Rozumienie podstawowych

wymiarów rzeczywistości u

dziecka w wieku

przedszkolnym

Czas

Wg. Piageta

• Dziecko w wieku przedszkolnym ujmuje czas subiektywnie.

• Egocentryzm czasowy – dziecko stawia w centrum

zdarzenia rozgrywające się w teraźniejszości i dotyczące

jego samego (orientacja w czasie zależy od indywidualnych

doświadczeń)

• Obiektywizacja czasu rozpoczyna się wraz z opanowaniem

miar czasu

• Dziecko najpierw zdobywa orientację w

większych przedziałach czasowych (pory roku,
dnia, następnie w dniach tygodnia, a na końcu
w godzinach)

• Orientacja w czasie odbywa się na zasadzie

przeciwieństwa

• Podstawą zróżnicowania są zdarzenia

wypełniające poszczególne odcinki czasu

(wg badań Szumana)

•

Małe dzieci są zdolne do

różnicowania czasu trwania
czynności codziennych
(eksperyment z klepsydrami)

• Uświadomienie sobie kolejności
występowania zdarzeń,
umiejętność ich przewidywania,
określania czasu trwania

• Rozumienie i użycie słów do
określania relacji czasowych
(intensywny rozwój tych
umiejętności w wieku od 3 – 6 lat)

Stadia w rozwoju umiejętności

wyrażania relacji czasowych

1.

Dziecko zaczyna opisywać następstwo dwóch zdarzeń
w czasie używając krótkiego, prostego zdania na
opisania każdego z nich. Porządek chronologiczny.

2.

Dziecko używa do opisywania relacji czasowych zdań
złożonych współrzędnie, spójnik „i”, wyrażenia:
„następnie”, „więc”, „najpierw”, porządek taki w jakim
występowały wydarzenia w rzeczywistości.

3.

Poszukiwania alternatywnej konstrukcji do opisania
dwóch zdarzeń (przestawienie kolejności
prezentowanych wydarzeń w celu uwypuklenia ich
znaczenia), spójniki podrzędne (np. „kiedy”)

4. Dziecko opisując zdarzenia nie kieruje się

porządkiem ich występowania w czasie. Stosuje
zdania współrzędnie i podrzędnie złożone

5. Dziecko stosuje wiele różnych konstrukcji

podrzędnych służących wyrażania następstwa
czasowego: po, przed, kiedy, gdy, dopóki,
zaczyna wiązać relacje czasowe z relacjami
przyczynowymi

6. Szyk opisywania koresponduje

z chronologicznym
porządkiem wydarzeń.
Nie pojawiają się nowe
konstrukcje

Wczoraj, dzisiaj i jutro

• 2 r.ż. dzieci nie potrafią

różnicować terminów
„wczoraj” i „jutro”

• 3 r.ż. dzieci rozumieją

„wczoraj” i „dzisiaj”.
Pojmują także „jutro” lecz
słabiej niż „wczoraj”

• Dzieci 4-letnie w pełni

rozumieją wszystkie te
pojęcia

•

Dzieci w 4 r.ż. kojarzą słowo „nigdy” z czynnością

negatywną, zaś słowa „czasem”, „zwykle” z
czynnością pozytywną.

• Dzieci pomiędzy 4-6 r.ż. mają problemy z
uporządkowaniem zdarzeń rozgrywających się w
różnych obszarach czasu. Lepiej rozumieją
wydarzenia z przeszłości czy przyszłości niż z
teraźniejszości.

• Od 4 do 6 r.ż. wzrasta
zakres pola
znaczeniowego „czas”,
modyfikowany pod
wpływem czynników
środowiskowych.

•

3 znaczenia czasu:

pora właściwa,
wyodrębniony okres w
którym coś się dzieje,
rodzaj rachuby.

Przestrzeń

Orientacja w przestrzeni

zależy od:

• Koordynacji między zmysłami
• Zdobycia poczucia stałości

otaczających nas obiektów

• Rozwoju sprawności lokomocyjnych

i manipulacyjnych

• Opanowania nazw służących

opisywaniu relacji przestrzennych

• Dziecko w wieku przedszkolnym poszczególne
miejsca wiąże z osobami, obiektami i zdarzeniami
(stół – kuchnia)

• Ma trudności z odtwarzaniem miejsc z
przypadkowo umieszczonymi obiektami

• Dzieci obiektywnie kodują przestrzeń – odnoszą
jedne przedmioty do drugich a nie do siebie.

• Egocentryczne kodowanie przestrzeni może
mieć miejsce w nowym otoczeniu

• Dziecko poznaje przestrzeń w działaniu (zabawy
ruchowe i konstrukcyjne)

• Rozumieją komunikaty zawierające określenia
relacji przestrzeni

• Potrafią przywoływać w wyobraźni znane
przestrzenie i kreować nowe

• Rozumieją takie określenia przysłówkowo-
skalarne jak „wysoko” czy „daleko”

• Rozumieją proste określenia dotyczące
płaszczyzny pionowej: „góra”, „dół, także
określenie „obok”

• Rozpoznają
przestrzenie na
obrazkach

• Trudność sprawiają
określenia dotyczące
płaszczyzny poziomej:
„przód”, „tył”, oraz
określenia złożone,
trójwymiarowe np.
„wewnątrz”

• Dobre rozumienie
terminów określających
przestrzeń nie idzie w
parze ze sprawnym ich
używaniem