Struktura normy czasu

• Struktura normy czasu oparta jest na

strukturze operacji. Jako składniki normy
czasu wprowadza się pojęcia obejmujące
czasy trwania występujących w operacji
czynności, przypadające w obróbce na jeden
przedmiot obróbki, a w montażu na jeden
podzespół lub zespół.

Czas główny (zabiegu lub operacji) t

g

— jest to czas

trwania czynności głównych operacji dla jednego
przedmiotu

obróbki

lub

jednego

zmontowanego

podzespołu względnie zespołu.
Czas pomocniczy (zabiegu lub operacji) t

p

— jest to czas

trwania czynności

pomocniczych: zamocowania

i

odmocowania przedmiotu oraz czynności związanych ze
zmianami stanowisk, położeń, zabiegów i przejść,
przypadający na jeden obrabiany przedmiot lub jeden
zmontowany podzespół lub zespół.
Czasem wykonania operacji t

w

nazywa się sumę

niejednocześnie wykonanych czynności głównych i
pomocniczych
Czasem uzupełniającym operacji t

u

nazywa się czas

poświęcony przez robotnika (średnio na jeden przedmiot
obróbki lub jeden montowany podzespół lub zespół) dla
wykonania tego rodzaju czynności jak utrzymanie w
należytym

stanie

organizacyjnym

i

technicznym

stanowiska pracy, czynności fizjologiczne i niezbędny
odpoczynek.

Czas jednostkowy (operacji) t

j

, jest równy czasowi

wykonania operacji t

w

powiększonemu o czas

uzupełniający operacji t

u

.

Czas

przygotowawczo

-

zakończeniowy

t

pz

jest

składnikiem normy czasu przewidzianym na zapoznanie
się z otrzymanym zadaniem oraz na ewentualne
przezbrojenie i nastawienie urządzenia produkcyjnego.
Czynności te występują tylko raz przed obróbką całej
serii przedmiotów wobec czego t

pz

dzieli się przez liczbę

sztuk serii n.
Należy z całym naciskiem podkreślić, że zwykłe
sumowanie czasu głównego t

g

i pomocniczego t

p

, jest

prawidłowe

tylko

wtedy,

gdy

nie

ma

żadnej

jednoczesności ruchów głównych i pomocniczych. Jeżeli
jednoczesność zachodzi, wówczas sumowanie zwykłe nie
daje prawidłowych wyników.

Normę czas u operacji lub średni czas trwania operacji
wyraża się wzorem :

gdzie:
t

pz

— czas przygotawawczo - zakończeniowy;

n — liczba sztuk serii wykonanej przy l nastawieniu
obrabiarki;
t j — czas jednostkowy operacji.

W pracach na obrabiarkach, czas przygotowawczo -

zakończeniowy zależnie od obrabiarki i potrzeb jej
uzbrojenia, może wynosić od kilkunastu minut do kilku
godzin. Udział procentowy tego czasu w normie czasowej
zależy, jak wynika ze wzoru , od liczebności serii.

Czas uzupełniający zależy od rodzaju obrabiarki i

organizacji zakładu. Jego udział nie przekracza zazwyczaj
kilku procent.

Zasady normowania

czasu

•

Normowanie czasów produkcji jest podyktowane

potrzebami planowania kosztów i terminów

wykonania, potrzebą stworzenia miernika wydajności,

a w akordowym systemie wynagradzania, również i

koniecznością określenia wysokości zarobku za

powierzoną pracę. Planowanie kosztów wytwarzania,

planowanie warsztatowe i w ogóle sprawne

kierowanie produkcją, są możliwe tylko na podstawie

znajomości czasów trwania operacji. Norma czasu

spełnia również rolę miernika wydajności, który

pozwala porównywać wydajność różnych metod

obróbki lub różnych wykonawców, przez co staje się

bodźcem do zwiększonej wydajności.

Norma czasu tym lepiej spełnia swoje zadania, im
dokładniej jest określona. Nieprawidłowa norma czasu
wprowadza chaos w zaplanowany tok produkcji i może
być nawet przyczyną strat finansowych zakładu na skutek
niewłaściwego określenia w oparciu o nią oceny wyrobu.
Norma czasu — zarówno za mała, jak i za duża — staje
się hamulcem, a nie bodźcem na drodze do wzrostu
wydajności.
Zbyt duża norma pozwala osiągnąć wysokie zarobki bez
żadnego wysiłku, zbyt mała — zniechęca, gdyż nawet
przy największym wysiłku nie można jej osiągnąć.
Niedokładna norma czasu może być również przyczyną
wyboru nie najkorzystniejszego wariantu
technologicznego.

Metody określania normy czasu mogą być różne:

szacunkowe, analityczne lufo mieszane.

Metody szacunkowe są z natury mniej dokładne i dla

normowania czasów operacji mogą znaleźć zastosowanie
przede wszystkim w produkcji jednostkowej lub
małoseryjnej. Wtedy bowiem bardziej dokładne, ale
zarazem kosztowniejsze metody analityczne mogą okazać
się nieopłacalne. Metody szacunkowe znajdują na
przykład powszechne zastosowanie przy wstępnym
określeniu globalnej pracochłonności skomplikowanych
wyrobów,

gdyż

pozwalają

określić

globalną

pracochłonność wyrobu bez uprzedniego opracowania
procesów obróbki i montażu, a nawet bez znajomości
rysunków konstrukcyjnych.

Metody szacunkowe znajdują zastosowanie przy

opracowywaniu założeń projektowych we wstępnych
projektach zakładów przemysłowych oraz w planowaniu
gospodarczym.

Metody szacunkowe mogą być oparte bądź po prostu

na doświadczeniu oceniającego, bądź na materiale
porównawczym lub statystycznym, a więc na swego
rodzaju normatywach.

Metody analityczne są dokładniejsze, ale wymagają
analizy przebiegu operacji, tzn. wymagają określenia
czasów trwania poszczególnych składników normy oraz
ustalenia okresów ich ewentualnej jednoczesności.
Metody analityczne są tym dokładniejsze, im analiza
operacji jest bardziej szczegółowa oraz im dokładniej
ustali się poszczególne składniki normy.
Szczegółowość analizy może być różna. Najmniej
szczegółowa analiza ogranicza się tylko do rozpatrzenia
głównych składników normy czasu operacji, którymi są:
czasu główne zabiegów t

g

, czasy pomocnicze zabiegów —

t

p

, czas uzupełniający operacji — t

u

i czas

przygotowawczo-zakończeniowy — t

gz

.

Koszt ogólny wyrobu, jako suma wszelkiego rodzaju
kosztów oblicza się w zależności:

Koszt roboczogodziny lub maszynogodziny można
obliczać posługując się różnymi metodami. Jedną z metod
obliczania kosztu jednej godziny pracy stanowiska jest
metoda przyjmująca, że koszt godziny pracy składa się z
dwóch grup kosztów: kosztów względnie stałych K

s

, oraz

kosztów

względnie

proporcjonalnych

do

kosztów

robocizny głównej — K

z

.

Do grupy kosztów względnie stałych stanowiska zalicza
się: koszt zakupu wyposażenia, którego czasokres
użytkowania rozkłada się na lata, koszt części budynku
zajętego przez dane stanowisko wraz z ogrzewaniem i
oświetleniem, udział w kosztach ogólnowydziałowych lub
ogólnozakładowych, jak: koszty transportu, remontów,
bhp itp., przypadające na dane stanowisko.
Do grup kosztów zmiennych zalicza się koszty względnie
proporcjonalne do liczby godzin pracy stanowiska, a więc
koszt robocizny bezpośredniej, robocizny pośredniej oraz
nadzoru wraz ze związanymi świadczeniami socjalnymi,
koszt materiałów pomocniczych, koszt energii, gazu,
wody,

sprężonego

powietrza,

koszt

wyposażenia

krótkotrwałego, jak na przykład narzędzi skrawających,
wreszcie koszt remontów oraz konserwacji wszelkiego
rodzaju wyposażenia.