Część jelitowa układu autonomicznego:

• neurony rozmieszczone są w całej ścianie przewodu pokarmowego

• skupiają się w dwóch splotach śródściennych:

• podśluzówkowym regulującym czynność wydzielniczą komórek błony śluzowej, resorpcję i sluzówkowy przepływ krwi

• śródmięśniowym - kierującym motoryką mięśni gładkich

• neurony są otoczone komórkami glejowymi

• działają jak ośrodki lokalnych odruchów, integrując wzorce ruchowe przewodu pokarmowego, wydzielanie gruczołów trawiennych, lokalne zmiany przepływu krwi, wchłanianie a także wydzielanie śluzu i soku jelitowego

• nerwy autonomiczne, nerw błędny i trzewne nerwy współczulne modulują czynność splotów jelitowych

• przykład - rozciąganie pobudza mechanoreceptory, pobudzenie jest przekazywane do neuronów czuciowych i dalej do interneuronów, , które będą hamowały neurony hamujące mięśnie gładkie okrężne i pobudzające mięśnie podłużne położone powyżej rozciągnięcia, i jednocześnie będą hamowały neurony pobudzające mięśnie okrężne i hamujące mięśnie podłużne poniżej rozciągnięcia w wyniku czego kurczy się warstwa okrężna mięśni powyżej miejsca rozciągnięcia a rozkurcza poniżej, gdy mięśnie podłużne odwrotnie. powoduje to przejście fali perystaltycznej

• w splotach śródmięśniowych są komórki Cajala działające jak komórki rozrusznikowe (powolna spoczynkowa depolaryzacja)

• komórki Cajala powodują wytworzenie podstawowego rytmu elektrycznego BER (depolaryzacja mieśni gładkich jelit i żołądka)

• Jeśli depolaryzacja osiągnie wartość progową dla potencjału czynnościowego to na szczycie fali BER aktywują się kanały wapniowe i zapoczątkowują skurcz (tylko te fale wywołują skurcz perystaltyczny)

• Takim falom BER towarzyszą zsynchronizowane fale skurczów mięśniowych tworząc łącznie MMC - wędrujące kompleksy mioelektryczne, tworzą one fale perystaltyczne przebiegające od dna żołądka gdzie znajduje się strefa rozrusznikowa do odźwiernika

• spoczynkowa wartość BER w żołądku - 2-4/min

• odźwiernik to bariera dla BER

• w dwunastnicy jest druga strefa rozrusznikowa generująca jelitowy BER, jego szybkość 12/min

• synapsy splotu mięśniowego wydzielają modulatory perystaltyki tj. motylina, ACh, VIP, substancja P (to b były pobudzające) i hamujące: somatostatyna, enkefaliny, NPY

• włókna pozazwojowe nerwów współczulnych ze zwojów kręgowych i przedkręgowych, trzewnego i krezkowego górnego hamują neurony zwojowe przez NA i receptor α na poziomie synaptycznym i presynaptycznym

• nerw błędny przez swoje cholinergiczne włókna i receptor typu N wzmaga aktywność splotów jelitowych zwiększając częstość rytmu komórek Calaja i BER i MMC

• neurony splotu podśluzówkowego są pobudzane przez chemo i mechanoreceptory błony śluzowej przewodu pokarmowego: ACh przez receptor M₂ aktywuje czynny transport Cl^- z enetrocytów do światła jelit wbrew gradientowi stężeń - czyli w niedojrzałych enterocytach pobudzenie wydzielania natomiast w dojrzałych - absorbcji

• błona śluzowa dwunastnicy i jelit jest unerwiona przez bezmielinowe włókna czuciowe nocyceptywne typu C oraz mielinowe Aδ pobudzane bodźcami chemicznymi tj. HCl, sole kwasów żółciowych, wysokie stężenia alkoholu, aspiryna - te odruchy nocyceptywne to sygnalizacja alarmowa chroniąca błonę śluzową żołądka, dwunastnicy i jelita cienkiego przed uszkodzeniem

• działanie ochronne polega na uwalnianiu NO, który rozszerza naczynia krwionośne błony śluzowej jelita, przez co wzrost dostawy tlenu i substancji odżywczych chroniących jelito

Część trzewnoczuciowa AUN: odruchy współczulne i aksonalne

• tworzą ją włókna bezmielinowe typu Cdr lub cienkie mielinowe Aδ oraz ich neurony czuciowe w zwojach grzbietowych rdzenia kręgowego przewodzące pobudzenia z narządów wewnętrznych do OUN w trzewnych odruchach autonomicznych

• odruchy: trzewno-trzewne, trzewno-somatyczne, somatyczno - trzewne

• odruchy trzewno=trzewne - działa bodziec na wisceroreceptory zlokalizowane w narządach wewnętrznych, droga dośrodkowa to włókna trzewnoczuciowe, droga ośrodkowa przebiega przez naurony rdzenia kręgowego, efektorem jest układ krążenia, przewód pokarmowy, odruchy żołądkowe i jelitowe.

• przykładem odruchu trzewno-trzewnego jest odruch nerkowo-nerkowy - wywołuje go pobudzenie chemoreceptorów i osmoreceptorów wysokim stężeniem sodu, mocznika i adenozyny i dochodzi do zahamowania zwrotnego wchłaniania sodu a pobudzenie natiurezy

• inny to odruch wątrobowo-nerkowy wywołany pobudzeniem receptorów wątroby wrażliwych na stężenie sodu we krwi żyły wrotnej

• odruch wątrobowo - jelitowy - zahamowanie wchłaniania sodu w jelitach pod wpływem nadmiaru sodu w krążeniu wrotnym

• odruchy trzewno-somatyczne od wisceroreceptorów do neuronów ośrodkowych i somatycznych neuronów eferentnych

• przykład patologicznego odruchu trzewno-somatycznego to obrona mięśniowa tzn. wzmożone odruchowe napinanie mięśni szkieletowych brzucha pod wpływem pobudzenia nocyreceptorów otrzewnej - tutaj też zaliczamy ból odniesiony

• odruchy somatyczno-trzewne - odpowiedzi ruchowej na bodźce działające na somatyczne receptory lub narządy zmysłów towarzyszy odpowiedź odruchowa ze strony układu autonomicznego

• typowe to odruchy somatyczno-współczulne - pobudzenie receptorów skórnych lub mięśni szkieletowych i odpowiedź to reakcja presyjna, wyróżniamy tu odpowiedź wczesną, późną i bardzo późną

• długotrwałe drażnienie metaboreceptorów pracujących mięśni szkieletowych powoduje zwiększenie zawartości endorfin w OUN (ośrodkowe hamowanie aktywności współczulnej)

• większość trzewno-przywspółczulnych odruchów autonomicznych powstaje pod wpływem pobudzenia zakończeń czuciowych nerwu błędnego - leptyna i CCK-8 wytwarzane w dwunastnicy pobudzają trzewnoczuciowe zakończenia nerwu błędnego i przekazują sygnał ujemnego sprzężenia zwrotnego do ośrodka sytości podwzgórza, hamując nadmierne spożywanie pokarmu w trakcie procesu trawienia