Metody dezynfekcji stosowane

w stomatologii-

charakterystyka i zastosowanie

chemicznych preparatów

dezynfekcyjnych

METODY ZAPOBIEGANIA ZAKAŻENIOM W GABINECIE

STOMATOLOGICZNYM

Aby w odpowiedni sposób chronić przed zakażeniami

pacjentów oraz siebie i swój gabinet, ważne jest
przestrzeganie kilku podstawowych zasad.

Techniki mycia, dezynfekcji i sterylizacji nie mogą

być stosowane zamiennie, gdyż dotyczą zupełnie
odmiennego postępowania i zapewniają różne
poziomy czystości mikrobiologicznej.

Dekontaminacja – proces usuwania

drobnoustrojów obejmujący etapy:

mycia,

dezynfekcji i sterylizacji

.

Dezynfekcja



Działanie polegające na niszczeniu
form wegetatywnych
drobnoustrojów chorobotwórczych,
które są obecne na powierzchniach
przedmiotów oraz w  ich wnętrzu, do
stopnia w jakim  nie powodują one
zagrożenia dla zdrowia i życia
człowieka.

Zakres stosowania

dezynfekcji w

stomatologii

1.

Antyseptyka skóry, rąk i błon
śluzowych

2.

Dezynfekcja narzędzi, wycisków
wykonanych z mas wyciskowych,
protez i innych wyrobów
protetycznych

3.

Dezynfekcja powierzchni przedmiotów
i sprzętu.

Metody dezynfekcji



pod względem rodzaju działającego

czynnika:

I) Fizyczne: 1) termiczne 2) nietermiczne

II) Chemiczne 1) alkohole 2) aldehydy 3)

fenole 4) środki utleniające 5) halogeny

6) środki powierzchniowo czynne

III) Chemiczno-termiczne

Mechanizm działania

preparatów dezynfekcyjnych



Środki dezynfekcyjne mają za zadanie zaburzyć

metabolizm mikroorganizmów chorobotwórczych

i uniemożliwić im wykonywanie funkcji życiowych;

w szczególności  rozmnażania i kolonizacji.



Związki chloru działają utleniająco, obecność mocnych

kwasów  i zasad sprawia, że białko w  komórkach

bakterii, bądź kapsydach wirusów ulega ścięciu.

Alkohole odwadniają komórki mikroorganizmów.



Preparaty do dezynfekcji chemicznej stosuje się w 

roztworach wodnych, ponieważ  taka forma umożliwia 

uszkadzanie cytoplazmy mikroorganizmów.

Metody termiczne



podgrzana woda

(80-100 °C – czas ekspozycji 10-30 min.)



para wodna przepływająca

(100 °C – czas ekspozycji 10-30 min)



para wodna o obniżonym ciśnieniu
(105 °C –15 min. )

Metody nietermiczne



filtracja- jako metoda separacji
drobnoustrojów



UV-maksimum działania bakteriobójczego
przypada na fale długości 257 nm.

działanie promieni UV polega na

pochłanianiu kwantów promieniowania
przez funkcjonalnie ważne cząstki
mikroorganizmów

Dezynfekcja wysokiego

poziomu

Najczęściej stosowana metoda dezynfekcji narzędzi

chirurgicznych i sprzętu medycznego;

Zwalcza na powierzchniach zanieczyszczonych narzędzi,

przyborów i sprzętu medycznego:

a.       formy wegetatywne bakterii łącznie z prątkami

grużlicy,

b.      grzyby chorobotwórcze;
c.       wirusy bezotoczkowe i z otoczką
 

Dezynfekcja wysokiego

poziomu

Obowiązuje przy odkażaniu wszystkich narzędzi,

przedmiotów i sprzętu medycznego

wielokrotnego użycia, które podczas zabiegów:

    -naruszają lub mogą naruszać tkanki miękkie i tk.

kostną,

    -mają kontakt z jałowymi jamami ciała,
    -mają kontakt z uszkodzonymi i nieuszkodzonymi

błonami śluzowymi,

    -mają kontakt z uszkodzoną skórą i ranami.
 
        Sprzęt skażony w ww. sposób musi po dezynfekcji

wysokiego poziomu, być poddawany sterylizacji.

Dezynfekcja niższego

poziomu

Likwiduje na powierzchni skażonych przedmiotów:
-bakterie
-grzyby chorobotwórcze
-niektóre wirusy.

Stosowana wyłącznie do dezynfekcji przedmiotów i narzędzi,

które wchodzą w kontakt z nieuszkodzoną skórą.

Ponadto stosowana do dezynfekcji powierzchni, urządzeń i

sprzętów.

Preparaty dezynfekcyjne



szeroki zakres działania



mała toksyczność



brak działania uczulającego



brak indukcji oporności



zachowywanie aktywności w obecności

materii organicznej



zachowywanie aktywności w obecności

innych preparatów np.mydeł, detergentów.

Preparaty dezynfekcyjne



Dąży się do uzyskania preparatu do
dezynfekcji chemicznej, który działałby
nawet w niskim stężeniu na szeroki
zakres mikroorganizmów, ulegałby
szybkiej biodegradacji i rozpuszczał się w
wodzie  wodociągowej, a także nie
powodował korozji metali oraz nie działał
drażniąco na skórę i błony śluzowe.

Oznaczenia preparatów



Zakres działania danego preparatu podany
jest zawsze na opakowaniu i  oznaczony
symbolami, gdzie:



B  - bakterie łącznie z prątkami gruźlicy Tbc,



V – wirusy,



F – grzyby



S – spory (postacie przetrwalnikowe)

Metody chemiczne

Skuteczność dezynfekcji chemicznej jest

zależna od:
•     rodzaju użytego środka,
•     czasu jego działania,
•     stężenia użytego roztworu roboczego,
•     liczby mikroorganizmów
•     ilości tkanki organicznej
•     dokładności sporządzenia roztworu.

Aldehydy



formaldehyd



aldehyd glutarowy



glioksal



aldehyd bursztynianowy

Aldehydy



Szeroki zakres działania
(bakteri łącznie z Tbs, wirusy, grzyby, w określonych

warunkach przetrwalniki bakteryjne, również w obecności

zanieczyszczeń organicznych)



Z reguły aldehydy wykorzystuje się w formie preparatów

mieszanych np. z detergentami, co umożliwia penetrację

aldehydu przez zanieczyszczenia organiczne do zawartych w

nich mikroorganizmów- stosowane do dezynfekcji narzędzi i

powierzchni oraz wyrobów z mas wyciskowych.



Ich działanie polega na denaturacji białka, wywołując tzw.

błąd proteinowy. Drażniące działanie na skórę i błony

śluzowe.



Działanie sporobójcze - 2% glutaraldehyd po min. 10h

ekspozycji.

Alkohole



Etanol



N-propanol



Izopropanol

Alkohole



Optymalne stężenie dla etanolu wynosi 70-80%.

Większe stężenia, wskutek silnego odwodnienia

bakterii, wykazują działanie wolniejsze. Skuteczność

przeciwwirusowa alkoholi jest wyraźnie mniejsza niż

przeciwbakteryjna.



Głównym obszarem zastosowania alkoholi jest

antyseptyka skóry oraz dezynfekcja rąk.



Ważną ich zaletą jest krótki czas niszczenia

drobnoustrojów oraz dobra penetracja alkoholi do skóry.



Stosowane są także do dezynfekcji małych powierzchni

i przedmiotów, zwłaszcza wówczas, gdy wymagany jest

krótki czas działania (5-15 min.).

Fenole i ich pochodne



Skuteczne środki przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze,

przeciwwirusowe. Dobrze działają w kontakcie

z zanieczyszczeniami tkanką organiczną.



W postaci preparatów łączonych stosowane do

dezynfekcji powierzchni, narzędzi, urządzeń do

odsysania.



Nie mogą być polecane do dezynfekcji wysokiego

poziomu.

Jod



Jod obecnie stosowany jest wyłącznie w postaci
kompleksowych połączeń organicznych jako antyseptyk
skóry i błon śluzowych.



Działanie preparatu na skórze odpowiada działaniu
alkoholi, konieczny jest jednakże dłuższy czas
ekspozycji.



Ze względu na resorpcję jodu przez skórę i związany z
tym wpływ na czynność gruczołu tarczowego nie należy
stosować związków jodopochodnych w czasie ciąży,
laktacji lub u noworodków

.

Związki powierzchniowo

czynne



anionoczynne



kationoczynne



niejonowe



amfoteryczne

Związki powierzchniowo

czynne



Połączenia kationowe tzw. detergenty wykazują działanie

bakteriostatyczne. Działanie bakteriobójcze wyrażone

jest słabiej i nie obejmuje zarodników, prątków, wirusów

bezotoczkowych. Słabo działają na bakterie Gram

ujemne. Aktywność ich także spada  w obecności nawet

niewielkiej ilości substancji organicznych.



Zastosowanie prawie wyłącznie jako składnik

dodatkowy, np. w połączeniu z aldehydami do

dezynfekcji przedmiotów lub w połączeniu z alkoholami

do dezynfekcji skóry i rąk.



Połączenie kationowe np.: chloroheksydyna

-rr alkoholowy ( np. manusan ) - do dezynfekcji skóry i rąk
-rr wodny – do antyseptyki błon śluzowych.

Środki utleniające i związki

chloru



ozon



nadtlenek wodoru



nadtlenokwasy

Środki utleniające i związki

chloru



Nie radzą sobie z prątkami gruźlicy, grzybami, bardzo

skutecznie inaktywują wirusy.



Obecność substancji organicznych w polu ich działania

prowadzi do ich szybkiej inaktywacji.



Znajdują zastosowanie w dezynfekcji przedmiotów

niemetalowych, działają korodująco.

Wady dezynfekcji chemicznej



Szkodliwe działanie użytych środków
na  personel i pacjentów oraz
środowisko naturalne.



Wytwarzanie szczepów opornych na
dany preparat.



Stopień powodzenia dezynfekcji jest
ciężki do określenia.

Metody chemiczno –

termiczne



Do dezynfekcji przedmiotów, które mogłyby ulec
uszkodzeniu w wysokiej temperaturze, coraz
częściej stosuje się dezynfekcję chemiczno-
termiczną w automatach czyszczących.



Płyn dezynfekcyjny podgrzewa się do 40-60 °C,
co umożliwia zmniejszenie dawki związku
chemicznego.



przydatna w opracowywaniu narzędzi
stomatologicznych

Dezynfekcja narzędzi- zasady

ogólne



Niedozwolone jest dopuszczenie do

zasychania substancji organicznych

i chemicznych na powierzchniach

narzędzi.



Dezynfekowanie narzędzi ma

miejsce w wanienkach z tworzywa

sztucznego zaopatrzonych w

cedzak i przykrywkę wypełnionych

środkami chemicznymi biobójczymi.



Roztwory preparatów chemicznych

powinny być wymieniane

codziennie, a dezynfekowane

narzędzia powinny być w nich

całkowicie zanurzone.



Narzędzia drobne do leczenia

kanałowego oraz wiertła do kątnic /

prostnic i końcówki do skalera

dezynfekuje się oddzielnie.

Dezynfekcja narzędzi- zasady

ogólne



Sprzęt i narzędzia o złożonej budowie powinny być

rozmontowane na części składowe.



Konieczne jest przestrzeganie stężeń i czasu ekspozycji na

działanie roztworu zaleconych przez producenta. Zużyty

roztwór dezynfekcyjny należy wylać, a wanienkę i szczotki

umyć, zdezynfekować i przechowywać w stanie

wysuszonym.



Dezynfekcji narzędzi dokonuje się również  w myjkach

ultradźwiękowych, nie nadają się one jednak do

dezynfekowania  lusterek.



Po zdezynfekowaniu, wyczyszczeniu i wysuszeniu narzędzi

są one pakowane i sterylizowane w autoklawie.

Dezynfekcja - zasady ogólne



Dezynfekcja powierzchni takich jak ściany, podłogi i

większości mebli obowiązuje raz dziennie po

zakończeniu pracy.



Unity stomatologiczne, aparaty rentgenowskie,

przyciski, uchwyty powinny być myte i dezynfekowane

po każdym przyjętym pacjencie. Do dezynfekcji

powierzchni używane są preparaty, które skutecznie

działają w czasie krótszym niż 15 min.



Układ ssący, który został skażony krwią mamy

obowiązek przepłukać po każdym pacjencie

preparatami dezynfekującymi oraz zakładać tabletki

odkażające

PODZIAŁ GABINETU STOMATOLOGICZNEGO NA

STREFY

ZAGROŻENIA ZAKAŻENIEM

Kluczowa dla odpowiedniego zapobiegania

zakażeniom jest prawidłowa ocena stopnia

ryzyka wystąpienia infekcji.

Zgodnie z klasyfkacją Spauldinga wyróżnia się

cztery strefy ryzyka

PODZIAŁ GABINETU STOMATOLOGICZNEGO NA

STREFY

ZAGROŻENIA ZAKAŻENIEM

Strefa A – wysokiego ryzyka

– sprzęt inwazyjny naruszający

ciągłość tkanek i mający kontakt z ranami i naturalnie

jałowymi jamami ciała wraz z błonami śluzowymi.

Strefa B – średniego ryzyka

– sprzęt mający kontakt z

nieuszkodzonymi błonami śluzowymi, sprzęt przeznaczony dla

pacjentów z chorobami zakaźnymi oraz sprzęt zanieczyszczony

materiałami organicznymi, powierzchnie dotykowe

(często dotykane przez personel i pacjentów).

Strefa C – niskiego ryzyka

– sprzęt kontaktujący się ze

zdrową skórą chorego.

Strefa D – minimalnego ryzyka

– powierzchnie i wyposażenie

znajdujące się w otoczeniu pacjentów nie mające

bezpośredniego kontaktu z ranami, np. podłogi, ściany