Mikroekonomia

pozytywna

„Ryzyko w działalności

gospodarczej”

Wykład XIV

Podstawowe pojęcia:

•

Neutralność wobec ryzyka

•

Unikanie ryzyka

•

Skłonność do ryzyka

•

Malejąca użyteczność krańcowa majątku

•

Łączenie ryzyka

•

Dzielenie ryzyka

•

Ryzyko moralne

•

Selekcja negatywna

•

Dywersyfikacja (różnicowanie)

•

Zyski i straty kapitałowe

Podstawowe pojęcia:

•

Korelacja dochodów

•

Współczynnik Beta

•

Efektywne rynki aktywów

•

Bąble spekulacyjne

•

Rynki terminowe i rynki z dostawą
natychmiastową

•

Zabezpieczenie przed ryzykiem

•

Gracze

•

Różnice wyrównawcze

Wykład ten ma odpowiedzieć na dwa pytania:

W jaki sposób istnienie ryzyka wpływa na nasze

postępowanie?

Oraz

Jak zmieniały się instytucje ekonomiczne, aby ułatwić

życie w warunkach ryzyka?

Ryzyko towarzyszy wszystkim naszym działaniom, lecz

niektóre z nich zwiększają a inne zmniejszają ryzyko.

Każde nasze działanie wywołuje określone

skutki w przyszłości i zawsze towarzyszy mu

niepewność

Indywidualne postawy wobec

ryzyka

Ryzykowne działanie charakteryzuje się

dwiema cechami:

1.

Prawdopodobieństwem wystąpienia

określonego wyniku

(np.:

prawdopodobny dochód z inwestycji)

2.

Skalą zmienności wszystkich możliwych

wyników

.

Gra uczciwa

Załóżmy że dano nam możliwość zarobienia 100

zł z prawdopodobieństwem 50%.

Prawdopodobieństwo utraty 100 zł wynosi

również 50%.

Decydując się na udział w takiej grze przeciętnie

biorąc nie mamy szans na zarobienie pieniędzy.

Tego rodzaju grę określamy mianem

gry uczciwej

.

Gra uczciwa

to taka gra, w przypadku której zyski

– przeciętnie rzecz biorąc są równe zeru.

Gra nieuczciwa i korzystna

Jeżeli szansa zarobienia 100 zł równa się

przykładowo 30% a szansa przegrani

wynosi 70%, to grę określimy jako

nieuczciwą

.

W sytuacji odwrotnej jeżeli szansa

przegrania 100 zł równa się

przykładowo 30% a szansa wygrania

wynosi 70%, to grę określimy jako

korzystna

.

Analiza ludzkich postaw

Ekonomiści dzielą ludzi na:

Osoby neutralne wobec ryzyka

Nie zwracają uwagi na stopień ryzyka i

rozproszenia możliwości wyników gry.

Decyzję o rozpoczęciu gry podejmują

jedynie wtedy, kiedy szanse na

osiągnięcie zysków przeważają.

Osobę neutralną interesuje jedynie to czy

– przeciętnie rzecz biorąc – uczestnictwo

w grze przyniesie jakieś korzyści.

Analiza ludzkich postaw

Osoby unikające ryzyka

Nie weźmie udziału w grze uczciwej.

Jeśli szanse na wygraną są dostatecznie

duże, to nadzieja na prawdopodobne

zyski pokona naturalną niechęć do

ryzyka.

Jednak im bardziej jednostka unika

ryzyka, tym większe muszą być szanse

wygrania.

Analiza ludzkich postaw

Osoby lubiące ryzyko

Podejmuje wyzwania nawet wtedy, kiedy

według ścisłych matematycznych

obliczeń prawdopodobieństwo

przegranej przeważa.

Im silniejsze jest przy tym zamiłowanie do

ryzyka, tym większe muszą być szanse

przegranej, aby ktoś taki zrezygnował z

gry.

Niechęć do ryzyka a malejąca

użyteczność krańcowa.

Ekonomiści przyjmują, że indywidualne gusty

kształtują się zgodnie z zasadą

malejącej

użyteczności krańcowej majątku

.

Jego kolejne przyrosty o takiej samej wartości

pieniężnej w coraz mniejszym stopniu zwiększą

użyteczność całkowitą.

Jeśli kupimy za 1000 zł niezbędne nam dobra, to

następne 1000 zł wydamy np.: na dobra

luksusowe, a następne 1000 zł na dobra coraz

mniej nam potrzebne.

W miarę zwiększania dochodów użyteczność

krańcowa przyrostów dochodów maleje.

Ubezpieczenie a ryzyko

Łączenie ryzyka –

polega na agregowaniu

niezależnych od siebie rodzajów ryzyka w celu

obniżenia niepewności dla całej zbiorowości.

Istnieje również inny sposób zmniejszania kosztów

ryzyka. Określa się go mianem dzielenie ryzyka.

Dzielenie ryzyka jest wtedy konieczne, gdy nie

można zmniejszyć go poprzez jego łączenie.

Dzięki łączeniu i dzieleniu ryzyka ubezpieczenie

pozwala ograniczyć jednostkom wiele rodzajów

ryzyka za przystępną cenę.

Ryzyko moralne

Problem ryzyka moralnego pojawia się

wtedy, kiedy akt ubezpieczenia

zwiększa prawdopodobieństwo

wystąpienia zdarzenia, przeciwko

któremu się ubezpieczaliśmy.

Przykładowo ubezpieczenie na wypadek

choroby może zmniejszyć naszą

motywację do przeprowadzania badań

okresowych.

Selekcja negatywna

Niektórzy ludzie palą papierosy, a inni nie.

Ci co nie palą żyją z reguły dłużej od

palaczy. Ponieważ przedsiębiorstwa

ubezpieczeniowe nie mają dostępu do

informacji kto pali a kto nie i dla tego

składka jest skumulowana dla całej

populacji.

Składka ta może okazać się atrakcyjna dla

palaczy i mniej atrakcyjna dla

normalnych ludzi. Dlatego przyjmuje się

że wszyscy klienci są palaczami i ustala

odpowiednio wyższą składkę.

Różnicowania

Jest to różnicowanie cen ubezpieczenia w

zależności od stopnia ryzyka.

Przykładem może być różnicowanie

wysokości składek ubezpieczeń na życie

między kobietami a mężczyznami.

Ponieważ kobiety z reguły żyją dłużej

płacą nieco niższe składki ubezpieczenia

niż mężczyźni.

Niepewność a dochód z

posiadanych aktywów

Inwestycje w akcje obdarzone są większym

ryzykiem niż inwestycje w bony skarbowe.

Osoba, która nabywa akcje musi liczyć się z

dużo większym ryzykiem, kompensowanym

jednak przeciętnie wyższymi dochodami.

Duże ryzyko jest równoznaczne z możliwością

utraty dużych sum pieniężnych.

Aby nie zniechęcić ludzi do podejmowania

ryzyka, przeciętne dochody z akcji muszą

być odpowiednio wysokie.

Wybór portfela inwestycyjnego

Portfel inwestora

finansowego to zbiór

aktywów finansowych i rzeczowych (np.:

wkładów bankowych, bonów

skarbowych, akcji przedsiębiorstw).

Wybór portfela wpływa na stopień ryzyka i

zysków.

Dywersyfikacja

Dywersyfikacja

(zróżnicowanie) aktywów

to strategia zmniejszania całkowitego

ryzyka przez łączenie ryzyka

związanego z kilkoma różnymi

aktywami o odmiennym rozkładzie

dochodów.

Strategię różnicowania aktywów można

określić jako zasadę nie wkładania

wszystkich jajek do jednego koszyka.

Korelacja dochodów

Łączenie ryzyka jest opłacalne, jeśli dochody z

poszczególnych aktywów są od siebie niezależne.

Gdy zmiany dochodów zmiany dochodów z różnych

aktywów zależą od siebie mówimy o

dochodach

skorelowanych

.

Kiedy dochody z dwóch aktywów zmieniają się w

tym samym kierunku występuje

korelacja

dodatnia

.

Jeśli natomiast zyski zmieniają się w przeciwnym

kierunku mówimy o

korelacji ujemnej

.

Współczynnik Beta

Współczynnik Beta

jest miarą stopnia, w jakim dochód

z danej akcji zmienia się w porównaniu ze średnią

dochodowością wszystkich akcji na giełdzie

papierów wartościowych.

Akcje o wysokim beta

zapewniają dochody wyższe od

przeciętnych przy dobrej sytuacji na rynku, niższe

zaś gdy rynek załamuje się.

Akcje o niskim beta

przynoszą dochód, który również

się zmienia w tym samym kierunku co dochody na

całym rynku. Amplituda zmian jest jednak mniejsza.

Większość akcji zachowuje się tak jak rynek. Ich

współczynniki beta są bliskie jedności. Niewiele jest

natomiast akcji o ujemnym beta.

Efektywne rynki aktywów

Istnieją dwa podstawowe wyobrażenia o rynkach

papierów wartościowych.

Pierwszy z nich utożsamia go z kasynem, co

oznacza, że nie ma racjonalnych podstaw do

gry.

Drugi pogląd to

teoria rynków efektywnych

,

traktująca giełdę jako czuły instrument

przetwarzania informacji, który szybko reaguje

na nowe informacje i sprawia, że odpowiednio

dostosowuje się do nich ceny akcji.

Bąble spekulacyjne

Weźmy pod uwagę rynek złota. Złoto, w odróżnieniu od

akcji czy obligacji, nie przynosi dochodów z dywidend

ani odsetek.

Na tego rodzaju rynku wszystko zależy od tego, co

ludzie myślą dziś o jutrzejszych przewidywaniach

innych ludzi dotyczących rozwoju oczekiwań pojutrze.

Na takim rynku łatwo powstają

bąble spekulacyjne

.

Jeśli wszyscy spodziewają się, że jutro wzrosną ceny,

stosowne staje się kupno akcji już dzisiaj. Dopóki

spodziewane są dalsze wzrosty cen, dopóty

racjonalne są kolejne zakupy, mimo że ceny znacznie

już wzrosły.

Rynki asekuracyjne i rynki

transakcji terminowych.

Rynek transakcji terminowych

(ang.

Forward market) obejmuje kontrakty

podpisywane dziś na dostawę dóbr w

ustalonym terminie w przyszłości po

cenach określonych dzisiaj.

Na tego rodzaju rynkach są m.in.

sprzedawane: zboża, kawa, cukier,

miedź, złoto.

Gracze

Graczem

jest osoba bądź instytucja,

która kupuje dany towar jedynie z

myślą odsprzedania go z zyskiem

w okresie późniejszym.

Różnice wyrównawcze

Ludzie zwykle unikają ryzyka,

oczekuje się więc, że ci, których

praca wiąże się z niepewnością

powinni zarabiać więcej, niż ci,

których praca pozbawiona jest

ryzyka.