1

Fizjologia przewodu

pokarmowego.

Regulacja wydzielania soków trawiennych i

motoryki, procesy wydzielania, trawienia i

wchłaniania.

dr Małgorzata Witkowska-Zimny

2

Odżywianie:

• zaopatrzenie organizmu w materiał budulcowy
potrzebny do wzrostu i odtwarzania elementów
komórkowych i tkankowych

• dostarczenie energii do procesów życiowych,
utrzymania stałej temperatury ciała, pracy narządów
wewnętrznych, wykonywania pracy fizycznej

3

Odżywianie obejmuje:

• przyjmowanie pokarmów

• trawienie pokarmów

• wchłanianie wody i składników pokarmowych

• przyswajanie składników pokarmowych

4

Pokarm

Woda

Substancje organiczne:

węglowodany
białka
tłuszcze

Makroelementy

Mikroelementy

Witaminy

5

Ośrodek głodu

Ośrodek sytości

PODWZGÓRZE

TKANKA

TŁUSZCZOWA

Wyspy

trzustkowe

Kora

nadnerc

zy

LEPTYNA

NPY

Przyjmowanie
pokarmów

Wchłanianie:
monosacharydy
aminokwasy
kwasy tłuszczowe

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

- -

INSULIN
A

GLIKOKOR

-TYKOIDY

Regulacja przyjmowania pokarmów

6

Układ trawienny obejmuje:

◄ przewód pokarmowy

(jama ustna, przełyk, żołądek,

jelito cienkie i grube)

◄ gruczoły trawienne

(ślinianki, trzustka, wątroba)

7

BUDOWA PRZEWODU POKARMOWEGO

8

Czynności układu trawiennego można
rozpatrywać z punktu widzenia:

● motoryki
● wydzielania
● trawienia
● wchłaniania
● wydalania

9

JAMA USTNA

◄ mechaniczne rozdrobnienie pokarmu
◄ mieszanie pokarmu ze śliną
◄ formowanie ,, kęsa,, pokarmowego

Rozdrobnienie pokarmu w jamie ustnej ułatwia jego rozpad
enzymatyczny w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego.

10

ŚLINIANKI

– parzyste gruczoły wydzielania zewnętrznego

Skład śliny:
• woda ~99%
• związki nieorganiczne: Na

+

, K

+

, Cl

-

, H

2

PO

4

• związki organiczne:
- mucyna – ułatwia połykanie pokarmu
- ptialina – rozkłada skrobię na maltozę i
dekstryny
- maltaza – rozkłada maltozę na glukozę
- lizozym – enzym bakteriobójczy

Skład śliny zależy od miejsca, w którym jest wydzielana oraz od
autonomicznego układu nerwowego, wydzielana jest na
zasadzie odruchu bezwarunkowego.

1- przyuszne
2 -
podżuchwowe
3-
podjęzykowe

11

Zadania śliny:

• zmiękczanie i zwilżanie pokarmu w czasie żucia i
połykania

• pokrycie kęsa pokarmowego śluzem w celu
zmniejszenia tarcia w czasie jego wędrówki przez
gardło i przełyk

• rozpuszczenie suchych składników pokarmowych

• wstępne trawienie skrobi

12

Połykanie

 faza ustno-gardłowa

– przesuniecie kęsa pokarmowego

z jamy ustnej do gardła



faza gardłowo-przełykowa

– odruchowa, rozkurcz

mięśnia zwieracza górnego gardła  przepuszczenie

kęsa pokarmowego  skurcz mięśnia zwieracza górnego

gardła  początek fazy perystaltycznej



faza przełykowo-żołądkowa

– kęs pokarmowy z falą

perystaltyczną wywołuje rozkurcz wpustu żołądka

13

ŻOŁĄDEK

◄ gromadzi i przechowuje spożywane pokarmy
◄ trawi pokarmy

14

Gruczoły żołądkowe w największej liczbie występują w
okolicy dna i trzonu ( 100 na mm

2

):

• komórki główne – produkują pepsynogen
• komórki okładzinowe – produkują kwas solny

PEPSYNOGEN PEPSYNA

Skład soku żołądkowego (produkcja 2-3 l/dobę):
• pepsyna
• kwas solny
• śluz żołądkowy
• czynnik wewnętrzny niezbędny do wchłaniania wit B12
• lipaza żołądkowa

HCL

15

MOTORYKA ŻOŁĄDKA

 skurcze głodowe

 naprzemienne skurcze błony mięśniowej zmieniające
ciśnienie w jamie żołądka

 skurcze perystaltyczne rozpoczynające się w części
wpustowej i przesuwające się wzdłuż ścian do odźwiernika,
wyzwalane przez rozrusznik

Rozrusznik

– komórki mięśniowe gładkie warstwy

podłużnej błony mięśniowej znajdujące się w sąsiedztwie
krzywizny

większej. Regularnie i spontanicznie

występuje tu stan czynny, który rozprzestrzenia się na całą
błonę mięśniową.

Na zmianę częstotliwości stanu czynnego wpływają:

 transmitery

uwalniane z komórek nerwowych splotów

autonomicznych żołądka

 hormony żołądkowo-jelitowe

16

KONTROLA MOTORYKI ŻOŁĄDKA

CZYNNIKI NERWOWE

:

 nerw błędny (X) – przez przywspółczulne neurony
śródścienne nasila skurcze i przyspiesza perystaltykę
żołądka

 nerwy współczulne – działanie przeciwne

CZYNNIKI HUMORALNE

:

 hamujące działanie rozciągania ścian dwunastnicy przez
pokarm przechodzący z żołądka

 hamujące działanie kwasów tłuszczowych, strawionych
białek i węglowodanów w treści pokarmowej przechodzącej
do dwunastnicy

 sekretyna i cholecystokinina powstające w dwunastnicy

 wysokie ciśnienie osmotyczne treści żołądkowej dostającej
się do dwunastnicy

17

Kontrola wydzielania soku żołądkowego

 faza głowowa

 faza żołądkowa

 faza jelitowa

18

KONTROLA WYDZIELANIA SOKU ŻOŁĄDKOWEGO

W FAZIE GŁOWOWEJ

Widok, zapach,
smak pokarmów

Mózgowie

Włókna eferentne
nerwu błędnego

Neurony przywspółczulne

splotu podśluzowego

Komórki G

Komórki

główne

PEPSYNOGEN

Komórki

chromafinowopodobne

Komórki

okładzino

we

HCl

GRP

Ach

GASTRYNA

HISTAMINA

19

KONTROLA WYDZIELANIA SOKU ŻOŁĄDKOWEGO

W FAZIE ŻOŁĄDKOWEJ

Pokarm
w żołądku

Komórki receptorowe
w błonie śluzowej

Włókna aferentne

Splotu podśluzowego

Neurony przywspółczulne

splotu podśluzowego

Komórki G

Komórki

główne

PEPSYNOGEN

Komórki

chromafinowopodobne

Komórki

okładzino

we

HCl

GRP

Ach

GASTRYNA

HISTAMINA

20

KONTROLA WYDZIELANIA SOKU ŻOŁĄDKOWEGO

W FAZIE JELITOWEJ

Pod wpływem treści pokarmowej przechodzącej z żołądka do
dwunastnicy:

•

gastryna i cholecystokinina

(wytwarzane w dwunastnicy)

pobudzają

wydzielanie soku żołądkowego

•

sekretyna

(wytwarzana w dwunastnicy)

hamuje

wydzielanie

soku żołądkowego

Hormony

kory nadnerczy

(glikokortykoidy)



wydzielanie

soku żołądkowego

Hormony

rdzenia

nadnerczy (agrenalina i noradrenalina)



wydzielanie soku żołądkowego

21

JELITO CIENKIE

• długość około 4 m
• główne miejsce trawienia i wchłaniania
• składa się z : dwunastnicy, jelita czczego i krętego
• zwiększa 24xpowietrznię wchłaniania

22

MOTORYKA JELITA CIENKIEGO

 okresowe zmiany napięcia błony mięśniowej

 skurcze odcinkowe (okresowe okrężne przewężenia
jelita)

 skurcze perystaltyczne – pod wpływem
mechanicznego podrażnienia receptorów w błonie
śluzowej i pobudzenia komórek splotu warstwy
mięśniowej dochodzi do przesuwania się skurczu
perystaltycznego za którym następuje rozkurcz.
Po nagromadzenie się treści jelitowej w jelicie krętym,
podnosi się ciśnienie w pobliżu zastawki krętniczo-
kątniczej i powoduje jej otwieranie co skutkuje
opróżnieniem jelita krętego do kątnicy.

Otwieranie się zastawki krętniczo-kątniczej z chwila
opróżniania się żołądka powstaje za pośrednictwem
nerwów błędnych i nosi nazwę

odruchu żołądkowo-

krętniczego.

 ruchy kosmków polegające na ich skracaniu i

wydłużaniu

23

KONTROLA MOTORYKI JELITA CIENKIEGO

Pobudzenia komórek nerwowych w splotach jelitowych
powodują motorykę jelita.

W pobudzeniu tym uczestniczą:

 nerwy

błędne

–

nasilenie

skurczów błony mięśniowej

jelita i kosmków jelitowych

nerwy

współczulne

–

zmniejszenie

skurczów błony

mięśniowej jelita i kosmków jelitowych

W splocie podśluzowym jelita i w splocie warstwy
mięśniowej występują neurony:
 przewodzące pobudzenie receptorów w błonie

śluzowej

 pośredniczące

 unerwiające błonę mięśniową

 unerwiające komórki gruczołowe błony śluzowej

 unerwiające naczynia krwionośne

24

W trawieniu treści wypełniającej jelito cienkie biorą
udział:

• sok jelitowy

• sok trzustkowy

• żółć

25

Sok jelitowy

wytwarzany jest przez gruczoły jelitowe

(Lieberkuhna) znajdujące się w błonie śluzowej jelita.

Sok jelitowy zawiera enzymy trawienne rozkładające
związki z treści jelitowej do składników wchłanialnych:

• aminopeptydazy (rozkładające peptydy do
aminokwasów)

• enzymy rozkładające nukleozydy do pentoz i zasad
azotowych

• enzymy rozkładające dwucukry i wielocukry do
jednocukrów

• lipazę hydrolizującą tłuszcze obojętne do kwasów
tłuszczowych i glicerolu

• ma odczyn zasadowy
• wydzielany jest pod wpływem bezpośredniego
mechanicznego podrażnienia i pod wpływem hormonów
żołądkowo-jelitowych

26

Do przedniej części jelita cienkiego: dwunastnicy
uchodzą przewody gruczołów trawiennych:

• wątroby
• trzustki

27

WĄTROBA

• największy gruczoł ciała
ludzkiego – około 1,5kg

• zaangażowany w proces
trawienia poprzez produkcję
żółci

28

•

Żółć

jest wytwarzana przez hepatocyty i zawiera

liczne metabolity, które przez drogi żółciowe i przewód
pokarmowy są wydalane są z organizmu.

•

Jednocześnie te katabolity mają duże znaczenie dla

procesu wchłaniania i trawienia w jelicie cienkim.

•

W czasie trawienia pokarmów żółć dopływa do

dwunastnicy bezpośrednio z wątroby przez kanały
żółciowe.

•

W okresie między trawieniem pokarmów jest ona

gromadzona w pęcherzyku żółciowym.

•

Żółć – produkowana 0,5- 1l/dobę, o lekko alkalicznym

odczynie i złocistym zabarwieniu, zawiera: sole kwasów
żółciowych (taurocholowego i glikocholowego),
bilirubinę, cholesterol, lecytynę i kwasy tłuszczowe.

• Niektóre składniki żółci są wchłaniane w jelicie,
transportowane do wątroby i ponownie wydzielane do
żółci.

29

Pęcherzyk żółciowy to uchyłek przewodu wątrobowego,
służący jako zbiornik żółci, w którym ulega ona
zagęszczeniu.

30

Sole kwasów żółciowych wydzielane do światła jelita:

• zmniejszają napięcie powierzchniowe

• łączą się z kwasami tłuszczowymi i monoglicerydami

• aktywują lipazę

31

KONTROLA WYDZIELANIA ŻÓŁCI

Opróżnianie się żołądka

do dwunastnicy

Rozkurcz mięśnia zwiaracza
bańki wątrobowo-trzustkowej

Skurcz błony mięśniowej

pęcherzyka żółciowego

NERWY BŁĘDNE

Opróżnianie się pęcherzyka żółciowego

CHOLECYSTOKININA

32

TRZUSTKA

• gruczoł o budowie zrazikowej,
• miejsce produkcji wielu enzymów trawiennych
• produkuje sok trzustkowy w ilości 1,5-2l/dobe, mający
konsystencje wodnistą i zasadowy odczyn

Sok trzustkowy zawiera:

• trypsynogen
• chymotrypsynogen
• prokarboksypeptydazy
• lipaza trzustkowa
• lecytynaza
• amylaza trzustkowa
• nukleazy

33

Trypsynogen i chymotrypsynogen są nieaktywnymi
enzymami proteolitycznymi. Po przedostaniu się do
dwunastnicy zostają zmienione na enzymy aktywne.

Trypsynogen

Trypsyna

Trypsynogen

Trypsyna

Chymotrypsyna

Chymotrypsynogen

ENTEROKINAZA

wydzielana przez

błonę śluzową dwunastnicy

34

KONTROLA WYDZIELANIA SOKU TRZUSTKOWEGO

Nerwem wydzielniczym dla trzustki jest nerw błędny.

Pokarm w jamie ustnej

Wydzielanie soku trzustkowego

Droga odruchowa

Opróżnianie się żołądka
Wypełnianie dwunastnicy

Krew

CHOLECYSTOKININA

Komórki
trzustki

CHOLECYSTOKININA

Wydzielanie

soku trzustkowego

Odczyn kwaśny
w dwunastnicy

SEKRETYNA

Komórki trzustki i

komórki przewodów

wyprowadzających

Wydzielanie

soku trzustkowego

ubogiego w enzymy

Krew

SEKRETYNA

35

36

Górna powierzchnia komórek błony śluzowej jelita
(

ENTEROCYTÓW

) jest pokryta mikrokosmkami i jest

bogata w enzymy. Tworzy tzw. rąbek prążkowany.

W bezpośredni sąsiedztwie powierzchni rąbka znajduje
się nieruchoma warstwa płynu, przez którą roztwory
muszą dyfundować, aby dotrzeć do komórek błony
śluzowej a następnie do światła jelita.

37

Mikrokosmki

(rąbek szczoteczkowy)

Lizosom

Jądro komórkowe

Budowa schematyczna enterocytu jelita cienkiego

38

Składniki pokarmowe przechodzą ze światła przewodu
pokarmowego do płynu zewnątrzkomórkowego, a
następnie do chłonki i i krwi drogami:

● dyfuzji (prostej, ułatwionej)

● przemieszczania się rozpuszczalnika

● transportu aktywnego

● transportu sprzężonego

● endocytozy

39

Pokarmy spożywane zostają w układzie trawiennym
poddane działaniu czynników mechanicznych i
chemicznych.
Zostają doprowadzone do postaci, w której mogą
być wchłonięte, czyli przejść przez błonę śluzową
jelita i dostać się do krwi i chłonki.

WĘGLOWODANY CUKRY PROSTE

BIAŁKA AMINOKWASY

TŁUSZCZE KWASY
TŁUSZCZOWE

KWASY NUKLEINOWE PENTOZY, ZASADY
AZOTOWE,
FOSFORANY

WITAMINY, SOLE MINERALNE, WODA

40

Za dalsze trawienie pochodnych polipeptydów
odpowiedzialne są oligopeptydazy znajdujące się w
zewnętrznej części rąbka prążkowanego, błonie
komórkowej pokrywającej mikrokosmki jelita cienkiego.

Skrobia
Glikogen

Dekstryny

Maltotriozy

Maltoza

Laktoza

Sacharoza

Glukoza

Galaktoza

Glukoza

Fruktoza

Krew
żyły
wrotnej

AMYLAZY

AMYLAZY

MALTAZA

DEKSTRYNAZY

MALTAZA

LAKTAZA

SACHARAZA

ŚWIATŁO JELITA

KOSMKI

ENTEROCYT

41

BIAŁKA

● trawienie białek rozpoczyna się w żołądku,
kontynuowane jest w
jelicie
● wiązania peptydowe są hydrolizowane przez enzymy
proteolityczne

● enzymy proteolityczne są wydzielane w postaci
nieaktywnych
prekursorów (

proenzymów

)

● 50% trawionego białka pochodzi ze spożytego
pokarmu, 25% z
białek soków trawiennych i 25% ze złuszczonych
komórek błony
śluzowej

●

tylko 2-5 % białka nie ulega trawieniu i wchłanianiu

Budowa cząsteczki białkowej

42

PEPSYNA

• hydrolizuje wiązania utworzone przez aminokwasy
aromatyczne

TRYPSYNA

• katalizuje hydrolizę wiązan peptydowych, od C-końca
aminokwasów: argininy i lizyny.

CHYMOTRYPSYNA

• rozkłada wiązania między tryptofanem, fenyloalaniną,
tyrozyną

ELASTAZA

•proteinaza serynowa

KARBOKSYPEPTYDAZA

•egzopeptydaza, katalizująca odczepienie końcowych
aminokwasów na C-końcu

Trypsyna

Trypsynogen

43

AKTYWACJA PROTEAZ TRZUSTKOWYCH W ŚWIETLE DWUNASTNICY

Proenzy
m

Enzym

Trypsynogen

Trypsyna

ENTEROPEPTYDA
ZA

Chymotrypsynogeny

Chymotrypsyny

Proelastaza

Elastaza

Prokarboksypeptydazy

Karboksypeptydazy

TRYPSYNA

TRYPSYNA

TRYPSYNA

44

białka

polipeptydy
oligopeptydy

oligopeptydy

trójpeptydy
dwupeptydy

aminokwasy

aminokwasy

Schemat trawienia białek

PEPSYN
Y

TRYPSYNA

CHYMOTRYPSY

NA

P

P

P – miejsce działania egzopeptydaz

RĄBEK PRĄŻKOWANY
CYTOPLAZMA ENTEROCYTÓW

JELITO

ŻOŁĄDEK

45

KWASU NUKLEINOWE

● są trawione przez nukleazy trzustkowe do
nukleozydów i jonów fosforanowych

● enzymy błony śluzowej komórek jelita, rozszczepiają
nukleozydy na składniki: cukry pięciowęglowe i zasady
azotowe

● zasady azotowy wchłaniane są drogą transportu
aktywnego

46

LIPIDY

● głównymi lipidami pokarmowymi są :
triacyloglicerole, fosfolipidy, cholesterole
● wstępne trawienie tłuszczów może rozpoczynać się w
jamie gębowej, dzięki produkcji lipazy ślinowej
(trawienie do 30% triacylogliceroli)
● w żołądku lipaza ślinowa kontynuuje trawienie i
produkowana jest lipaza soku żołądkowego
● zasadnicze trawienie tłuszczów rozpoczyna się w
dwunastnicy

47

LIPAZA TRZUSTKOWA – najważniejszy enzym trawienia
tłuszczów

● działa na zemulgowane tłuszcze, w obecności kolipazy

● hydrolizuje łatwo wiązanie przy 1 i 3 węglu
triacylogliceroli, wolno działa na wiązanie przy węglu 2

LIPAZA TRZUSTKOWA

Wolne kwasy tłuszczowe

+

2-acyloglicerol

48

◄ emulgacja tłuszczów w jelicie cienkim pod wpływem
detergentowych soli kwasów żółciowych, lecytyny i
monogliceroli

◄ tworzenie MICELI przez lipidy i kwasy żółciowe

49

WCHŁANIANIE SKŁADNIKÓW POKARMU

Dyfuzja

Wchłanianie czynne

Wchłanianie mieszane

woda

glukoza

Cl-, K+, Ca2+ (czynnie

do
fruktoza

większość

enterocyta)

kwas glutaminowy

aminokwasów

Na+ (czynnie z

kwas asparaginowy

enterocyta)

kwasy tłuszczowe
cholesterol
większość witamin

50

W skład pokarmu wchodzą także substancje
nieprzyswajalne określane jako

substancje balastowe

lub

włókna pokarmowe

. Zawierają one niestrawne dla

człowieka związki np..: celulozę, ligninę, substancje
pektynowe.

Zaobserwowano zależność miedzy ilością włókien
pokarmowych a motoryką jelita grubego oraz
dolegliwościami przewodu pokarmowego.

51

HORMONY ŻOŁĄDKOWO-JELITOWE

 wydzielane przez komórki rozsianego układu
wydzielania wewnętrznego występujące w błonie
śluzowej żołądka i jelit

 peptydowa budowa

 działają miejscowo lub krążą we krwi

 wpływają na czynność zewnątrzwydzielniczą
gruczołów błony śluzowej żołądka i jelita

GASTRYNA

CHOLECYSTOKININA (CCK)

SEKRETYNA

GLUKAGON

PEPTYD GLUKAGONOPODOBNY

GLICENTYNA (GLI)

WAZOAKTYWNY PEPTYD JELITOWY (VIP)

PEPTYD HAMUJĄCY CZYNNOŚĆ ŻOŁĄDKA (GIP)

52

GASTRYNA

 zasadniczy hormon żołądkowo-jelitowy

 produkowany przez wewnątrzwydzielnicze

KOMÓRK G

błony
śluzowej żołądka

 występuje w trzech formach różniących się ilością
aminokwasów

 pobudza najsilniej wydzielanie soku żołądkowego

 pobudza gruczoły w błonie śluzowej jelita cienkiego
do produkcji
soku jelitowego

 pobudza komórki zewnątrzwydzielnicze trzustki do
wydzielania
soku trzustkowego

 pobudza komórki wątroby do wydzielania żółci

 nasila motorykę żołądka, jelit

 nasila skurcze pęcherzyka żółciowego

53

CHOLECYSTOKININA

 produkowana przez wewnątrzwydzielnicze

KOMÓRK I

błony
śluzowej dwunastnicy i początkowych odcinków jelita
czczego

 występuje w czterech formach różniących się ilością
aminokwasów

 wydzielana do krwi

 pobudza komórki trzustki do wydzielania soku
trzustkowego

 słabiej wpływa na wydzielanie soku żołądkowego,
jelitowego i żółci

 nasila motorykę jelit

 nasila skurcze pęcherzyka żółciowego

 hamuje perystaltykę żołądka

54

SEKRETYNA

 produkowana przez wewnątrzwydzielnicze

KOMÓRK S

błony
śluzowej dwunastnicy i jelita cienkiego

 zbudowana z 27 aminokwasów

 pobudza komórki trzustki do wydzielania soku
trzustkowego

 pobudza wątrobę do wydzielania żółci

 hamuje perystaltykę żołądka i jelit

55

GLUKAGON, GLICENTYNA (GLI) – metabolizm
węglowodanów

WAZOAKTYWNY PEPTYD JELITOWY (VIP) – rozszerza
naczynia krwionośne w przewodzie pokarmowym,
hamuje motorykę żołądka i wydzielanie soku
żołądkowego, zwiększa wydzielanie soku jelitowego,
trzustkowego i żółci

PEPTYD HAMUJĄCY CZYNNOŚĆ ŻOŁĄDKA (GIP) – hamuje
perystaltykę i wydzielanie soku żołądkowego

MOTYLINA – wzmaga motorykę i wydzielanie soku
żołądkowego
SOMATOSTATYNA – hamuje motorykę i wydzielanie soków
trawiennych

Działanie
miejscowe

56

Motoryka i wydzielanie żołądka i jelit przebiega przy
stałym, często antagonistycznym oddziaływaniu
hormonów żołądkowo-jelitowych a także przekaźników
chemicznych uwalnianych przez neurony
przywspółczulne (acetylocholina), współczulne
(noradrenalina), oraz neurony splotów podśluzowego i
warstwy mięśniowej jelita (acetylocholina, serotonina,
kwas gamma-aminomasłowy).

W neuronach uwalniane są także modulatory:
substancja P, cholecystokinina, dynorfina, enkefalina,
peptyd uwalniający gastrynę, wazoaktywny peptyd
jelitowy, neuropeptyd Y.

57

JELITO GRUBE

•

zwrotne wchłanianie wody

• wchłanianie elektrolitów, witamin i aminokwasów

• czasowe magazynowanie niestrawionych pokarmów

• formowanie kału

• siedlisko bakterii

58

MOTORYKA JELITA GRUBEGO

Błona mięśniowa jelita grubego wykazuje:

 okresowe zmiany napięcia

 skurcze odcinkowe

 skurcze perystaltyczne

 ruchy masowe (silne skurcze perystaltyczne,
występujące 2-3 razy na dobę na skutek rozciągania
się jelita grubego przez wypełniającą go treść,
występujące w pierwszej godzinie po posiłku na drodze
odruchu żołądkowo-okrężnego)

59

ODDAWANIE KAŁU

 mimowolne oddawanie kału (droga odruchowa
powstająca na skutek rozciągania ścian odbytnicy)

 mechanizm kontrolujący oddawanie kału

Podrażnienie

receptorów w

ścianie odbytnicy

Ośrodek w

części krzyżowej

rdzenia kręgowego

napięcia zwieracza
wewnętrznego odbytu

rozkurcz zwieracza

zewnętrznego odbytu

Skurcz przepony i

mięśni brzucha

Nerwy trzewne

miedniczne

Nerw

sromowy

Usuwanie kału na zewnątrz

60

Dziękuję za uwagę