Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
1
1
Analizy podatności na
Analizy podatności na
zagrożenia dla instalacji
zagrożenia dla instalacji
stacjonarnych i rurociągów
stacjonarnych i rurociągów
Mieczysław BORYSIEWICZ, Ilona
Mieczysław BORYSIEWICZ, Ilona
GARANTY,
GARANTY,
Anna KOZUBAL, Sławomir POTEMPSKI
Anna KOZUBAL, Sławomir POTEMPSKI
Centrum Doskonałości MANHAZ
Centrum Doskonałości MANHAZ
Instytut Energii Atomowej
Instytut Energii Atomowej
05-400 Otwock-Świerk, e-mail: manhaz@cyf.gov.pl
05-400 Otwock-Świerk, e-mail: manhaz@cyf.gov.pl
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
2
2
W wielu krajach po 11 września 2001 r.
W wielu krajach po 11 września 2001 r.
zintensyfikowano prace nad podniesieniem poziomów
zintensyfikowano prace nad podniesieniem poziomów
bezpieczeństwa instalacji przemysłowych i ważnych
bezpieczeństwa instalacji przemysłowych i ważnych
infrastruktur krajowych, m.in. rurociągów w odniesieniu
infrastruktur krajowych, m.in. rurociągów w odniesieniu
do potencjalnych aktów terroru i sabotażu.
do potencjalnych aktów terroru i sabotażu.
W wyniku wzrastającego zagrożenia związanego z
W wyniku wzrastającego zagrożenia związanego z
aktami terroru i sabotażu zintensyfikowano działania na
aktami terroru i sabotażu zintensyfikowano działania na
rzecz podwyższenia poziomu bezpieczeństwa
rzecz podwyższenia poziomu bezpieczeństwa
strategicznych instalacji przemysłowych i infrastruktury
strategicznych instalacji przemysłowych i infrastruktury
krytycznej w aspekcie ochrony przed działaniami
krytycznej w aspekcie ochrony przed działaniami
niepożądanymi.
niepożądanymi.
Głównym celem oceny ryzyka na potrzeby zarządzania
Głównym celem oceny ryzyka na potrzeby zarządzania
zagrożeniami terrorystycznymi jest wyznaczenie
zagrożeniami terrorystycznymi jest wyznaczenie
najbardziej wrażliwych elementów systemów
najbardziej wrażliwych elementów systemów
rurociągów i instalacji itp. na działania niepożądane.
rurociągów i instalacji itp. na działania niepożądane.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
3
3
Sposób zwiększenia bezpieczeństwa w kontekście
Sposób zwiększenia bezpieczeństwa w kontekście
zagrożeń terrorystycznych jest uwarunkowany
zagrożeń terrorystycznych jest uwarunkowany
wieloma czynnikami, główne z nich to: rodzaj
wieloma czynnikami, główne z nich to: rodzaj
zagrożenia, stopień podatności różnych elementów
zagrożenia, stopień podatności różnych elementów
przemysłowych na poszczególne działania
przemysłowych na poszczególne działania
niepożądane, możliwe skutki wypadków, awarii czy
niepożądane, możliwe skutki wypadków, awarii czy
ataków, a także „atrakcyjność” niektórych elementów
ataków, a także „atrakcyjność” niektórych elementów
infrastruktury (najbardziej strategicznych) dla stron
infrastruktury (najbardziej strategicznych) dla stron
trzecich.
trzecich.
W przypadku
W przypadku zagrożenia
terrorystycznego, punktami
terrorystycznego, punktami
krytycznymi – najbardziej narażonymi na atak, są
krytycznymi – najbardziej narażonymi na atak, są
elementy strategiczne dla całej instalacji
elementy strategiczne dla całej instalacji
przemysłowej czy rurociągów, a zwłaszcza takie,
przemysłowej czy rurociągów, a zwłaszcza takie,
których awaria spowoduje zatrzymanie pracy znacznej
których awaria spowoduje zatrzymanie pracy znacznej
części instalacji oraz elementy, których awaria
części instalacji oraz elementy, których awaria
spowoduje jak największe skutki dla środowiska i
spowoduje jak największe skutki dla środowiska i
pobliskiej ludności.
pobliskiej ludności.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
4
4
Kluczowym elementem systemu bezpieczeństwa
Kluczowym elementem systemu bezpieczeństwa
w kontekście zagrożeń terrorystycznych jest jest
w kontekście zagrożeń terrorystycznych jest jest
przygotowanie i wdrożenie analiz podatności SVA
przygotowanie i wdrożenie analiz podatności SVA
(Security Vulnerability Analysis).
(Security Vulnerability Analysis).
Jest to proces analityczny, w którym wyznacza się
Jest to proces analityczny, w którym wyznacza się
typy i warunki dla potencjalnych zagrożeń
typy i warunki dla potencjalnych zagrożeń
terrorystycznych i sabotażowych,
terrorystycznych i sabotażowych,
prawdopodobieństwa skutków oraz możliwe ich
prawdopodobieństwa skutków oraz możliwe ich
następstwa.
następstwa.
Wyznaczenie priorytetów i oszacowanie
Wyznaczenie priorytetów i oszacowanie
wrażliwości obiektów należących do instalacji
wrażliwości obiektów należących do instalacji
stacjonarnych i rurociągów jest jednym z
stacjonarnych i rurociągów jest jednym z
głównych zadań i problemów zakładów
głównych zadań i problemów zakładów
chemicznych czy operatorów rurociągów.
chemicznych czy operatorów rurociągów.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
5
5
W tym celu należy:
W tym celu należy:
-
przeprowadzić szereg działań, które pozwolą
przeprowadzić szereg działań, które pozwolą
zidentyfikować potencjalne zagrożenia (włączając
zidentyfikować potencjalne zagrożenia (włączając
atak terrorystyczny), a następnie określić
atak terrorystyczny), a następnie określić
prawdopodobieństwa wystąpienia danego zdarzenia,
prawdopodobieństwa wystąpienia danego zdarzenia,
środki zapobiegawcze oraz ewentualne skutki.
środki zapobiegawcze oraz ewentualne skutki.
- wprowadzić w życie środki bezpieczeństwa
- wprowadzić w życie środki bezpieczeństwa
współmierne z ryzykiem zidentyfikowanym w
współmierne z ryzykiem zidentyfikowanym w
oszacowaniach;
oszacowaniach;
- chronić informacje i dane (bezpieczeństwo w sieci);
- chronić informacje i dane (bezpieczeństwo w sieci);
trenować, ćwiczyć, prowadzić szkolenia w zakresie
trenować, ćwiczyć, prowadzić szkolenia w zakresie
bezpieczeństwa dla pracowników, kontrahentów,
bezpieczeństwa dla pracowników, kontrahentów,
usługodawców, partnerów itp., by zwiększyć ich
usługodawców, partnerów itp., by zwiększyć ich
świadomość i zdolność do trzeźwego reagowania w
świadomość i zdolność do trzeźwego reagowania w
sytuacjach kryzysowych;
sytuacjach kryzysowych;
- mieć łączność informacji, ciągły system wymiany
- mieć łączność informacji, ciągły system wymiany
danych; reagować i odpowiadać na potencjalne
danych; reagować i odpowiadać na potencjalne
zagrożenia.
zagrożenia.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
6
6
- informować o zagrożeniach personel i opinię
- informować o zagrożeniach personel i opinię
publiczną;
publiczną;
- umożliwiać przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa
- umożliwiać przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa
przez zespoły ekspertów z zewnątrz w zakładach i
przez zespoły ekspertów z zewnątrz w zakładach i
systemach rurociągów, zwłaszcza na liniach
systemach rurociągów, zwłaszcza na liniach
procesowych czy stacjach przesyłowych,
procesowych czy stacjach przesyłowych,
wykorzystujących niebezpieczne substancje chemiczne.
wykorzystujących niebezpieczne substancje chemiczne.
Istnieje wiele materiałów wspomagających
przeprowadzenie analiz podatności na zagrożenia
terrorystyczne instalacji stacjonarnych, przesyłowych,
systemów cyfrowych zabezpieczeń i komunikowania
obsługujących takie instalacje.
Do takich materiałów należą przewodniki opracowane
w: Center for Chemical Process Safety SVA, CCPS
Eqiuvalent Methods (ExxonMobil Chemical, BASF, Air
Products, Georgia Pacific), Sandia National Lab VAM-CF.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
7
7
Wszystkie te metodologie zalecają
przeprowadzanie analiz w następujących
etapach: Opracowanie planu projektu analiz
podatności, Scharakteryzowanie potencjalnych
miejsc zagrożonych, Zidentyfikowanie
zagrożeń, Przeprowadzenie analiz wrażliwości,
Określenie środków zaradczych.
W poniższej pracy przedstawiono metodę
analizy i zarządzania bezpieczeństwem SVA
opracowaną przez CCPS (Center for Chemical
Process Safety) w USA.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
8
8
SVA (Security Vulnerability Analysis)
SVA (Security Vulnerability Analysis)
jest procesem określającym prawdopodobieństwo
jest procesem określającym prawdopodobieństwo
wystąpienia niepożądanego zdarzenia, zarówno w
wystąpienia niepożądanego zdarzenia, zarówno w
instalacji rurociągowej czy stacjonarnej, opartym na
instalacji rurociągowej czy stacjonarnej, opartym na
analizie wrażliwości oraz szacującym zasięg szkód.
analizie wrażliwości oraz szacującym zasięg szkód.
SVA wykorzystuje głównie analizy jakościowe w celu
SVA wykorzystuje głównie analizy jakościowe w celu
określenia stanu bezpieczeństwa danej instalacji
określenia stanu bezpieczeństwa danej instalacji
stacjonarnej czy systemu rurociągów.
stacjonarnej czy systemu rurociągów.
Wynikiem analiz jest uzyskanie listy rankingowej
Wynikiem analiz jest uzyskanie listy rankingowej
celów najbardziej zagrożonych atakiem ze strony
celów najbardziej zagrożonych atakiem ze strony
terrorystów, na podstawie której podejmowane są
terrorystów, na podstawie której podejmowane są
decyzje o środkach zaradczych. Oszacowanie
decyzje o środkach zaradczych. Oszacowanie
wrażliwości danego celu na atak jest zadaniem
wrażliwości danego celu na atak jest zadaniem
trudnym, gdyż jest to obiektywny proces
trudnym, gdyż jest to obiektywny proces
oszacowywania subiektywnych osądów ekspertów.
oszacowywania subiektywnych osądów ekspertów.
Podstawowe definicje
Podstawowe definicje
stosowane w analizach
stosowane w analizach
SVA (1)
SVA (1)
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
9
9
Podstawowe definicje
Podstawowe definicje
stosowane w analizach
stosowane w analizach
SVA (2)
SVA (2)
Skutki
Skutki
(Consequences)
(Consequences)
rozpatrywane w SVA mogą różnić się wielkością,
rozpatrywane w SVA mogą różnić się wielkością,
charakterem i zakresem od skutków rozważanych w
charakterem i zakresem od skutków rozważanych w
standardowych analizach ryzyka poważnych awarii.
standardowych analizach ryzyka poważnych awarii.
W analizach przyjmuje się z reguły, że terrorysta
W analizach przyjmuje się z reguły, że terrorysta
chce zmaksymalizować szkodę i zaatakować cel,
chce zmaksymalizować szkodę i zaatakować cel,
który jest dość łatwo dostępny.
który jest dość łatwo dostępny.
Skutki niepożądanego działania rozważa się w kilku
Skutki niepożądanego działania rozważa się w kilku
kategoriach: wpływ na zdrowie ludzkie, straty
kategoriach: wpływ na zdrowie ludzkie, straty
finansowe czy negatywne oddziaływanie na
finansowe czy negatywne oddziaływanie na
środowisko zewnętrzne.
środowisko zewnętrzne.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
10
10
Podstawowe definicje
Podstawowe definicje
stosowane w analizach
stosowane w analizach
SVA (3)
SVA (3)
Zagrożenie (Threat)
Zagrożenie (Threat)
w ramach SVA zagrożenie jest definiowane jako okoliczność,
w ramach SVA zagrożenie jest definiowane jako okoliczność,
mogąca spowodować utratę lub zniszczenie dóbr materialnych
mogąca spowodować utratę lub zniszczenie dóbr materialnych
i/lub straty w ludziach i w środowisku. Może być zdefiniowane
i/lub straty w ludziach i w środowisku. Może być zdefiniowane
jako zamiar lub zdolność terrorysty do przedsięwzięcia działań
jako zamiar lub zdolność terrorysty do przedsięwzięcia działań
powodujących szkody w danym zakładzie czy elemencie
powodujących szkody w danym zakładzie czy elemencie
rurociągu, szkody dla środowiska i zdrowia ludzkiego.
rurociągu, szkody dla środowiska i zdrowia ludzkiego.
Źródłem zagrożenia może być: inny rząd, niezadowolony
Źródłem zagrożenia może być: inny rząd, niezadowolony
pracownik albo kontrahent, kryminalista, gwałtowny aktywista,
pracownik albo kontrahent, kryminalista, gwałtowny aktywista,
terrorysta (polityczny, religijny, środowiskowy).
terrorysta (polityczny, religijny, środowiskowy).
Podatność (Vulnerability)
Podatność (Vulnerability)
jest zdefiniowana jako słabe rozwiązania inżynieryjno-
jest zdefiniowana jako słabe rozwiązania inżynieryjno-
organizacyjne, które mogą być wykorzystane przez strony
organizacyjne, które mogą być wykorzystane przez strony
nieupoważnione dla wyrządzenia szkód. Podatność na atak może
nieupoważnione dla wyrządzenia szkód. Podatność na atak może
wynikać z rodzaju prowadzonej działalności, ze złej polityki
wynikać z rodzaju prowadzonej działalności, ze złej polityki
zarządzania firmą, z niewłaściwego zabezpieczenia obiektów czy
zarządzania firmą, z niewłaściwego zabezpieczenia obiektów czy
też z innych czynników operacyjnych.
też z innych czynników operacyjnych.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
11
11
Podstawowe definicje
Podstawowe definicje
stosowane w analizach
stosowane w analizach
SVA (4)
SVA (4)
Atrakcyjność celu
Atrakcyjność celu
może wynikać z wielkości i rodzaju szkody jaką może spowodować
może wynikać z wielkości i rodzaju szkody jaką może spowodować
zaatakowanie danego celu.
zaatakowanie danego celu.
Nie wszystkie cele są jednakowo atrakcyjne dla terrorysty, co ma
Nie wszystkie cele są jednakowo atrakcyjne dla terrorysty, co ma
znaczący wpływ na określenie prawdopodobieństwa ataku na dany
znaczący wpływ na określenie prawdopodobieństwa ataku na dany
element instalacji bądź rurociągu.
element instalacji bądź rurociągu.
Środki zaradcze
Środki zaradcze
są działaniami podjętymi w celu zmniejszenia albo wyeliminowania
są działaniami podjętymi w celu zmniejszenia albo wyeliminowania
jednej/kilku słabych cech instalacji, rurociągu. Środki zaradcze
jednej/kilku słabych cech instalacji, rurociągu. Środki zaradcze
obejmują sprzęt komputerowy, systemy techniczne,
obejmują sprzęt komputerowy, systemy techniczne,
oprogramowanie, procedury i kontrole administracyjne. Podczas
oprogramowanie, procedury i kontrole administracyjne. Podczas
analiz SVA środki zaradcze wybiera się na podstawie oceny ich
analiz SVA środki zaradcze wybiera się na podstawie oceny ich
dostępności, efektywności działania, niezawodności.
dostępności, efektywności działania, niezawodności.
Do środków zaradczych można zaliczyć: bezpieczeństwo fizyczne,
Do środków zaradczych można zaliczyć: bezpieczeństwo fizyczne,
kontrolę dostępu, zapobieganie stratom, zarządzanie inwentarzem
kontrolę dostępu, zapobieganie stratom, zarządzanie inwentarzem
chemikaliów i dostępnych paliw, zarządzanie w sytuacjach
chemikaliów i dostępnych paliw, zarządzanie w sytuacjach
kryzysowych i awaryjnych, politykę bezpieczeństwa w tym
kryzysowych i awaryjnych, politykę bezpieczeństwa w tym
procedury postępowania, bezpieczeństwo sieciowe i
procedury postępowania, bezpieczeństwo sieciowe i
bezpieczeństwo danych.
bezpieczeństwo danych.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
12
12
Podstawowe definicje
Podstawowe definicje
stosowane w analizach
stosowane w analizach
SVA (5)
SVA (5)
Redukcja ryzyka działań
Redukcja ryzyka działań
terrorystycznych może
terrorystycznych może
być prowadzona
być prowadzona
poprzez zapobieganie,
poprzez zapobieganie,
detekcję i opóźnianie
detekcję i opóźnianie
działań terrorysty (DDD
działań terrorysty (DDD
- Deter, Detect and
- Deter, Detect and
Delay), tworzenie
Delay), tworzenie
fizycznych i
fizycznych i
cybernetycznych stref i
cybernetycznych stref i
pierścieni ochronnych,
pierścieni ochronnych,
odpowiednią praktykę i
odpowiednią praktykę i
procedury, czy też
procedury, czy też
stosowanie systemów i
stosowanie systemów i
technologii naturalnie
technologii naturalnie
bezpiecznych.
bezpiecznych.
Rys1. Warstwy zabezpieczeń przed
Rys1. Warstwy zabezpieczeń przed
nieupoważnionymi działaniami stron trzecich
nieupoważnionymi działaniami stron trzecich
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
13
13
Wymagane kroki SVA
Wymagane kroki SVA
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
14
14
Krok 1: Planowanie procesu SVA:
Krok 1: Planowanie procesu SVA:
Planowanie SVA wymaga określenia celów i zakresu analiz.
Planowanie SVA wymaga określenia celów i zakresu analiz.
Najważniejsza w tym kroku jest identyfikacja krytycznych
Najważniejsza w tym kroku jest identyfikacja krytycznych
operacji i zakresu działań.
operacji i zakresu działań.
Ważny jest również wybór i utworzenie zespołu SVA.
Ważny jest również wybór i utworzenie zespołu SVA.
Krok 2: Charakterystyka instalacji bądź systemu
Krok 2: Charakterystyka instalacji bądź systemu
rurociągów:
rurociągów:
Krok ten obejmuje charakterystykę elementów najbardziej
Krok ten obejmuje charakterystykę elementów najbardziej
podatnych na zagrożenie w tym: potencjalne cele ataku, ich
podatnych na zagrożenie w tym: potencjalne cele ataku, ich
lokalizację i „terrorystyczną atrakcyjność”, detale rozwiązań
lokalizację i „terrorystyczną atrakcyjność”, detale rozwiązań
technicznych, identyfikację zagrożeń, oszacowanie skutków
technicznych, identyfikację zagrożeń, oszacowanie skutków
potencjalnych ataków oraz listę celów i zabezpieczeń.
potencjalnych ataków oraz listę celów i zabezpieczeń.
Krok ten obejmuje również ocenę środków zaradczych
Krok ten obejmuje również ocenę środków zaradczych
podejmowanych w razie zaistnienia ataku terrorystycznego.
podejmowanych w razie zaistnienia ataku terrorystycznego.
Po zidentyfikowaniu zabezpieczeń i określeniu atrakcyjności
Po zidentyfikowaniu zabezpieczeń i określeniu atrakcyjności
celów ustala się harmonogram istniejących modyfikacji lub
celów ustala się harmonogram istniejących modyfikacji lub
wprowadzenia dodatkowych środków prewencji i
wprowadzenia dodatkowych środków prewencji i
wspomagania reagowania w sytuacji ataku.
wspomagania reagowania w sytuacji ataku.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
15
15
2.1 Identyfikowanie obiektów krytycznych.
2.1 Identyfikowanie obiektów krytycznych.
Zwraca się uwagę głównie na obiekty zawierające i
Zwraca się uwagę głównie na obiekty zawierające i
przetwarzające niebezpieczne materiały chemiczne oraz na
przetwarzające niebezpieczne materiały chemiczne oraz na
sposoby zabezpieczeń tych obiektów (systemy fizyczne i
sposoby zabezpieczeń tych obiektów (systemy fizyczne i
systemy automatyki zabezpieczeniowej) dla instalacji
systemy automatyki zabezpieczeniowej) dla instalacji
stacjonarnych, natomiast dla rurociągów największe ryzyko ma
stacjonarnych, natomiast dla rurociągów największe ryzyko ma
miejsce w procesie wytwarzania energii, a zwłaszcza w trakcie
miejsce w procesie wytwarzania energii, a zwłaszcza w trakcie
eksploracji, produkcji paliw, w procesie rafinacji, przesyłu paliw
eksploracji, produkcji paliw, w procesie rafinacji, przesyłu paliw
ciekłych rurociągami, w transporcie morskim oraz w trakcie
ciekłych rurociągami, w transporcie morskim oraz w trakcie
dystrybucji gotowych paliw.
dystrybucji gotowych paliw.
Systemy sterowania procesem i automatyki zabezpieczeniowej
Systemy sterowania procesem i automatyki zabezpieczeniowej
mogą być zagrożone fizycznym lub cybernetycznym atakiem z
mogą być zagrożone fizycznym lub cybernetycznym atakiem z
zewnątrz.
zewnątrz.
Konkretne zabezpieczenia dotyczą m.in.: procesów chemicznych
Konkretne zabezpieczenia dotyczą m.in.: procesów chemicznych
i fizycznych, przechowywania, przetwarzania, transportu,
i fizycznych, przechowywania, przetwarzania, transportu,
zbiorników magazynujących, rurociągów wewnętrznych
zbiorników magazynujących, rurociągów wewnętrznych
zawierających zarówno niebezpieczne substancje chemiczne jak i
zawierających zarówno niebezpieczne substancje chemiczne jak i
paliwa, podstawowych materiałów, systemów sterowania,
paliwa, podstawowych materiałów, systemów sterowania,
personelu operacyjnego, produktów końcowych, podłączenia
personelu operacyjnego, produktów końcowych, podłączenia
energii, wody, gazu, systemu telekomunikacyjnego, przerobu
energii, wody, gazu, systemu telekomunikacyjnego, przerobu
odpadów, informacji biznesowych, komputerowego systemu
odpadów, informacji biznesowych, komputerowego systemu
zarządzania biznesowego, powiązań w firmie, kontaktów z
zarządzania biznesowego, powiązań w firmie, kontaktów z
klientami.
klientami.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
16
16
2.2 Identyfikacja zagrożeń.
2.2 Identyfikacja zagrożeń.
Krok identyfikacji zagrożeń jest procesem identyfikowania i
Krok identyfikacji zagrożeń jest procesem identyfikowania i
zrozumienia jak zabezpieczenia krytyczne wpływają na możliwe
zrozumienia jak zabezpieczenia krytyczne wpływają na możliwe
zajścia i wypadki, i jak wówczas zmienia się poziom zagrożenia.
zajścia i wypadki, i jak wówczas zmienia się poziom zagrożenia.
Podatność na zagrożenie powinna być określana na podstawie
Podatność na zagrożenie powinna być określana na podstawie
poniższych informacji:
poniższych informacji:
- Lista niebezpiecznych chemicznie substancji i paliw oraz ich
- Lista niebezpiecznych chemicznie substancji i paliw oraz ich
lokalizacja, koncentracja, ilość i stan substancji chemicznych i
lokalizacja, koncentracja, ilość i stan substancji chemicznych i
paliw obecnych w zakładzie/instalacji rurociągowej itp.
paliw obecnych w zakładzie/instalacji rurociągowej itp.
- Zbiorniki substancji chemicznych i paliw, ich wyposażenie,
- Zbiorniki substancji chemicznych i paliw, ich wyposażenie,
lokalizacja, objętość, średnia pojemność i konstrukcja;
lokalizacja, objętość, średnia pojemność i konstrukcja;
projektowanie procesów bazy informacyjnej; podatność na
projektowanie procesów bazy informacyjnej; podatność na
zagrożenia, plany, wykresy; odpowiednie procesy
zagrożenia, plany, wykresy; odpowiednie procesy
bezpieczeństwa informacji;
bezpieczeństwa informacji;
- Proces Zarządzania Bezpieczeństwem (PSM), Program
- Proces Zarządzania Bezpieczeństwem (PSM), Program
Zarządzania Ryzykiem (RMP), informacje wspierające
Zarządzania Ryzykiem (RMP), informacje wspierające
oszacowanie krytycznych zabezpieczeń w działach zakładu,
oszacowanie krytycznych zabezpieczeń w działach zakładu,
instalacji, elementach rurociągów; informacje o możliwych
instalacji, elementach rurociągów; informacje o możliwych
konsekwencjach dla pobliskiej ludności i środowiska w razie
konsekwencjach dla pobliskiej ludności i środowiska w razie
zaistnienia wypadku z użyciem substancji chemicznych czy
zaistnienia wypadku z użyciem substancji chemicznych czy
paliw, raporty dotyczące poprzednich wydarzeń procesów
paliw, raporty dotyczące poprzednich wydarzeń procesów
bezpieczeństwa.
bezpieczeństwa.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
17
17
2.3 Analiza skutków
2.3 Analiza skutków
Celem analizy skutków jest zrozumienie i oszacowanie
Celem analizy skutków jest zrozumienie i oszacowanie
potencjalnych strat, które mogą zaistnieć w przypadku
potencjalnych strat, które mogą zaistnieć w przypadku
udanego ataku terrorystycznego.
udanego ataku terrorystycznego.
Chemikalia, które zostały uwolnione do atmosfery, mogą
Chemikalia, które zostały uwolnione do atmosfery, mogą
przebyć duży dystans. Potencjalne skutki dotkną
przebyć duży dystans. Potencjalne skutki dotkną
wówczas sąsiednie regiony, gdzie także trzeba będzie
wówczas sąsiednie regiony, gdzie także trzeba będzie
ocenić szkody i zniszczenia. W przypadku ataku
ocenić szkody i zniszczenia. W przypadku ataku
cybernetycznego, może zostać stracona część produkcji
cybernetycznego, może zostać stracona część produkcji
oraz może nastąpić zatrzymanie produkcji.
oraz może nastąpić zatrzymanie produkcji.
Analiza skutków powinna zawierać rozległe informacje
Analiza skutków powinna zawierać rozległe informacje
na temat możliwych scenariuszy uwolnienia.
na temat możliwych scenariuszy uwolnienia.
Dla każdego scenariusza uwolnienia, analiza powinna
Dla każdego scenariusza uwolnienia, analiza powinna
zawierać: oszacowanie potencjalnej ilości uwolnionej
zawierać: oszacowanie potencjalnej ilości uwolnionej
substancji; oszacowanie efektów uwolnienia – zazwyczaj
substancji; oszacowanie efektów uwolnienia – zazwyczaj
wyrażonych jako koncentracja zależna od odległości dla
wyrażonych jako koncentracja zależna od odległości dla
toksycznych i palnych substancji, cieplnych efektów
toksycznych i palnych substancji, cieplnych efektów
mogących wywołać zapłon; oszacowanie wpływu na
mogących wywołać zapłon; oszacowanie wpływu na
okoliczną ludność i środowisko.
okoliczną ludność i środowisko.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
18
18
Numer
zmiennej
Zmienna
Opcje
1
Rodzaj ataku
• Atak skierowany w stronę firmy
• Atak “wspomagający” główny atak na dane
przedsiębiorstwo
2
Zakres
zamierzonego
celu
lub cel
pośredni
• Wybranie obiektów i procesów najlepszych strategicznie
(procesy chemiczne, systemy produkcyjne,
wykorzystywanie materiałów niebezpiecznych, systemy
magazynowania)
• Łączność systemów
• Dane o systemie
• Zasoby finansowe
• Narodowe i strategiczne aktywa
3
Przedmiot
zamierzonego
celu
• Życia ludzkie
• Pracownicy publiczni
• Pracownicy danego zakładu
• Kadra kierownicza
• Przerwanie ciągłości pracy danego zakładu
• Przechwycenie strategicznych informacji, baz danych
• Rachunki finansowe oraz firmowe konta
• Wizerunek I reputacja zakładu
• Zmniejszenie znaczenia marki
Typy i znaczenie potencjalnych zagrożeń
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
19
19
Numer
zmiennej
Zmienna
Opcje
4
Wpływ strefy
• Osoby prywatne
• Członkowie społeczności publicznej
• Zakłady ogólnie
• Personel spółki
• Własność publiczna
• Ciągłość działalności
• Wpływy ekonomiczne
• Środowisko
• Wizerunek i reputacja
• Znaczenie marki
5
Źródła
zagrożeń
• Zewnętrzny bezpośredni atak fizyczny – rozpoczęty od
zewnętrznych barier kontroli z zamiarem spowodowania
bezpośredniej szkody (rakieta; materiał wybuchowy;
zastosowanie broni z terenów przyległych zakładowi;
sterenowanie pojazdem głównej bramy; eksplozja
rurociągu)
• Zewnętrzny pośredni atak fizyczny - rozpoczęty od
zewnętrznych barier kontroli z zamiarem spowodowania
ogólnej szkody w zakładzie lub bezpośredniej szkody dla
innych (zniszczenie obiektów sąsiadujących z zakładem
ale będących łatwiejszym celem)
• Zewnętrzny pośredni atak wpływający na daną firmę - atak
na główną infrastrukturę miejską wpływającą na
funkcjonowanie firmy(zniszczenie strategicznych
elektrowni w mieście; zablokowanie sieci internetowych;
zablokowanie systemu bankowego; przerwanie transportu,
itp)
• Wewnętrzny atak fizyczny – rozpoczęty od wewnętrznych
barier kontroli poprzez ich uszkodzenie (naruszenie barier
bezpieczeństwa poprzez umieszczenie ładunku
wybuchowego w sąsiedztwie danego zakładu)
• Wewnętrzny atak fizyczny przez wewnętrzne źródło –
rozpoczęty od wewnętrznych barier kontroli ze źródłem
wewnątrz zakładu (sabotaż przez osoby, która pozostała
na noc w budynkach zakładu; niezadowolony pracownik)
Typy i znaczenie potencjalnych zagrożeń c.d.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
20
20
Numer
zmiennej
Zmienna
Opcje
6
Motyw
• Rząd przeprowadzający akcje militarne przeciwko
terrorystom
• Założenia organizacji terrorystycznych
• Motyw osobisty powiązany z zakładem (niezadowolony
pracownik)
• Motyw osobisty nie powiązany z zakładem (Indywidualny
sympatyk/fanatyk)
• Zbrodniczy zamiar (podpalenie; kradzież; morderstwo)
7
Typ broni
• Elektroniczne media (zhakowanie Internetu; przechwycenie
sygnału mediowego)
• Działania fizyczne (otwarcie zaworu; uszkodzenie kabli
komunikacyjnych)
• Prywatny i publiczny transport – uszkodzenie ciężarówek,
kolei, transportu lotniczego
• Wyposażenie zakładu – pojazdy spółki; otwarcie zaworu
zbiorników magazynujących; przeprowadzenie reakcji
emitującej znaczną ilość zanieczyszczeń
• Zatrucie produktu końcowego
• Broń ręczna - pistolet; broń automatyczna; strzelby;
• Broń dużego zasięgu –materiały wybuchowe;
rakiety,granaty; broń dużego kalibru
• Broń masowego rażenia (broń jądrowa, biologiczna i
chemiczna)
8
Wywołane
skutki
• Elektroniczne
• Chemiczne substancje
• Wybuchy i eksplozje
• Jądrowe
• Biologiczne
• Fizyczne
9
Mechanizm
wpływu
• Wpływ fizyczny
• Uwolnienie toksyczne toksyczność/kancerogenność
uwolnionej substancji
• Pożar
• Eksplozja
• Wpływ elektroniczny
• Wpływ na łączność
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
21
21
Istnieją różne
Istnieją różne
typy zdarzeń
typy zdarzeń
i odpowiednio dla nich potencjalne
i odpowiednio dla nich potencjalne
cele.
cele.
Straty, szkody, zranienia wśród ludzi
Straty, szkody, zranienia wśród ludzi
: potencjalnymi celami są:
: potencjalnymi celami są:
wyposażenie i sprzęty wykorzystywane w procesach bazujących
wyposażenie i sprzęty wykorzystywane w procesach bazujących
na ropie naftowej i substancjach niebezpiecznych, tankowce,
na ropie naftowej i substancjach niebezpiecznych, tankowce,
rurociągi, stacje pomp, zawory blokujące i inne systemy
rurociągi, stacje pomp, zawory blokujące i inne systemy
transportowe, pracownicy, kontrahent, goście, zwłaszcza w
transportowe, pracownicy, kontrahent, goście, zwłaszcza w
większych skupiskach.
większych skupiskach.
Kradzież
Kradzież
: potencjalne cele to: związki chemiczne i paliwa w
: potencjalne cele to: związki chemiczne i paliwa w
trakcie ich przetwarzania, magazynowania czy transportowania,
trakcie ich przetwarzania, magazynowania czy transportowania,
wyposażenie stacji nadzorujących, czy systemy kontroli i
wyposażenie stacji nadzorujących, czy systemy kontroli i
inwentaryzacji, strategiczne informacje biznesowe w trakcie
inwentaryzacji, strategiczne informacje biznesowe w trakcie
przekazywania ich drogą telekomunikacyjną lub internetową.
przekazywania ich drogą telekomunikacyjną lub internetową.
Typy zdarzeń
Typy zdarzeń
niepożądanych (1)
niepożądanych (1)
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
22
22
Zanieczyszczenia
Zanieczyszczenia
: potencjalne cele to:
: potencjalne cele to:
surowce, paliwa, produkty końcowe i pośrednie
surowce, paliwa, produkty końcowe i pośrednie
procesów, emitowane zarówno przy ataku na
procesów, emitowane zarówno przy ataku na
magazyny, etapy procesu przetwórczego czy
magazyny, etapy procesu przetwórczego czy
rurociągi, strategiczne dane biznesowe i
rurociągi, strategiczne dane biznesowe i
procesowe.
procesowe.
Degradacja aktywów
Degradacja aktywów
: potencjalne cele to:
: potencjalne cele to:
procesy wykorzystujące ropę naftową i inne
procesy wykorzystujące ropę naftową i inne
substancje niebezpieczne, wizerunek firmy oraz
substancje niebezpieczne, wizerunek firmy oraz
renoma jej marki, narzędzia i surowce, systemy
renoma jej marki, narzędzia i surowce, systemy
telekomunikacyjne i systemy biznesowe.
telekomunikacyjne i systemy biznesowe.
Typy zdarzeń
Typy zdarzeń
niepożądanych (2)
niepożądanych (2)
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
23
23
2.4 Atrakcyjność celu.
2.4 Atrakcyjność celu.
Atrakcyjność celu dla przeciwnika jest wskazówką dla
Atrakcyjność celu dla przeciwnika jest wskazówką dla
zakładu, jak oceniać prawdopodobieństwo ataku.
zakładu, jak oceniać prawdopodobieństwo ataku.
Dla przykładu może obejmować: bliskość
Dla przykładu może obejmować: bliskość
symbolicznych celów, takich jak pomniki narodowe itp.
symbolicznych celów, takich jak pomniki narodowe itp.
i inne zmienne, kiedy zespół SVA zgadza się, że dane
i inne zmienne, kiedy zespół SVA zgadza się, że dane
zajście ma wpływ na okoliczną ludność, zakład itp.,
zajście ma wpływ na okoliczną ludność, zakład itp.,
wtedy musi przeprowadzić również analizę środków
wtedy musi przeprowadzić również analizę środków
zaradczych i możliwych przeciwdziałań.
zaradczych i możliwych przeciwdziałań.
2.5 Strefy zabezpieczeń.
2.5 Strefy zabezpieczeń.
Zespół SVA określa i dokumentuje istniejący poziom
Zespół SVA określa i dokumentuje istniejący poziom
bezpieczeństwa w aspekcie możliwych działań
bezpieczeństwa w aspekcie możliwych działań
terrorystycznych i stosowane strefy bezpieczeństwa w
terrorystycznych i stosowane strefy bezpieczeństwa w
celach ochronnych (przykład stref obrazuje rys.1).
celach ochronnych (przykład stref obrazuje rys.1).
Może to oznaczać bezpieczeństwo fizyczne,
Może to oznaczać bezpieczeństwo fizyczne,
cybernetyczne, kontrolę administracyjną i inne
cybernetyczne, kontrolę administracyjną i inne
działania. Podczas tego kroku wszystkie działania,
działania. Podczas tego kroku wszystkie działania,
informacje i strategie są realizowane i zbierane w
informacje i strategie są realizowane i zbierane w
specjalnej bazie informacyjnej.
specjalnej bazie informacyjnej.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
24
24
Krok 3: Ocena źródeł zagrożeń terrorystycznych
Krok 3: Ocena źródeł zagrożeń terrorystycznych
(threat assessment)
(threat assessment)
Istnieje wiele czynników determinujących oszacowywanie
Istnieje wiele czynników determinujących oszacowywanie
wrażliwości danego obiektu na zagrożenia zewnętrzne.
wrażliwości danego obiektu na zagrożenia zewnętrzne.
Zagrożenie może wynikać z łatwego dostępu do
Zagrożenie może wynikać z łatwego dostępu do
poszczególnych segmentów danego obiektu, z
poszczególnych segmentów danego obiektu, z
dostępności sąsiedztwa poszczególnych obiektów oraz ze
dostępności sąsiedztwa poszczególnych obiektów oraz ze
względu na znaczenie strategiczne danego obiektu dla
względu na znaczenie strategiczne danego obiektu dla
działalności całej firmy.
działalności całej firmy.
Do ataku może dojść zarówno w trakcie cyklu
Do ataku może dojść zarówno w trakcie cyklu
przetwórczego (procesy chemiczne, procesy produkcyjne,
przetwórczego (procesy chemiczne, procesy produkcyjne,
procesy wykorzystujące materiały niebezpieczne, systemy
procesy wykorzystujące materiały niebezpieczne, systemy
magazynowania) jak i podczas transportu (rurociągi,
magazynowania) jak i podczas transportu (rurociągi,
transport samochodowy, wodny i powietrzny). Ataki
transport samochodowy, wodny i powietrzny). Ataki
terrorystyczne mogą mieć charakter ogólny jak i
terrorystyczne mogą mieć charakter ogólny jak i
specyficzny i indywidualny.
specyficzny i indywidualny.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
25
25
Krok 4: Analiza Podatności (vulnerability)
Krok 4: Analiza Podatności (vulnerability)
–
–
metoda wyboru celu lub scenariusza ataku
metoda wyboru celu lub scenariusza ataku
W trakcie tego kroku definiowane są podstawowe zagrożenia danego
W trakcie tego kroku definiowane są podstawowe zagrożenia danego
zakładu i systemu rurociągów z uwzględnieniem
zakładu i systemu rurociągów z uwzględnieniem
prawdopodobieństwa ataku, a także ich „atrakcyjności” dla terrorysty.
prawdopodobieństwa ataku, a także ich „atrakcyjności” dla terrorysty.
Jeżeli w trakcie analiz SVA jakieś zdarzenie zostanie określone jako
Jeżeli w trakcie analiz SVA jakieś zdarzenie zostanie określone jako
dość prawdopodobne, należy dla niego określić także potencjalne
dość prawdopodobne, należy dla niego określić także potencjalne
scenariusze.
scenariusze.
Są dwie szkoły metodologii analiz: analizy oparte na scenariuszach i
Są dwie szkoły metodologii analiz: analizy oparte na scenariuszach i
analizy oparte na obiektach „atrakcyjnych” dla terrorysty.
analizy oparte na obiektach „atrakcyjnych” dla terrorysty.
Zarówno w podejściu do analiz opartym na scenariuszu jak i na
Zarówno w podejściu do analiz opartym na scenariuszu jak i na
aktywach ostatecznym zadaniem jest uszeregowanie potencjalnych
aktywach ostatecznym zadaniem jest uszeregowanie potencjalnych
celów pod względem ryzyka ich zaatakowania, tzn. jak bardzo
celów pod względem ryzyka ich zaatakowania, tzn. jak bardzo
prawdopodobny jest atak, uwzględniając wartość strategiczną celu,
prawdopodobny jest atak, uwzględniając wartość strategiczną celu,
ale także dostępne środki zaradcze.
ale także dostępne środki zaradcze.
Wszystkie scenariusze opracowane w Kroku 4 grupuje się w zestawy,
Wszystkie scenariusze opracowane w Kroku 4 grupuje się w zestawy,
a następnie szereguje (obiekt, którego uszkodzenie ma największe
a następnie szereguje (obiekt, którego uszkodzenie ma największe
konsekwencje, znajduje się na czele listy). Zespół powinien
konsekwencje, znajduje się na czele listy). Zespół powinien
opracować takie zestawy, w których aktywa są współzależne z
opracować takie zestawy, w których aktywa są współzależne z
zagrożeniami.
zagrożeniami.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
26
26
Krok 5: Analiza środków zaradczych
Krok 5: Analiza środków zaradczych
Podejście oparte na aktywach przedstawiało
Podejście oparte na aktywach przedstawiało
scenariusze ogólne z odgórnym założeniem
scenariusze ogólne z odgórnym założeniem
określonych dostępnych środków zaradczych. W
określonych dostępnych środków zaradczych. W
podejściu opartym na scenariuszu środki zaradcze są
podejściu opartym na scenariuszu środki zaradcze są
określane dla każdego scenariusza osobno.
określane dla każdego scenariusza osobno.
Niezależnie jednak od stosowanego przez zespół SVA
Niezależnie jednak od stosowanego przez zespół SVA
podejścia, należy określić ilość i właściwości
podejścia, należy określić ilość i właściwości
dostępnych środków zaradczych, aby móc stworzyć
dostępnych środków zaradczych, aby móc stworzyć
hierarchię zagrożeń.
hierarchię zagrożeń.
Przeprowadzenie analizy środków zaradczych jest
Przeprowadzenie analizy środków zaradczych jest
potrzebne, aby zespół SVA mógł określić różnicę
potrzebne, aby zespół SVA mógł określić różnicę
pomiędzy istniejącymi a pożądanymi środkami
pomiędzy istniejącymi a pożądanymi środkami
bezpieczeństwa oraz zdefiniował gdzie istnieje
bezpieczeństwa oraz zdefiniował gdzie istnieje
potrzeba zwiększenia tychże środków.
potrzeba zwiększenia tychże środków.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
27
27
Wytyczne opracowane przez CCPS zawierają listy
Wytyczne opracowane przez CCPS zawierają listy
kontrolne i arkusze kalkulacyjne wraz ze wskazaniem
kontrolne i arkusze kalkulacyjne wraz ze wskazaniem
sposobu przyporządkowania punktów w ramach analiz
sposobu przyporządkowania punktów w ramach analiz
odpowiadających wyżej wymienionym krokom 2-5.
odpowiadających wyżej wymienionym krokom 2-5.
Na ich podstawie można tworzyć indeksy podatności,
Na ich podstawie można tworzyć indeksy podatności,
atrakcyjności obiektów, prawdopodobieństwa ataku
atrakcyjności obiektów, prawdopodobieństwa ataku
terrorystycznego i skutków.
terrorystycznego i skutków.
Na tej podstawie można opracować zestawienia w
Na tej podstawie można opracować zestawienia w
postaci analogicznej do macierzy ryzyka.
postaci analogicznej do macierzy ryzyka.
Analizy SVA stanowią podstawę do opracowania planów
Analizy SVA stanowią podstawę do opracowania planów
bezpieczeństwa, obejmujących działania prewencyjne i
bezpieczeństwa, obejmujących działania prewencyjne i
zalecenia sposobu reagowania w przypadku wystąpienia
zalecenia sposobu reagowania w przypadku wystąpienia
ataku na zakład z instalacją stacjonarną czy system
ataku na zakład z instalacją stacjonarną czy system
rurociągów.
rurociągów.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
28
28
Bezpieczeństwo instalacji stacjonarnych oraz systemów
Bezpieczeństwo instalacji stacjonarnych oraz systemów
rurociągów, odnoszące się do niepożądanych interwencji
rurociągów, odnoszące się do niepożądanych interwencji
stron trzecich powinno opierać się na szczegółowo
stron trzecich powinno opierać się na szczegółowo
opracowanym planie bezpieczeństwa, zawierającym
opracowanym planie bezpieczeństwa, zawierającym
wytyczne pozwalające zminimalizować m.in. zagrożenia
wytyczne pozwalające zminimalizować m.in. zagrożenia
terrorystyczne i sabotażowe oraz pomagające w
terrorystyczne i sabotażowe oraz pomagające w
efektywnym przydzielaniu środków zaradczych poprzez:
efektywnym przydzielaniu środków zaradczych poprzez:
–
identyfikowanie aktualnych i potencjalnych źródeł
identyfikowanie aktualnych i potencjalnych źródeł
wypadków, zagrożeń aktami terroru i sabotażu,
wypadków, zagrożeń aktami terroru i sabotażu,
mogących powodować zagrożenie dla prawidłowej
mogących powodować zagrożenie dla prawidłowej
pracy instalacji i rurociągu;
pracy instalacji i rurociągu;
–
identyfikowanie prawdopodobieństwa i konsekwencji
identyfikowanie prawdopodobieństwa i konsekwencji
potencjalnych wypadków z udziałem instalacji
potencjalnych wypadków z udziałem instalacji
stacjonarnych i rurociągów;
stacjonarnych i rurociągów;
–
prowadzenie wyczerpującej i zintegrowanej oceny,
prowadzenie wyczerpującej i zintegrowanej oceny,
testującej i porównującej całe spektrum potencjalnych
testującej i porównującej całe spektrum potencjalnych
wypadków oraz nakreślającej możliwe sposoby
wypadków oraz nakreślającej możliwe sposoby
zapobiegania i redukowania skutków awarii;
zapobiegania i redukowania skutków awarii;
Podsumowanie
Podsumowanie
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
29
29
–
prowadzenie porównawczej oceny całego spektrum
prowadzenie porównawczej oceny całego spektrum
potencjalnych wypadków oraz określenia priorytetów
potencjalnych wypadków oraz określenia priorytetów
możliwych sposobów zapobiegania i redukowania
możliwych sposobów zapobiegania i redukowania
skutków awarii;
skutków awarii;
–
ustalenie i śledzenie rozwoju planu bezpieczeństwa
ustalenie i śledzenie rozwoju planu bezpieczeństwa
zwłaszcza pod względem wdrażania głównych
zwłaszcza pod względem wdrażania głównych
założonych celów;
założonych celów;
–
ustanowienie ustandaryzowanych warunków
ustanowienie ustandaryzowanych warunków
bezpieczeństwa i dokonywania kontrolnych pomiarów
bezpieczeństwa i dokonywania kontrolnych pomiarów
osiągów dla zmniejszenia ryzyka wystąpienia zagrożenia.
osiągów dla zmniejszenia ryzyka wystąpienia zagrożenia.
Zespół opracowujący plan bezpieczeństwa powinien
Zespół opracowujący plan bezpieczeństwa powinien
kierować się następującymi zasadami:
kierować się następującymi zasadami:
–
plan bezpieczeństwa dla instalacji stacjonarnych czy
plan bezpieczeństwa dla instalacji stacjonarnych czy
rurociągów powinien być elastyczny;
rurociągów powinien być elastyczny;
–
integracja informacji jest naczelną zasadą pozwalającą
integracja informacji jest naczelną zasadą pozwalającą
stworzyć sprawnie funkcjonujący plan bezpieczeństwa;
stworzyć sprawnie funkcjonujący plan bezpieczeństwa;
–
przeprowadzenie SVA jest kluczowym elementem
przeprowadzenie SVA jest kluczowym elementem
budowy systemu bezpieczeństwa instalacji bądź
budowy systemu bezpieczeństwa instalacji bądź
systemu rurociągów.
systemu rurociągów.
Zapobieganie pożarom i awariom
Zapobieganie pożarom i awariom
30
30
Bibliografia
Bibliografia
[1]
Center for Chemical Process Safety SVA, CCPS
Equivalent Methods (ExxonMobil Chemical, BASF,
Air Products, Georgia Pacific), Sandia National Lab
VAM-CF: Guidelines for analyzing and managing
the security vulnerabilities of fixed chemical sites,
New York, August 2002
[2]
[2]
American Petroleum Institute:
American Petroleum Institute:
Security
Security
Guidelines for the Petroleum Industry
Guidelines for the Petroleum Industry
,
,
Washington, April 2003.
Washington, April 2003.
[3]
[3]
M.Borysiewicz, I.Garanty, A.Kozubal: Wytyczne
M.Borysiewicz, I.Garanty, A.Kozubal: Wytyczne
dotyczące bezpieczeństwa dla rurociągów paliw
dotyczące bezpieczeństwa dla rurociągów paliw
ciekłych,
ciekłych,
Warsztaty MANHAZ Modele i narzędzia
Warsztaty MANHAZ Modele i narzędzia
dla oszacowania ryzyka związanego z
dla oszacowania ryzyka związanego z
transportowaniem niebezpiecznych substancji
transportowaniem niebezpiecznych substancji
rurociągami
rurociągami
, Świerk 2004, http:manhaz.cyf.gov.pl
, Świerk 2004, http:manhaz.cyf.gov.pl