bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

1

Charakter socjologii i historyczne

warunki jej powstania

mgr Magdalena Szpunar

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

2

Przedsocjologiczna wiedza o

społeczeństwie



Socjologia jako dyscyplina naukowa
narodziła się w pierwszej połowie
XIX wieku.



Za ojca socjologii uważany jest
August Comte



Comt wprowadził nazwę „socjologia”
i sformułował program tej nauki

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

3

Przedsocjologiczna wiedza o

społeczeństwie



Wyznaczenie momentu jej
powstania jest sprawą umowną



Człowiek od zarania dziejów żył w
gromadzie i posiadał jakąś wiedzę
praktyczną o zjawiskach i procesach
zachodzących w zbiorowościach
ludzkich

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

4

Cechy przedsocjologicznej myśli

teoretycznej



Normatywny i finalistyczny punkt widzenia; filozofów

interesowało bardziej to, jak być powinno, niż to jak jest

(np. projekt idealnego państwa wg. Platona)



Woluntaryzm; wiara we wszechmoc władcy, uważano, że

panujący władca może w dowolny sposób kształtować

formę państwa i społeczeństwa; uważano, że

rzeczywistość społeczna jest całkowicie nieprzewidywalna

i można dokonywać jej oceny tylko ex post; wierzono, że

Opatrzność może zmieniać bieg ludzkich spraw



Koncentracja uwagi na państwie i władzy; społeczeństwo

było utożsamiane z państwem

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

5

Wiedza potoczna a wiedza
naukowa



Każdy człowiek rozporządza pewną wiedzą o
tym jak jest skonstruowany świat społeczny
go otaczający



Na świat społeczny patrzymy z perspektywy
małego wycinka rzeczywistości, z jakim
mamy bezpośrednio do czynienia



Wiedza potoczna tworzy się poprzez
wymianę doświadczeń

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

6

Wiedza potoczna vs wiedza

naukowa

Wiedza społeczna ukryta w

przysłowiach:



„Jeśli wejdziesz między wrony,
musisz krakać tak jak one”



„Kruk krukowi oka nie wykole”



„Gdy kota nie ma myszy tańcują”

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

7

Cechy wiedzy potocznej



Potoczną wiedzę nabywamy „samoistnie”



Wiąże się ona z ograniczonym zasięgiem ludzkiej

obserwacji



Człowiek kieruje się nie tylko rozumem, ale emocjami,

w związku z tym, rzadko jest neutralna



Związana jest z wartościowaniem; mówi, co dobre, a

co złe



Operuje podziałami dychotomicznymi dobry-zły



Tendencja do uogólniania „cała dzisiejsza młodzież”



Przesiąknięta jest stereotypami, upraszcza, jest

sztywna i odporna na zmiany

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

8

Cechy wiedzy naukowej



Niezadowalanie się samym opisem, a wyjaśnianie

poprzez odwołanie się do istniejących teorii



Uczonych obowiązuje przestrzeganie trzech

podstawowych reguł:

1.

Wyraźne określenie problematyki badawczej w kontekście

dotychczasowej wiedzy i istnijących teorii

2.

Staranne zbieranie danych, umożliwiające kontrolę ich

rzetelności

3.

Odróżnianie twierdzeń opartych na faktach, od tych, które

są domysłami



Wyróżnikiem nauki jest neutralność i

powstrzymanie się od wartościowania

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

9

Historyczne warunki powstania

socjologii



Aby socjologia mogła się narodzić
jako dyscyplina naukowa, konieczna
była zmiana sposoby myślenia o
społeczeństwie



Koniecznym było dostrzeżenie, że
społeczeństwo jest tworem
swoistym, odrębnym od państwa

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

10

Socjologia jako dyscyplina

naukowa



Aby powstała nowa dyscyplina
naukowa musi ulec ona
instytucjonalizacji; powołane muszą
zostać katedry i kierunki studiów,
towarzystwa naukowe, czasopisma i
książki z jej nazwą w tytule

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

11

Socjologia jako dyscyplina

naukowa



W USA wykłady z socjologii pojawiały się na

niektórych uniwersytetach już w ltach 70. XIX

wieku, pierwsza katedra socjologii powstała na

uniwersytecie w Chicago w 1982 roku



W Polsce instytucjonalizacja socjologii rozpoczęła

się w latach 20. XX wieku



W roku akademickim 1919-1920 powstała katedra

socjologii na UW, a w roku 1920 na UAM, gdzie jej

kierownictwo objął F. Znaniecki



Jako odrębny kierunek studiów socjologia została

uznana w Polsce w 1930 roku

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

12

Socjologia a nauki społeczne



Socjologia, ekonomia i nauki
polityczne są uważane za rdzeń
nauk społecznych



Do kategorii nauk społecznych
zalicza się również często historię,
antropologię i psychologię

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

13

Zróżnicowanie socjologii



Socjologia scjentystyczna; zjawiska
społeczne są traktowane
przedmiotowo „jak rzeczy”



Socjologia humanistyczna; zjawiska
społeczne są traktowane
podmiotowo, jako wciąż stwarzane
przez istoty obdarzone świadomością

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

14

Koncepcja socjologii jako nauki



A. Comte tworząc koncepcje nauki

społecznej, którą nazwał socjologią,

uważał, iż powinna ona czerpać z

wzorów nauk przyrodniczych; socjologia

ma badać fakty i tylko fakty, a na tej

podst. na formułować prawa ogólne –

taka s. Bywa nazywana

pozytywistyczną, naturalistyczną, czy

też scjentystyczną.

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

15

Socjologia scjentystyczna



Zjawiska społeczne są ze sobą powiązane,

rządzą nimi określone prawidłowości oraz

obiektywne prawa



Socjologię tę cechuje niechęć do metafizyki,

przywiązanie wagi do precyzji języka i nacisk

na empiryczną sprawdzalność wszelkich

twierdzeń teoretycznych



Obowiązkiem badacza jest obiektywność

powinien on powstrzymywać się od oceniania

przedmiotu badań w kategoriach dobry-zły

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

16

Socjologia humanistyczna



Świat nieustannie się tworzy, w procesie interakcji

podmiotów obdarzonych świadomością; nie jest więc czymś

zewnętrznie danym



Socjologia ta skupia uwagę na tym, jak aktorzy widza i

interpretują świat



Podważa ona pojęcie obiektywnych praw rządzących życiem

społecznym, na podobieństwo praw rządzących światem

przyrody



Regularności wyst. w życiu społ. to efekt funkcjonowania

norm, reguł i wzorów



Nie jesteśmy na nic skazani, wiele zależy od nas samych i

powinniśmy mieć świadomość istnienia wielu potencjalnych

możliwości

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

17

Współczynnik humanistyczny



F. Znaniecki postulował, by badać
społeczeństwo z uwzględnieniem wh,
bowiem wszelkie fakty społeczne (w
odróżnieniu od przyrodniczych) są
związane z działalnością jakichś ludzi,
są faktami czyimiś i mieszczą się w
obrębie życiowych doświadczeń
jakichś ludzi

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

18

Redukcjonizm vs holizm



Redukcjonizm: zbiorowości społeczne są pojmowane

tylko i wyłącznie jako zbiory pewnej liczby jednostek;

uważa się, iż tylko jednostki istnieją realnie i tylko

one są empirycznie uchwytne; wszystkie twierdzenia

o zbiorowościach i zachodzących w nich procesach

można przełożyć na opis zachować, bądź

świadomych działań jednostek



Holizm: zbiorowości społ. są traktowane jako całości

i nie da się ich zredukować do tworzących je

jednostek; jednostki w grupie zachowują się inaczej,

niż zachowywałby się poza nią

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

19

Poziomy analizy



mikrospołeczny



makrospołeczny



mezzospołeczny

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

20

Socjologia użyteczna społecznie



Rola edukacyjna: likwidacja
problemów społecznych



Rola instrumentalna: bezpośrednia
pomoc w znajdowaniu sposobów
skutecznego rozwiązywania
poszczególnych problemów

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

21

Socjologiczne spojrzenie na świat



Nauka socjologicznego myślenia polega

na ćwiczeniu wyobraźni



Socjolog to osoba, która potrafi

zobaczyć rzeczy w szerszym kontekście



Wyobraźnia socjologiczna wymaga

zdystansowania się od codziennych

rutynowych czynności i nowego

spojrzenia na nie

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

22

Picie kawy czynność

socjologiczna



Picie kawy ma wartość symboliczną; rytuał

towarzyszący piciu kawy jest ważniejszy niż

sama jej konsumpcja



Kawa to narkotyk



Osoba pijąca kawę jest częścią układu

stosunków społecznych i gospodarczych



W miarę wzrostu swojej popularności kawa

zyskała „markę” i sens polityczny: konsumenckie

wybory – jaka kawę pić, gdzie ją kupować stały

się wyborami dotyczącymi stylu życia

bezpłatny system do badań ankieto
wych: http://www.eBadania.pl

23

Socjologia pomaga w życiu?



Świadomość różnic kulturowych: s. pozwala

spojrzeć na świat społ. z innego, niż nasz punkt

widzenia; dostrzegając, jak żyją inni potrafi

zrozumieć własne problemy



Ocena skutków działania: badania s. Pozwalają

ocenić efekty praktycznych inicjatyw

społecznych



Samopoznanie: s. pozwala lepiej rozumieć

samych siebie; im lepiej wiemy, jak działamy,

tym większy mamy wpływ na własną przyszłość