Kształtowanie się i

Kształtowanie się i

rozwój mowy dziecka

rozwój mowy dziecka

W CZWARTYM ROKU

ŻYCIA

Rozwój mowy dziecka według

Leona Kaczmarka

Czwarty rok życia nazywa rozpoczęciem okresu;

„SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ”

Dziecko w tym wiek:

• Potrafi porozumieć się z otoczeniem

• Jego mowa jest w pewnym stopniu ukształtowana, ale nie

pozbawiona błędów

• Rozumie to co do niego mówimy w miarę swoich możliwości

• Spełnia polecenia zawierające znane mu wyrazy np.

przyniesie zabawkę

• Próbuje wykonywać codzienne czynności

• Pytane - podaje swoje imię

Wiek pytań

(jest to czas w którym dziecko przejawia

tendencje do zadawania pytań)

• Ma miejsce miedzy 4 a 5 rokiem życia
• Występują wtedy pytania synpraktyczne

oraz pytania zmierzające do uzyskania
wyjaśnienia i uporządkowania wiedzy o
świecie

Rozwój poznawczy

J. Piaget

Dziecko trzyletnie znajduje się w drugim

stadium

takiego rozwoju:

„MYŚLENIE

PRZEDOPERACYJNE”

Główne osiągnięcia w tym okresie:
- rozwój zdolności wewnętrznego przedstawiania świata

zewnętrznego za pomocą symboli

- Dziecko coraz lepiej rozumie emocje własne i innych

osób

- Zdolność regulowania ekspresji własnych emocji

Zasób leksykalny:

• Wg. Jurkowskiego (Ontogeneza mowy i myślenia, 1975)

dziecko posługuje się około

1000

słów

• Wg. Przetacznikowej (Psychologia rozwojowa dzieci i

młodzieży, 1976) od ok.

900

do

1800

słów

Używanie słów przez dziecko zależy od:

• Prawidłowego rozwój psychomotoryczny
• Środowiska rodzinne i społeczne
• Inteligencji
• Wpływu środków masowego przekazu
• Kontaktu z książką
• Zainteresowań dziecka
• Indywidualnych możliwości procesów poznawczych

CZĘŚCI MOWY

• Rzeczowniki i czasowniki

stanowią

łącznie

40-50%

wszystkich wypowiadanych

wyrazów,

• Zaimki

około

20%

• Przymiotniki i przysłówki

od

3-6%

„Malilingwistycy”

wg. Kornela Czukowskiego

Dzieci od 3-5 lat są w stanie tworzyć

NEOLOGIZMY

;

- do nieznanych wyrazów
- oraz analogicznie do znanych wyczuwając ich

pokrewieństwo semantyczne i formalne

Rodzaje neologizmów:

• Neosymantyzmy:

np. chodziki- buciki

• Doraźne:

np. bimbolina- wiszący sznur

do zasłon

• Opanowanie reguł

gramatycznych:

• Błędy związane z odmianą przez przypadki

wyrazów nieregularnych

• Stosuje elipsy tzn. opuszczenia
• W zdaniu ok. 4-5 wyrazów
• Zaczynają występować zdania złożone
• Umiejętność posługiwania się spójnikami
• Występowanie wielowyrazowych struktur

łańcuchowych

Wymowa dzieci 3-letnich:

• Wymawia w zasadzie wszystkie sylaby

• Zwykle mówi płynnie,

• czasami występują wahania, powtórzenia dźwięków,

sylab, wyrazów, przeciągania głosek

• Trudniejsze grupy spółgłoskowe zastępuje

łatwiejszymi

• W tym wieku pojawiają się niekiedy głoski:

s,z,c,dz,

oraz

sz,ż,cz,dż

• Powinno wymawia wszystkie samogłoski:

a,e,i,o,u,y,ą,ę

ale może występować np. zamiana

samogłosek: o/a, e/a, y/i

• Powinny występować samogłoski twarde i

zmiękczone

m, mi, b, bi, p, pi, f, fi, w, wi, ś, ć,

ź, dź, ń, k, g, ki, gi, ch, t, d, n, l, li, j, ł.

• Głoska r w ogóle nie występuje, lub jest zastępowana
„l” czy „j”

T. Bartkowski dzieli dzieci 3-

letnie

ze względu na stopień

komunikatywności na 5 grup:

• Wymowę bardzo niezrozumiałą

• Wymowę niezrozumiałą

• Wymowę mało zrozumiałą

• Wymowę zrozumiałą dziecięcą

• Wymowę zupełnie zrozumiałą

Rozwojowa niepłynność

mowy

Kłopoty z niepłynną mową przejawiają się

poprzez:

• Powtarzanie pierwszej bądź kolejnej głoski, sylaby, całego

wyrazu czy frazy

Problemy te wynikają z mało sprawnym

aparatem;

• oddechowym,
• fonacyjnym
• artykulacyjnym

Aby rozwojowa niepłynność

mowy nie zmieniła się w

jąkanie,

NALEŻY:

• Mówić do dziecka wyraźnie w naturalnym

tempie

• Używać krótkich zdań i zrozumiałych wyrazów
• Dużo czytać, opowiadać i rozmawiać z

dzieckiem

• Zachęcać dziecko do mówienia poprzez:

( zadawanie pytań, prosząc o opowiadanie, ucząc
wierszyków i śpiewając z nim piosenki)

NIENALEŻY:

• Naśladować mowy dziecięcej
• Zdrabniać wyrazów
• Używać skrótów i słów z dziecięcego

słownika

• Poprawiać malucha, gdy widzimy, że go to

drażni

• Zawstydzać i przedrzeźniać go
• Porównywać z tymi, którzy mówią lepiej

Odrębności wyrazowe, które

występują

W CZWARTYM ROKU ŻYCIA

• opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej

(elizja):

fitulka (konfiturka), komotywa (lokomotywa), kapel

( kapelusz)

• przestawki głoskowe (metateza):

śpilowek

(śpiworek), konalówki (kolanówki)

• tworzenie nowych wyrazów ze skrzyżowania

dwóch wyrazów (kontaminacja):

zaklucyć ( klucz i

zamknąć), piesiotą (piechotą i pieszo), piekarnićki (piekarnik i

pierniczki)

• zniekształcenie wyrazu:

ołompocik (kompocik),

ginkogonko (winogronko)

• formy czasu teraźniejszego:

ja nie płacie, ja kcem,

skrobam sobie, zgnieciam (zgniatam), kto tu szepczy (szepta)

• formy czasu przeszłego:

wykszyłem

(wytarłem), zaknełem, boliło, wskakowało

• formy czasu przyszłego

:

trambaj zaras

rusznie

• rozkaźnik

:

rozebieś mnie, plasowaj (prasuj)

• bezokolicznik:

chce mi się śpić, kszeba skrzyżyć

(trzeba skrzyżować)

• rzeczowniki:

to moja owiećka, dwa pudełki, jeden

pać (papeć)

• przymiotniki:

źlejsie niś bloćko (gorsze niż błotko)

• liczebniki:

dwoma koniami, dwie ołówki

• zgrubienia:

jabłucho, kociucha

• neologizmy:

kurnisko (kurnik), pryskawka (słuchawka

prysznica), kwasta (pasta), przyczepiacz (klamra do

włosów).