

trudnej sztuki i umiejętności pozytywnego kompromisu i rezygnacji z

trudnej sztuki i umiejętności pozytywnego kompromisu i rezygnacji z

interesów tak jednostkowych, jak i grupowych. Istnieje solidarność

interesów tak jednostkowych, jak i grupowych. Istnieje solidarność

zawodowo-grupowa, ogólnospołeczna i międzynarodowa (SRS, nr 32, 38-39).

zawodowo-grupowa, ogólnospołeczna i międzynarodowa (SRS, nr 32, 38-39).



Szczególnie ważne słowa na temat

Szczególnie ważne słowa na temat

solidarności

solidarności

, wypowiedział papież Jan

, wypowiedział papież Jan

Paweł II podczas swojego pobytu dnia 12.06.1987 r. w Gdańsku-Zaspie.

Paweł II podczas swojego pobytu dnia 12.06.1987 r. w Gdańsku-Zaspie.

Solidarność jako postawa moralna opiera się na dwu dopełniających się

Solidarność jako postawa moralna opiera się na dwu dopełniających się

płaszczyznach: naturalnej (związanej ze współzależnością) i nadprzyrodzonej

płaszczyznach: naturalnej (związanej ze współzależnością) i nadprzyrodzonej

(chrześcijańskiej). Solidarność pomaga nam „dostrzec ‘drugiego’ – osobę, lud

(chrześcijańskiej). Solidarność pomaga nam „dostrzec ‘drugiego’ – osobę, lud

czy naród – nie jako narzędzie, którego zdolność do pracy czy odporność

czy naród – nie jako narzędzie, którego zdolność do pracy czy odporność

fizyczną można tanim kosztem wykorzystać, a potem, gdy przestaje być

fizyczną można tanim kosztem wykorzystać, a potem, gdy przestaje być

użyteczny, odrzucić, ale jako ‘podobnego nam’, jako ‘pomoc’, czyniąc go na

użyteczny, odrzucić, ale jako ‘podobnego nam’, jako ‘pomoc’, czyniąc go na

równi z sobą uczestnikiem ‘uczty życia’, na którą Bóg zaprasza jednakowo

równi z sobą uczestnikiem ‘uczty życia’, na którą Bóg zaprasza jednakowo

wszystkich ludzi”(SRS, nr 39);

wszystkich ludzi”(SRS, nr 39);



b) solidarność

b) solidarność



solidarność

solidarność

. Papież odrzucając ideę walki rewolucyjnej, opartej na

. Papież odrzucając ideę walki rewolucyjnej, opartej na

przemocy fizycznej, apelował o potrzebę dialogu, współdziałania i

przemocy fizycznej, apelował o potrzebę dialogu, współdziałania i

solidarności. Solidarność pojmuje on zaś jako „sposób bytowania

solidarności. Solidarność pojmuje on zaś jako „sposób bytowania

wielości ludzkiej, na przykład narodu, w jedności, przy uszanowaniu

wielości ludzkiej, na przykład narodu, w jedności, przy uszanowaniu

wszystkich różnic, wszystkich odmienności, jakie między ludźmi

wszystkich różnic, wszystkich odmienności, jakie między ludźmi

zachodzą. A więc jedność w wielości, a więc pluralizm” (Gdynia – 11. VI.

zachodzą. A więc jedność w wielości, a więc pluralizm” (Gdynia – 11. VI.

1987 r.). Wpisuje się ta wartość w poczucie dobra wspólnego Ojczyzny,

1987 r.). Wpisuje się ta wartość w poczucie dobra wspólnego Ojczyzny,

która jest wspólnym dobrem społecznym, wymagającym trudnej sztuki i

która jest wspólnym dobrem społecznym, wymagającym trudnej sztuki i

umiejętności pozytywnego kompromisu i rezygnacji z interesów tak

umiejętności pozytywnego kompromisu i rezygnacji z interesów tak

jednostkowych, jak i grupowych. Istnieje solidarność zawodowo-

jednostkowych, jak i grupowych. Istnieje solidarność zawodowo-

grupowa, ogólnospołeczna i międzynarodowa (SRS, nr 32, 38-39).

grupowa, ogólnospołeczna i międzynarodowa (SRS, nr 32, 38-39).



Szczególnie ważne słowa na temat

Szczególnie ważne słowa na temat

solidarności

solidarności

, wypowiedział papież Jan

, wypowiedział papież Jan

Paweł II podczas swojego pobytu dnia 12.06.1987 r. w Gdańsku-Zaspie.

Paweł II podczas swojego pobytu dnia 12.06.1987 r. w Gdańsku-Zaspie.

Solidarność jako postawa moralna opiera się na dwu dopełniających się

Solidarność jako postawa moralna opiera się na dwu dopełniających się

płaszczyznach: naturalnej (związanej ze współzależnością) i

płaszczyznach: naturalnej (związanej ze współzależnością) i

nadprzyrodzonej (chrześcijańskiej). Solidarność pomaga nam „dostrzec

nadprzyrodzonej (chrześcijańskiej). Solidarność pomaga nam „dostrzec

‘drugiego’ – osobę, lud czy naród – nie jako narzędzie, którego zdolność

‘drugiego’ – osobę, lud czy naród – nie jako narzędzie, którego zdolność

do pracy czy odporność fizyczną można tanim kosztem wykorzystać, a

do pracy czy odporność fizyczną można tanim kosztem wykorzystać, a

potem, gdy przestaje być użyteczny, odrzucić, ale jako ‘podobnego nam’,

potem, gdy przestaje być użyteczny, odrzucić, ale jako ‘podobnego nam’,

jako ‘pomoc’, czyniąc go na równi z sobą uczestnikiem ‘uczty życia’, na

jako ‘pomoc’, czyniąc go na równi z sobą uczestnikiem ‘uczty życia’, na

którą Bóg zaprasza jednakowo wszystkich ludzi”(SRS, nr 39);

którą Bóg zaprasza jednakowo wszystkich ludzi”(SRS, nr 39);

c)

c)

miłość społeczna

miłość społeczna



podobnie jak w ogóle miłość, rodzi się i kształtuje się w

podobnie jak w ogóle miłość, rodzi się i kształtuje się w

człowieku (i tym samym w społeczeństwie), ogarnia jego ciało i

człowieku (i tym samym w społeczeństwie), ogarnia jego ciało i

duszę, serce i wolę, ale by była ludzka, musi objąć całą osobę w

duszę, serce i wolę, ale by była ludzka, musi objąć całą osobę w

jej całości fizycznej, psychicznej i duchowej. Drogą zaś

jej całości fizycznej, psychicznej i duchowej. Drogą zaś

okazywania tej miłości jest człowiek. Zdaniem K. Wojtyły, jeszcze

okazywania tej miłości jest człowiek. Zdaniem K. Wojtyły, jeszcze

z książki

z książki

Miłość i odpowiedzialność

Miłość i odpowiedzialność

, miłość nie jest dana

, miłość nie jest dana

człowiekowi, jako coś gotowego, lecz jest ona zadaniem – jako

człowiekowi, jako coś gotowego, lecz jest ona zadaniem – jako

zadana człowiekowi twórczość. Miłość jest także powszechnym i

zadana człowiekowi twórczość. Miłość jest także powszechnym i

największym powołaniem człowieka i to ona nadaje też

największym powołaniem człowieka i to ona nadaje też

ostateczne znaczenie życiu człowieka. Jak podkreślał Jan Paweł

ostateczne znaczenie życiu człowieka. Jak podkreślał Jan Paweł

II w

II w

Homilii na Jasnej Górze z 13.06.1987 r.,

Homilii na Jasnej Górze z 13.06.1987 r.,

„człowiek nie może

„człowiek nie może

być prawdziwie wolny, jak tylko przez miłość. Miłość Boga nade

być prawdziwie wolny, jak tylko przez miłość. Miłość Boga nade

wszystko i miłość ludzi: braci, bliźnich, rodaków”.

wszystko i miłość ludzi: braci, bliźnich, rodaków”.



Mimo też, że ludzie mają różne oczekiwania, ostatecznie

Mimo też, że ludzie mają różne oczekiwania, ostatecznie

oczekują oni miłości, „która nie jest słabością (…). Miłość jest

oczekują oni miłości, „która nie jest słabością (…). Miłość jest

jedyną pewną siłą, jedynym źródłem życia, jedyną gwarancja

jedyną pewną siłą, jedynym źródłem życia, jedyną gwarancja

prawidłowego i sprawiedliwego współżycia społecznego”(DiM,

prawidłowego i sprawiedliwego współżycia społecznego”(DiM,

nr 14);

nr 14);

d)

d)

wyobraźnia

wyobraźnia

miłosierdzia

miłosierdzia

.

.



4)

4)

wyobraźnia miłosierdzia

wyobraźnia miłosierdzia

. Tak utworzone

. Tak utworzone

stwierdzenie, jako

stwierdzenie, jako

wyobraźnia miłosierdzia

wyobraźnia miłosierdzia

oznacza

oznacza

w sumie pewną zdolność tworzenia nowatorskich

w sumie pewną zdolność tworzenia nowatorskich

rozwiązań w dziedzinie pomocy innym ludziom, ze

rozwiązań w dziedzinie pomocy innym ludziom, ze

szczególnym uwzględnieniem osób biednych i

szczególnym uwzględnieniem osób biednych i

cierpiących. Często tę

cierpiących. Często tę

wyobraźnię

wyobraźnię

, utożsamia się z

, utożsamia się z

wyobraźnią moralną

wyobraźnią moralną

, rozumianą jako: „dyspozycja do

, rozumianą jako: „dyspozycja do

przewidywania następstw aktualnie podejmowanych

przewidywania następstw aktualnie podejmowanych

działań i brania za nie pełnej odpowiedzialności”.

działań i brania za nie pełnej odpowiedzialności”.



Jest ona zatem z jednej strony pewną zdolnością

Jest ona zatem z jednej strony pewną zdolnością

psychiczną, z drugiej zaś rezultatem namysłu

psychiczną, z drugiej zaś rezultatem namysłu

człowieka nad swoim postępowaniem w różnych

człowieka nad swoim postępowaniem w różnych

sytuacjach społecznych o charakterze moralnym.

sytuacjach społecznych o charakterze moralnym.

wartość miłosierdzia

wartość miłosierdzia

i

i

potrzeba „wyobraźni

potrzeba „wyobraźni

miłosierdzia”

miłosierdzia”



Jan Paweł II nie tylko zaznaczył się, jako

Jan Paweł II nie tylko zaznaczył się, jako

czciciel tajemnicy Bożego Miłosierdzia, ale

czciciel tajemnicy Bożego Miłosierdzia, ale

wydaje się, że podążając śladami zwłaszcza św.

wydaje się, że podążając śladami zwłaszcza św.

Alberta Chmielowskiego (Brata Alberta)

Alberta Chmielowskiego (Brata Alberta)

odnowił i przybliżył współczesnym czasom

odnowił i przybliżył współczesnym czasom

wartość miłosierdzia

wartość miłosierdzia

i potrzebę specyficznej

i potrzebę specyficznej

wrażliwości na tę wartość w życiu społecznym,

wrażliwości na tę wartość w życiu społecznym,

którą określał „wyobraźnią miłosierdzia”.

którą określał „wyobraźnią miłosierdzia”.

Można chyba wyjść nawet od swoistej hipotezy,

Można chyba wyjść nawet od swoistej hipotezy,

że w nauczaniu Jana Pawła II, zdaje się

że w nauczaniu Jana Pawła II, zdaje się

przewijać bardzo znamienny wątek optymizmu,

przewijać bardzo znamienny wątek optymizmu,

który wskazuje na

który wskazuje na

wychowanie wyobraźni

wychowanie wyobraźni

miłosierdzia

miłosierdzia

, jako drogę ratowania naszej

, jako drogę ratowania naszej

cywilizacji.

cywilizacji.

Papież Jan Paweł II najpełniej wyraził swoją interpretację „idei

Papież Jan Paweł II najpełniej wyraził swoją interpretację „idei

miłosierdzia” w

miłosierdzia” w

Liście Apostolskim ‘Dives in misericordia’

Liście Apostolskim ‘Dives in misericordia’

,

,



Papież Jan Paweł II najpełniej wyraził swoją

Papież Jan Paweł II najpełniej wyraził swoją

interpretację „idei miłosierdzia” w

interpretację „idei miłosierdzia” w

Liście Apostolskim

Liście Apostolskim

‘Dives in misericordia’

‘Dives in misericordia’

, ale z opisów bardziej

, ale z opisów bardziej

konkretnych i z genezy rozumienia tej wartości,

konkretnych i z genezy rozumienia tej wartości,

należałoby się odnieść nade wszystko do świadectwa

należałoby się odnieść nade wszystko do świadectwa

Brata Alberta – św. Alberta Chmielowskiego, o którym

Brata Alberta – św. Alberta Chmielowskiego, o którym

to związku bardzo wydatnie świadczy napisany przez

to związku bardzo wydatnie świadczy napisany przez

Karola Wojtyłę dramat –

Karola Wojtyłę dramat –

Brat naszego Boga

Brat naszego Boga

, w którym

, w którym

czytamy:

czytamy:



„

„

Natrudziłeś się w każdym z nich.

Natrudziłeś się w każdym z nich.



Zmęczyłeś się śmiertelnie.

Zmęczyłeś się śmiertelnie.



Wyniszczyli Cię –

Wyniszczyli Cię –



To się nazywa miłosierdzie”.

To się nazywa miłosierdzie”.

Jak realizować

Jak realizować

miłosierdzie?

miłosierdzie?



W swoim

W swoim

Liście na sto pięćdziesięciolecie

Liście na sto pięćdziesięciolecie

urodzin św. Brata Alberta

urodzin św. Brata Alberta

, Jan Paweł II

, Jan Paweł II

podkreślił, że ten Święty, „nie tylko służył

podkreślił, że ten Święty, „nie tylko służył

ubogim, ale sam stał się jednym z nich, gdyż oni

ubogim, ale sam stał się jednym z nich, gdyż oni

stali się żywą ikoną Chrystusa –

stali się żywą ikoną Chrystusa –

Ecce Homo

Ecce Homo

.

.



Pokazał on, jak trzeba czynić miłosierdzie.

Pokazał on, jak trzeba czynić miłosierdzie.

Ukazał ponadto, iż kto chce prawdziwie czynić

Ukazał ponadto, iż kto chce prawdziwie czynić

miłosierdzie, musi sam stać się

miłosierdzie, musi sam stać się

‘bezinteresownym darem’ dla drugiego

‘bezinteresownym darem’ dla drugiego

człowieka. Służyć człowiekowi, według niego,

człowieka. Służyć człowiekowi, według niego,

oznaczało dawanie siebie”.

oznaczało dawanie siebie”.

Nieprawość i dobro w

Nieprawość i dobro w

ludzkim życiu

ludzkim życiu



W wydanym na zakończenie Roku

W wydanym na zakończenie Roku

Jubileuszowego – 2000 liście apostolskim, z

Jubileuszowego – 2000 liście apostolskim, z

racji przeżywanego w Kościele Jubileuszu, Jan

racji przeżywanego w Kościele Jubileuszu, Jan

Paweł II dokonał przeglądu najważniejszych

Paweł II dokonał przeglądu najważniejszych

problemów, które nękają ludzkość tego okresu

problemów, które nękają ludzkość tego okresu

historii. Opisuje tę sytuację, stwierdzając, że

historii. Opisuje tę sytuację, stwierdzając, że

świat wkracza w nowe tysiąclecie pełen

świat wkracza w nowe tysiąclecie pełen

sprzeczności, jakie niesie z sobą rozwój

sprzeczności, jakie niesie z sobą rozwój

gospodarczy, kulturowy i techniczny, który

gospodarczy, kulturowy i techniczny, który

niewielu wybranym udostępnia ogromne

niewielu wybranym udostępnia ogromne

możliwości, natomiast innym każe żyć w

możliwości, natomiast innym każe żyć w

warunkach uwłaczających ludzkiej godności.

warunkach uwłaczających ludzkiej godności.

Jest to swoiste „misterium nieprawości”

Jest to swoiste „misterium nieprawości”

(

(

misterium iniquitatis

misterium iniquitatis

).

).

Potrzeby współczesnego

Potrzeby współczesnego

świata

świata



Zdaniem papieża, te „stare formy” ubóstwa

Zdaniem papieża, te „stare formy” ubóstwa

są jeszcze obecnie powiększane przez „nowe

są jeszcze obecnie powiększane przez „nowe

formy”, które dotykają ludzi materialnie

formy”, które dotykają ludzi materialnie

zasobnych, a których ubóstwo wyraża się w

zasobnych, a których ubóstwo wyraża się w

poczuciu bezsensu życia, w opuszczeniu, w

poczuciu bezsensu życia, w opuszczeniu, w

lęku, itp. W obliczu takiej sytuacji, papież

lęku, itp. W obliczu takiej sytuacji, papież

apeluje o kontynuację tradycji miłosierdzia,

apeluje o kontynuację tradycji miłosierdzia,

która sięga swoją historią do dwu tysięcy lat,

która sięga swoją historią do dwu tysięcy lat,

zwracając jednocześnie uwagę na fakt, że

zwracając jednocześnie uwagę na fakt, że

dzisiaj czynienie miłosierdzia wymaga

dzisiaj czynienie miłosierdzia wymaga

jeszcze większej inwencji twórczej.

jeszcze większej inwencji twórczej.

Potrzeba

Potrzeba

wyobraźni

wyobraźni

miłosierdzia

miłosierdzia



Dlatego też potrzebna jest współcześnie –

Dlatego też potrzebna jest współcześnie –

wyobraźnia miłosierdzia

wyobraźnia miłosierdzia

, której

, której

przejawem będzie nie tylko skuteczność

przejawem będzie nie tylko skuteczność

pomocy, lecz zdolność bycia z bliźnim,

pomocy, lecz zdolność bycia z bliźnim,

zdolność poświęcenia się dla cierpiącego

zdolność poświęcenia się dla cierpiącego

człowieka; po prostu, taka zdolność

człowieka; po prostu, taka zdolność

solidaryzowania się z nim, aby okazany

solidaryzowania się z nim, aby okazany

mu gest pomocy, nie był odczuwany jako

mu gest pomocy, nie był odczuwany jako

poniżająca jałmużna, ale rzeczywiste

poniżająca jałmużna, ale rzeczywiste

świadectwo braterskiej wspólnoty dóbr

świadectwo braterskiej wspólnoty dóbr

Akty postawy

Akty postawy

miłosierdzia

miłosierdzia



Opierając się na ewangelicznym scenariuszu

Opierając się na ewangelicznym scenariuszu

Przypowieści

Przypowieści

o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10, 30nn)

o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10, 30nn)

, papież

, papież

wskazywał na kolejne akty tej nowej postawy miłosierdzia:

wskazywał na kolejne akty tej nowej postawy miłosierdzia:



- pierwszym jej aktem powinno być wrażliwe

- pierwszym jej aktem powinno być wrażliwe

spojrzenie, dostrzegające ludzką biedę, gdy taka zaistnieje

spojrzenie, dostrzegające ludzką biedę, gdy taka zaistnieje

(ewangeliczny Samarytanin, na widok człowieka pobitego

(ewangeliczny Samarytanin, na widok człowieka pobitego

przy drodze, „wzruszył się głęboko” (

przy drodze, „wzruszył się głęboko” (

Łk 10, 33

Łk 10, 33

));

));



- następnie chodzi o wczucie się w sytuację człowieka

- następnie chodzi o wczucie się w sytuację człowieka

potrzebującego pomocy, niczym w swoją własną;

potrzebującego pomocy, niczym w swoją własną;



- z wrażliwego spojrzenia i wczucia się w sytuację

- z wrażliwego spojrzenia i wczucia się w sytuację

człowieka potrzebującego, rodzi się decyzja działania, a

człowieka potrzebującego, rodzi się decyzja działania, a

więc świadczenie miłosierdzia, wyrażającego się w

więc świadczenie miłosierdzia, wyrażającego się w

konkretnym działaniu (ewangeliczny Samarytanin podszedł

konkretnym działaniu (ewangeliczny Samarytanin podszedł

do rannego, opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem,

do rannego, opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem,

wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i

wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i

pielęgnował go –

pielęgnował go –

Łk 10, 34

Łk 10, 34

).

).

Twarz drugiego to twarz

Twarz drugiego to twarz

Chrystusa

Chrystusa



Motywacją do takiego działania, powinna się

Motywacją do takiego działania, powinna się

stawać kontemplacja osoby Jezusa, w Jego

stawać kontemplacja osoby Jezusa, w Jego

twarzy – kontemplacja oblicza dobrego Ojca.

twarzy – kontemplacja oblicza dobrego Ojca.

Twarz Boga pełnego dobroci i przebaczenia,

Twarz Boga pełnego dobroci i przebaczenia,

przemawia do wyobraźni człowieka, a przez

przemawia do wyobraźni człowieka, a przez

nią do sumienia i wrażliwości moralnej. Twarz

nią do sumienia i wrażliwości moralnej. Twarz

Chrystusa natomiast utożsamia się z twarzą

Chrystusa natomiast utożsamia się z twarzą

drugiego człowieka, w którym jest On obecny,

drugiego człowieka, w którym jest On obecny,

w myśl słów samego Chrystusa: „Cokolwiek

w myśl słów samego Chrystusa: „Cokolwiek

uczyniliście jednemu z tych braci moich

uczyniliście jednemu z tych braci moich

najmniejszych, Mnieście uczynili” (

najmniejszych, Mnieście uczynili” (

Mt 25, 40

Mt 25, 40

).

).

Wychowanie do

Wychowanie do

autentycznej miłości

autentycznej miłości



Taka nowa „wyobraźnia teologiczna”, powinna znaleźć

Taka nowa „wyobraźnia teologiczna”, powinna znaleźć

swój wyraz w „wyobraźni antropologicznej”, ożywionej

swój wyraz w „wyobraźni antropologicznej”, ożywionej

miłością solidarną z bliźnimi.

miłością solidarną z bliźnimi.



Tak stajemy wobec pytania o skuteczność pomocy

Tak stajemy wobec pytania o skuteczność pomocy

potrzebującym, która nie tyle zależy od zastosowanych

potrzebującym, która nie tyle zależy od zastosowanych

technik, metod, czy nowoczesnych rozwiązań, lecz

technik, metod, czy nowoczesnych rozwiązań, lecz

nade wszystko zależy od zdolności okazania

nade wszystko zależy od zdolności okazania

autentycznej miłości

autentycznej miłości

, przez świadczoną drugiemu

, przez świadczoną drugiemu

człowiekowi pomoc. Taka dopiero

człowiekowi pomoc. Taka dopiero

autentyczna miłość

autentyczna miłość

rodzi

rodzi

nowego człowieka

nowego człowieka

, pobudza do aktywności i

, pobudza do aktywności i

przywraca nadzieję. Jest to jakby ponowne odczytanie

przywraca nadzieję. Jest to jakby ponowne odczytanie

istoty współczesnej

istoty współczesnej

pracy wychowawczej

pracy wychowawczej

, która jeśliby

, która jeśliby

była pozbawiona miłości, stanie się najwyżej dobrze

była pozbawiona miłości, stanie się najwyżej dobrze

wykonanym rzemiosłem.

wykonanym rzemiosłem.

Doświadczenie wartości i wartościowania w konkretnej

Doświadczenie wartości i wartościowania w konkretnej

pracy z innymi

pracy z innymi

i dla drugich w ramach

i dla drugich w ramach

wychowania wyobraźni

wychowania wyobraźni

milosierdzia

milosierdzia



Podejmując obecnie problem

Podejmując obecnie problem

wychowania wyobraźni

wychowania wyobraźni

miłosierdzia

miłosierdzia

chcemy wskazać na jeszcze jedna możliwą

chcemy wskazać na jeszcze jedna możliwą

drogę realizowania wychowania do wartości.

drogę realizowania wychowania do wartości.



Warto dodać, ze najczęściej wskazuje się na trzy

Warto dodać, ze najczęściej wskazuje się na trzy

stanowiska związane z rozumieniem

stanowiska związane z rozumieniem

wyobraźni

wyobraźni

miłosierdzia

miłosierdzia

, zresztą w ramach ogólnych rozważań nad

, zresztą w ramach ogólnych rozważań nad

wyobraźnią w ogólności:

wyobraźnią w ogólności:



1) wyobraźnię traktuje się jako przedmiot

1) wyobraźnię traktuje się jako przedmiot

oddziaływań edukacyjnych i pojmuje się ją, jako cel do

oddziaływań edukacyjnych i pojmuje się ją, jako cel do

osiągnięcia – także w ramach szkolnych wysiłków;

osiągnięcia – także w ramach szkolnych wysiłków;



2) wyobraźnię traktuje się jako źródło inwencji

2) wyobraźnię traktuje się jako źródło inwencji

pedagogicznej. Jest ona niezbędna w projektowaniu

pedagogicznej. Jest ona niezbędna w projektowaniu

edukacji, jak też niezbędna zwłaszcza dla nauczycieli i

edukacji, jak też niezbędna zwłaszcza dla nauczycieli i

wychowawców;

wychowawców;



3) w wyobraźni upatruje się źródło organizacyjnych

3) w wyobraźni upatruje się źródło organizacyjnych

przemian oświaty i wychowania.

przemian oświaty i wychowania.

Kto i kiedy kształtuje

Kto i kiedy kształtuje

wyobraźnię miłosierdzia

wyobraźnię miłosierdzia



Wskazywane natomiast i najczęściej

Wskazywane natomiast i najczęściej

wymieniane zasady to:

wymieniane zasady to:



- wyobraźnię u innych może kształtować

- wyobraźnię u innych może kształtować

tylko ten, kto sam ma wyobraźnię, kto się

tylko ten, kto sam ma wyobraźnię, kto się

nią kieruje w swoim życiu i odwołuje się do

nią kieruje w swoim życiu i odwołuje się do

niej w nauczaniu i w wychowaniu;

niej w nauczaniu i w wychowaniu;



- wyobraźnia jest przywoływana i

- wyobraźnia jest przywoływana i

nieodzowna zwłaszcza w momentach

nieodzowna zwłaszcza w momentach

trudnych i kryzysowych;

trudnych i kryzysowych;



- wyobraźnia kształtuje się w relacjach:

- wyobraźnia kształtuje się w relacjach:

wychowawca – wychowanek.

wychowawca – wychowanek.

Czym jest wyobraźnia?

Czym jest wyobraźnia?



Przeciwko teoriom o wrodzonej zdolności wyobraźni,

Przeciwko teoriom o wrodzonej zdolności wyobraźni,

bardzo często podnosi się stwierdzenie, że jest to

bardzo często podnosi się stwierdzenie, że jest to

swoista sprawność w nas, która nie zawsze jest w nas

swoista sprawność w nas, która nie zawsze jest w nas

obecna. Chodzi natomiast o to, aby ją rozumieć, jako

obecna. Chodzi natomiast o to, aby ją rozumieć, jako

pewną zdolność człowieka do przewidywania następstw

pewną zdolność człowieka do przewidywania następstw

aktualnie podejmowanych przez siebie działań i brania

aktualnie podejmowanych przez siebie działań i brania

za nie odpowiedzialności.

za nie odpowiedzialności.



Ujawnia się ona zwłaszcza w różnych wymiarach

Ujawnia się ona zwłaszcza w różnych wymiarach

ludzkiego życia i jest obecna w codziennych relacjach

ludzkiego życia i jest obecna w codziennych relacjach

człowieka z innymi ludźmi. Jej obecność zapobiega

człowieka z innymi ludźmi. Jej obecność zapobiega

rutynie i schematyzmowi w działaniu, inspiruje do

rutynie i schematyzmowi w działaniu, inspiruje do

zachowań innowacyjnych, podsuwa rozwiązania w

zachowań innowacyjnych, podsuwa rozwiązania w

sytuacjach trudnych, uwrażliwia na krzywdę i

sytuacjach trudnych, uwrażliwia na krzywdę i

niesprawiedliwość, pozwala cierpliwie znosić przykre

niesprawiedliwość, pozwala cierpliwie znosić przykre

zachowania innych.

zachowania innych.

Św. Brat Albert

Św. Brat Albert



Jest to zatem szczególna właściwość

Jest to zatem szczególna właściwość

człowieka – podmiotu i można ja

człowieka – podmiotu i można ja

pojmować jako ważny składnik naszej

pojmować jako ważny składnik naszej

samoświadomości, bywa też traktowana

samoświadomości, bywa też traktowana

zresztą, jako antidotum na przejawy zła i

zresztą, jako antidotum na przejawy zła i

antywartości w świecie.

antywartości w świecie.



W tym względzie może nam posłużyć

W tym względzie może nam posłużyć

przykład odkrywania drogi realizacji

przykład odkrywania drogi realizacji

wartości, jaką jest

wartości, jaką jest

wyobraźnia

wyobraźnia

miłosierdzia

miłosierdzia

przez samego Brata Alberta

przez samego Brata Alberta

Chmielowskiego:

Chmielowskiego:

Św. Brat Albert /c.d./

Św. Brat Albert /c.d./



1) Brat Albert rozpoczynając pracę z ubogimi,

1) Brat Albert rozpoczynając pracę z ubogimi,

zauważył, że podczas prób umoralniania

zauważył, że podczas prób umoralniania

podopiecznych, bardzo często wkraczał ktoś z nich ze

podopiecznych, bardzo często wkraczał ktoś z nich ze

zgłoszeniem jego jeszcze bardziej podstawowej

zgłoszeniem jego jeszcze bardziej podstawowej

potrzeby pożywienia, czy innych środków do życia. W

potrzeby pożywienia, czy innych środków do życia. W

tym sensie Albert Chmielowski odkrywał, że potrzeby

tym sensie Albert Chmielowski odkrywał, że potrzeby

biologiczne sa najbardziej podstawowe dla każdego

biologiczne sa najbardziej podstawowe dla każdego

człowieka. Podtrzymując funkcje biologiczne, ratuje się

człowieka. Podtrzymując funkcje biologiczne, ratuje się

życie człowieka. W okresie zatem, gdy przyjmowanie do

życie człowieka. W okresie zatem, gdy przyjmowanie do

schronisk było obwarowane rygorami i warunkami,

schronisk było obwarowane rygorami i warunkami,

Brat Albert przyjmuje każdego i nabywał świadomości,

Brat Albert przyjmuje każdego i nabywał świadomości,

że nie może odmawiać ubogim tego, co niezbędne. W

że nie może odmawiać ubogim tego, co niezbędne. W

przeciwnym razie on sam ponosiłby odpowiedzialność

przeciwnym razie on sam ponosiłby odpowiedzialność

za ewentualna śmierć bezdomnego;

za ewentualna śmierć bezdomnego;

Św. Brat Albert /c.d./

Św. Brat Albert /c.d./



2) odkrywał, że skrajne warunki

2) odkrywał, że skrajne warunki

bytowania ludzi, stają się zarzewiem

bytowania ludzi, stają się zarzewiem

gniewu i buntu, oskarżając

gniewu i buntu, oskarżając

społeczeństwo o pomnażanie liczby

społeczeństwo o pomnażanie liczby

przestępców przez odmawianie im

przestępców przez odmawianie im

tego, co niezbędne do życia. W ten

tego, co niezbędne do życia. W ten

sposób indywidualne historie i losy

sposób indywidualne historie i losy

ludzkie potrafił włączyć w szerszy

ludzkie potrafił włączyć w szerszy

kontekst całego życia społecznego;

kontekst całego życia społecznego;

Św. Brat Albert /c.d./

Św. Brat Albert /c.d./



3) dopiero po zatrzymaniu rozpędzonego koła nędzy

3) dopiero po zatrzymaniu rozpędzonego koła nędzy

rozpoczynał się powolny proces „przystosowywania

rozpoczynał się powolny proces „przystosowywania

ubogich do życia w społeczeństwie.

ubogich do życia w społeczeństwie.



Dzisiaj taki wysiłek osobistego doświadczania pewnych

Dzisiaj taki wysiłek osobistego doświadczania pewnych

wartości i działania jest nieodzony i można jemu nadać

wartości i działania jest nieodzony i można jemu nadać

formułę słowna za Janem Pawłem II jako konieczność

formułę słowna za Janem Pawłem II jako konieczność

przejścia od

przejścia od

człowieka – towaru

człowieka – towaru

do

do

człowieka – twarzy.

człowieka – twarzy.



W pracy wychowawczej należy uczyć się spojrzeć

W pracy wychowawczej należy uczyć się spojrzeć

innemu (drugiemu) w twarz, zobaczyć w nim

innemu (drugiemu) w twarz, zobaczyć w nim

towarzysza życia na tej ziemi, na której wszyscy

towarzysza życia na tej ziemi, na której wszyscy

jesteśmy „obcymi i przybyszami” (

jesteśmy „obcymi i przybyszami” (

1P 2, 11

1P 2, 11

).

).



Jeśli nie potrafimy zmienić naszego stylu życia i

Jeśli nie potrafimy zmienić naszego stylu życia i

mentalności, jeśli zabraknie nam

mentalności, jeśli zabraknie nam

wyobraźni

wyobraźni

miłosierdzia

miłosierdzia

grożą nam wielokrotnie wymieniane przez

grożą nam wielokrotnie wymieniane przez

papieża bożki władzy, bogactwa i sukcesu.

papieża bożki władzy, bogactwa i sukcesu.

Bł. Matka Teresa z

Bł. Matka Teresa z

Kalkuty

Kalkuty



Matka Teresa z Kalkuty, w książce

Matka Teresa z Kalkuty, w książce

Radość

Radość

kochania

kochania

, tak wyraża powagę tej sytuacji w jakiej

, tak wyraża powagę tej sytuacji w jakiej

się codziennie znajdujemy: „Miłosierdzie i miłość

się codziennie znajdujemy: „Miłosierdzie i miłość

zaczyna się dzisiaj. Dzisiaj ktoś cierpi, dzisiaj ktoś

zaczyna się dzisiaj. Dzisiaj ktoś cierpi, dzisiaj ktoś

jest na ulicy, dzisiaj ktoś jest głodny. Nasza praca

jest na ulicy, dzisiaj ktoś jest głodny. Nasza praca

zaczyna się dzisiaj. Wczoraj przeminęło. Jutro

zaczyna się dzisiaj. Wczoraj przeminęło. Jutro

jeszcze nie przyszło. Mamy tylko dzisiaj, by

jeszcze nie przyszło. Mamy tylko dzisiaj, by

rozpoznać Jezusa, kochać Go, służyć Mu,

rozpoznać Jezusa, kochać Go, służyć Mu,

nakarmić, przyodziać, przyjąć Go pod swój dach.

nakarmić, przyodziać, przyjąć Go pod swój dach.

Nie czekaj na jutro. Jeżeli nie nakarmimy

Nie czekaj na jutro. Jeżeli nie nakarmimy

głodnych dzisiaj, jutro już ich nie będzie”.

głodnych dzisiaj, jutro już ich nie będzie”.

Podstawowa zasada

Podstawowa zasada

pedagogiczna

pedagogiczna



I takie jest brzmienie

I takie jest brzmienie

podstawowej

podstawowej

zasady pedagogicznej

zasady pedagogicznej

, ważnej

, ważnej

zwłaszcza w odniesieniu do wychowania

zwłaszcza w odniesieniu do wychowania

do wartości, która stwierdza, że

do wartości, która stwierdza, że

człowiek najlepiej się wychowuje, gdy

człowiek najlepiej się wychowuje, gdy

sam może działać na rzecz określonych

sam może działać na rzecz określonych

wartości w grupach młodzieżowych, w

wartości w grupach młodzieżowych, w

harcerstwie, w rodzinie, w parafiach i w

harcerstwie, w rodzinie, w parafiach i w

zespołach wychowawczych

zespołach wychowawczych