WYKŁAD II

DZIAGNOZA

FUNKCJONALNA I

PSYCHOSPOŁECZNA

Diagnoza funkcjonalna

Podstawę tej diagnozy stanowi profesjonalna wiedza
psychologiczna, a jej przedmiot funkcjonowanie
człowieka

Elementy składowe
1. Opis trudności w przystosowaniu, które

uwidaczniają się najczęściej w postaci braku
możliwości samodzielnego zaspokajania własnych
potrzeb lub wywiązywania się z nałożonych zadań
społecznych oraz mniej lub bardziej wyraźnego
stanu dyskomfortu psychicznego

2. Teoria osobowości lub teoria

konkretnych procesów psychicznych
(np. percepcji, uwagi, pamięci,
myślenia, emocji)

3. Metody diagnostyczne umożliwiające

pomiar wielkości zaburzeń
przystosowania oraz rozpoznawanie
występujących dysfunkcji procesów
psychicznych

4. Psycholog diagnosta, który opisuje

rodzaj trudności przystosowawczych,
wyjaśnia ich pochodzenie poprzez
określenie tych procesów
psychicznych, które uległy zakłóceniu,
oraz ustala możliwości i sposób
usunięcia występujących dysfunkcji

bez trudności

przystosowawczych

z trudnościami dysfunkcje procesów terapia

dysfunkcji

przystosowawczymi psychicznych i trudności

przystosowawczych

Opis i
Pomiar Wyjaśnienie
trudności

Projektowanie

terapii i

jej ewaluacja

Psycholog

Teoretyczna wiedza psychologiczna o funkcjonowaniu i dysfunkcjach procesów

psychicznych oraz organizacji i dezorganizacji osobowości

Pacjent

Psycholog

Zalety diagnozy funkcjonalnej:

• Mniej schematyczna

• Funkcjonowanie psychiczne człowieka ujmuje

w sposób dynamiczny

• Jest bardziej wnikliwa i pogłębiona – próbuje

wyjaśnić mechanizmy zaburzenia poprzez

odwołanie się do dysfunkcji psychicznych i

dezorganizacji osobowości

• Jest bardziej holistyczna – skupia się nie tylko

na słabych stronach psychiki, lecz także na jej

wymiarach pozytywnych (diagnoza pozytywna)

• Uniezależnia pracę psychologów od diagnozy

psychiatrycznej, tym samym umożliwia

włączenie psychologów w proces terapii

Diagnoza psychospołeczna

Podstawę diagnozy stanowi teoretyczna wiedza
psychologiczna, a jej przedmiot funkcjonowanie człowieka w

kontekście

uwarunkowań społecznych

Trzy przyczyny pojawienia się nowej diagnozy:

• Nowe problemy psychologiczne wymagające pomocy psychologa

(np. krytyczne wydarzenia życiowe, sytuacje trudne i skuteczne

radzenie sobie, optymalizacja warunków własnego rozwoju)

• Problemy psychologiczne ludzi są uwarunkowane poprzez

szczególne oddziaływanie środowiska społecznego (np. zbyt

wysokie lub niskie wymagania)

• Podmiotowe traktowanie innych ludzi przez psychologów

doprowadziło do uznawania ich za partnerów, których pomoc jest

niezbędna w rozpoznawaniu własnych problemów, a następnie w

ich usuwaniu (np. terapie poznawczo-behawioralne, systemowe)

a

Elementy diagnozy psychospołecznej

(interakcyjnej):

• Problem psychologiczny osoby diagnozowanej
- postać obiektywna: zbiór wymagań stawianych

jednostce przez środowisko, wobec których nie
może się uchylić, w konsekwencji musi
wprowadzić do repertuaru swoich zachowań
nowe działania

- postać subiektywna: percepcja nieskuteczności

własnego działania, określenie jej przyczyn,
sformułowanie prognoz, negatywne emocje

• Protodiagnoza sformułowana przez

otoczenie społeczne osoby badanej –

rozpoznanie problemów danej jednostki

przez otaczających ją ludzi, którzy próbują

sformułować własną definicje problemu

psychologicznego

• Profesjonalna diagnoza oparta na

naukowej wiedzy psychologicznej,

zarówno osoby jak i jej środowiska

• Negocjowanie tej diagnozy z definicją

własnych problemów, posiadaną przez

badaną osobę

P r o t o d i a g n o z a s p o ł e c z n a

problem Negocjacje rezultat diagnozy
subiektywny psychologicznej

osoba Wspólna diagnoza

diagnosta

badana problemu
psychologicznego
problem
obiektywny

T e o r e t y c z n a w i e d z a p s y c h o l o g i c z n a

Cechy charakterystyczne:
• Osoba badana występuje w roli partnera
• Diagnoza dotyczy jednostki i jej relacji z

otoczeniem – diagnoza osoby w kontekście
społecznym

• Psycholog musi posiadać kompetencje do

badania środowiska społecznego

• Złożoność diagnozy psychospołecznej –

protodiagnoza społeczna i subiektywny
sposób ujmowania problemu mogą stanowić
źródło nowych problemów psychologicznych

Przydatność modeli:
• Mają charakter komplementarny
• W zależności od sytuacji

psycholog decyduje o
charakterze procedury
diagnostycznej

Diagnoza pełna obejmuje diagnozy

cząstkowe

(Ziemski 1973):
• Klasyfikacyjna (typologiczna) – co to jest?
• Genetyczna – skąd się to wzięło?
• Funkcjonalna (teleologiczna, celu) – po co

jest?

• Rozwojowa – na jakim jest etapie?
• Prognostyczna – jak będzie?