Finanse-Podstawy

Wykład 4

dr Sławomir Franek

Katedra Finansów

sfranek@uoo.univ.szczecin.pl

Cechy sfery pieniężnej współczesnej

gospodarki

1) Sfera pieniężna jest kształtowana przez prawa rynku z

pewnymi elementami interwencjonizmu państwowego;
konsekwencją rynkowego charakteru tej sfery jest
występowanie takich kategorii jak: podaż pieniądza, popyt
na pieniądz, równowaga rynku pieniężnego

2) Tworzywem zjawisk i procesów pieniężnych jest pieniądz

kierowany (urzędowy)

3) System bankowy tworzony jest przez bank centralny i banki

komercyjne (dwuszczeblowość systemu bankowego)

4) Typowe jest zjawisko uniezależniania się banku centralnego

od ośrodków decyzji politycznych

Argumenty za niezależnością banku

centralnego

1) Niezależny bank centralny jest odporny na naciski

polityczne, dzięki czemu może opierać swoje decyzje na
racjonalnych przesłankach, a wobec tego jest w stanie
pozyskać społeczne zaufanie, co jest istotne z punktu
widzenia skutecznej polityki pieniężnej

2) Istnieją badania empiryczne potwierdzające korelację

między stopniem niezależnością banków centralnych a
parametrami makroekonomicznymi (inflacja, deficyt
budżetowy, wzrost gospodarczy)

Jak mierzyć niezależność banków centralnych?

M. Arnone, B. J. Laurens, J. Segalotto, M. Sommer: Central Bank Autonomy:

Lessons from Global Trends, IMF Working Paper WP/07/88

Niezależność banku centralnego a inflacja

Obszary niezależności banku centralnego

Niezależność funkcjonalna – uprawnienie i zdolność

banku centralnego do wykonywania powierzonych

mu funkcji, a więc kształtowania i realizacji polityki

pieniężnej (paradoks niezależności –

samodzielność określania poziomu celu)

Niezależność instytucjonalna – usytuowanie banku

centralnego w systemie organów państwa i

określenie zasad współpracy między bankiem

centralnym a organami państwa

Niezależność personalna – zapewnienie ciągłości

nienaruszalności kadencji

Niezależność finansowa – trwałe określenie zasad

tworzenia i podziału funduszy banku centralnego

wykluczające możliwość wywierania nacisku

finansowego na jego decyzje

Niezależność funkcjonalna

Konstytucja art. 227 ust. 1

„Centralnym bankiem państwa jest

Narodowy Bank Polski. Przysługuje
mu wyłączne prawo emisji pieniądza
oraz ustalania i realizowania polityki
pieniężnej. Narodowy Bank Polski
odpowiada za wartość polskiego
pieniądza”

Niezależność

instytucjonalna

Konstytucja art. 227 ust. 6

„Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia

polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości

Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez

Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej.

Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od

zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi

sprawozdanie z wykonania założeń polityki

pieniężnej”

Ustawa o Narodowym Banku Polskim

Art. 21. W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi organami państwa w

kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia
należytej realizacji założeń polityki pieniężnej, a w szczególności:

1) przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje dotyczące

realizacji polityki pieniężnej i sytuacji w systemie bankowym,

  2)   współdziała z Ministrem Finansów w opracowaniu planów finansowych państwa,
  3)   opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej,
  4)   opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków i mających

znaczenie dla systemu bankowego.

Art. 23. ust. 2. Naczelne organy państwowe, organy administracji rządowej i samorządu

terytorialnego, banki i inne osoby prawne, jednostki organizacyjne nie będące osobami
prawnymi oraz inni przedsiębiorcy:

1) przekazują na żądanie NBP dane niezbędne do ustalania polityki pieniężnej i okresowych

ocen sytuacji pieniężnej państwa,

2) uczestniczący w obrotach z zagranicą - przekazują NBP dane niezbędne do sporządzenia

bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa.

Niezależność personalna

B
i

l
l

Konstytucja art. 227.

Ust. 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm
na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.
Ust. 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii
politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej
nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu
Ust. 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego
Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą
z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez
Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.

Ustawa o Narodowym Banku Polskim art.. 13.

4. Kadencja Prezesa NBP wygasa:
  1)   po upływie okresu sześcioletniego,
  2)   w razie śmierci,
  3)   w razie złożenia rezygnacji,
  4)   w razie odwołania.
5. Odwołanie Prezesa NBP może nastąpić, gdy:
  1)   nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby,
  2)   został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo,
  3)   Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub
pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach
państwowych.

Niezależność finansowa

Art. 64. NBP prowadzi gospodarkę

finansową na podstawie planu

finansowego zatwierdzonego przez

Radę.

Art. 65 ust.3. Po upływie 30 dni od

daty zatwierdzenia rocznego

sprawozdania finansowego NBP

przez Radę Ministrów część

rocznego zysku bilansowego NBP

podlega odprowadzeniu do budżetu

państwa

Cel współczesnych banków
centralnych

„…monetary policy should

always remain resolutely
focused on achieving and
maintaining price stability”
(

Speech by Jürgen Stark, Member of

the Executive Board of the ECB
delivered at Bayerischer
Bankenverband,
Munich, 15 November 2007)

Cel NBP

Ustawa o NBP

Art. 3. 1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego

poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu,

o ile nie

ogranicza

to podstawowego celu NBP

TREATY ESTABLISHING THE EUROPEAN COMMUNITY

Art.105 (1)The primary objective of the ESCB shall be to maintain price

stability.

Without prejudice to the objective of price stability

, the ESCB shall

support the general economic policies in the Community with a view to

contributing to the achievement of the objectives of the Community

(harmonious, balanced and sustainable development of economic activities, a

high level of employment and of social protection …)

FEDERAL RESERVE ACT

The Board of Governors of the Federal Reserve System and the Federal

Open Market Committee shall maintain long run growth of the monetary

and credit aggregates commensurate with the economy's long run

potential to increase production, so as to promote effectively the goals of

maximum employment, stable prices, and moderate long-term interest

rates

BANK OF ENGLAND ACT

In relation to monetary policy, the objectives of the Bank of England shall be—
(a) to maintain price stability,

and

(b)

subject to that

, to support the economic policy of Her Majesty’s

Government, including its objectives for growth and employment.

Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego

(BCI – ang. Direct Inflation Targeting)

Efektywność:

strategia musi zapewnić skuteczną realizację nałożonego na bank centralny

ostatecznego celu polityki pieniężnej (stabilności cen)

Odpowiedzialność: strategia powinna przewidywać
formułowanie i ogłaszanie celów polityki pieniężnej,
aby w ten sposób zapewnić odpowiedzialność banku
centralnego przed opinią publiczną za podejmowanie
działania;

Przejrzystość: proces ustalania celów, jak również
podejmowanie decyzji z zakresu polityki pieniężnej,
musi być jasny i zrozumiały dla opinii publicznej;

Średniookresowa orientacja: strategia musi umożliwić
osiągnięcie podstawowego celu w średnim okresie
(stabilizując w ten sposób oczekiwania inflacyjne) ale
jednocześnie powinna zapewnić odpowiednią
elastyczność w reagowaniu na krótkookresowe
odchylenie od założonego celu;

„

Celem polityki pieniężnej po 2003 r. jest ustabilizowanie stopy

inflacji na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1
punkt procentowy”
Strategia polityki pieniężnej po 2003 roku – PRZECZYTAĆ!