Techniki

Techniki

komunikacyjne

komunikacyjne

Czym jest komunikacja?

Czym jest komunikacja?



Pojęcie

Pojęcie

„komunikowanie”

„komunikowanie”

pochodzi od łacińskich

pochodzi od łacińskich

czasowników „communico”, „communicare” (uczynić

czasowników „communico”, „communicare” (uczynić

wspólnym, połączyć, udzielić komuś wiadomości, naradzać

wspólnym, połączyć, udzielić komuś wiadomości, naradzać

się) oraz rzeczownika „communio” (wspólność, poczucie

się) oraz rzeczownika „communio” (wspólność, poczucie

łączności).

łączności).



Słowo „communication”, które początkowo oznaczało

Słowo „communication”, które początkowo oznaczało

wejście we wspólnotę, utrzymywanie z kimś stosunków, w

wejście we wspólnotę, utrzymywanie z kimś stosunków, w

XVI wieku otrzymało znaczenie transmisji, przekazu. Drugie

XVI wieku otrzymało znaczenie transmisji, przekazu. Drugie

znaczenie pojawiło się wraz z rozwojem poczty i dróg.

znaczenie pojawiło się wraz z rozwojem poczty i dróg.

Podwójny sens słowa zachował się do dziś.

Podwójny sens słowa zachował się do dziś.



Komunikowanie w szerokim rozumieniu odnosi się do całej

Komunikowanie w szerokim rozumieniu odnosi się do całej

przyrody ożywionej – świata roślin, zwierząt i ludzi. Oznacza

przyrody ożywionej – świata roślin, zwierząt i ludzi. Oznacza

proces transmisji wszelkich informacji biologicznych.

proces transmisji wszelkich informacji biologicznych.



W wąskim znaczeniu komunikowanie ogranicza się do

W wąskim znaczeniu komunikowanie ogranicza się do

zjawisk porozumiewania się ludzi.

zjawisk porozumiewania się ludzi.



Akty komunikowania mają charakter społeczny – zachodzą

Akty komunikowania mają charakter społeczny – zachodzą

zawsze w społeczeństwie, w różnych jego strukturach i na

zawsze w społeczeństwie, w różnych jego strukturach i na

różnych poziomach.

różnych poziomach.

KOMUNIKOWANIE

KOMUNIKOWANIE

SPOŁECZNE

SPOŁECZNE

najogólniej: interakcja społeczna, w

najogólniej: interakcja społeczna, w

której dokonuje się wymiana

której dokonuje się wymiana

wiadomości, innymi słowy to:

wiadomości, innymi słowy to:

przekazywanie treści psychicznej

przekazywanie treści psychicznej

(tzn. tego, co się myśli lub czuje)

(tzn. tego, co się myśli lub czuje)

przez osobę A osobie B. Dochodzi do

przez osobę A osobie B. Dochodzi do

skutku przede wszystkim dzięki

skutku przede wszystkim dzięki

językom naturalnym, ale także

językom naturalnym, ale także

dzięki mimice, gestom, dotykowi,

dzięki mimice, gestom, dotykowi,

ruchom ciała.

ruchom ciała.

c.d.

c.d.



Przekazywanie treści psychicznych odbywa się z

Przekazywanie treści psychicznych odbywa się z

reguły za pośrednictwem znaków, których

reguły za pośrednictwem znaków, których

najdoskonalszymi zbiorami są języki naturalne.

najdoskonalszymi zbiorami są języki naturalne.



Znaki są rzeczywistością materialną (np. uśmiech,

Znaki są rzeczywistością materialną (np. uśmiech,

czerwone światło na skrzyżowaniu, plakaty,

czerwone światło na skrzyżowaniu, plakaty,

gazety).

gazety).



Komunikacja wymaga także kodów, które określają

Komunikacja wymaga także kodów, które określają

wzajemne relacje znaków wchodzących w ich skład.

wzajemne relacje znaków wchodzących w ich skład.



Przekazywanie bądź odbieranie znaków i kodów

Przekazywanie bądź odbieranie znaków i kodów

jest jedną z form aktywności związków społecznych.

jest jedną z form aktywności związków społecznych.

Komunikacja jest centralną

Komunikacja jest centralną

działalnością naszej kultury. W

działalnością naszej kultury. W

nauce o komunikowaniu

nauce o komunikowaniu

(komunikacji) istnieją dwie główne

(komunikacji) istnieją dwie główne

szkoły

szkoły

.

.



Pierwsza widzi komunikowanie jako

Pierwsza widzi komunikowanie jako

przekaz wiadomości, zajmuje się

przekaz wiadomości, zajmuje się

sposobem, w jaki nadawca koduje i

sposobem, w jaki nadawca koduje i

dekoduje wiadomości, bada rodzaj

dekoduje wiadomości, bada rodzaj

środka przekazu, z jakiego skorzystał

środka przekazu, z jakiego skorzystał

nadawca, także wydajność i dokładność

nadawca, także wydajność i dokładność

przekazywania wiadomości.

przekazywania wiadomości.



Szkoła ta widzi komunikację jako proces,

Szkoła ta widzi komunikację jako proces,

dzięki któremu jedna osoba wpływa na

dzięki któremu jedna osoba wpływa na

zachowanie i stan umysłu drugiej.

zachowanie i stan umysłu drugiej.

cd.

cd.



Druga ze szkół uważa komunikację

Druga ze szkół uważa komunikację

za produkcję i wymianę znaczeń.

za produkcję i wymianę znaczeń.

Zajmuje się tym, w jaki sposób

Zajmuje się tym, w jaki sposób

informacje i teksty wchodzą w

informacje i teksty wchodzą w

interakcje z ludźmi, w wyniku czego

interakcje z ludźmi, w wyniku czego

powstają znaczenia. Szkoła ta

powstają znaczenia. Szkoła ta

zajmuje się rolą tekstu w naszej

zajmuje się rolą tekstu w naszej

kulturze.

kulturze.



Badania nad komunikacją to badania

Badania nad komunikacją to badania

tekstu i kultury.

tekstu i kultury.



Główną metodą badań jest tu

Główną metodą badań jest tu

semiotyka (nauka o znakach i

semiotyka (nauka o znakach i

znaczeniach).

znaczeniach).



Szkoła pierwsza związana jest z

Szkoła pierwsza związana jest z

naukami społecznymi, szkoła druga

naukami społecznymi, szkoła druga

(semiotyczna) związana jest natomiast

(semiotyczna) związana jest natomiast

z lingwistyką.

z lingwistyką.

Komunikowanie

Komunikowanie

jest procesem

jest procesem

porozumiewania się jednostek, grup

porozumiewania się jednostek, grup

lub instytucji. Jego celem jest

lub instytucji. Jego celem jest

wymiana myśli, dzielenie się wiedzą,

wymiana myśli, dzielenie się wiedzą,

informacjami i ideami. Proces ten

informacjami i ideami. Proces ten

odbywa się na różnych poziomach

odbywa się na różnych poziomach

przy użyciu zróżnicowanych środków

przy użyciu zróżnicowanych środków

i wywołuje określone skutki.

i wywołuje określone skutki.

DEFINICJA

DEFINICJA

Komunikowanie

Komunikowanie

jest jednym z najstarszych procesów

jest jednym z najstarszych procesów

społecznych. Towarzyszy ono

społecznych. Towarzyszy ono

człowiekowi od momentu,

człowiekowi od momentu,

kiedy istoty ludzkie zaczęły żyć w

kiedy istoty ludzkie zaczęły żyć w

grupach i organizować pierwsze

grupach i organizować pierwsze

struktury. Dziś nie można

struktury. Dziś nie można

wyobrazić sobie nowoczesnych

wyobrazić sobie nowoczesnych

społeczeństw, których członkowie

społeczeństw, których członkowie

nie porozumiewają się ze sobą.

nie porozumiewają się ze sobą.

W praktyce rozróżniamy 4

W praktyce rozróżniamy 4

systemy komunikowania:

systemy komunikowania:



Społeczny

Społeczny



Publiczny

Publiczny



Masowy

Masowy



Organizacyjny

Organizacyjny



kontekst (warunki, w jakich odbywa się

kontekst (warunki, w jakich odbywa się

proces komunikowania),

proces komunikowania),



uczestnicy (nadawcy i odbiorcy),

uczestnicy (nadawcy i odbiorcy),



komunikat (przekaz komunikacyjny),

komunikat (przekaz komunikacyjny),



kanał (droga przekazu, środki transportu,

kanał (droga przekazu, środki transportu,

za pomocą których przekaz pokonuje

za pomocą których przekaz pokonuje

drogę od nadawcy do odbiorcy),

drogę od nadawcy do odbiorcy),



szumy (źródło zakłóceń),

szumy (źródło zakłóceń),



sprzężenie zwrotne (reakcja odbiorcy na

sprzężenie zwrotne (reakcja odbiorcy na

komunikat po jego odkodowaniu).

komunikat po jego odkodowaniu).

Elementy procesu

Elementy procesu

komunikowania :

komunikowania :



komunikowanie interpersonalne

komunikowanie interpersonalne

–

–

bezpośrednie,

bezpośrednie,



komunikowanie masowe –

komunikowanie masowe –

pośrednie.

pośrednie.

Klasyczne sposoby

Klasyczne sposoby

porozumiewania się:

porozumiewania się:



brak przygotowania do rozmowy,

brak przygotowania do rozmowy,



brak jasności komunikatu,

brak jasności komunikatu,



niedokładny odbiór/wybiórczość,

niedokładny odbiór/wybiórczość,



okoliczności,

okoliczności,



subiektywizm,

subiektywizm,



brak zaufania/szacunku.

brak zaufania/szacunku.

Główne przyczyny zaburzeń

Główne przyczyny zaburzeń

w komunikowaniu:

w komunikowaniu:

Efektywność procesów komunikowania,

Efektywność procesów komunikowania,

niezależnie od poziomów, na których

niezależnie od poziomów, na których

zachodzą, oraz sposobu porozumiewania,

zachodzą, oraz sposobu porozumiewania,

zależy od dwóch podstawowych form:

zależy od dwóch podstawowych form:

●

●

komunikowania werbalnego,

komunikowania werbalnego,

●

●

komunikowania niewerbalnego.

komunikowania niewerbalnego.

Zazwyczaj obie te formy występują jednocześnie, uzupełniając się,

Zazwyczaj obie te formy występują jednocześnie, uzupełniając się,

ale

ale

istnieją wyjątki od tej reguły (np. czytelnicy prasy, słuchacze radia).

istnieją wyjątki od tej reguły (np. czytelnicy prasy, słuchacze radia).

Komunikacja

Komunikacja

werbalna

werbalna



to komunikacja z użyciem języka, dzięki któremu wyrażane są uczucia i

to komunikacja z użyciem języka, dzięki któremu wyrażane są uczucia i

idee. Może być ona realizowana w formie pisemnej bądź ustnej:

idee. Może być ona realizowana w formie pisemnej bądź ustnej:

a)

a)

Forma ustna:

Forma ustna:

-

daje komunikującym się znacznie większe możliwości ekspresji uczuć i

daje komunikującym się znacznie większe możliwości ekspresji uczuć i

myśli, ponieważ jest wzmocniona o komunikowanie niewerbalne,

myśli, ponieważ jest wzmocniona o komunikowanie niewerbalne,

-

stwarza dogodniejsze warunki do nawiązania kontaktów

stwarza dogodniejsze warunki do nawiązania kontaktów

komunikacyjnych na poziomie fatycznym, jest także bardziej skuteczna

komunikacyjnych na poziomie fatycznym, jest także bardziej skuteczna

na poziomie instrumentalnym i afektywnym

na poziomie instrumentalnym i afektywnym

-

pozwala również na sugerowanie, a także na natychmiastową reakcję

pozwala również na sugerowanie, a także na natychmiastową reakcję

uczestników, prowadząc do sprzężenia zwrotnego,

uczestników, prowadząc do sprzężenia zwrotnego,

-

trudności - problemy związane z dekodowaniem przekazu na poziomie

trudności - problemy związane z dekodowaniem przekazu na poziomie

semantycznym oraz inne bariery, które są spowodowane działaniami

semantycznym oraz inne bariery, które są spowodowane działaniami

komunikacyjnymi, stosowanymi przez uczestników procesu

komunikacyjnymi, stosowanymi przez uczestników procesu

komunikacji.

komunikacji.

b) Forma pisemna:

b) Forma pisemna:

-

ma zwykle charakter formalny

ma zwykle charakter formalny

-

zaleta – trwałość i możliwość starannego przygotowania,

zaleta – trwałość i możliwość starannego przygotowania,

-

Wada – formalny i zamknięty charakter oraz brak możliwości

Wada – formalny i zamknięty charakter oraz brak możliwości

bezpośredniego sprzężenia zwrotnego.

bezpośredniego sprzężenia zwrotnego.

Komunikacja niewerbalna

Komunikacja niewerbalna



to zespół niewerbalnych komunikatów

to zespół niewerbalnych komunikatów

nadawanych

nadawanych

i odbieranych przez ludzi na wszystkich

i odbieranych przez ludzi na wszystkich

niewerbalnych kanałach jednocześnie.

niewerbalnych kanałach jednocześnie.



Informują one o podstawowych stanach

Informują one o podstawowych stanach

emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec

emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec

rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu,

rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu,

wykształceniu, samoocenie, cechach

wykształceniu, samoocenie, cechach

temperamentu itd.

temperamentu itd.



Komunikaty te nadawane są i odbierane

Komunikaty te nadawane są i odbierane

najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak

najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak

mogą być również nadawane czy odbierane

mogą być również nadawane czy odbierane

świadomie (tak jak większość gestów -

świadomie (tak jak większość gestów -

emblematów czy wiele wyrazów mimicznych).

emblematów czy wiele wyrazów mimicznych).

Grupy sygnałów

Grupy sygnałów

niewerbalnych:

niewerbalnych:



mimika twarzy - wyjawia stany emocjonalne, postawy,



pantomimika (gesty):
a) emblematy – zastępują słowa i zdania (np. pokazanie

środkowego palca),
b) regulatory – kontrolują i regulują płynność konwersacji lub

transakcyjnego komunikowania (np. podanie ręki),
c) ilustratory – uzupełniają komunikat werbalny, precyzują go

('Taaaka duża ryba'),
d) adaptery – pomagają dostosować się do sytuacji, redukują

stres wywołany rozmową (np. drapanie się po głowie, obgryzanie

paznokci),
e) pozy – ukazują wyolbrzymione uczucia i akcentują je lub

przeciwnie – ukrywają je (np. ukazywanie bólu),



oczy - ruchy oczu, odruch źreniczny i wielkość źrenic, częstość

mrugania, kierunek patrzenia, kontakt wzrokowy, wielkość oczu,



proksemika (zachowania przestrzenne) – polega na stosowaniu

w procesach porozumiewania się dystansu interpersonalnego i

relacji przestrzennych między uczestnikami komunikacji oraz

przedmiotami,

Grupy sygnałów

Grupy sygnałów

niewerbalnych:

niewerbalnych:



parajęzyk

parajęzyk

:

:

a)

a)

cechy wokalne głosu

cechy wokalne głosu

: ton, barwa, wysokość, natężenie,

: ton, barwa, wysokość, natężenie,

głośność, modulacja oraz tempo mówienia,

głośność, modulacja oraz tempo mówienia,

b)

b)

interferencje wokalne

interferencje wokalne

– wzajemne oddziaływanie na siebie

– wzajemne oddziaływanie na siebie

dwu lub większej ilości cech głosu oraz wszelkich dźwięków

dwu lub większej ilości cech głosu oraz wszelkich dźwięków

parajęzykowych,

parajęzykowych,



samoprezentacja

samoprezentacja

:

:

a)

a)

powierzchowność

powierzchowność

– ubranie, fryzura, makijaż, biżuteria i

– ubranie, fryzura, makijaż, biżuteria i

inne dodatki,

inne dodatki,

b)

b)

wygląd fizyczny i budowa ciała

wygląd fizyczny i budowa ciała

,

,



chronemika

chronemika

–

–

wykorzystanie czasu jako sygnału

wykorzystanie czasu jako sygnału

komunikacyjnego (np. punktualność, czas trwania jakiegoś

komunikacyjnego (np. punktualność, czas trwania jakiegoś

zdarzenia),

zdarzenia),



elementy otoczenia

elementy otoczenia

– np. temperatura, oświetlenie czy

– np. temperatura, oświetlenie czy

kolor – mogą wpływać na zachowania ludzi

kolor – mogą wpływać na zachowania ludzi

Komunikacja werbalna i

Komunikacja werbalna i

niewerbalna – porównanie:

niewerbalna – porównanie:

Mowa ciała

Mowa ciała

Albert Mehrebian

Albert Mehrebian

Zasada 3V (Verbal, Vocal, Visual):

Zasada 3V (Verbal, Vocal, Visual):



Mówi o tym, jak człowiek jest

Mówi o tym, jak człowiek jest

postrzegany przez drugą osobę: w

postrzegany przez drugą osobę: w

7% decydują same słowa, w 38% -

7% decydują same słowa, w 38% -

głos, a aż 55% - mowa ciała

głos, a aż 55% - mowa ciała

Ray Birdwhistell

Ray Birdwhistell



przeciętna osoba mówi dziennie

przeciętna osoba mówi dziennie

przez ok. 11 minut, a przeciętne

przez ok. 11 minut, a przeciętne

zdanie trwa ok. 2,5 sekundy,

zdanie trwa ok. 2,5 sekundy,



komunikacja w 35% składa się z

komunikacja w 35% składa się z

komunikacji werbalnej, a w 65%

komunikacji werbalnej, a w 65%

- z komunikacji niewerbalnej.

- z komunikacji niewerbalnej.

Mity na

Mity na

temat mowy

temat mowy

ciała

ciała

MIT 1: Mowa ciała to język

MIT 1: Mowa ciała to język



Mowa ciała

Mowa ciała

nie

nie

jest językiem. Wykształciła się

jest językiem. Wykształciła się

znacznie wcześniej i posiada większą moc niż

znacznie wcześniej i posiada większą moc niż

sam język, wykraczając poza słowa i symbole,

sam język, wykraczając poza słowa i symbole,



Języki

Języki

są systemami arbitralnych symboli

są systemami arbitralnych symboli

określających przedmioty, zdarzenia, procesy i

określających przedmioty, zdarzenia, procesy i

związki.

związki.



Przykładami języków są: języki naturalne

Przykładami języków są: języki naturalne

(np. polski, angielski, hiszpański), języki

(np. polski, angielski, hiszpański), języki

migowe, języki komputerowe (np. Pascal, C++),

migowe, języki komputerowe (np. Pascal, C++),

matematyka (liczby są uniwersalnym językiem),

matematyka (liczby są uniwersalnym językiem),

flagi (np. wykorzystywane przez marynarkę

flagi (np. wykorzystywane przez marynarkę

wojenną), alfabet Morse'a, nuty.

wojenną), alfabet Morse'a, nuty.

MIT 1: Mowa ciała to język

MIT 1: Mowa ciała to język



Aby zrozumieć którykolwiek z

Aby zrozumieć którykolwiek z

powyższych języków, należy znać

powyższych języków, należy znać

odpowiedni kod. Ważny jest

odpowiedni kod. Ważny jest

arbitralny związek pomiędzy słowem

arbitralny związek pomiędzy słowem

a jego znaczeniem.

a jego znaczeniem.



W wypadku mowy ciała nie można

W wypadku mowy ciała nie można

dokładnie sprecyzować i zdefiniować

dokładnie sprecyzować i zdefiniować

znaczenia konkretnych ruchów.

znaczenia konkretnych ruchów.

MIT 2: Można bez

MIT 2: Można bez

problemu rozszyfrować

problemu rozszyfrować

człowieka po mowie ciała

człowieka po mowie ciała



‘‘

‘‘

Język” ciała nie ma jasno sprecyzowanych

Język” ciała nie ma jasno sprecyzowanych

definicji słownikowych.

definicji słownikowych.



Jest w przeważającym stopniu analogowy-

Jest w przeważającym stopniu analogowy-

oparty na obrazach. Oznacza to, że przesyła

oparty na obrazach. Oznacza to, że przesyła

informacje bezpośrednio, naturalnie i w

informacje bezpośrednio, naturalnie i w

sposób ciągły.

sposób ciągły.



Jest bardzo niejednoznaczny i nieprecyzyjny.

Jest bardzo niejednoznaczny i nieprecyzyjny.



Aby zrozumieć mowę ciała, należy szukać

Aby zrozumieć mowę ciała, należy szukać

wzorców, a nie dokładnych odpowiedników.

wzorców, a nie dokładnych odpowiedników.

MIT 3: Można się nie

MIT 3: Można się nie

komunikować

komunikować



Nie można się nie komunikować.

Nie można się nie komunikować.



Przekazywanie komunikatów może

Przekazywanie komunikatów może

następować zamierzenie lub

następować zamierzenie lub

niezamierzenie.

niezamierzenie.



Mimika, gestykulacja, sposób

Mimika, gestykulacja, sposób

chodzenia, wzrost, kondycja, styl

chodzenia, wzrost, kondycja, styl

ubierania to tylko niektóre ze

ubierania to tylko niektóre ze

sposobów komunikacji.

sposobów komunikacji.

MIT 4: Przekazy zawsze

MIT 4: Przekazy zawsze

oznaczają coś konkretnego

oznaczają coś konkretnego



To ludzie, a nie przekazy mają znaczenie. Komunikat

To ludzie, a nie przekazy mają znaczenie. Komunikat

wysłany nie zawsze równa się komunikatowi

wysłany nie zawsze równa się komunikatowi

odebranemu.

odebranemu.



Przekazy są tylko nośnikami znaczenia, a same

Przekazy są tylko nośnikami znaczenia, a same

znaczenia znajdują się w głowach ludzi.

znaczenia znajdują się w głowach ludzi.



Mowa ciała pełni wyłącznie funkcję reprezentatywną

Mowa ciała pełni wyłącznie funkcję reprezentatywną

i symboliczną.

i symboliczną.



Aby odpowiednio ją zrozumieć, niezbędna jest

Aby odpowiednio ją zrozumieć, niezbędna jest

obecność kontekstu, który mówi nam, w jaki sposób

obecność kontekstu, który mówi nam, w jaki sposób

odebrać przekaz.

odebrać przekaz.



Mowa ciała jest też kontekstem dla innych przekazów

Mowa ciała jest też kontekstem dla innych przekazów

(np. komunikacji werbalnej).

(np. komunikacji werbalnej).

Potakiwanie i przeczenie

Potakiwanie i przeczenie



Większość podstawowych gestów jest taka sama na

Większość podstawowych gestów jest taka sama na

całym świecie.

całym świecie.



Ludzie uśmiechają się, gdy są szczęśliwi i marszczą brwi

Ludzie uśmiechają się, gdy są szczęśliwi i marszczą brwi

lub rzucają groźne spojrzenia, gdy są smutni albo źli.

lub rzucają groźne spojrzenia, gdy są smutni albo źli.



Skinięcie głową jest prawie wszędzie używane jako

Skinięcie głową jest prawie wszędzie używane jako

potwierdzenie lub zgoda.

potwierdzenie lub zgoda.



Podobnie uniwersalne jest potrząśnięcie głową na znak

Podobnie uniwersalne jest potrząśnięcie głową na znak

niezgody, które jest prawdopodobnie gestem

niezgody, które jest prawdopodobnie gestem

wykształconym już w wieku niemowlęcym.

wykształconym już w wieku niemowlęcym.



Kiedy niemowlę nie chce więcej mleka, odwraca głowę

Kiedy niemowlę nie chce więcej mleka, odwraca głowę

od piersi matki. Kiedy nieco starsze dziecko nie chce już

od piersi matki. Kiedy nieco starsze dziecko nie chce już

więcej jeść, potrząsa głową na boki, by utrudnić

więcej jeść, potrząsa głową na boki, by utrudnić

rodzicom dalsze próby karmienia. Jednocześnie szybko

rodzicom dalsze próby karmienia. Jednocześnie szybko

uczy się, że gest ten oznacza niezgodę lub negatywne

uczy się, że gest ten oznacza niezgodę lub negatywne

nastawienie.

nastawienie.

Uśmiech

Uśmiech



Ewolucyjne pochodzenie uśmiechu może zostać

Ewolucyjne pochodzenie uśmiechu może zostać

odnalezione w naszej prymitywnej, zwierzęcej

odnalezione w naszej prymitywnej, zwierzęcej

przeszłości.

przeszłości.



Obnażanie zębów było stosowane w czasie ataku i nadal

Obnażanie zębów było stosowane w czasie ataku i nadal

jest używane jako forma szyderczego uśmiechu lub

jest używane jako forma szyderczego uśmiechu lub

równie wrogich gestów.

równie wrogich gestów.



Uśmiech był początkowo gestem służącym do

Uśmiech był początkowo gestem służącym do

zastraszania, lecz w dzisiejszych czasach, w połączeniu z

zastraszania, lecz w dzisiejszych czasach, w połączeniu z

innymi ‘niegrożącymi’ gestami, jest używany do

innymi ‘niegrożącymi’ gestami, jest używany do

ukazywania zadowolenia.

ukazywania zadowolenia.

Bibliografia

Bibliografia



Andersen Peter A.,

Andersen Peter A.,

Mowa Ciała dla

Mowa Ciała dla

żółtodziobów, czyli wszystko, co powinieneś

żółtodziobów, czyli wszystko, co powinieneś

wiedzieć o...

wiedzieć o...

,

,

Dom Wydawniczy Rebis Sp. z o.o. 2005

Dom Wydawniczy Rebis Sp. z o.o. 2005



Dobek-Ostrowska Bogusława,

Dobek-Ostrowska Bogusława,

Podstawy

Podstawy

komunikowania społecznego

komunikowania społecznego

, Astrum 2005

, Astrum 2005



Pease Allan

Pease Allan

,

,

Body Language. How to read

Body Language. How to read

others' thoughts by their gestures

others' thoughts by their gestures

, Sheldon

, Sheldon

Press 1988

Press 1988



Zygnerska Ewa, artykuł

Zygnerska Ewa, artykuł

AUTOPREZENTACJA -

AUTOPREZENTACJA -

mowa ciała oraz komunikacja niewerbalna

mowa ciała oraz komunikacja niewerbalna