UWAGI

DO

LECZENIA

DIETETYCZNEGO

Cholesterol jest związkiem tłuszczowym niezbędnym dla procesów życiowych w organizmie.
Bierze udział w:
        budowie bł. komórkowej,

        jest składnikiem układu nerwowego (obwodowego i OUN),

        przyczynia się do syntezy hormonów,

        budowie kw. żółciowych (udział w trawieniu),procesie wytwarzania Vit.D.

Wysoki poziom cholesterolu przyczynia się do:
        budowy blaszek miażdżycowych (wszystkie związane z tym konsekwencje), kamieni żółciowych

(utrudnione trawienie, problemy chirurgiczne)
Niski poziom cholesterolu powoduje zaburzenia metaboliczne, zwiększa podatność na infekcje.
Uznaje się patogenny wpływ na zmiany nastroju w kierunku depresji (metabolizm tkanki nerwowej).
Cholesterol jest nierozpuszczalny we krwi.
Dlatego też w jego transporcie (aktywnym) do przestrzeni wewnątrz - komórkowej, biorą udział tzw.
lipoproteiny (ciała białkowe).
Wyróżniamy:
        Prebeta – lipoproteiny (VLDL) o bardzo małej gęstości, wytwarzane głównie w komórkach wątroby

        Beta – lipoproteiny (LDL) o niskiej gęstości ( tzw. zły cholesterol ) odpowiedzialne za transport

cholesterolu do komórek ( narządów i układów)

Nadmiar cholesterolu powoduje, że LDL nie jest transportowany do komórek, tylko krąży we krwi.
Powoduje to odkładanie się jego na ścianach naczyń krwionośnych.
Wykazano w badaniach klinicznych, że obniżenie poziomu LDL o 1 % skutkuje obniżeniem umieralności z
powodu choroby niedokrwiennej serca, aż o 21%.
        Alfa – lipoproteiny (HDL) tzw. cholesterol o wysokiej gęstości, wytwarzany w komórkach

wątroby i jelit. Odpowiedzialny za efekt zabierania odłożonego cholesterolu ze ścian naczyń do
komórek wątrobowych.
        Skąd jest wydalany z żółcią z organizmu.

        Wykazano ponadto, że obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego w surowicy krwi do przyjmowanego

jako prawidłowy (i niżej) może w ponad 1/3 przypadków ograniczyć nawroty incydentów choroby wieńcowej.
Obecnie przyjmuje się, że akceptowany poziom cholesterolu całkowitego we krwi wynosi 200 mg/dl (
i niżej jednakowy u obu płci).

Wg najnowszych doniesień winien wynosić od 150 do 80 mg/dl
Poziom HDL u mężczyzn winien wynosić od 35 do 70 mg/dl, zaś u kobiet od 40 do 80 mg/dl
Poziom LDL winien być mniejszy niż 135 mg/dl (u obu płci).
Badania kliniczne dowiodły, że ćwiczenia fizyczne pomagają utrzymać prawidłowy tzw. profil cholesterolowy tj.
podwyższają stężenie HDL, a obniżają stężenie LDL.
Bardzo ważny jest również wzajemny stosunek poziomu HDL i LD, gdzie udział HDL winien się
zwiększać, a LDL obniżać.
Udział HDL w całkowitym poziomie cholesterolu winien zawierać się od 1/3 do 1/2
 
Homocysteina - aminokwas powstający podczas trawienia białka zwierzęcego (głównie zawartego w
czerwonym mięsie).
Powoduje uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych ułatwiając osadzanie się cholesterolu → nawet
niewielkich jego ilości. Predysponują to do powstania zatorów i zmniejszenia światła naczyń, także
wieńcowych → choroba niedokrwienna, zawał m .sercowego.

Wg prowadzonych badań ponad 50% pacjentów po 50 r.ż. leczonych w trybie nagłym z powodu incydentów
kardiologicznych ma prawidłowy lub nawet niski poziom cholesterolu (dane północnoamerykańskie) → rola
patogenna homocysteiny.
Homocysteina jest prawdopodobnie odpowiedzialna również za rozwój choroby Alzheimera.

Wg badań polskich ponad 25 % Polaków na toksyczny poziom homocysteiny (badania NATPOL Plus).

W krajach U.E. badanie homocysteiny (obok tropiny T) jest obowiązkowym badaniem wykonanym u

pacjentów tzw. kardiologicznych (w Polsce nadal powszechny jest pogląd o patogennym wpływie tylko samego
cholesterolu na powstanie zmian patologicznych w układzie sercowo-naczyniowym).
Przyczyny podwyższonego poziomu homocysteiny.
        genetyczne uwarunkowane zaburzenia przemiany metioniny i cysteiny,

        styl życia: dieta uboga w kwas foliowy, Vit B

6

i Vit. B

12

, nikotynizm, nadmiar kawy, alkoholizm, brak

aktywności fizycznej
        czynniki fizjologiczne: starzenie się organizmu, (menopauza),

        czynniki chorobotwórcze: niedobór kwasu foliowego Vit. B

6

i Vit. B

12,

przewlekła niewydolność

nerek, cukrzyca, niedoczynność tarczycy, łuszczyca,
        przewlekłe stosowanie leków: przeciwzapalnych antykoncepcyjnych, fibratów, kwasu

nikotynowego, cholecystoraminy, androgenów, metotreksatu, cyklosporony, leków moczopędnych,
levodopy, teofiliy.

Biorąc pod uwagę ww. dane w USA w 1999r. wprowadzono obowiązkową suplementację kwasu foliowym w
mące → obniżenie poziomu homocystyny w ok. 11 % społeczeństwa amerykańskiego.
Dieta: kwas foliowy naturalnie występuje w brokułach, szparagach, warzywach liściastych, owocach
cytrusowych, soczewicy, orzechach,
Wit.B

6

występuje w ciemnym pieczywie, piersiach kurczaka, bananach, jajkach na twardo, rybach,

jogurcie,
Wit.B

12

występuje w jajkach, drożdżach, przetworach mlecznych, bananach.

WŁAŚCIWE ODŻYWIANIE : 

    - zapewnia dobrą sprawność umysłową i równowagę emocjonalną,
        gwarantuje dobrą kondycję,

        uwzględnia maksymalną długość zdrowego życia.

Dzięki właściwemu odżywianiu można:
        poprawić zdolność do koncentracji uwagi,

        wpłynąć dodatnio na iloraz inteligencji (I),

        poprawić sprawność fizyczną ,

        poprawić jakość snu,

        zwiększyć odporność na infekcję,

        zapobiegać powstaniu sytuacji sprzyjających rozwojowi choroby,

        przedłużyć życie.

Dieta żywieniowa winna być ustalana w oparciu o:
        analizę objawów ,

        analizę stylu życia,

        analizę żywienia poprzez porównanie aktualnej diety z optymalnymi ilościami składników

odżywczych , biorąc pod uwagę obecność czynników które mogą eliminować te składniki z diety.
Tak rozpowszechnianie obecnie alergie na produkty zbożowe jest w głównej mierze uzależnione od pszenicy, a
ściślej od zawartego w nim glutenu (78%), zawierający czynnik uczulający – gliadycnę.
W epoce brązu uprawiana pszenica miała ten składnik w niewielkim procencie, była to tzw. pszenica ciężka
(obecnie bardziej stosowana do produkcji makaronu).
Równie ważne jak to co się je, jest to czego się nie je.

Przez ostatnie 50 lat do spożycia wprowadzono ponad 3.500 sztucznych substancji nie występujących w przyrodzie
(pestycydy, antybiotyki, produkty przemiany hormonów , itp.).
W roku człowiek spożywa owoce i warzywa spryskane ponad 5 l pestycydów.
Wiele z tych substancji posiada właściwości antyodżywcze, ponieważ uniemożliwia wchłanianie składników
pokarmowych.
Równie ważne jak przyjęcie odpowiednich składników odżywczych jest unikanie wchłonięciu składników
szkodliwych, a w tej sytuacji, gdy jest to nie możliwe, ochrona organizmu przed nimi.
Niewłaściwe jest przyjmowanie pożywienia, do przetworzenia, którego wymagany jest większy wydatek
energetyczny niż dostarczony przez nie.
Obróbka termiczna może zmienić wzajemne relacje pomiędzy składnikami odżywczymi a
antyodżywczymi np. smażenie na oleju wytwarza wolne rodniki tlenowe niszczące niezbędne kwasy
tłuszczowe, uszkadzają komórki, mogą indukować powstanie chorób nowotworowych.
Najbardziej szkodliwe są wielonasycone oleje.
Smażenie w głębokim tłuszczu jest bardziej szkodliwe niż kilkuminutowe (2-3 min) krótkie smażenie.
Do najlepszych metod obróbki termicznej należy: grilowanie, gotowanie zwykłe, gotowanie na parze oraz
pieczenie.
Niezwykle ważne jest również przenikanie substancji z opakowań i naczyń w których pokarmy są
przechowywane.
Uwaga plastik i folia plastikowa np. zawarty w plastikach bisfenol jest znanym czynnikiem
karcynogennym.

 

DIETA W PRZESZŁOŚCI I OBECNIE

 

I. Człowiek Jaskiniowy
        65% węglowodanów

        17% białka

        18% tłuszcze

III. tzw. Dieta idealna

       

70% węglowodanów

       

15% białka

       

15% tłuszcze

II. Człowiek współczesny
        28% węglowodanów

        20% cukier ←postać

        12% białka

        40% tłuszcze

       

       

      

 

TŁUSZCZE
Rozróżniamy tłuszcze nasycone (twarde) i nienasycone (miękkie). Bez szkody dla zdrowia można
ograniczyć spożywanie tłuszczy nasycvonych → mięso i produkty mleczne. Tłuszcze nasycone poddane
procesom utwardzania (uwodorowania) są szkodliwe.
Tłuszcze nienasycone:
        jednonienasycone występujące min. w oliwkach,

        wielonasycopne → ryby, oleje z ziaren, orzechy, zawierają składniki niezbędne dla funkcjonowania

organizmu min. kwas linolowy kwas linelenowy niezbędny dla prawidłowej pracy OUN, układu
odpornościowego.
Bogate w kwas linolowy są ziarna sezamu, kwas linoleowy występuje w pestkach dyni, siemia lnianego –
kwas linolowy ulega przekształceniu w DHA (kwas deikozaheksaenowy) i EPA (kwas eikozapentaenowy ).
Występują one w makrelach, śledziach, tuńczyku, łososiu.
BIAŁKO
Zawiera 25 aminkwasów niezbędnych dla procesów wzrostu i budowy tkanek. Tworzą hormony, enzymy,
p/ciała odpornościowe, neuroprzekaźniki, receptory, itp. Ważny jest skład ilościowy i jakościowy.
Zaleca się, aby 15 % tzw. diety idealnej stanowiło białko, jednak nie określa się jego składu jakościowego.
Do produktów charakteryzujących się najlepszym składem jakościowym białka należą: jajka, ryż,
mięso, ryby, fasola i soczewica.
Produkty zwierzęce zawierają duże ilości tłuszczów nasyconych .
Produkty roślinne zawierają tłuszcze nienasycone, węglowodany złożone (mniejsza ilość
wydzielanych produktów kwasowych w procesach przemiany bezpośredniej jak i pośredniej).

WEGLOWODANY:
tzw. szybko uwalniające: cukier, miód, słodycze (szybki wzrost energii szybko zanikający),
wolno uwalniające: zboże, warzywa, owoce z dużą komponentą błonnika (dostarczają energii wolniej, ale
dłużej).
BŁONNIK:
Przeciętna dieta mieszkańca Afryki zawiera ok.55g błonnika/dzień, w Wielkiej Brytanii jest już ok. 22g.
Idealna dieta zawiera ok.35g błonnika/dzień.
Powoduje on wchłanianie wody do światła p. pokarmowego (zwiększając objętość treści pokarmowej, co
ułatwia pasaż i wchłanianie).
Pomaga uwolnić zawarte w pokarmach cukry złożone (owoce, warzywa) zawarte w produktach zbożowych
ułatwia przetworzenie treści pokarmowej tzw. produkty oczyszczone nie zawierają błonnika (także zbyt
długie gotowanie).

WODA
Stanowi ok. 2/3 składu organizmu ludzkiego. Człowiek traci dziennie ok.1,5 l wody.
Przy czym spalając glukozę dla zapewnienia energii wytwarzane jest ok. 1/3 l wody/dzień.
Ocenia się, że dorosły zdrowy organizm ludzki wymaga ok. 2 l wody dziennie.
Owoce, warzywa w ok. 90% składają się z wody/dostarczając jednocześnie składników mineralnych, witamin,
błonnika).
Ocenia się, że spożycie 4 owoców i 4 porcji jarzyn/dzień (ok.1,1 kg) zapewnia ok. 1l wody. Pozostały litr należy
spożyć (alkohol, kawa, herbata nie są zalecane z uwagi na towarzyszące reakcje zwiększające diurezę).
WITAMINY
niezbędne dla funkcjonowania procesów życiowych, reakcji enzymatycznych, przemian metabolicznych.
Witaminami niezbędnymi są: A,D,E,K (rozpuszczalne w tłuszczach),
Wit. A, C, E mają właściwości antyoksydacyjne,
Wit. B,C są istotne dla procesów dostarczających energii do OUN,
Wit. D niezbędna dla procesów metabolicznych kości poprzez wpływ na gospodarkę wapnia.
Zawarte w świeżych owocach, warzywach.
Wit. A występująca pod dwoma postaciami tzw. beta karoten w formie roślinne i retinol zawarty w produktach
zwierzęcych,
Wit. E zawarta w ziarnach, orzechach i wytwarzanych z nich olejach.
SKŁADNIKI MINERALNE
Są niezbędne dla procesów życiowych zachodzących w organiźmie są tzw. makro i mikroelementy.
Makroelementy: wapń, magnez, sód, potas. Mikroelementy: żelazo, cynk, mangan, miedz, chrom, selen, wapń,
magnez, fosfor , wapń, magnez, fosfor niezbędny dla wzrostu kośćca.
Żelazo bierze udział w transporcie tlenu.
Chrom wspomaga regulacje poziomu glukozy w surowicy krwi.
Cynk istotny dla procesów regeneracji.
Selen i cynk stymulują układ odpornościowy.
Prawidłowa praca OUN w dużej mierze jest zależna od poziomów i wzajemnych relacji magnezu, manganu, cynku.
Wapno i magnez obficie występuje w kapuście ( biała i włoska), warzywa korzenne, nasiona i orzechy.
Wapń w produktach mlecznych.
Warzywa i owoce zawierają duże ilości potasu (mniej soki).
Pokarmy zawierające : orzechy, ziarna, soczewicę, fasolę, zielony groszek, główki brokułów są bogate w żelazo,
cynk, mangan i chrom.
Selen występuje w orzechach, tzw. owocach morza, wodorostach i nasionach ( sezam).
Najbardziej naturalnym i zdrowym sposobem odżywiania jest jedzenie surowych, nieskażonych = ekologicznych
produktów.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Podstawowe wskazówki dietetyczne.
1. Jedna pełna łyżka mielonych ziaren lub jedna łyżka oleju wytłoczonego na zimno.
2. Dwie porcje fasolki, soczewicy, ryżu, soji lub warzyw z nasionami.
3. Trzy owoce dziennie np. jabłka, gruszki, banany, jagody, melon lub owoce cytrusowe.
4. Cztery porcje produktów pełnoziarnistych ( ryż brązowy, pieczywo, makarony, proso, płatki owsa,
pszenicy, kukurydzy.
5. Pięć porcji zielonych liściastych i korzeniowych warzyw ( rzeżucha, marchew, słodkich ziemniaków,
buraków, szpinaku, zielonej fasolki, groszku, papryki).
6. Sześć szklanek płynu ( woda, rozcieńczone soki, herbaty owocowe i ziołowe ).
7. Jak najczęściej spożywać produkty surowe ( nieobrobione termicznie ).
8. Uzupełniać dietę preparatami witaminowymi i bogatymi w składniki mineralne ( min. 1000 mg Vit C).
9. Unikać spożywania produktów smażonych, przypalonych, tłuszczy utwardzanych i nadmiaru tłuszczy
zwierzęcych.
10. Unikaj cukru pod każdą postacią, żywność oczyszczaj z dodatkiem środków chemicznych.
Unikaj picia kawy, herbaty. Maksymalnie ograniczyć spożycie alkoholu.

 Łączenie pokarmów.
        Fasola, w której występują białka – lektyny, nie trawione przez enzymy przewodu pokarmowego. Ale są one

rozkładane przez bakterie bytujące w jelicie grubym – gazy (wzdęcia ). Nie wynika to z faktu łączenia białek i
węglowodanów.
        Nie ma produktów żywnościowych złożonych z samych białek lub samych węglowodanów ( tylko

przygotowane laboratoryjnie).
Dlatego dużym uproszczeniem jest twierdzenie o nie łączeniu białek i węglowodanów.
Owoce potrzebują ok 20 – 30 min na przejście z żołądka do dalszych części przewodu pokarmowego.
Produkty mleczne już ok 2 -3 h.
Dlatego należy jeść owoce na około 20 – 30 min przed posiłkiem lub nie wcześniej niż ok. 2 -3 h po posiłku.
Odstępstwo to owoce tzw łatwo nie fermentujące : banany, jabłka, orzech kokosowy .
Dlatego też na jednym talerzu w jednym czasie może znaleźć się kanapka z pełnoziarnistego chleba z bananem, czy
też owsianka z wkrojonym jabłkiem.
W rozwoju onotogenetycznym przewód pokarmowy człowieka przystosował się do spożywania, trawienia i
wchłaniania z pokarmu stosunkowo łatwych do tzw. obróbki w przewodzie pokarmowym (łodygi roślin są nie dla
nas).
Jednocześnie spożywana dieta roślinna była mało zróżnicowana (warzywa liściaste, korzeniowe, strączkowe,
orzechy, nasiona, kiełki.
Nie były to jednak koncentraty białek czy też węglowodanów.

Pokarmy dobrze łączą się:
Warzywa (zielone, żółte, czerwone do sałatek, warzywa korzeniowe (nie ziemniaki), kiełki roślin strączkowych,
soczewica, zielony groszek, orzeszki ziemne, fasola awokado),

z. -

produkty białkowe (mięso, drób, ryby, skorupiaki, jaka, ser, jogurt, mleko)

- skrobia (ziemniaki, pszenica, ryż, owies, żyto, makaron, chleb),
- inne owoce (jabłka, banany, orzech kokosowy),
nie – owoce szybko fermentujące (jagodowe, wiśnie, mango, melony, papaja, brzoskwinie, gruszki, truskawki),
 
 
 
 
 
 
 

 

KILKA ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA

(założenia teoretyczne)

 

1.Rytm aktywności dziennej należy dostosować do naturalnego zmiennego w porach roku światła
słonecznego tj. w lecie wstawać wcześniej, a zimą później.
2.Nie należy jeść w godzinach nocnych, ani też zanim się w pełni nie obudzimy. Posiłki należy
spożywać wolno wtedy, gdy jesteśmy głodni (nie z przyzwyczajenia) → jeść mało, z częstymi
przerwami (w małych porcjach), z dużymi ilościami owoców między posiłkami.
3.Doceńmy zalety diety wegeteriańskiej (w połowie składającej się z owoców i warzyw, kiełków
roślinnych i nasion).
4.Należy unikać mięs pochodzących z intensywnych hodowli – fermy. Dążyć należy do dużego
udziału ryb i dziczyzny spożywanej z warzywami.
5.Należy czynić starania, aby spożywać produkty surowe lub tylko nieznacznie obrobione.
6.Unikać pokarmów nienaturalnych z dużym udziałem substancji syntetycznych →
konserwanty.
7.Należy unikać pokarmów z dużą ilością cukru i słodziku. Rozcieńczajmy soki owocowe. Pijmy
dużo wody (naturalne niegazowane).
8.Należy dążyć do zmniejszania spożycia produktów mlecznych (alergie), oczyszczonej pszenicy i
zbóż.
9.Regularnie uprawiajmy ćwiczenia fizyczne. Aktywny wypoczynek.

Zgodnie z ustaleniami Komisji Dietetyki PAN min. wyodrębniono trzy podstawowe rodzaje diet:
        dietę podstawowa,

        dietę małotłuszczową z ograniczeniami węglowodanów prostych,

        dietę małoenergetyczną.

 
Dieta podstawowa = lekkostrawna - ważny jest nie tylko dobór odpowiednich składników, ale
również sposób ich przyrządzenia
 
Dieta małotłuszczowa = dieta przeciwmiażdżycowa – stosowana głównie u ludzi w podeszłym wieku. Jest to
dietetyczne leczenie przeciwcholesterolowe z ograniczeniem tzw. cukrów prostych.
 
Dieta małoenergetyczna – dieta o zmniejszonym udziale produktów energetycznych łatwo przyswajalnych
(zmniejszony dowóz energii.``
Winna zawierać od 1600 kcal (6699 KJ) do 1000 kcal (4187 KJ)
 
Diety stosowane w „Uzdrowisko Szczawno –Jedlina” S.A. (Dom Zdrojowy)
       dieta podstawowa,

       dieta łatwostrawna,

       dieta w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,

       dieta niskocholesterolowa,

       dieta cukrzycowa,

       dieta 1000 kcal,

       dieta 1500 kcal,

       dieta małotłuszczowa (niskotłuszczowa) z ograniczeniem błonnika, stosowana w chorobach wątroby i dróg

żółciowych oraz przewlekłym zapaleniu trzustki,.
       dieta w niedokwaśności żołądka,

       dieta kleikowa,

       dieta wysokobłonnikowa,

       dieta bezglutenowa,

       dieta płynna,

       dieta w schorzeniach nerek.