Ergonomiczna organizacja
stanowisk pracy

Wymagania, przestrzeń

pracy, organizacja pracy,

zagrożenia, ograniczanie

zagrożeń



Stanowisko pracy powinno być urządzone

stosownie do rodzaju wykonywanych na nim

czynności, a także w zgodzie z osobistymi

cechami pracownika (§ 45 - 50 rozporządzenia

Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r.

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i

higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650)



Przykład - Na stanowisku pracy niezbędne jest

dostarczanie i odbiór z niego dużej liczby detali

-wskazane jest wówczas zainstalowanie przenośnika,

na którym takie detale są dostarczane i odbierane.

Jeśli natomiast na stanowisku pracy przy obsłudze

obrabiarki zatrudniona jest osoba niskiego wzrostu - to

dla zapewnienia wygodnej obsługi - stanowisko należy

wyposażyć w podest.

WYMAGANIA



Wymiary wolnej (tzn. niezajętej przez żadne

urządzenia) powierzchni stanowiska pracy,

powinny zapewnić pracownikom pełną

swobodę ruchu, wystarczającą do

wykonywania powierzonej pracy w sposób

bezpieczny oraz możliwie najbardziej

efektywny (§ 45 - rozporządzenia Ministra Pracy i

Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy).



Na stanowisku pracy - w zależności od rodzaju,

czy też technologii pracy na nim wykonywanej -

muszą znajdować się urządzenia pomocnicze

przeznaczone na składowanie materiałów,

wyrobów, przyrządów, narzędzi i odpadów.

WYMAGANIA



Na stanowiskach pracy nie mogą być

przechowywane surowce, gotowe

wyroby, materiały pomocnicze i odpady

w ilościach większych od wynikających

z potrzeb technologicznych,

umożliwiających utrzymanie ciągłości

pracy na danej zmianie. Odpady

produkcyjne powinny być sukcesywnie

usuwane (§46

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i

higieny pracy).

Ergonomia przy
organizacji stanowisk



Przy organizowaniu stanowisk pracy

należy uwzględniać wymagania

ergonomii pracy, która zajmuje się

badaniem warunków pracy,

przystosowaniem narzędzi, maszyn,

środowiska i warunków pracy do

właściwości fizycznych i

psychicznych człowieka, z punktu

widzenia zapewnienia, jak

najefektywniejszych warunków

wykonywania pracy.

Przy projektowaniu stanowisk pracy jest
wskazane uwzględnianie wymagań
ergonomii określonych w Polskich
Normach



PN-81/N-08010 Ergonomiczne zasady projektowania

systemów pracy.



PN-91/N-08018 Dane ergonomiczne do projektowania

stanowisk pracy. Strefy pracy kończyn górnych.

Wymiary.



PN-91/N-08003 Dane ergonomiczne do projektowania.

Przestrzeń dla ręki obejmującej uchwyt. Wymiary.



PN-80/N-08001 Dane ergonomiczne do projektowania.

Granica zasięgu rąk. Wymiary.



PN-81/N-08002 Dane ergonomiczne do projektowania.

Granica ruchu stopy. Wymiary kątowe.



Wszystkie Polskie Normy (jest ich kilka
tysięcy) pracodawca ma obowiązek
stosować. Poszczególne Polskie
Normy mają charakter przepisu tylko
wtedy, gdy przewiduje to inny,
odrębny przepis prawny.



Wszelkie informacje dotyczące zakupu lub
nieodpłatnego korzystania z Polskich Norm
można uzyskać w siedzibie Polskiego
Komitetu Normalizacyjnego, mieszczącej
się przy ul. Świętokrzyskiej 14 w
Warszawie lub pod adresem internetowym:
www.pkn.pl

Przestrzeń pracy



Przestrzeń pracy powinna być zawsze

dostosowana do konkretnego

pracownika. Oznacza to, że w szczególności:



wysokość płaszczyzny pracy powinna być

odpowiednio dostosowana do wymiarów

ciała pracownika i do rodzaju

wykonywanej przez niego pracy (np. przez

umieszczenie podestu),



powinna być zapewniona odpowiednia

przestrzeń dla ruchów ciała (np. głowy,

ramion, rąk, nóg),



siedzenia powinny być dostosowane do

naturalnych kształtów człowieka (np.

krzesło na kółkach z wy godnym oparciem),



siedzenia i płaszczyzny pracy (np. przy

biurku, desce kreślarskiej, ladzie) powinny

być rozpatrywane łącznie w celu

uzyskania najkorzystniejszej pozycji

ciała (wyprostowanego tułowia,

odpowiednio pod partego ciężaru ciała,

odpowiedniego ułożenia łokci i przedramion),



elementy sterownicze powinny być

łatwo dostępne (np. dźwignie, przyciski),



uchwyty i pokrętła powinny być

dostosowane do naturalnych

możliwości ręki.

Ponadto projektując stanowisko
pracy, pracodawca powinien
zwrócić uwagę na to, by:



pracownik miał możliwość zmiany pozycji z

siedzącej na stojącą, a jeśli konieczny jest wybór

jednej z nich, wówczas powinna to być pozycja

siedząca,



przy wykonywaniu pracy niewymagającej stale

pozycji stojącej, zapewnić pracownikowi

możliwość siedzenia, natomiast przy

wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji

stojącej lub chodzenia, zapewnić pracownikowi

możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy

w pozycji siedzącej - siedzenia powinny spełniać

wymagania Polskich Norm, np. PN-86/Z-08207

Ochrona pracy. Siedziska do maszyn i urządzeń

produkcyjnych. Klasyfikacja i ogólne wymagania,



przyjęta postawa i oparcie ciała

pracownika umożliwiały mu wykonywanie

pracy przy użyciu jak najmniejszej siły, a

jednocześnie nie powodowały zmęczenia pracą

na skutek długotrwałego napinania mięśni,



wymagana przy określonej pracy siła

odpowiadała fizycznym możliwościom

pracownika,



przy długotrwałej pracy, polegającej

przede wszystkim na obserwowaniu i

kontrolowaniu procesu pracy,

uwzględniane były działania

zapobiegające skutkom przeciążenia

pracownika (chodzi tu o odpowiednie

zaprojektowanie elementów i urządzeń

sygnalizacyjno-informacyjnych).

Dostęp do stanowiska
pracy



Do każdego stanowiska pracy trzeba zapewnić

bezpieczne i wygodne dojście. Jego wysokość na całej

do stanowiska długości nie powinna być mniejsza niż 2

m.



W przypadkach uzasadnionych względami konstrukcyjnymi

maszyn i innych urządzeń technicznych, dopuszcza się

zmniejszenie wysokości dojścia do 1,8 m przy jego

odpowiednim zabezpieczeniu i oznakowaniu

znakami bezpieczeństwa zgodnymi z Polskimi Normami:

PN-93/N-01256.03 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i

higiena pracy. i PN-80/M-49060 Maszyny i urządzenia.

Wejścia i dojścia. Wymagania.



Przejścia między maszynami a innymi urządzeniami

lub ścianami, przeznaczone tylko do obsługi tych

urządzeń, powinny mieć szerokość nie mniejszą niż

0,75 m. Jeżeli w przejściach tych odbywa się ruch

dwukierunkowy, to szerokość ich powinna wynosić, co

najmniej 1 m (§ 47 - rozporządzenia Ministra Pracy i

Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy).

Pracownicy
niepełnosprawni



Zatrudniając pracowników niepełnosprawnych,

pracodawca powinien zapewnić

dostosowanie ich stanowisk

niepełnosprawni pracy oraz dojść do nich,

do potrzeb i możliwości tych pracowników,

wynikających z ich niepełnosprawności.



Stanowiska takie powinny posiadać

odpowiednie dla nich rozwiązania, jak podesty,

siedzenia, urządzenia sterujące. (§ 48 -

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy).

Organizacja pracy



Zgodnie z § 39 - rozporządzenia Ministra Pracy i

Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w

sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy przy organizowaniu pracy

pracodawca ma obowiązek:



organizowania pracy i stanowisk pracy w

sposób zabezpieczający pracowników przed

zagrożeniami wypadkowymi oraz

oddziaływaniem czynników szkodliwych dla

zdrowia,



likwidowania zagrożeń dla zdrowia i życia

pracowników - głównie przez stosowanie

technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie

powodujących takich zagrożeń

Przy organizowaniu
procesów pracy należy
pamiętać, że



niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w

maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie

spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności

wynikających z przepisów ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o

systemie oceny zgodności (Dz. U. nr 166, poz. 1360);



Zgodnie z tymi przepisami pracodawca powinien zapewnić,

aby maszyny i inne urządzenia techniczne, w które

wyposażane są stanowiska pracy:



posiadały wymagany przepisami certyfikat na znak

bezpieczeństwa i oznaczone były tym znakiem lub



posiadały wymaganą przepisami deklarację zgodności

wystawioną przez producenta (na jego wyłączną

odpowiedzialność).



niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów

technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich

szkodliwości dla zdrowia pracownikówpracowników i

podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych (art.

220 § 1 K.p.).

Organizacja stanowisk pracy
Organizacja stanowiska pracy siedzącej
na przykładzie stanowiska
komputerowego



Ze względu na dużą
różnorodność prac
wykonywanych w pozycji
siedzącej, zasady organizacji
takich stanowisk omówione
zostaną na podstawie
stanowiska komputerowego.



Stanowisko pracy z komputerem to specyficzny

układ,

w którym występują wszystkie obciążenia badane

przez ergonomię:



fizyczne (energia elektryczna, elektryczność

statyczna, promieniowanie),



materialnego środowiska pracy (hałas, oświetlenie,

mikroklimat, wilgotność, ruch powietrza),



chemiczne (zanieczyszczenia powietrza na

stanowisku pracy, zwłaszcza wynikające z

warunków miejskich np. spaliny, zapachy, dym

tytoniowy, substancje lotne pochodzące z mebli,

środków czystości),



psychiczne,



organizacyjne.



Na podstawie wielu badań
prowadzonych na świecie stwierdzono,
że u osób pracujących z
komputerem występują częściej
oraz znacz nie większe dolegliwości
mięśniowo-szkieletowe, głowy oraz
wzroku w porównaniu
z osobami pracującymi na innych
stanowiskach pracy np. zwykłej pracy
biurowej.



Szacuje się, że około 75% użytkowni ków
komputerów zgłasza występowanie
dolegliwości związanych z na rządem
wzroku takich jak:



- pieczenie,



- swędzenie,



- łzawienie i zaczerwienienie oczu,



- zamazywanie, dwojenie i migotanie
obrazu,



- kłucie pod powiekami,



- bolesność w okolicy gałek ocznych,



- nadwrażliwość na światło.



Nadmierne obciążenie narządu
wzroku wynika głównie z:



- nieprawidłowego oświetlenia
stanowisk,



jakości prezentowanego obrazu na
ekranie monitora,



odległości i kąta obserwacji ekranu,



stanu wzroku użytkowników



Drugą w kolejności grupą zgłaszanych

dolegliwości są bóle od czuwane

w układzie mięśniowo-szkieletowym

wynikające z długotrwa łego

pozostawania w tej samej pozycji

ciała (statyczne obciążenie mięśni i

naciski na dyski międzykręgowe) oraz z

wykonywania powtarzanych z dużą

częstotliwością ruchów

monotypowych (obsługa klawiatury).



Wiele badań wskazuje, że przyczyn
licznych dolegliwości Występujących
u użytkowników komputerów należy
szukać również w stresie
psychospołecznym związanym
zarówno z organizacją pracy i
stosunka mi międzyludzkimi w
środowisku pracy jak i z przyjaznością
(ergonomią) oprogramowania



Czynniki decydujące o
uciążliwości pracy na stanowisku
z komputerem, to:



wymuszona pozycja ciała
związana z nadmiernym obciążeniem
układu mięśniowo – szkieletowego



obciążenie narządu wzroku,



monotonia pracy.



Uciążliwości występujące podczas pracy

z komputerami mogą być zmniejszone,

a nawet wyeliminowane, przez

zapewnienie ergo nomicznego

stanowiska pracy i właściwą organizację

pracy.



Długo trwałe występowanie tych

obciążeń może być przyczyną pojawiania się

lub pogłębiania różnych dolegliwości

narządu wzroku, układu mięśnio wo-

szkieletowego oraz schorzeń, takich jak:

zespół cieśni kanału nad garstka, zmiany

zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa, czy

różnego ro dzaju wad wzroku.



Konsekwencje zdrowotne pracy z komputerem

(fizjologiczne i psychiczne) to między innymi:



zakłócenia krążenia krwi, niedotlenienie tkanek,



zmiany psychosomatyczne,



zwyrodnieniowe zmiany w kręgosłupie,



zmienność nastrojów, obniżenie progu odporności na

stres,



poczucie alienacji psychicznej od otoczenia zwłaszcza

w początkowym okresie pracy,



częste (zwłaszcza u kobiet) poczucie obniżenia statusu

zawodowego przy dominacji pracy z monitorem

ekranowym,



obawy o swój stan zdrowia pod wpływem emisji

monitora,



pogłębiająca się krótkowzroczność,



zespół bólowy rąk związany ze zmianami organicznymi w

budowie nadgarstka, dłoni, przedramienia (zapalenia

pochewek ścięgnistych nadgarstków, wykształcenie się

tzw. łokcia tenisisty itp.)



bóle ramion i okolicy szyjnej.



Wymuszona i długotrwale niezmienna

pozycja pracy, przy złej strukturze

przestrzennej stanowiska pracy powoduje,

że odczuwalne są: bóle pleców, szyi

i rąk, a także drętwienie lub drżenie mięśni.



Zła pozycja ciała przy obsłudze komputera

może prowadzić do zmian degeneracyjnych

i zapalnych układu mięśniowo-

szkieletowego, wywoływać bóle mięśni,

uszkodzenia zwyrodnieniowe stawów

kręgosłupa, a także skrzywienie kręgosłupa

w okolicy szyjnej oraz w okolicy piersiowej.

Wynikają one głównie z niewłaściwego

ustawienia monitora, złej konstrukcji krzesła oraz

ograniczenia przestrzeni roboczej.



Zasadniczą przyczyną zmęczenia

wzroku operatora urządzeń

komputerowych jest zmęczenie

siatkówki, powodowane barwnym

migotaniem obrazu i promieniowaniem

ekranu monitora oraz niewłaściwa

pozycja i proporcja oświetlenia

zewnętrznego do jasności ekranu

monitora. Promieniowanie emitowane

przez ekran monitora komputerowego jest

podobne do promieniowania ekranu

telewizora i maleje z kwadratem odległości.

Dlatego 1 godzina pracy z komputerem (z

monitorem kolorowym) jest porównywalna z

nieprzerwanym oglądaniem programu

telewizyjnego z odległości 3 - 4 m przez 36

godzin!



Zbyt długi czas pracy zwiększa ryzyko
powstawania skłonności do złości,
frustracji, drażliwości, dezorientacji,
agresji i trudności koncentracji.



Dla zminimalizowania szkodliwego
działania promieniowania należy
stosować ekrany monitorów LR.
Pomocne mogą być też specjalne,
chroniące oczy okulary (ew. służące
również jako szkła optyczne



Ważne są również zagrożenia związane

z prądem elektrycznym. Dla

zabezpieczenia przed wyładowaniami

elektryczności statycznej należy używać

bawełnianych fartuchów, które

zakładamy zwłaszcza wtedy, gdy nasza

odzież wykonana jest z tworzyw sztucznych.

Urządzenia, związane z komputerem

(np. zasilacze, stabilizatory napięcia itp.)

należy traktować w identyczny sposób,

jak każde urządzenie elektryczne.

ZAGROŻENIA



Komputer może się zapalić, jeśli jego

wentylator ulegnie awarii. Ponieważ jest

to urządzenie cenne (zapisy na twardym

dysku też!) użytkownicy starają się

ugasić pożar natychmiast i często

bezmyślnie. Nie wolno pominąć dwóch

żelaznych zasad:



urządzenie należy natychmiast

wyłączyć z sieci,



komputer ugaszony gaśnicą proszkową

nie da się już oczyścić bez zniszczenia.



Eliminacja uciążliwości pracy w przypadku

stanowiska komputerowego wiąże się

z wyposażeniem stanowiska w sprzęt

komputerowy o odpowiednich parametrach,

w odpowiedni stół, siedzisko, podnóżek oraz

uchwyt na dokument, wspornik nadgarstkowy,

monitor.



Następnie należy właściwie rozmieścić

poszczególne elementy na stanowisku pracy

i zapewnić właściwe oświetlenie oraz

warunki mikroklimatyczne.



Bardzo istotnym elementem jest zapoznanie

pracowników z występującymi na tych

stanowiskach pracy uciążliwościami i ich

skutkami zdrowotnymi, a także ze sposobami

zapobiegania tym skutkom.



Nie mniej istotna od wyposażenia stanowiska

jest organizacja pracy.

UWAGA



PAMIĘTAJ: Przestrzeganie
przez pracowników i
pracodawców zasad bhp i
ergonomii umożliwia
kształtowanie prawidłowych
warunków pracy oraz wpływa
na zmniejszenie obciążeń
występujących podczas pracy.

W celu przeciwdziałania nadmiernej
intensywności pracy zaleca się:



Wprowadzenie przerw w pracy. Nie powinny

się one ograniczać do przerwy śniadaniowej, w

trakcie której pracownicy konsumują śniadanie

również w pozycji siedzącej. Przerwy powinny

występować częściej, na przykład przerwa kilku

minutowa co godzinę i powinny być

przeznaczone na aktywny odpoczynek

polegający na zmianie pozycji ciała. Niezmiernie

ważne są tzw. mikropauzy. Są to bardzo krótkie,

często nie zauważalne przerwy, w czasie których

dochodzi do rozluźnienia napiętych mięśni. W

trakcie takich przerw pracownik powinien mieć

możliwość przyjęcia swobodnej pozycji ciała.



Łączenie pracy przy komputerze z pracami

innego typu, czy w ogóle urozmaicenie

wykonywanych czynności roboczych,



Wprowadzenie ćwiczeń gimnastycznych w

czasie trwania przerw, najlepiej spacer na

świeżym powietrzu lub przy otwartych oknach

Dla ograniczenia monotonii i
nadmiernej cząstkowości pracy
zaleca się:



pozostawienie operatorowi zadania o możliwie

wysokim stopniu stymulacji i

urozmaicenia, zamiast dążenia do

automatyzowania wszystkiego co da się

zautomatyzować, aby zadania realizowane przez

operatów miały charakter całościowy i

obejmowały czynności przygotowawcze (wybór

celów, procedury), czynności organizacyjne,

czynności kontrolne oraz czynności wykonawcze.



Jeżeli względy organizacyjne nie pozwalają na

zaprogramowanie zadań dostatecznie

urozmaiconych i całościowych, zaleca się stosowanie

rotacji, a więc przesuwanie pracownika w ciągu

dnia roboczego do innych zadań.



Aby zapobiec możliwym stresom

wynikającym z ograniczenia, czy też

spłycenia kontaktów społecznych zaleca się

m. in. następujące posunięcia organizacyjne:



przygotowanie pomieszczeń socjalnych

blisko stanowiska pracy, gdzie ludzie mogliby się

spotykać i wspólnie spędzać przerwy,



stwarzanie warunków dla funkcjonowania

grup nieformalnych na terenie zakładu na

przykład, poprzez organizowanie wspólnej

rekreacji pracowników,



zapewnianie pracownikom społecznego

wsparcia w środowisku pracy.

Podstawa prawna



Wymagania bezpieczeństwa, higieny
pracy i ergonomii oraz wymagania
dotyczące organizacji pracy dla
stanowisk pracy wyposażonych w
monitory ekranowe (komputery) reguluje
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy na
stanowiskach wyposażonych w monitory
ekranowe. (Dz. U. Nr 148, poz. 973).

W zakresie organizacji pracy na
stanowiskach z komputerami
pracodawca jest obowiązany



organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi

w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,

określone w załączniku do rozporządzenia.



przeprowadzać na stanowiskach pracy, wyposażonych w

monitory ekranowe, ocenę warunków pracy w aspekcie:



organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia

elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie

wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,



stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy,

zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed

porażeniem prądem elektrycznym,



obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-

szkieletowego pracowników,



obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym

szczególnie nieodpowiednim oświetleniem,



obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze

sposobu organizacji pracy.



Ocena ta powinna być przeprowadzana w szczególności dla

nowo tworzonych stanowisk oraz po każdej zmianie

organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na

podstawie oceny pracodawca jest obowiązany podejmować

działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i

uciążliwości.



informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony

zdrowia i bezpie-czeństwa pracy na stanowiskach pracy, w

tym o wynikach przeprowadzonej oceny oraz wszelkich środkach

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,



przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy,



zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z

monitorami ekranowymi:



łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora

ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu

wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała – przy nie

przekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy lub co najmniej 5-

minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie

pracy przy obsłudze monitora ekranowego,



profilaktyczną opiekę zdrowotną,



okulary korygujące wzrok, zgodnie z zaleceniem lekarza, jeżeli

wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach

profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania

podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Minimalne wymagania bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz ergonomii, jakie
powinny spełniać stanowiska pracy
wyposażone w monitory ekranowe



Wyposażenie stanowiska pracy
oraz sposób rozmieszczenia
elementów tego wyposażenia
nie może powodować podczas
pracy nadmiernego obciążenia
układu mięśniowo-szkieletowego
i (lub) wzroku oraz być źródłem
zagrożeń dla pracownika.