Wykład uzupełniający do: „
Wykład uzupełniający do: „
Historia i geneza
Historia i geneza
polityki społecznej
polityki społecznej
”
”
Etapy polityki społecznej w
Etapy polityki społecznej w
Polsce
Polsce
Źródło:
Źródło:
„
„
Polityka społeczna. Podręcznik akademicki” pod red. Grażyny Firlit –
Polityka społeczna. Podręcznik akademicki” pod red. Grażyny Firlit –
Fesnek i Małgorzaty Szylko – Skoczny, PWN, Warszawa 2007.
Fesnek i Małgorzaty Szylko – Skoczny, PWN, Warszawa 2007.
Dodatkowo:
Dodatkowo:
L.Dziewięcka – Bokun „Systemowe determinanty polityki społecznej”,
L.Dziewięcka – Bokun „Systemowe determinanty polityki społecznej”,
Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999.
Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999.
Frysztacki K., Radwan – Pragłowski J. „Społeczne dzieje pomocy człowiekowi:
Frysztacki K., Radwan – Pragłowski J. „Społeczne dzieje pomocy człowiekowi:
od filantropii greckiej do pracy socjalnej”, Warszawa 1996
od filantropii greckiej do pracy socjalnej”, Warszawa 1996
Najważniejsze kwestie
Najważniejsze kwestie
Polityka społeczna, zarówno jako pewien typ działalności władz
Polityka społeczna, zarówno jako pewien typ działalności władz
publicznych, jak i jako nauka posiada wieloletnią tradycję.
publicznych, jak i jako nauka posiada wieloletnią tradycję.
W związku z tym warto prześledzić w jaki sposób polityka
W związku z tym warto prześledzić w jaki sposób polityka
społeczna ewoluowała w Polsce.
społeczna ewoluowała w Polsce.
Jest to istotne, w kontekście zarówno historycznym, jak i
Jest to istotne, w kontekście zarówno historycznym, jak i
poznawczym.
poznawczym.
Ewolucja polityki społecznej jako nauki i praktyki w naszym
Ewolucja polityki społecznej jako nauki i praktyki w naszym
państwie będzie skorelowana z szeregiem czynników
państwie będzie skorelowana z szeregiem czynników
(ekonomicznych, politycznych, gospodarczych, itp.).
(ekonomicznych, politycznych, gospodarczych, itp.).
Nie mniej jej „epoki” zostaną wyznaczone przez określone
Nie mniej jej „epoki” zostaną wyznaczone przez określone
wydarzenia polityczne: odzyskanie przez Polskę niepodległości,
wydarzenia polityczne: odzyskanie przez Polskę niepodległości,
rozpoczęcie i zakończenie II Wojny Światowej, trwanie „epoki”
rozpoczęcie i zakończenie II Wojny Światowej, trwanie „epoki”
PRL (w znaczeniu symbolicznym wiązane z końcem wojny, nie
PRL (w znaczeniu symbolicznym wiązane z końcem wojny, nie
zaś tak jak to ma miejsce w naukach administracyjnych z
zaś tak jak to ma miejsce w naukach administracyjnych z
Konstytucją PRL), wejście Polski do Unii Europejskiej.
Konstytucją PRL), wejście Polski do Unii Europejskiej.
Etapy polityki społecznej w Polsce
Etapy polityki społecznej w Polsce
I. ETAP: Polska polityka społeczna do 1918 roku
I. ETAP: Polska polityka społeczna do 1918 roku
W tym czasie uprawiana była cząstkowa refleksja nad
W tym czasie uprawiana była cząstkowa refleksja nad
położeniem ludności i prowadzono nieliczne badania
położeniem ludności i prowadzono nieliczne badania
naukowe
naukowe
Prekursorzy: Stanisław Staszic (1755-1926), Fryderyk
Prekursorzy: Stanisław Staszic (1755-1926), Fryderyk
Skarbek (1792 - 1866), August Cieszkowski (1814 -
Skarbek (1792 - 1866), August Cieszkowski (1814 -
1894)
1894)
Stanisław Gąbiński – początek XX wieku –
Stanisław Gąbiński – początek XX wieku –
przedstawiciel nurtu narodowego,
przedstawiciel nurtu narodowego,
próby autonomizacji
próby autonomizacji
polityki społecznej
polityki społecznej oraz wyodrębnienia jej z dziedziny
oraz wyodrębnienia jej z dziedziny
która wtedy zajmował się problemami dziś
która wtedy zajmował się problemami dziś
przypisanymi polityce społecznej – ekonomice
przypisanymi polityce społecznej – ekonomice
społecznej.
społecznej.
Początki XX wieku wiążą się z autonomizacją oraz
Początki XX wieku wiążą się z autonomizacją oraz
instytucjonalizacją dziedziny.
instytucjonalizacją dziedziny.
Powstają poszczególne szkoły polityki społecznej, m.in.
Powstają poszczególne szkoły polityki społecznej, m.in.
krakowska, lwowska, warszawska, lubelska i wileńska.
krakowska, lwowska, warszawska, lubelska i wileńska.
Polityka społeczna staje się
Polityka społeczna staje się
przedmiotem dydaktyki
przedmiotem dydaktyki
Uniwersytet Jagielloński – XIX/XX wiek: polityka
Uniwersytet Jagielloński – XIX/XX wiek: polityka
społeczna jako
społeczna jako
fragment filozofii oraz ekonomii
fragment filozofii oraz ekonomii.
.
Etapy polityki społecznej w Polsce
Etapy polityki społecznej w Polsce
II. ETAP: Polska polityka społeczna 1918-39
II. ETAP: Polska polityka społeczna 1918-39
1918 – niepodległość, suwerenność, państwowość
1918 – niepodległość, suwerenność, państwowość
Proces
Proces
scalania polskich
scalania polskich ziem, tworzenie państwa,
ziem, tworzenie państwa,
legislacja – każdy zabór dysponował innymi prawami,
legislacja – każdy zabór dysponował innymi prawami,
inną organizacją, innym ustawodawstwem… (m.in.
inną organizacją, innym ustawodawstwem… (m.in.
zawieranie umów o pracę, pomocy społecznej, długości
zawieranie umów o pracę, pomocy społecznej, długości
czasu pracy, ubezpieczeń społecznych czy działań
czasu pracy, ubezpieczeń społecznych czy działań
inspekcji pracy).
inspekcji pracy).
1919 – Polska staje się członkiem
1919 – Polska staje się członkiem
Międzynarodowej
Międzynarodowej
Organizacji Pracy
Organizacji Pracy
W 1921 roku (Spis Powszechny) Polska liczyła 27,2 mln
W 1921 roku (Spis Powszechny) Polska liczyła 27,2 mln
obywateli.
obywateli.
W miastach mieszkało wówczas tylko 6,6 mln (24,%).
W miastach mieszkało wówczas tylko 6,6 mln (24,%).
Sieroty (1,5 mln – wedle spisu powszechnego z 1921
Sieroty (1,5 mln – wedle spisu powszechnego z 1921
roku)
roku)
Etapy polityki społecznej w Polsce
Etapy polityki społecznej w Polsce
III. ETAP: Polska polityka społeczna w latach
III. ETAP: Polska polityka społeczna w latach
powojennych
powojennych
Tło społeczno – polityczne
Tło społeczno – polityczne
wielomilionowe straty wśród ludności cywilnej (ok. 6 mln)
wielomilionowe straty wśród ludności cywilnej (ok. 6 mln)
praca, głodowe racje żywności, deportacje i eksterminacje
praca, głodowe racje żywności, deportacje i eksterminacje
ludności
ludności
deportacje na roboty do Niemiec (ok. 2,9 obywateli).
deportacje na roboty do Niemiec (ok. 2,9 obywateli).
przemieszczenie i migracje (z dawnych terenów Polski, z
przemieszczenie i migracje (z dawnych terenów Polski, z
głębi ZSRR – ok. 1,5 mln; z Polski wyjechało ok. 0,5 mln
głębi ZSRR – ok. 1,5 mln; z Polski wyjechało ok. 0,5 mln
Ukraińców i Białorusinów; z terenów Ziem Zachodnich – ok.
Ukraińców i Białorusinów; z terenów Ziem Zachodnich – ok.
4 mln Niemców)
4 mln Niemców)
bezdomność, utrata domu
bezdomność, utrata domu
prześladowania polityczne i terror
prześladowania polityczne i terror
wieś: reforma rolna: przymusowa kolektywizacja (PGR)
wieś: reforma rolna: przymusowa kolektywizacja (PGR)
nacjonalizacja handlu i przemysłu
nacjonalizacja handlu i przemysłu
monopolizacja przemysłu, handlu i finansów w PRL =
monopolizacja przemysłu, handlu i finansów w PRL =
centralne sterowanie gospodarką
centralne sterowanie gospodarką
Etapy polityki społecznej w Polsce
Etapy polityki społecznej w Polsce
III. ETAP: Polska polityka społeczna w latach
III. ETAP: Polska polityka społeczna w latach
powojennych
powojennych
Tło społeczno – polityczne
Tło społeczno – polityczne
„
„
rezygnacja” z Planu Marshalla
rezygnacja” z Planu Marshalla
likwidacja „klasy posiadającej” ale nie likwidacja nierówności
likwidacja „klasy posiadającej” ale nie likwidacja nierówności
społecznych
społecznych
zróżnicowania: miasto – wieś; społeczeństwo – nomenklatura,
zróżnicowania: miasto – wieś; społeczeństwo – nomenklatura,
zróżnicowanie zawodów
zróżnicowanie zawodów
strajki, protesty: 1956, 1970, 1976 orz 1981. Głownie: sprawy
strajki, protesty: 1956, 1970, 1976 orz 1981. Głownie: sprawy
bytowe (problemy zaopatrzeniowe, niedobór żywności, opór przeciw
bytowe (problemy zaopatrzeniowe, niedobór żywności, opór przeciw
podwyżkom cen).
podwyżkom cen).
udało się zlikwidować analfabetyzm
udało się zlikwidować analfabetyzm
zrównano prawa pracowników fizycznych i umysłowych (1974)
zrównano prawa pracowników fizycznych i umysłowych (1974)
urbanizacja (przemieszczanie się ludności ze wsi do miasta)
urbanizacja (przemieszczanie się ludności ze wsi do miasta)
„
„
likwidacja” samorządu terytorialnego
likwidacja” samorządu terytorialnego
roszczenia obywateli względem państwa
roszczenia obywateli względem państwa
Etapy polityki społecznej w Polsce
Etapy polityki społecznej w Polsce
III. ETAP: Polska polityka społeczna w latach
III. ETAP: Polska polityka społeczna w latach
powojennych
powojennych
Nauka o polityce społecznej po II Wojnie Świtowej (1)
Nauka o polityce społecznej po II Wojnie Świtowej (1)
Tuż po II Wojnie Światowej nauka o polityce społecznej jest
Tuż po II Wojnie Światowej nauka o polityce społecznej jest
zogniskowana wokół Stefana M.Grzybowskiego. Widział ją jako
zogniskowana wokół Stefana M.Grzybowskiego. Widział ją jako
naukę praktyczną.
naukę praktyczną.
Stalinizm:
Stalinizm:
1950-1957; nauka o polityce społecznej nie rozwija się. Głównie
1950-1957; nauka o polityce społecznej nie rozwija się. Głównie
powodem jest tu „
powodem jest tu „
kapitalistyczny rodowód
kapitalistyczny rodowód
” polityki społecznej.
” polityki społecznej.
Jako nauka i jako praktyka utrwalała ona stary ustrój, nie
Jako nauka i jako praktyka utrwalała ona stary ustrój, nie
sięgając do źródeł zła – tylko „zamazując” jego skutki. Polityka
sięgając do źródeł zła – tylko „zamazując” jego skutki. Polityka
społeczna nie podejmowała prób głębszej przebudowy ustroju,
społeczna nie podejmowała prób głębszej przebudowy ustroju,
jej niektóre posunięcia były zwrócone przeciwko nurtowi
jej niektóre posunięcia były zwrócone przeciwko nurtowi
robotniczemu. Uważano, że nowy ustrój automatycznie
robotniczemu. Uważano, że nowy ustrój automatycznie
rozwiązuje wszystkie kwestie którymi mogła się zajmować
rozwiązuje wszystkie kwestie którymi mogła się zajmować
polityka społeczna.
polityka społeczna.
Etapy polityki społecznej w Polsce
Etapy polityki społecznej w Polsce
IV. ETAP: Polska polityka społeczna po 1989 r.
IV. ETAP: Polska polityka społeczna po 1989 r.
kontekst: gospodarka rynkowa
kontekst: gospodarka rynkowa
1990-2004: okres przygotowywania
1990-2004: okres przygotowywania
wejście Polski do UE
wejście Polski do UE
pojawiają się nowe kwestie polityki
pojawiają się nowe kwestie polityki
społecznej: bezrobocie, ubóstwo,
społecznej: bezrobocie, ubóstwo,
marginalizacja
marginalizacja
wolność
wolność
vs
vs
równość
równość