INTELIGENCJA JAKO

ZŁOŻONA SPRAWNOŚĆ

UMYSŁOWA

Czym jest inteligencja?

Jest to zdolność dostosowania się do
okoliczności dzięki dostrzeganiu
abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z
uprzednich doświadczeń i skutecznej
kontroli nad własnymi procesami
poznawczymi

Czy uczenie się ma wpływ na

inteligencję?

Między inteligencją a uczeniem się
występują związki dwustronne,
uzależnione również od innych
wyznaczników inteligentnego zachowania:
tempa przetwarzania informacji, uwagi i
pamięci.
Wniosek to dla nas raczej optymistyczny.
Nikomu z nas nie odbiera nadziei na
szansę zdobycia dobrego wykształcenia i
odpowiednich kwalifikacji.

MIERZENIE ILORAZU

INTELIGENCJI

Iloraz inteligencji (IQ — od
Intelligence quotient, czyt. aj kju)
— wartość testu
psychometrycznego, którego
celem jest pomiar inteligencji.
Wartość ta nie jest absolutną
miarą inteligencji, lecz ma
charakter relatywny.

Alfred Binet

Wspólnie z lekarzem Teodorem Simonem wydał pierwszy test do

badania ogólnej sprawności intelektualnej (inteligencji) u dzieci,

znany pod nazwą Test Bineta-Simona.
Test składał się głównie z zadań umysłowych o różnym stopniu

trudności (w przeciwieństwie do wcześniejszych prób konstrukcji

testów inteligencji, które zawierały głównie zadania na sprawność

fizyczną lub cechy antropometryczne).
Po zbadaniu za ich pomocą odpowiednio dużej grupy dzieci, Binet

ustalił poziom trudności poszczególnych zadań i porangował je

według wzrastającego stopnia trudności. Następnie określił progi

rozwiązanych zadań, które przeciętnie osiągają dzieci w różnym

wieku. W ten sposób stało się możliwe ocenienie, czy konkretne

dziecko potrafi rozwiązać zadania tego testu odpowiadające jego

wiekowi życia.

W celu interpretacji wyników tego testu, Binet wprowadził

pojęcie "wieku umysłowego".
To najwyższy poziom wiekowy, na którym konkretne

dziecko rozwiązywało pomyślnie zadania testowe, stanowił

wyznacznik jego wieku umysłowego.
Jeżeli, na przykład, dziecko 4-letnie rozwiązało zadania

testu odpowiadające wiekowi 5 lat, oznaczało to, że jego

wiek umysłowy wynosi właśnie 5 lat, jest zatem

intelektualnie rozwinięte o 1 rok ponad swój wiek życia.
Z pojęciem wieku umysłowego wiązały się jednak pewne

problemy.
Ta sama różnica między wiekiem umysłowym a wiekiem

życia ma bowiem zupełnie inne znaczenie kliniczne u

dzieci w różnym wieku. Na przykład, opóźnienie wieku

umysłowego o 1 rok w stosunku do wieku życia u dziecka

2 letniego, jest nieporównywalne do opóźnienia wieku

umysłowego również o 1 rok w stosunku do wieku życia u

dziecka 12-letniego.

Wiliam Stern

Zaproponował udoskonalenie koncepcji wieku

umysłowego, poprzez zrelatywizowanie wartości

wieku umysłowego do wieku życia.
W praktyce oznaczało to obliczenie stosunku (czyli

ilorazu) wieku umysłowego (ustalanego na podstawie

wykonania testu inteligencji) do rzeczywistego wieku

życia.
W ten sposób możliwe stało się wyeliminowanie

niejednoznaczności wiążącej się z używaniem jako

wskaźnika wykonania testu jedynie zwykłej różnicy

między wiekiem umysłowym a wiekiem życia.
Dodatkowo, Stern zaproponował przemnożenie

uzyskanej wartości ilorazu przez 100, co miało

znaczenie praktyczne, ponieważ umożliwiło

wyeliminowanie ułamków i ułatwiło dokonywanie

obliczeń oraz prezentację wyniku testowego. Wynik

badania testowego obliczony według zaproponowanej

przez siebie formuły Stern nazwał ilorazem inteligencji

(z niem. Intelligenz-Quotient – IQ).

Zgodnie zatem z propozycją Sterna, dziecko 2-letnie,

które rozwiązałoby zadania testu odpowiadające

wiekowi 1 rok (czyli wiek umysłowy=1 rok),

uzyskałoby w teście inteligencji wynik IQ=1/2x100 =

50. Natomiast dziecko 12-letnie, które rozwiązałoby

zadania testu odpowiadające wiekowi 11 lat,

uzyskałoby wynik IQ=11/12x100 = 92. Z kolei

dziecko, które rozwiązałoby zadania testowe

odpowiadające dokładnie jego wiekowi życia,

uzyskałoby zawsze wynik 100. Dzięki temu wyniki IQ

wyrażone zostały na skali, gdzie wartości powyżej

100 oznaczają przyspieszenie, natomiast wyniki

niższe od 100 oznaczają opóźnienie rozwoju

umysłowego w stosunku do wieku życia.

SKALA INTELIGENCJI

WECHSLERA

Autor testu, David Wechsler, zakłada, że
inteligencja jest pewną ogólną
zdolnością, która pozwala jednostce
działać celowo, myśleć racjonalnie,
efektywnie współdziałać ze
środowiskiem.
Test zbudowany jest z podskal dzielących
się na dwie główne grupy: skale
zdolności słownych oraz skale
wykonaniowe.

SKALA INTELIGENCJI

WECHSLERA

– SKALA

SŁOWNA

•

Wiadomości

(np. pytanie "z czego robi się ubrania?") - bada ciekawość

intelektualną i gotowość do gromadzenia wiedzy, ogólny zakres

zgromadzonych przez osobę informacji, posługiwanie się wiadomościami

zgromadzonymi w pamięci długotrwałej.

•

Powtarzanie liczb

(np. pytanie "proszę powtórzyć liczby: 1 5 7 2") -

bada zdolność do koncentracji, uwagi, możliwości uczenia się,

posługiwania się wzorcami i zmieniania ich.

•

Słownik

(np. pytanie "co to jest kolumna?") - bada ogólną inteligencję

słowną, używanie języka i zdolność uczenia się słownego, zainteresowania

i doświadczenia badanego, wykorzystywanie zdobytej edukacji.

•

Arytmetyka

(np. pytanie "ile długopisów można kupić za 63 zł., jeśli

jeden kosztuje 9 zł.?") - bada rozumowanie liczbowe i tempo manipulacji

liczbami, koncentrację i uwagę, rozumowanie logiczne, abstrakcyjne,

aktywność reagowania na świat zewnętrzny.

•

Rozumienie

(np. pytanie "co zrobisz, jeżeli znajdziesz na ulicy dowód

osobisty?") - bada wiedzę dotyczącą reguł społecznych, moralnych,

rozumienie i ocenianie sytuacji społecznych, świadomość zdarzeń świata

zewnętrznego.

•

Podobieństwa

(np. pytanie "w czym są podobne rzeka i ocean?") -

badają abstrakcyjne rozumowanie logiczne, myślenie asocjacyjne,

operowanie pojęciami.

SKALA INTELIGENCJI WECHSLERA –

SKALA WYKONAWCZA

•

Braki w obrazkach

(przedstawiane są obrazki, na których brakuje

istotnego detalu np. brak drzwi na rysunku domu) - badają kontakt z

rzeczywistością, świadomość elementów otoczenia, percepcję związku

całości z częściami figur, zdolność rozróżniania detali istotnych od

nieistotnych, zdolność spostrzegania.

•

Porządkowanie obrazków

(przedstawiane są obrazki stanowiące

elementy historyjki, należy je uporządkować tak, by historyjka miała

sens) - bada rozumienie sytuacji interpersonalnych, umiejętność

przewidywania konsekwencji.

•

Wzory z klocków

(prosi się o ułożenie wzoru z kolorowych klocków,

według wzoru na pokazywanym obrazku) - badają koordynację wzrokowo-

ruchową, zdolności analizy i syntezy, zdolność do przeorganizowywania

własnych działań.

•

Układanki

(przedstawiane są elementy pewnej figury, które należy

złożyć) - badają zdolność do rozróżniania podobnych konfiguracji,

umiejętność analizy i syntezy, koordynację wzrokowo-ruchową, szybkość

manipulacji.

•

Symbole cyfr

(przedstawiane są cyfry i symbole je zastępujące, osoba

badana proszona jest o zastąpienie szeregu cyfr tymi symbolami) -

badają zdolności uczenia się, koncentrację, pamięć krótkotrwałą,

koordynację wzrokowo-ruchową.

SKALA INTELIGENCJI

WECHSLERA

Interpretacja

ilorazu inteligencji

NAZWA (STOPIEŃ)

ILORAZ INTELIGENCJI

(I. I.) W SKALACH

OKREŚLENIE

KLINICZNE

•

Rozwój bardzo wysoki

•

Rozwój wysoki

•

Rozwój powyżej

przeciętnej

•

Rozwój przeciętny

Powyżej 146
145 – 131
130 – 116
115 - 85

Prawidłowy rozwój

umysłowy

Rozwój niższy niż

przeciętny

(dolna granica normy)

84-70

Pogranicze normy

Niedorozwój umysłowy

lekkiego stopnia

69-55

Lżejszy niedorozwój

•

Niedorozwój umysłowy

umiarkowanego stopnia

•

Niedorozwój umysłowy

znacznego stopnia

•

Niedorozwój umysłowy

głębokiego stopnia

54 – 40

39 – 25

24 - 0

Głębszy niedorozwój

Średnie IQ na podstawie książki IQ and

Global Inequality w każdym kraju:

Legenda:

BORDO

≤65

POMARAŃCZ

JASNY POMARAŃCZ

ŻÓŁTY

BIAŁY

JASNY NIEBIESKI

CIEMNIEJSZY NIEBIESKI

CIEMNY NIEBIESKI

100

FIOLET

≥105

Inteligencja społeczna

Inteligencja
społeczna to, mówiąc
bardzo ogólnie,
zdolność
przystosowania się i
wpływania na
otaczające
środowisko

Inteligencja emocjonalna

To zdolność
rozpoznawania
uczuć własnych i
uczuć innych osób,
zdolności
motywowania się i
kierowania
emocjami, zarówno
własnymi, jak i
osób znaczących