Polityka społeczna –

przedmiot, zakres,

geneza

Polityka społeczna jako

nauka i jako działalność

praktyczna

• PS „..naukowa teoria oraz określenie

metodologii i metod badawczych

zajmujących się zagadnieniem potrzeb

materialnych i duchowych człowieka oraz

grup społecznych na określonym etapie

rozwoju państw, z uwzględnieniem także

geofizycznych geofizycznych i kulturowych

uwarunkowań”.

Podoski, s.6

PS jako zespół działań

praktycznych

• PS to „..system idei działań

zmierzających do polepszenia
całokształtu warunków życiowych
ludności”

•

Rosset

PS jako zespół działań

praktycznych

• „PS – sfera działania państwa oraz

innych ciał publicznych i sił
społecznych, które zajmują się
kształtowaniem warunków życia
ludności oraz stosunków
międzyludzkich /zwłaszcza w
środowisku zamieszkania i pracy/”
Rajkiewicz

PS jako zespół działań

praktycznych

• „PS to działalność państwa, samorządów i

organizacji pozarządowych zmierzająca do
kształtowania ogólnych warunków pracy i
bytu ludności, prorozwojowych struktur
społecznych oraz stosunków społecznych
sprzyjających zaspokajaniu potrzeb
społecznych na dostępnym poziomie”.

• Kurzynowski

Cele PS

PS – zmierza do najbardziej

efektywnego

• - wykorzystania środków

materialnych - w celu
podwyższenia poziomu życia i

• - stymulowania korzystnych zmian
Secomski

Nurty polityki

społecznej

• socjalno-bytowy;
• socjologicznono-strukturalny;
• społeczno-ekonomiczny;
• psychologiczno-społeczny;
• makrospołeczny;
• politologiczny, podmiotowo-

działaniowy

Zasady polityki społecznej

1

• 1. zasada pomocniczości
– najpierw pomagasz sobie sam, potem

liczysz na pomoc rodziny, następnie
społeczności lokalnej (organizacje
pozarządowe, samorząd), a na końcu
państwa. Państwo pojawia się dopiero
wtedy, gdy działania na „niższych
szczeblach” okazały się
niewystarczające.

Zasady polityki społecznej

2

• 2. zasada efektów odłożonych w czasie
- np. system emerytalny: płacisz dziś, „zwrot”

pieniędzy następuje po latach. Inny

przykład - zmiana nauczania przynosi

efekty, kiedy nowe pokolenie, inaczej

wykształcone, zastępuje poprzedników.

Pamiętajmy, że zapowiedź zmian

organizacyjnych czy prawnych z reguły

powoduje wzrost oczekiwań. „Odkładany w

czasie” efekt zmian często wywołuje

rozgoryczenie, niepokój, pretensje, odruchy

protestu, buntu, nawet rozruc

Zasady polityki społecznej

3

• 3. zasada szerokiego zasięgu skutków,

inaczej zasada promieniowania efektów.

Oto przykład: w pierwszej połowie lat 90-

tych w Niemczech wprowadzono

ubezpieczenia pielęgnacyjne, obowiązkowe i

powszechne. Spowodowało to wzrost

zatrudnienia niskokwalifikowanych kobiet w

średnim wieku, odciążenie rodziny od

bezpośredniej opieki nad niepełnosprawnymi

członkami rodziny, zwiększyło poczucie

bezpieczeństwa socjalnego.

Zasady polityki społecznej

4

• 4. zasada akceptacji społecznej

-

jeżeli działania władz budzą pozytywne emocje społeczne

(np. organizowanie wakacji dla dzieci czy rozgrywek

sportowych), efekt jest szybki.

• Gdy kwestia trudniejsza należy przygotować plan, który

powinien zawierać:

· wyjaśnienie celu podjętego działania,

· jawność wszelkich poczynań,

· poparcie uznanych w środowisku autorytetów,

· akcję informacyjną poprzedzającą decyzje,

· zaangażowanie do realizacji celu jak największej liczby

osób i instytucji,

· obserwowanie, wskazywanie i podkreślanie pierwszych

sukcesów

i wspólnego ich świętowanie,

· ujawnianie trudności i ewentualnych niepowodzeń.

Zasady polityki społecznej

5

• 5. zasada kontroli społecznej -

każda zbiorowość lokalna rozwija
własny system „miar”, ocen,
nakazów i zakazów, sankcji, a
także uznania. Trzeba to brać pod
uwagę planując strategię.

Zasady polityki społecznej

6

• 6. zasada aktywności, zaangażowania

społecznego, polega na włączaniu w
lokalne życie społeczne jak
największej grupy mieszkańców.
Przykładem są np. organizacje
pozarządowe, skupiające rodziców dzieci
niepełnosprawnych, diabetyków czy
kobiety po zabiegu mastektomii. Ale także
towarzystwa regionalne (np. Przyjaciół
Żywca) i wspólnoty mieszkaniowe.

Zasady polityki społecznej

7

• 7. zasada kompleksowości i sprzężenia

zwrotnego – zmiany dokonane w jednym

obszarze życia zawsze powodują zmiany w

innych jego dziedzinach. Np. taki ciąg

skutków: brak wykształcenia – brak pracy –

brak dochodu – zasiłek – utrata poczucia

wartości – niechęć do otoczenia – obniżenie

poziomu życia, konflikty z rodziną –

przestępczość, alkoholizm. Takie „ciągi”

zdarzeń to częste schematy biografii

podopiecznych pomocy społecznej.

Zasady polityki społecznej

8

• 8. zasada pozornego altruizmu (pomoc

tzw. osobom wykluczonym w interesie osób

niewykluczonych) – wprowadzając jakieś

działania społeczne, argumentujemy dobrem

powszechnym: musimy pomóc ludziom

starym i niepełnosprawnym, bezradnym

(dzieciom), bezdomnym. Trzeba mieć na

uwadze, że jest także inna strona

wyrażająca się w pytaniu: „Co ja z tego będę

mieć?”. Obie są ważne. Żadnej nie można

ani lekceważyć, ani oceniać jako gorszej

Cele PS

– zaspokajanie potrzeb społecznych
– kształtowanie warunków życia
– realizacja postępu społecznego

Polityka społeczna –

zakres działań

• PS - sfera działań władz publicznych i

organizacji pozarządowych w obszarze

warunków bytu i pracy, zmierzających

do zaspokojenia potrzeb społecznych

uznanych za ważne, na poziomie

wynikającym z poziomu rozwoju

gospodarczego, możliwości

ekonomicznych państwa i przyjętych

priorytetów /akceptowanego systemu

wartości politycznych/.

Zakres podmiotowy PS

– ludzie pracy najemnej - w

początkowym okresie PS

- wszyscy obywatele

Zakres przedmiotowy PS

• sfera bytu: wyżywienie, mieszkanie,

dochody, opieka w sytuacji niezdolności do
pracy

• sfera pozamaterialna: ochrona zdrowia,

edukacja, usługi kulturalne

• sfera psychospołeczna: związana z

potrzebami psychospołecznymi - poczucie
bezpieczeństwa społecznego i
ekonomicznego, satysfakcja z pracy,
uznanie społeczne

Dziedziny PS – polityki

szczegółowe:

– ludnościowa i rodzinna
– mieszkaniowa,
– oświatowa,
– zatrudnienia, warunków pracy, ochrony

pracy

– kulturalna
– zabezpieczenia społecznego
– ochrony środowiska naturalnego,
– prewencja i zwalczanie patologii społecznej

Zakres podmiotowy i

przedmiotowy polityki

społecznej

• podmiotowy – ludzie utrzymujący się

z pracy

• przedmiotowy –odpowiada katalogowi

potrzeb uznanych za ważne ze
społecznego punktu widzenia i
wymagające zaspokojenia poprzez
zorganizowane działanie /odpowiada
to zakresowi polityk szczegółowych/.

Formy działania PS

Zróżnicowane, uzależnione od rodzaju

i charakteru potrzeb:

– indywidualne i skierowane do

zbiorowości

– jednorazowe, wielorazowe, cykliczne
– okresowe i stałe
– materialne, rzeczowe, usługowe,

instytucjonalne

– obligatoryjne i fakultatywne

Instrumenty PS

• Sieć urządzeń –

infrastruktura społeczna

• Społeczny fundusz spożycia
• Normy prawne: określenie

warunków dostępności

• Instytucje/organy państwa

Polityka społeczna a

polityka gospodarcza

Pogląd tradycyjny:
• P.G. – to gromadzenie środków
• P. S. – Wydatkowanie środków

/zorganizowane i racjonalne
wykorzystanie środków/

Polityka społeczna a

polityka gospodarcza

Inny podział
Polityki szczegółowe:
• z przewagą problemów

gospodarczych

• z przewagą problemów społecznych

związanych bezpośrednio z
kształtowaniem pozycji i warunków
życia człowieka

Polityka zatrudnienia

– płaca – regulacje dot. płacy

minimalnej

– mieszkanie – polityka mieszkaniowa
– zabezpieczenie społeczne – system

ubezpieczeń, rehabilitacji

– zdrowie – ochrona zdrowia

Geneza polityki

społecznej

• Wpływ rewolucji przemysłowej

i rozwój przemysłu
fabrycznego

• Liberalizm
• Aktywność robotników
• Aktywizacja roli państwa

Rozwój ekonomiczny a

realizacja celów polityki

społecznej.

• Współzależność rozwoju

gospodarczego i społecznego

• Rozwój społeczny oznacza

poprawę warunków życia

Mierniki rozwoju

społecznego

• syntetyczne
• zespól mierników

Mierniki rozwoju

społecznego wg UNIDO

• wskaźniki dot. efektów procesu

rozwoju społecznego

• wskaźniki dot. nakładów na

rozwój społeczny

Rozwój społeczny – teza

UNIDO

• - nie występuje automatyczne

powiązanie między rozwojem
gospodarczym i społecznym

• - rozwój społeczny – rozwój

gospodarczy - opóźnienie 15 – 20
lat

Prawa człowieka – kontekst

rozwoju społecznego i

gospodarczego

– prawo do pracy
– prawo do stopy życiowej zapewniającej

zdrowie i dobrobyt,

– prawo do płacy za wykonaną pracę

/płaca minimalna, płaca godziwa/

– prawo do nauki
– prawo do wypoczynki i urlopu
– prawo do uczestnictwa w życiu

kulturalnym