Fizjologia przewodu pokarmowego -

II

Dariusz Nowak

Katedra Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej
UM w Lodzi

Połykanie

•

Jest to złożony mechanizm – bo gardło służy do

oddychania i połykania

•

Gardło zamienia się na kilka sekund w drogę do

transportu jedzenia – ale ma to jednocześnie nie

upośledzać oddychania

Połykanie dzielimy na 3 fazy:

1.

Faza świadoma (zależna od woli) – zapoczątkowuje

2.

Faza gardłowa (nieświadoma, odruchowa) –

przejście jedzenia przez gardło do przełyku.

3.

Faza przełykowa (etap) – transport jedzenia z

gardła do żołądka (odruchowa, nie zależna od

woli)

Połykanie

• Ad 1 (Faza 1) – zależna od woli, jedzenie

uciskane i rolowane do tyłu do gardła przez

nacisk języka pod górę i do tyłu do

podniebienia. Od tego momentu – połykanie

staje się automatyczne i nie można go

zatrzymać

• Ad 2 (faza gardłowa) – gdy ładunek jedzenia

dotrze do tylnej części jamy ustnej i gardła

to zaczyna pobudzać „epithelial swallowing

receptor areas” – wokół wejścia do gardła,

szczególnie okolice łuków podniebiennych

Połykanie

• Ad 2 impulsy z tych pól idą do pnia mózgu,

następuje inicjacja serii skurczów mięśni gardła

• a/- podniebienie miękkie idzie do góry i

zamyka nozdrza tylne – zapobiega cofaniu się
jedzenia do jamy nosowej.

• b/ - fałdy podniebienno-gardłowe

(palatopharyngeal folds) przesuwają się
dośrodkowo i zbliżają się do siebie - tworzy się
pionowa szczelina – tędy musi przejść jedzenie
do tylnej części gardła. Tu przejdzie tylko
dobrze przeżute jedzenie, trwa to < 1s

Połykanie

• c/- struny głosowe w krtani silnie się

przybliżają, krtań idzie do góry i do przodu
(mięśnie karku). Z tym współdziałają
więzadła, które uniemożliwiają ruch nagłośni
do góry i to powoduje wahnięcie nagłośni do
tyłu i zamknięcie tchawicy – zapobiega
dostaniu się jedzenia do tchawicy i nosa

• Najważniejsze jest tu zbliżenie strun

głosowych , nagłośnia pełni role pomocniczą

• Uszkodzenie strun głosowych lub związanych

z nimi mięśni – krztuszenie , dławienie.

Połykanie

• Ruch krtani do góry – pociągniecie do góry i

rozszerzenie wejścia do przełyku, w tym czasie

zwieracz górny przełyku (górne 3-4 cm ściany

mięśniowej) rozluźnia się – ułatwienie wejścia

jedzenia do przełyku

• Pomiędzy epizodami połykania – zwieracz

zamknięty – zapobiega wejściu powietrza do

przełyku w czasie oddychania

• Ruch krtani do góry podnosi tez głośnię poza

główny strumień przepływu pokarmu - jedzenie

idzie po bokach nagłośni a nie po jej powierzchni

– dodatkowy mechanizm zabezpieczający

Połykanie

• Kiedy krtań jest podniesiona, zwieracz rozluźniony to cała

ściana mięśniowa gardła się kurczy – zaczynając od góry

do dołu – naśladuje falę perystaltyczną i popycha jedzenie

do przełyku

• Podsumowanie tej fazy – tchawica zamknięta, przełyk

otwarty, fala perystaltyczna zainicjowana przez układ

nerwowy, jedzenie wchodzi do przełyku , t < 2s

• Droga odruchu: pole czuciowe – nerw trójdzielny i

językowo-gardłowy – rdzeń przedłuzony (tractus solitarius)

(ośrodek połykania) – włókna ruchowe n V, IX, X, XII

• Ta faza jest odruchowa, inicjowana przez świadome

przesunięcie jedzenie do tyłu jamy ustnej – pobudzenie pól

czuciowych i dalej odruch.

Połykanie

• Całkowity czas trwania tej fazy < 6 s,

minimalnie przerywa oddychanie

• Pobudzony ośrodek połykania hamuje

oddychanie w dowolnym punkcie cyklu
oddechowego

• Nawet gdy mówimy to połykanie to zatrzyma

Połykanie

• Ad 3 faza przełykowa – przeprowadzić jedzenie z

gardła do żołądka

• 2 typy ruchów perystaltycznych przełyku:
• Pierwotne ( kontynuacja skurczu z gardła) –

dochodzi do żołądka w ciągu 8-10 s

• Gdy połykamy w pozycji pionowej – jedzenie

dojdzie do żołądka w ciągu 5-8 s bo pomaga
grawitacja

• Wtórne fale – pojawią się gdy jedzenie nie

przejdzie w wyniku fali pierwotnej, jedzenie
rozciąga przełyk i indukuje wtórna falę

Połykanie

• Wtórne fale w dużym stopniu indukowane przez

sploty nerwowe w ścianie mięśniowej przełyku
(też przez nerwy błędny i językowo-gardłowy)

• To powoduje że gdy jest uszkodzony pień mózgu i

ośrodek połykania to można karmić przez
zgłębnik i faza przełykowa jest OK.

• Gdy fala dochodzi do żołądka to się on rozluźnia

(nawet trochę dwunastnica)

• Dolny zwieracz przełyku – cały czas obkurczony

( daje ciśnienie 30 mmHg) – dochodzi fala to się
rozluźnia

Połykanie

• Zamknięty dolny zwieracz – zapobiega

refluksowi treści z żołądka

• Dodatkowe zabezpieczenie – wzrost ciśnienia

w jamie brzusznej zakrzywia przełyk przy
wpuście – naśladuje zastawkę – gdyby tego nie
było to przy kaszlu, chodzeniu, schylaniu się,
silnym oddychaniu kwaśna treść mogłaby
przejść do przełyku