Porozumiewanie się
Rozwój mowy i języka
Teorie rozwoju mowy
• Teoria etologiczna –
psycholingwistyka (Noam Chomsky)
• Poznawczo-rozwojowe modele języka
• Podejście środowiskowe:
• - teoria uczenia się
• - teorie funkcjonalistyczne
Teoria etologiczna
• Wrodzone struktury i biologiczne
mechanizmu nabywania języka
• Dwie struktury językowe:
• - powierzchniowa (słowa i frazy)
• - głęboka (wrodzona właściwości
systemu językowego)
Teoria etologiczna – cd.
• Wrodzone mechanizmy nabywania
języka:
• - gramatyka transformacyjna
• - pobieranie próbek (struktura
powierzchniowa) – przetwarzanie, w
oparciu o gramatykę transformacyjną
(struktury głębokie)
• Analiza gramatyczna mowy
Modele poznawczo-
rozwojowe
• Opanowanie języka polega na włączeniu
go do mapy schematów poznawczych
• - operowanie słowami możliwe dopiero
po pojawieniu się odpowiedniego
schematu (pojęcia)
• Analiza mowy odbywa się w kontekście
semantycznym:
• - kto mówi, do kogo mówi, w jakiej
sytuacji
Teoria uczenia się
• Podstawowe mechanizmy wrodzone ( w
oparciu o specyficzną budowę mózgu)
• Dwa podstawowe procesy: modelowanie
i naśladownictwo - prowadzą do
opanowania: artykulacji, reguł
gramatycznych, reguł społecznych
• Rozwój umiejętności następuje wraz z
rozszerzaniem się środowiska
społecznego
Teorie funkcjonalne
• Podstawowy mechanizm rozwoju –
motywacja językowa – potrzeba
porozumiewania się i potrzeba
ekspresji
• Ważną role odgrywa system wsparcia
językowego (Bruner) oparty na
skryptach – ustrukturalizowanych
interakcjach społecznych
Składniki wiedzy językowej
• Składnik fonologiczny
• Słownik umysłowy
• Aspekt syntaktyczny
• Aspekt pragmatyczny
Rozwój składnika
fonologicznego
• 1. Wrażliwość na dźwięki
• 2. Rozróżnianie fonemów – 9
miesięcy
• 3. Artykulacja dźwięków
• 4. Pierwsze wyrazy
• 5. Wzorce sylabiczne
• 6. Pełna i poprawna artykulacja
Słownik umysłowy
• Zasady rozumienia wyrazów
(Markman)
• 1. Zasada całego przedmiotu
• 2. Zasada taksonomii
• 3. Zasada wzajemnego wykluczania
się znaczeń
• 4. Zasada konwencjonalności (Clark)
• Rozumienie poprzedza wytwarzanie
Aspekt syntaktyczny -
rozwój
• Zwiększenie liczby znanych wyrazów
zmusza do uporządkowania –
syntaktyka
• 1. Obligatoryjne role tematyczne
• a. obiekt
• b. czynność
• c. agens – wykonawca
• d. patients - odbiorca
Syntaktyka
• Fakultatywne role tematyczne:
• a. miejsce
• b. czas
• c. narzędzie (instrument)
Syntaktyka – rozwój relacji
• 1. Agens i czynność
• 2. Czynność i przedmiot
• 3. Agens i przedmiot
• 4. Czynność i miejsce
• 5. Przedmiot i miejsce
• 6. Posiadający i posiadany przedmiot
• 7. Cecha i przedmiot
• 8. Wskazanie i przedmiot
Syntaktyka – rozwój operacji
• Nazywanie
• Ponawianie
• Świadomość istnienia
Fazy rozwoju języka –
wypowiedzi jednowyrazowe
• Okres: 12 – 16 miesięcy
• Przykład: mama, da, tu, papu
• Fonologia: kilka spółgłosek, wszystkie
samogłoski
• Słownik: 1-10 słów
• Semantyka – słowa treściowe
• Składnia – holofrazy i słowa
funkcyjne
Fazy rozwoju języka –
wypowiedzi dwuwyrazowe
• Okres: 17-27 miesięcy
• Przykłady: mama daj, mama but
• Fonologia: zmiany intonacji
• Słownik: około 10 słów
• Semantyka: agens-obiekt,
posiadanie, nieistnienie
• Składnia: gramatyka osiowa
Fazy rozwoju języka –
wypowiedzi kilkuwyrazowe
• Okres: 20-40 miesięcy
• Przykład: piesek cię ugryzie, mama
kupi lizaka
• Fonologia: pełna artykulacja
spółgłosek
• Słownik: ok.. 270 słów
• Semantyka: modulowanie znaczenia
• Składnia: struktury frazowe
Fazy rozwoju języka – pełne
zdania
• Okres: 26-42 miesiące
• Przykład: czy piesek już zjadł ?
• Fonologia: opanowanie
podstawowych reguł fonologicznych
• Słownik: ok.. 1000 słów
• Semantyka: pojawienie się cech
abstrakcyjnych
• Składnia: reguły transfromacyjne
Fazy rozwoju języka – pełne
kompetencje językowe
• Okres: 4-9 lat
• Fonologia: subtelne reguły
fonologiczne
• Słownik: ponad 2000 słów
• Semantyka: rozumienie metafor
• Składnia: pełna składnia
Rozwój mowy
• 1. Wzbogacanie słownika czynnego i
biernego
• 2. Obiektywizacja znaczenia słów
• 3. Gramatyzacja mowy
• 4. Poprawność artykulacji
• 5. Uniezależnianie się od czynników
sytuacyjnych
Rozwój mowy - osiągnięcia
• Wzrost efektywności i samodzielności
mowy, jako środka porozumiewania
się z innymi ludźmi
• Mowa staje się narzędziem myślenia
• Mowa zaczyna pełnić funkcję
autoregulacyjną
Czynniki stymulujące rozwój
mowy
• Postępujący rozwój poznawczy
• Motywacja do porozumiewania się z
otoczeniem
• Społeczne przekazywanie języka
Kompetencje językowe
• KOMPETENCJA JĘZYKOWA: zdolność
(umiejętność) do posługiwania się
językiem
• KOMPETENCJE KOMUNIKACYJNE:
Zdolność (umiejętność) posługiwania
się językiem w sposób dostosowany
do sytuacji społecznej
Zasady komunikacji językowej
Grice’a
• Maksyma ilości
• Maksyma jakości
• Maksyma odpowiedniości
• Maksyma sposobu