JĄKANIE

Oliwia Marzec

Roksana Cheda

Paulina Gawłowska

Joanna Brodzińska

Katarzyna Rogacz

JĄKANIE



Jąkanie stanowi grupę wad mowy, gdyż w
niewielkiej mierze dotyczy artykulacji. Powstaje
ona zwykle w wieku przedszkolnym. W okresie tym
istnieje szczególna podatność na wszelkie defekty
mowy, bowiem wchodzą tu w grę: ogólna
ruchliwość dziecka, szybkie wzbogacanie słownika
oraz rozwój myślenia.

JĄKANIE



Rozumienie mowy rozwija się szybciej niż
umiejętność wysławiania się. Reagując zwykle
emocjonalnie , dziecko nie może należycie wyrazić
swoich myśli. Czuje, że nie potrafi mówić płynnie,
że musi powtarzać wyrazy dopóty, dopóki nie zjawi
się inny wyraz, który nie sprawi mu trudności.
Powstaje dysproporcja pomiędzy tym, co dziecko
chciałoby a co może powiedzieć.

JĄKANIE



Jest ona źródłem napięć, które - gdy brak jest
rozumnej pomocy i życzliwości otoczenia-
pogłębiają się i w końcu towarzyszą każdej
wypowiedzi dziecka. Natomiast w warunkach
pomyślnych ustępują z czasem, i takie przejściowe
zjawisko niektórzy autorzy określają mianem
jąkania fizjologicznego.

JĄKANIE



Jąkanie jest nerwicą mowy, polegającą na
zaburzeniu koordynacji narządów oddechowego,
fonacyjnego i artykulacyjnego, przy czym w obrazie
klinicznym obserwuje się zazwyczaj wzmożone
napięcie mięśni związanych bezpośrednio lub
pośrednio z aktem mowy.

JĄKANIE



Dodatkowe skurcze mięśni oddechowych obejmują
przede wszystkim przeponę. Mogą one pojawiać
się w czasie wdechu lub wydechu. Oddech jest
krótki, arytmiczny, przerywany lub przeciwnie-
strumień powietrza bywa zatrzymany. Pacjent
często mówi na wdechu.

JĄKANIE



Skurcze mięśni fonacyjnych uniemożliwiają
rozwarcie wiązadeł głosowych. Wiązadła zaciskają
się, zachodzą jedno na drugie, głos wydobywa się
z trudem, przy dużym oporze. Może zresztą nie
dojść do zwarcia wiązadeł głosowych, stąd długie
przerwy w mówieniu lub mowa szeptem.

JĄKANIE



Wzmożone napięcie mięśni fonacyjnych i
artykulacyjnych uniemożliwia ich właściwe ruchy.
Napięcia te (skurcze toniczne-blok) powstają przy
głoskach zwartych, np. dziecko nie może płynnie
powiedzieć wyrazu koza, gdyż wypiera początkowy
dźwięk k (k-k-koza).

JĄKANIE



Natomiast prze skurczach klonicznych ten sam
ruch jest powtarzany kilka razy (powtarzanie
sylab): w tym przykładzie ko-ko-koza.



W rozwoju jąkania zdarza się zwykle przejście z
objawów klonicznych do tonicznych, nigdy
odwrotnie.

JĄKANIE



Mowa jąkających jest wybuchowa lub przeciwnie-
monotonna, cicha, często z zabarwieniem
nosowym. W czasie mówienia, zwłaszcza przy
jąkaniu tonicznym, mogą występować współruchy,
które wyzwalają mowę, np. wysuwanie języka,
mruganie, wydymanie warg, kręcenie głową, ruchy
ramion, tupanie, szarpanie guzika. W ten sposób
dziecko „atakuje” pierwszy dźwięk coraz to nowymi
sposobami.

JĄKANIE



Niekiedy w tym celu używa dźwięków
wyzwalających, jak mruczenie, przydechowe
samogłoski (aaa, yyy), sylaby (no, no), a nawet
całe „wyrazy-protezy”



( a więc, a więc...); w ten sposób mowa trwa, nie
ma w niej przerw i nie dochodzi do wtórnego
zablokowania.

JĄKANIE



Normalny proces mówienia składa się z szybkich,
rytmicznych i skoordynowanych ruchów mięśni
wszystkich trzech narządów: oddechowego,
fonacyjnego i artykulacyjnego. Mówimy z
minimalnym napięciem tych mięśni. U osób
jąkających się patologicznie napięcie tych mięśni
doprowadza do zablokowania głosu. Zaburzone są
rytm i tempo mowy.

RODZAJE JĄKANIA

RODZAJE JĄKANIA



Jąkanie kloniczne polega na kilkakrotnym
powtarzaniu tej samej głoski, bądź tej samej sylaby
przed rozpoczęciem wypowiedzi (bądź w jej
trakcie). Jeżeli do klonicznego jąkania nie dołączą
się objawy toniczne, to ta postać wcześnie
pojawiającego się jąkania może zaniknąć w
dalszym rozwoju mowy dziecka.

RODZAJE JĄKANIA



Jąkanie toniczne polega na spazmatycznym
zacinaniu się, „wypychaniu” siłą głoski lub całego
słowa, przy jednoczesnym napięciu mięśniowym;
po ustąpieniu skurczu (tonizacji mięśni) występuje
charakterystyczne przyspieszenie w „wyrzucaniu”
głoski, sylaby, słowa, czy całej wypowiedzi.

RODZAJE JĄKANIA



Jąkanie kloniczno-toniczne łączy oba rodzaje
jąkania się (współruchy i logofobia), bądź toniczno-
kloniczne z dominacją skurczów jednych lub
drugich. Leczenie tego rodzaju jąkania się oraz
jąkania się z objawami tonicznymi wymaga
współdziałania logopedy z lekarzem foniatrą.

RODZAJE JĄKANIA



Prawie we wszystkich przypadkach jąkania
się mamy do czynienia z zaburzeniami
funkcji i koordynacji trzech układów
ruchowych, które biorą udział w mówieniu .
Są to: ruchowy układ artykulacji, ruchowy
układ fonacji i ruchowy układ oddechowy.

RUCHOWY UKŁAD ARTYKULACJI



Ruchowy układ artykulacji



Zaburzenia tego układu mogą powodować skurcze
mięśni twarzy, kilkakrotne powtarzanie tych
samych głosek bądź sylab, wpychanie języka
między zęby, zacinanie się w mowie, a następnie
„wyrzucanie z siebie” w sposób przyspieszony
głosek zwartych (p,b,k,g,m itp.).

RUCHOWY UKŁAD ARTYKULACJI



Skurcze mięśni narządów artykulacyjnych o
charakterze tonicznym powodują przerwę w mowie,
uniemożliwiają wykonanie odpowiedniego ruchu
warg, czy języka, natomiast przy skurczu
klonicznym ten sam ruch zostaje powtórzony
parokrotnie.

RUCHOWY UKŁAD FONACYJNY



Ruchowy układ fonacyjny

Zaburzenia funkcji tego układu polegają na tym, że

mięśnie regulujące ułożenie i napięcie wiązadeł
głosowych, które u jąkających się osób są napięte
w czasie mówienia, nakładają się na siebie.
Powoduje to przesunięcie się krtani do przodu i
zmianę brzmienia głosu, jego przerywanie lub
całkowity zanik.

RUCHOWY UKŁAD FONACYJNY



Skurcze mięśni fonacyjnych, czyli krtaniowych,
uniemożliwiają otwarcie lub zamknięcie głośni, co
utrudnia wydobycie się głosu. Czas trwania skurczu
przy średnim stopniu jąkania się wynosi od 0,2 sek.
do 12,6 sek., a w ciężkich przypadkach nawet do
90 sek.

RUCHOWY UKŁAD ODDECHOWY



Ruchowy układ oddechowy



W zaburzeniach tego układu najczęściej bywa
skrócona faza wydechowa. Skurcze mięśni aparatu
oddechowego, przede wszystkim przepony, są
jednym z najczęściej występujących objawów
jąkania się. Zaburzona jest wtedy rytmiczność
oddechów- zatrzymanie oddechu lub nieregularne
oddychanie.

RUCHOWY UKŁAD ODDECHOWY



Przyczyny jąkania nie są dostatecznie poznane,
mimo że jąkaniem interesowano się od bardzo
dawna i w stopniu znacznie większym niż innymi
wadami wymowy.

PRZYCZYNY JĄKANIA

Do wymienionych najczęściej przyczyn należy:
Dziedziczenie skłonności do jąkania w formie

niepełnowartościowego systemu nerwowego.

Tą skłonności stwierdza się u około 30-40%

jąkających się ( któryś z rodziców lub dziadków
jąkało się lub mówiło szybko).

Przyuczanie dzieci leworęcznych poniżej 7 roku

życia (tzn. z nieukończonym rozwojem mowy)
do posługiwania się ręką prawą.

PRZYCZYNY JĄKANIA

Ogólna sprawność motoryczna.
Ogólna niesprawność motoryczna przejawiająca się

opóźnionym rozpoczęciem chodzenia i

opóźnionym rozwojem mowy- bywa również

wymieniana jako przyczyna jąkania.

Niedostateczna czynność jąder podkorowych.
Za przyczynę jąkania się uważa się również

zaburzenia koordynacji ruchów mownych,

wywołane niewydolnością funkcjonowania jąder

podkorowych.

Brak dominacji jednej z półkul mózgowych.
Zła synchronizacja impulsów, dochodzących z

centralnego układu do parzystych mięśni

narządów mowy, powoduje skurcze tych mięśni.

PRZYCZYNY JĄKANIA



Silne emocje , takie jak np. strach przed
mówieniem, wywołują zakłócenia procesów w
obszarach podkorowych i centrach wegetatywnych,
co z kolei odwrotnym działaniem wzmaga
zakłócenia procesów korowych. Objawem jąkania
nie są skurcze mięśni biorących udział w mowie, ale
patologiczna emocjonalna reakcja na nie, której
towarzyszą zmiany w czynnościach wegetatywnego
systemu nerwowego. Wpływ emocji na mowę jest
znany i wiadomo, że może ona oddziaływać
pobudzająco lub hamująco

PRZYCZYNY JĄKANIA



Jąkanie występuję często z innymi wadami mowy. Z
tego faktu niektórzy autorzy wyciągają wniosek, że
przyczyną jąkania może być wada mowy.
Chwatcew na przykład tłumaczy to tym, że wada
mowy powoduje przykre przeżycia i wiążące się z
nimi długotrwałe emocjonalne napięcie,
wywołujące zachwianie normalnej funkcji mowy.

PRZYCZYNY JĄKANIA



U wielu dzieci jąkających się, podobnie jak u dzieci
dyslalicznych, można obserwować pewne
opóźnienie w rozwoju ich mowy. Jąkają się jednak
także dzieci, u których mowa rozwija się bardzo
wcześnie. Jąkanie występuje zarówno u dzieci
upośledzonych umysłowo, jak i u dzieci bardzo
zdolnych

OBJAWY JĄKANIA



Objawy,przyczyny i terapia jąkania wg J. Nowak

Objawy zaburzeń Przyczyny jąkania Postępowanie logopedyczne

- Skurcze narządów - Dziedziczność. - Przeciąganie samogłosek
oddechowych . - Przyuczenie dzieci w wyrazach.
- Skurcze narządów leworęcznych do - Mówienie szeptem.



fonacyjnych. praworęczności. - Mówienie w takt
metronomu



- Skurcze narządów -Ogólna niesprawność - Hipnoza.

artykulacyjnych. motoryczna. - Echo-korektor.

-Zaburzenie jąder - Mówienie z jednoczesnym
podkorowych. klaskaniem.

JĄKANIE



Reedukacja mowy jąkających się należy do
najtrudniejszych problemów logopedycznych.
Stosowane obecnie metody nie w każdym
przypadku dają trwałe rezultaty. Polegają one na
ćwiczeniach logopedycznych, w czasie których
jąkający przyswaja sobie mowę pełną, swobodną-
bez napięcia nerwowego.

JĄKANIE



Środki farmakologiczne uspakajające mają
zazwyczaj działanie krótkotrwałe.



Reedukację mowy można podzielić na trzy okresy.
W pierwszym etapie jąkający się, stosując specjalne
ćwiczenia, uzyskuje płynność mowy na lekcjach. W
drugim etapie stopniowo przyzwyczaja się osobę
reedukowaną do ciągłego przestrzegania zaleceń,
zapewniających płynność mowy i do pamiętania o
nich w różnych sytuacjach, tzn. nie tylko w poradni,
ale także w domu, w szkole, w pracy itp.

JĄKANIE

U jąkających się stosuje się następujące

ćwiczenia:

-ćwiczenia oddechowe
-ćwiczenia oddechowe łącznie z głosowymi
-ćwiczenia warg i języka
-mówienie szeptem
-przeciąganie samogłosek w wyrazach
-mówienie w takt metronomu
-mówienie z jednoczesnym słuchaniem echa

swoich słów

-nagrywanie na taśmę magnetofonową hipnozę.

JĄKANIE



Prawidłowe oddychanie jest ważnym elementem
procesów mówienia. Jak już zaznaczono u
jąkających się występuje dość często zaburzenie
oddechowe; oddychanie jest nieregularne i płytkie.
Jąkający się wykonując ćwiczenia oddechowe uczy
się panować nad swoim wydechem, tzn. regulować
w zależności od potrzeb jego głębokość i
równomierność , co zwiększa płynność wymowy.
Uczy się likwidować napięcie mięśni oddechowych,
a przede wszystkim przepony brzusznej.

JĄKANIE



Przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych oraz w
czasie ich wykonywania jąkający powinien się
starać rozluźniać wszystkie mięśnie. Powinien
również pamiętać o tym, aby nie wykonywać zbyt
głębokich oddechów. U dzieci od lat 7-8 nie stosuje
się specjalnych ćwiczeń oddechowych, wyrabia się
u nich oddech w czasie śpiewu, gier i zabaw.
Możliwie jak najwcześniej ćwiczenia oddechowe
należy prowadzić łącznie z głosowymi.

JĄKANIE



Ćwiczenia logopedyczne, takie jak mówienie
szeptem, przeciąganie samogłosek w wyrazach,
mówienie w takt metronomu lub z jednoczesnym
słuchaniem echa swoich słów ma na celu
wyrabianie płynności mowy na skutek wdrażania
jąkającego się do powolniejszego mówienia.

JĄKANIE



Ćwiczenia logopedyczne prowadzi się indywidualnie
lub zbiorowo. Zajęć nie można prowadzić bez
przerwy przez dłuższy okres czasu. Cykl zajęć w
zależności od częstotliwości lekcji trwa 3 lub 6
miesięcy. Powtórzenie ćwiczeń po upływie jakiegoś
czasu jest niekiedy konieczne. Jąkanie można uznać
za usunięte, jeżeli w czasie trzech lat nie ma
recydywy.

JĄKANIE



Postępowanie logopedyczne zależne jest od wieku
jąkającego się. Inaczej prowadzi się zajęcia z
małymi dziećmi , a inaczej z młodzieżą lub też z
dorosłymi. Jeżeli dziecko w wieku 3-5 lat zaczyna
się jąkać, należy je w miarę możliwości odizolować
od otoczenia i stworzyć mu takie warunki, aby nie
odczuwało potrzeby rozmawiania, zwłaszcza w
ciągu kilku pierwszych dni.

JĄKANIE



Oprócz osłuchiwania dziecka z mową powolną,
wyraźną należy stosować także ćwiczenia:



wspólne recytowanie wierszyków



opowiadania bajek



opowiadanie treści obrazków



śpiewanie piosenek

JĄKANIE



Leczenie jąkania jest trudne, a żadna z metod nie
ma charakteru uniwersalnego. Terapia jest trudna,
długa, złożona i bardzo indywidualna, w grę
wchodzi cała osobowość i środowisko pacjenta.
Wszelka ingerencja nie specjalistów może okazać
się szkodliwą.

JĄKANIE



Ze strony nauczyciela wystarczy, gdy wykryje on
niedosłuch ( co musi sprawdzić lekarz), zwróci
uwagę na budowę narządów artykulacyjnych
(języka, warg, podniebienia, na zęby i zgryz), a
także na stopień ich sprawności. Wówczas,
konieczna jest ścisła współpraca ze specjalistami
( logopedą, laryngologiem, ortodontą) oraz
rodzicami.

BIBLIOGRAFIA



Spionek Halina. Zaburzenia rozwoju mowy a
niepowodzenia szkolne. Warszawa 1973.PZWS.



Styczek Irena. Logopedia. PWN. Warszawa 1981.



Nowak J.: Wybrane problemy logopedyczne. WSP
Bydgoszcz 1997