Koncepcje systemowe

Podstawowe założenia

• Człowiek jest istotą społeczną, elementem

systemu, jego zachowanie jest pochodne w

stosunku do tego co społeczne

• Najważniejszym systemem, w którym

funkcjonuje człowiek jest rodzina – system,

który charakteryzuje się dwoma cechami:

tendencją do utrzymania homeostazy i

równocześnie tendencją do zmiany

• Podstawowe elementy systemu to

struktura (role), zasady pełnienia ról i

sposoby wymiany informacji

Cele rodziny jako systemu

Rodzina jest systemem, którego

główne zadania to:

- Zapewnienie jej członkom

zaspokojenia indywidualnych
potrzeb

- Realizacja zadań: urodzenie i

wychowanie dzieci

Struktura rodziny (S.

Minuchin)

• Struktura to sieć funkcjonalnych

wymagań, określający sposób, w jaki

członkowie rodziny pozostają w

interakcji

• System rodzinny składa się z

hierarchicznych podsystemów:
- małżeńskiego
- rodziców
- rodzeństwa

Cechy systemu

rodzinnego

• Najistotniejszą cechą systemu rodzinnego są

granice – reguły przynależności, interakcji i

komunikowania się, które mogą być:
- jasne – pozwalają na wzajemną wymianę,

zrozumienie i bliskość bez naruszania

autonomii
- sztywne – mała przepuszczalność, rzadka

wymiana informacji, izolacja między

podsystemami
- rozmyte – zbyt przepuszczalne, częsta ale

chaotyczna wymiana informacji,

uniemożliwiająca autonomię

Sposoby komunikowania się

(P. Watzlawick)

• Komunikowanie się partnerskie –

koncentrowanie się na partnerze ale także na

sobie

• Komunikowanie się bezpośrednie – kierowanie

komunikatów wprost do rozmówcy

• Komunikowanie się otwarte – treści osobiste

dostosowane są do własnych potrzeb a poziom

otwartości podlega kontroli

• Efektywności komunikowania się służą

informacje zwrotne dotyczące: zachowań

partnera oraz uczuć wywołanych

zachowaniami partnera

c.d.

• Komunikowanie się symetryczne –

partnerzy są na tych samych pozycjach
a przekazywane treści są w znacznym
stopniu zależne od każdego z partnerów

• Komunikowanie się komplementarne –

partnerzy różnią się pozycją, jeden z
nich jest aktywny a drugi bierny; jeden
opiekuje się, drugi przyjmuje opiekę –
zachowania uzupełniają się

Cechy komunikowania się

• Każde zachowanie się jest przekazywaniem

informacji na dwóch poziomach:
- informacji o treści
- informacji o relacji między partnerami

komunikacji

• Komunikowanie się ma charakter cyrkularny –

zachowanie komunikacyjne jest reakcją na czyjś

komunikat – odrzucenie zasady przyczynowości

• Sprzeczność między poziomami prowadzi do

przerwania interakcji i zaniechania działania lub

do działania mającego na celu odrzucenie

partnera

Zaburzenia komunikacji

• Podwójne wiązanie (G. Bateson) -

sposoby informowania się wewnętrznie
sprzeczny, a działania są niemożliwe do
zrealizowania

• Pseudowzajemność (L.Wynn)
• Odmienne sposoby porządkowania

napływających informacji (P. Watzlawick)

• Zaprzeczanie treściom ukrytym

Zaburzenia struktury

• Patologiczne triady:

- koalicje międzypokoleniowe
- koalicje niejawne
- koalicje zaprzeczane

• Zbyt sztywne lub rozmyte granice –

zakłócają relacje między potrzebą stałości i
zmiany

• Zatarcie granic między pokoleniami
• Zjawisko delegowania

Zaburzenia zasad

funkcjonowania systemu

• Zasada lojalności rodzinnej

(Boszormenyj-Nagy)

• Unikanie zaakceptowania

rzeczywistości, w tym zasady
uporządkowania (Dell)

• Próby kontrolowania innych
• Dążenie do wpływania na określony

sposób zachowania innych

Cele terapii systemowej

• Zmiana struktury rodziny (granice,

triady, role, spójność)

• Zmiany zasad (zachowania

podtrzymujące problem, transmisja
międzygeneracyjna)

• Zmiany relacji emocjonalnych

(koluzja, detraingulacja, separacja

• Zmiany w narracji historii rodziny

Metody zmiany

• Przeformułowanie
• Pytania cyrkularne
• Odtwarzanie interakcji rodzinnych
• Techniki paradoksalne –

przepisywanie objawu

• Genogramy
• Psychoedukacja