Rola flory

Rola flory

fizjologicznej

fizjologicznej

przewodu

przewodu

pokarmowego

pokarmowego

Klaudia Ziółkowska
Dominika Muniak
Radek Skubiszewski
Lekarski, grupa IV

Przyjmuje się, że w przewodzie pokarmowym

człowieka bytuje ok.

10

14

 żywych komórek

drobnoustrojów. Zawiera on od 400 do 500

różnych gatunków lub rodzajów

drobnoustrojów, z których ok. połowy nie

udaje się wyhodować. Wśród mikroflory

jelitowej dominują

bakterie

beztlenowe

(tab. 1

i 2).

Skład flory fizjologicznej przewodu

pokarmowego człowieka zależy od wielu

różnych czynników.

Wśród nich wymienia się m.in.:

• pH soku żołądkowego,
• perystaltykę jelit,
• rodzaj diety
• i przyjmowanych leków.

Według Gibsona florę jelitową można podzielić

na 3 grupy w tym:

• korzystną dla zdrowia, do których zaliczamy

pałeczki z

rodzaju 

Bifidobacterium

 i 

Lactobacillus

, 

• grupę drobnoustrojów oportunistycznych, tj.

pałeczki z rodzaju 

Bacteroides

, 

Eubacterium

 i

z rodziny 

Enterobacteriaceae

 

• i grupę obejmującą drobnoustroje szkodliwe

(patogenne), w tym z

rodzaju 

Clostridium

, 

Staphylococcus

 

i 

Pseudomonas

.

U osób zdrowych drobnoustroje występujące w

przewodzie pokarmowym pozostają w stanie

równowagi biologicznej. W tych warunkach

przeważają drobnoustroje korzystne dla

zdrowia człowieka.

Tabela 1. Proporcje i częstość występowania bakterii w przewodzie
pokarmowym człowieka.

Miejsce

występowania

bakterii

Częstość

występowania

bakterii w 1 g

treści

Proporcje

bakterii

beztlenowych

do tlenowych

Żołądek
Początkowy
odcinek jelita
cienkiego
Jelito kręte
Jelito grube

10

2

-10

5

10

2

-10

4

10

8

-10

11

10

11

-10

12

1 : 1

1 : 1

10 : 1

100-1000 : 1

Tabela 2. Drobnoustroje występujące w składzie flory fizjologicznej
przewodu pokarmowego.

Miejsce występowania

Drobnoustroje

Żołądek

Lactobacillus spp.

Jelito cienkie: 

dwunastnica

jelito czcze
jelito kręte

Lactobacillus spp. 

Streptococcus spp. 

Escherichia coli

Bacteroides spp. 

Enterococcus spp.

Jelito grube

Bakterie beztlenowe

  Bacteroides fragilis i inne gatunki
  Fusobacterium spp. 
  Bifidobacterium bifidum i inne gatunki
  Lactobacillus spp. 
  Clostridium perfringens
  Clostridium septicum
  Eubacterium spp. 
  Actinomyces spp. 
  Prevotella spp. 
  Peptostreptococcus spp. 
  Finegoldia magna
  Micromonas micros
  Peptococcus niger
  Veillonella spp. 

Bakterie tlenowe i względnie
beztlenowe

  Enterobacter spp. 
  Escherichia coli
  Klebsiella spp. 
  Proteus spp. 
  Pseudomonas spp. 
  Enterococcus faecalis
  Staphylococcus spp. 
  Bacillus spp

Początki formowania się flory
fizjologicznej w organizmie
człowieka

Zarówno jama ustna, jak i przewód

pokarmowy płodu są jałowe. Jednak już

w czasie pierwszych godzin po

urodzeniu rozpoczyna się ich kolonizacja

różnymi drobnoustrojami. W przewodzie

pokarmowym noworodka w pierwszych

dniach życia pojawiają się pałeczki z

gatunku 

Escherichia coli

, ziarniaki z

rodzaju 

Enterococcus

 oraz laseczki

beztlenowe z rodzaju 

Clostridium

. 

W czasie kolejnych dni wśród

drobnoustrojów zaczynają dominować

pałeczki z

rodzaju 

Lactobacillus

 i 

Bifidobacterium

.

U niemowląt karmionych piersią, we

florze jelitowej przeważają pałeczki z

rodzaju Bifidobacterium. Ma to związek

ze składnikami mleka kobiet, które

zawiera oligosacharydy wykorzystywane

do przemian metabolicznych przez te

bakterie. Stwierdzono też, że liczba

bakterii z gatunku Bifidobacterium jest

niższa u noworodków karmionych

mlekiem sztucznym

.

Wykazano ponadto, że noworodki, które
urodziły się z bardzo niską masą ciała, mają
„ubogą” florę jelitową. Poza tym z
przeprowadzonych badań wynika, że w
przewodzie pokarmowym u takich
noworodków mogą być obecne różne
drobnoustroje chorobotwórcze, w tym: 

• Escherichia coli, 
• Enterococcus faecalis, 
• Acinetobacter cloacae,
• Klebsiella pneumoniae, 
• Staphylococcus epidermidis, 
• Staphylococcus haemolyticus 
• i Clostridium perfringens.

Ponadto u noworodków urodzonych

za pomocą cesarskich cięć flora

jelitowa nie zawiera bakterii z

rodzaju

Bifidobacterium

. Dominują

w niej drobnoustroje mikroaerofilne

i względnie beztlenowe, a

beztlenowce są ograniczone do

rodzaju 

Clostridium

.

Na różnice w składzie flory jelitowej u

noworodków może też mieć wpływ skład mleka

kobiecego i sztucznego. Mleko ludzkie zawiera:

• laktozę,

• kazeinę

• fosforan wapnia

• i charakteryzuje się niskimi właściwościami

buforującymi, a to sprzyja rozwojowi

pałeczek Bifidobacterium.

Mleko krowie, owcze i sztuczne nie wspomagają

rozwoju tych pałeczek. U niemowląt karmionych

mlekiem naturalnym i sztucznym obserwuje się

różnice we florze jelitowej, dotyczące proporcji

zawartości bakterii beztlenowych do tlenowych

(odpowiednio 10:1 oraz 1000:1).

Po wprowadzeniu do diety produktów

stałych u niemowląt karmionych piersią

w jelicie grubym zwiększa się liczba

pałeczek z rodziny

Enterobacteriaceae

, a

także pojawiają się bakterie beztlenowe

z rodzaju 

Clostridium

,

Bacteroides

,

ziarniaki z rodzaju

Peptostreptococcus

,

Peptococcus

 i 

Veillonella

. 

Zwraca też uwagę fakt, że pod koniec 2.

roku życia skład flory jelitowej bez

względu na rodzaj karmienia

niemowląt jest podobny i zbliżony do

flory przewodu pokarmowego dorosłego

człowieka.

Oddziaływanie fizjologicznej

flory jelitowej

Jest wielokierunkowe i obejmuje:

• zapobieganie kolonizacji przewodu pokarmowego

przez drobnoustroje patogenne,

• wytwarzanie przez bakterie jelitowe substancji, które

hamują lub zabijają patogenne drobnoustroje, np.

kwasy organiczne, nadtlenek wodoru, bakteriocyny,

• hamowanie wzrostu bakterii patogennych przez

stwarzanie niekorzystnych warunków środowiska

(kwaśne pH) i stymulacji perystaltyki jelit,

• działanie cytoprotekcyjne, pobudzające procesy

regeneracji nabłonka jelit, dzięki wytwarzaniu

substancji, takich jak arginina, cysteina i glutamina,

• wytwarzanie krótkołańcuchowych kwasów

tłuszczowych (np. octowego, propionowego,

masłowego), które są materiałem energetycznym dla

nabłonka jelita grubego,

• uczestnictwo w procesie trawienia

pokarmów zawierających laktozę,

oligosacharydy i niektóre rodzaje błonnika,

• wytwarzanie witamin, tj. B1, B2, B12 i K,
• ułatwianie wchłaniania wapnia,
• stymulowanie aktywności układu

immunologicznego człowieka,

• działanie antykarcynogenne na zasadzie

hamowania procesów gnilnych, w których

wytwarzane są nitrozoaminy,

• obniżanie poziomu cholesterolu we krwi

dzięki przetwarzaniu go przez niektóre

bakterie w sterole.

Bakteriozy

Mikroflora, która występuje w okrężnicy,

wywiera działanie ochronne. Jednak niektóre

drobnoustroje (tzw. oportunistyczne), gdy

wydostaną się poza nią, mogą spowodować

zakażenia endogenne. Przedostawaniu się

drobnoustrojów poza obręb okrężnicy

sprzyjają

operacje chirurgiczne

oraz

uszkodzenia integralności barier jelitowych

.

Wtedy istnieje zagrożenie translokacji

bakterii oraz ich toksyn przez ścianę

przewodu pokarmowego, co może

doprowadzić do uogólnionych, a nawet

zagrażających życiu zakażeń.

W takich infekcjach często
uczestniczą:

• Pałeczki Escherichia coli, 
• Enterobacter spp., 
• Pseudomonas aeruginosa, 
• Klebsiella spp., 
• Acinetobacter spp., 
• Bacteroides fragilis (rzadziej inne

gatunki Bacteroides), 

• Prevotella spp., 
• Fusobacterium spp.
• oraz ziarniaki, tj. Staphylococcus aureus,
• gronkowce koagulazo-ujemne,
• enterokoki i ziarniaki beztlenowe
• a także grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida.

Natomiast tzw.

zakażenia egzogenne

są

wywoływane przez drobnoustroje
pochodzące z zewnątrz i są one typowo
chorobotwórcze.

Do takich drobnoustrojów należą: 
• Salmonella spp., 
• Shigella spp.,
• enteropatogenne szczepy Escherichia coli, 
• Klebsilella spp., 
• Pseudomonas aeruginosa, 
• Staphylococcus aureus, 
• Yersinia enterocolitica,
• Campylobacter jejuni 
• i Clostridium botulinum.

Tabela 3. Drobnoustroje powodujące

choroby przewodu pokarmowego.

Miejsce występowania

Drobnoustroje

Żołądek

Helicobacter pylori

Jelito cienkie

Escherichia coli

Jelito grube

Escherichia coli

Enterococcus spp.
Clostridium difficile
Clostridium spp.
Bacteroides fragilis

Salmonella spp.
Shigella spp.
Yersinia spp.

Staphylococcus spp.
Campylobacter spp.
Candida spp

Dysbakteriozy

To zaburzenia w składzie flory fizjologicznej przewodu

pokarmowego. Do ich występowania przyczyniają się

m.in. takie czynniki, jak np.:

• radioterapia,
• zakażenia jelitowe
• oraz antybiotykoterapia

.

Stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum

działania doprowadza do niszczenia bakterii

tlenowych i beztlenowych, co sprzyja rozwojowi

drobnoustrojów patogennych, opornych na dany lek.

W tej sytuacji może dojść do nadmiernego rozwoju

Gram-dodatnich laseczek z gatunku Clostridium

difficile (wytwarzają toksynę A i B), które są przyczyną

rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego.

Inną konsekwencją dysbakteriozy może być

nadmierny rozwój w jelitach drobnoustrojów

opornych na dany antybiotyk i nosicielstwo

takich szczepów, które będzie prowadzić do

nawrotów choroby. Dysbakterioza może też

sprzyjać rozwojowi grzybicy wywołanej przez

różne gatunki grzybów drożdżopodobnych z

rodzaju Candida.

W celu zapobiegania zaburzeniom mikroflory

przewodu pokarmowego lub odbudowy

właściwego składu tej flory, stosowane są

preparaty zwane

probiotykami

. 

Probiotyki

Produkowane są przez różne firmy i

zawierają jeden lub kilka odpowiednio

dobranych drobnoustrojów.

Wśród bakterii najczęściej wykorzystywane

są pałeczki z rodzaju 

Lactobacillus

i 

Bifidobacterium

, a z grzybów

rodzaj 

Saccharomyces

.

Wśród różnych preparatów dostępnych w

rynku jest probiotyk po nazwą „Jelitowa flora

bakteryjna” produkowany przez firmę Solgar,

który zawiera dwa gatunki drobnoustrojów

produkujących kwas mlekowy.

Jest on dostępny jedynie w aptekach.