Trybunał Stanu i

Organy władzy

sądowniczej

Trybunał Stanu

• organ sądowy powołany do orzekania o odpowiedzialności

konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska
państwowe. Jest on organem ściśle związanym z Sejmem,
przez niego powoływanym i podejmującym czynności
sądowe na jego zlecenie. W zakresie orzekania Trybunał
Stanu jest niezawisły i podlega tylko ustawie.
Odpowiedzialność konstytucyjną obejmują czyny sprzeczne
z prawem, ale nie będące przestępstwami. . Członkowie
Trybunału Stanu muszą mieć polskie obywatelstwo, nie
mogą być karani sądownie czy być pozbawieni praw
obywatelskich, nie mogą być też zatrudnieni w administracji
państwowej.

Skład i sposób powoływania

sędziów TS

• Skład TS:
- Przewodniczący TS, którym jest I Prezes Sądu Najwyższego
- dwóch zastępców przewodniczącego TS
- 16 członków TS

• Zastępców i członków wybiera Sejm na swoim pierwszym

posiedzeniu, spoza grona posłów i senatorów, na czas swojej

kadencji. Obaj zastępcy przewodniczącego TS i co najmniej

połowa członków TS (min. 8) powinni mieć kwalifikacje

wymagane dla stanowiska sędziego.

• Sędziowie TS są niezawiśli i podlegają tylko ustawom.

• TS orzeka jako sąd I i jako sąd II instancji.

• Skład:

• I instancji: przewodniczący TS i 4 członków

• II instancja – przewodniczący TS i 6 członków, z wyłączeniem

sędziów, którzy uczestniczyli w rozpatrzeniu sprawy w I

instancji.

Podmiotowy i przedmiotowy

zakres odpowiedzialności TS

• Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności konstytucyjnej obejmuje

dwa jego zasadnicze etapy:

1)

1)

postępowanie przygotowawcze (wstępne) które odbywa się w Sejmie

(w przypadku Prezydenta — w Zgromadzeniu Narodowym)

2)

2)

postępowanie przed Trybunałem Stanu, mające charakter

dwuinstancyjny (orzekają różne liczebnie składy Trybunału Stanu).

Za czyny będące deliktami konstytucyjnymi Trybunał Stanu może orzec

łącznie lub osobno następujące kary na okres od dwóch do dziesięciu lat:

1)

1)

utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta,

do Sejmu, do Senatu oraz do organów stanowiących samorządu

terytorialnego,

2)

2)

zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji

związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych

organizacjach społecznych,

3)

3)

utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów

honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania.

• Odpowiedzialność konstytucyjna ma ograniczony

podmiotowo charakter i dotyczy wyliczonej przez przepisy

konstytucyjne grupy osób zajmujących najwyższe

stanowiska w państwie. W obecnym stanie prawnym

odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje trzy grupy

podmiotów:

1)

1)

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zakres jego

odpowiedzialności konstytucyjnej ma nie tylko najszerszy,

ale i wyłączny charakter,

2)

2)

inne osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe

(m.in. Prezesa Rady Ministrów i członków Rady Ministrów),

3)

3)

posłów i senatorów — tylko jednak za naruszenie

przepisów antykorupcyjnych.

Tryb pociągania do

odpowiedzialności przez TS

Przebieg postępowania w sprawie wyegzekwowania od oskarżonego wyższego

urzędnika państwowego odpowiedzialności konstytucyjnej jest zróżnicowany.
Różnice w zakresie procedury działania skutkują koniecznością odrębnego
postępowania w sprawie odpowiedzialności Prezydenta a innych osób.

Jednakże niezależnie od tego ustawodawca przewiduje iż w zakresie procedury

odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy kodeksu postępowania karnego.

Przebieg postępowania, który prowadzi do wyegzekwowania odpowiedzialności

konstytucyjnej obejmuje 3 fazy:

-postępowanie przygotowawcze (wstępne), które odbywa się w Sejmie ( w

przypadku Prezydenta w Zgromadzeniu Narodowym)

-

Postępowanie przed Trybunałem Stanu mające charakter dwuinstancyjny

-

Postępowanie wykonawcze

Ponadto do wszczęcia postępowania potrzebny jest:
-

Wniosek wstępny jednego z uprawnionych

-

Uchwała Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej o wystąpienie do sejmu z
wnioskiem o pociągniecie do odpowiedzialności

-

Uchwała sejmu o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej

Organy władzy sądowniczej

Struktura władzy

sądowniczej

Artykuł 175 ust. 1 Konstytucji zawiera zamknięty katalog sądów sprawujących w
Rzeczypospolitej Polskiej wymiar sprawiedliwości. Są nimi:

• Sąd Najwyższy,
• sądy powszechne,
• sądy administracyjne,
• sądy wojskowe.

Zasady organizowania i

funkcjonowania sądów

• Najważniejsze funkcje Sądu Najwyższego to:

- rozpoznawanie kasacji (kontrola pod względem zgodności z prawem

i prowadzi do utrzymania lub uchylenia orzeczenia oraz przekazania

do ponownego rozpatrzenia) wnoszonych od prawomocnych

orzeczeń sądów odwoławczych kończących postępowanie sądowe

- podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów

prawnych budzących wątpliwości w praktyce (uchwały podejmowane

są w składzie: 7 sędziów, całej izby połączonych izb lub pełnego

składu SN, wynika z inicjatywy I prez. SN, ministra spraw., RPO.

Wniosek składany jest do określonego składu SN, po uznaniu do

rozpatrzenia przekazany jest do rozpoznania izb połączonych lub cały

skład SN, uchwały podejmowane są w konkretnej sprawie, niektóre

mają moc zasad prawnych w przypadku wydania przez izby

połączone lub cały skład SN, skład 7 sędziów może postanowić o

nadaniu uchwale mocy zasady prawnej, odstąpienie od zasady

prawnej. Przez skład całej izby)

-stwierdzanie ważności wyborów: do sejmu, senatu, na prezydenta,

także prawomocność referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego

- jest sądem odwoławczym (drugiej instancji) wobec orzecznictwa

wojskowych sądów okręgowych

Sądy powszechne

• Sądami powszechnymi są w Polsce:

1)

1)

sądy rejonowe jako sądy pierwszej instancji,

2)

2)

sądy okręgowe o właściwości mieszanej (w niektórych

sprawach działają jako sądy drugiej instancji a w innych

jako sądy pierwszej instancji),

3)

3)

sądy apelacyjne jako wyłącznie sądy drugiej instancji.

Sędziowie są powoływani przez Prezydenta na wniosek

Krajowej Rady Sądownictwa. Prezesów sądów

powszechnych powołuje Minister Sprawiedliwości.

Sądy szczególne. Są to sądy o właściwości obejmującej

określoną grupę spraw i usytuowane poza systemem sądów

powszechnych. Do postępowania przed nimi stosuje się

jednak te same zasady konstytucyjne co w sądach

powszechnych.

Sąd Najwyższy

• Podstawowym zadaniem Sądu Najwyższego jest sprawowanie

nadzoru nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w

zakresie orzekania. Jest środkiem odwoławczym od orzeczenia sądu

pierwszej lub drugiej instancji, tzw. kasacji

• Sąd Najwyższy wykonuje swoje funkcje w dwóch podstawowych

formach:

a) rozpatruje środki odwoławcze (przede wszystkim kasacje) od

orzeczeń sądowych,

b) podejmuje uchwały dotyczące wyjaśnienia wątpliwości prawnych

• W skład Sądu Najwyższego wchodzą: Pierwszy Prezes SN

powoływany przez Prezydenta na sześcioletnią kadencję; prezesi

SN, powoływani przez Prezydenta; sędziowie SN, powoływani przez

Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby:

1) Administracyjną, Pracy i I Ubezpieczeń Społecznych.

2) Cywilną,

3) Karną,

4)Wojskową.

Sądy administracyjne

• sądy administracyjne - wyodrębniony system sądów, który

zajmuje się orzekaniem zgodności z prawem decyzji

podejmowanych przez organy administracji. Rozstrzyga też

sprawy między osobami prawnymi czy obywatelami a

organami administracyjnymi.

• Sądami administracyjnymi są obecnie: wojewódzkie sądy

administracyjne orzekające w pierwszej instancji i Naczelny

Sąd Administracyjny. Regułą więc jest, że skarga kierowana jest

do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a dopiero jego

orzeczenia kontrolowane są przez Naczelny Sąd

Administracyjny. Zarówno przed wojewódzkim sądem

administracyjnym, jak i przed Naczelnym Sądem

Administracyjnym obowiązuje zasada skargowości zabraniająca

sądowi inicjowanie postępowania sądowego z urzędu;

postępowanie sądowoadministracyjne może wszcząć wyłącznie

strona wnosząc (odpowiednio) skargę (do wsa), skargę

kasacyjną lub zażalenie (do NSA).

Sądy wojskowe

• Sądy wojskowe - to sądy garnizonowe i okręgowe. Zajmują

się sprawami dotyczącymi przestępstw popełnionych przez
żołnierzy w służbie czynnej, pracowników cywilnych
zatrudnionych w jednostkach wojskowych oraz jeńców
wojennych.

Status sędziów i samorząd

sędziowski

• Do podstawowych ustrojowych zasad związanych z tym

zawodem należą, we wszystkich rodzajach sądownictwa:

* niezawisłość,
* nieusuwalność,
* niedopuszczalność przeniesienia na inne miejsce
służbowe bez zgody sędziego (z wyjątkami),
* immunitet formalny.

• Sędziowie tworzą samorząd sędziowski. Organami samorządu

sędziowskiego sądów powszechnych są: zgromadzenie ogólne
sędziów okręgu oraz zgromadzenie ogólne sędziów sądu
apelacyjnego. Organem samorządu sędziowskiego sądów
wojskowych jest Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych.

Zadania Krajowej Rady

Sądowniczej

• podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału

Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej

Polskiej aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności

sądów i niezawisłości sędziów,

• Rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego

oraz przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o

powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie

Administracyjnym, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach

administracyjnych i sądach wojskowych,

• występowanie do Rzecznika Dyscyplinarnego z żądaniami wszczynania

postępowań dyscyplinarnych w stosunku do sędziów oraz odwoływanie

się od wyroków sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji,

• rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku,

wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziów,

którzy ukończyli 65 rok życia,

• rozpatrywanie wystąpień sędziów w stanie spoczynku o powrót na

stanowisko sędziowskie,

• wybór Rzecznika Dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,

• wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesów i

wiceprezesów sądów powszechnych i sądów wojskowych,

• przeprowadzenie wizytacji sądu lub lustracji pracy sędziego, którego

indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę.