system ubezpieczeń społecznych

Ubezpieczenia - są to pewne instrumenty, które mają zabezpieczyć kogoś przed czymś. W razie gdy wystąpią szkody, zjawiska przed którymi osoby te ubezpieczyły się, będą im wypłacone z tego tytułu rekompensaty pieniężne. Wyróżniamy ubezpieczenia gospodarcze, majątkowe i osobowe.

Ubezpieczenia społeczne - pojawiły się pod koniec XIX wieku. W czasach tych funkcjonowali kapitaliści i robotnicy, którzy musieli bardzo dużo pracować, a wypadki były zjawiskiem powszechnym. Pierwsze rozwiązania z zakresu ubezpieczeń społecznych zostały podjęte w Niemczech za czasów Bismarcka.

Regulacje prawne oparte zostały na 3 zasadach:

1. ubezpieczenia miały charakter obligatoryjny,

2. wypłaty z ubezpieczenia można było dochodzić na drodze sądowej,

3. kwoty wypłacane z ubezpieczenia były ściśle określonej wartości.

Różnice: ubezpieczenia społeczne muszą mieć charakter aspołeczny- osoby wpłacające wyższe składki nie mogą liczyć, że świadczenia które otrzymają będą wiele wyższe, od tego co otrzymają osoby wpłacające niższe składki. Bogatsi płacą wyższe składki ale ich część otrzymują inni - biedniejsi.

Polskie regulacje:

1919- dekret o ubezpieczeniu na wypadek choroby

1920 - ustawa o ubezpieczeniu na wypadek choroby

1924 - ustawa o zabezpieczeniu na wypadek bezrobocia

1927 - rozporządzenie Prezydenta RP dotyczące ubezpieczenia społecznego pracowników umysłowych

1933 - ustawa o ubezpieczeniu społecznym zwana inaczej ustawą scaleniową (najważniejsza). Mocą tej ustawy uchylono rozporządzenie Prezydenta RP z 1927 roku. Obniżyła ona składki na ubezpieczenie chorobowe, scaliła wszystkie przepisy, które dotychczas były różne w różnych zaborach. Obowiązek płacenia składek spoczywał na pracownikach i pracodawcach, od ich wpłaconych wysokości zależała wysokość świadczeń.

1998 - reforma ubezpieczeń - polski system oparty na III filarach:

I filar - o charakterze obowiązkowym, obsługiwany przez ZUS, opiera się na umowie międzypokoleniowej - ci to teraz wpłacają składki finansują tym świadczenia dzisiejszych emerytów, rencistów.

II filar - charakter obligatoryjny, obsługiwany przez ZUS, ale jego rola słabnie na rzecz OFE

III filar - o charakterze dobrowolnym, określone instytucje finansowe obracają składkami:

- pracownicze programy emerytalne, funkcjonują w Polsce od 1997 roku, nie cieszą się większym zainteresowaniem, jest ich w Polsce ok. 1500.

- indywidualne konta emerytalne - funkcjonują od 2004 r. (kompletna porażka)

Polityka społeczna - pojawiła się na przełomie XIX/XX wieku (Furnier). W latach 30-tych XX wieku Szymański stwierdził, że polityka społeczna to jest zapewnienie dobra pracownikom. Natomiast Daszyńska-Golińska twierdziła, że polityka społeczna to pewne instrumenty prawne, które będą zapewniały jak największy dostęp do zdobyczy cywilizacji.

Polityka społeczna zajmuje się:

- ubezpieczeniami społecznymi,

- rozwojem oświaty, kultury, szkolnictwa,

- pomocą społeczną

System - pewien układ uporządkowanych elementów

System ubezpieczeń społecznych - wszystkie przepisy, które mieszczą się w zakresie ubezpieczeń społecznych (pojęcie szerokie), ustawa która tak została zastosowana (pojęcie wąskie). Ustawa ta ma fundamentalne znaczenie, bez niej nie można omawiać innych aktów prawnych, jej znajomość jest podstawowa.

Określenie zasad na jakich opiera się ustawa i system UBS (UBS - ubezpieczeń społecznych -

zasada powszechności - ustawie tej podlegają osoby fizyczne, które na terytorium RP prowadzą jakąkolwiek działalność zarobkową lub otrzymują z jakichś tytułów świadczenia.

Ustawodawca dokonał wyłączeń z zakresu tej ustawy - art. 5, tj.

• rolnicy,

• obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze RP nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej (wówczas podlegają polskiemu UBS).

• funkcjonariusze służb mundurowych - policja, straż pożarna, graniczna, ABW, CBŚ, wyjątek stanowi służba celna, która podlega tejże ustawie

• prokuratorzy, sędziowie.

zasada równości - oznacza równość wobec prawa, wszystkie normy prawne obowiązujące na terytorium RP powinny być stosowane w równym stopniu w stosunku do adresatów o podobnych cechach. Inaczej zwana jest równością w prawie. Podmioty, które charakteryzują się podobnymi cechami, powinny być w podobny sposób traktowane. Nie powinno się wprowadzać żadnych elementów dyskryminacyjnych. Ustawodawca zakazuje wprowadzania różnic ze względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny. (należy jednak traktować ten zakaz szeroko tak jak w konstytucji, czyli nie może być żadnych przyczyn dyskryminacji, pod żadnym względem nie wolno wprowadzać różnic). Tak to należy uznawać i stosować.

Zróżnicowanie może być wprowadzone na podstawie obiektywnych przesłanek, różnice muszą być uzasadnione.

zasada gwarancji wypłaty świadczeń przez Skarb Państwa - art. 2 ust. 3 - wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest przez państwo. Skarb Państwa, po spełnieniu określonych warunków (będzie dalej przy świadczeniach) dofinansuje zagwarantowaną część socjalną świadczenia.

Zakres przedmiotowy ustawy określa rodzaje ubezpieczeń:

1. ub. emerytalne - zapewniają wypłatę emerytur

2. ub. rentowe - zapewniają wypłatę rent rodzinnych i z tytułu niezdolności do pracy

3. ub. wypadkowe - zapewniają wypłatę świadczeń z tytułu wypadku przy pracy

4. ub. chorobowe - zapewniają wypłatę świadczeń w związku z chorobą lub macierzyństwem

Zakres przedmiotowy poszczególnych rodzajów UBS:

Ub. emerytalno - rentowe:

1. o charakterze obligatoryjnym

• osoby fizyczne, które na terytorium RP mają określony tytuł prawny tj. pracownicy (umowa o pracę, wybór, mianowanie, powołanie, spółdzielcza umowa o pracę), za wyjątkiem prokuratorów i sędziów. Z jednej strony definicja ulega rozszerzeniu, a z drugiej do zawężenia tego określenia w stosunku do tego jak jest uregulowana w Kodeksie Pracy.

W pewnych przypadkach umowa zlecenia, o dzieło będzie traktowana jak umowa o pracę(jeżeli jest zawarta z pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i dodatkowo zawiera się z nim umowę zlecenie lub o dzieło), wówczas należy taktować to tak jakby były dwie umowy o pracę - definicja rozszerzająca

Jeżeli pewna osoba współpracuje z osobą, która wykonuje umowę zlecenie lub prowadzi działalność gospodarczą, i pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym, to osoba ta w świetle przepisów UBS będzie traktowana jak współpracownik, a nie pracownik (pomimo, że ma umowę o pracę, na podstawie której jest zatrudniona) - definicja zawężająca

Wyjątek - w odniesieniu do osób wykonujących umowę w celu przygotowania zawodowego.

• Osoby wykonujące pracę nakładczą - chałupnicy - osoby te wykonują pewne czynności w oparciu o rozporządzenie z 1975 r.. Nakładca dostarcza materiały, narzędzia, a pracownik w domu wykonuje pracę np. szyje. Wykonawca sam dobiera czas i miejsce wykonywania pracy.

• Osoby, które są członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych - sytuacja, kiedy wykonywanie pracy na rzecz spółdzielni wynika ze stosunku członkowstwa w niej.

• Osoby wykonujące pracę w oparciu o umowy cywilno - prawne (zlecenia, o dzieło, umowa agencyjna)

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące; Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych;

2) twórcę i artystę;

3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:

a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;

4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

• parlamentarzyści (posłowie, senatorowie, eurodeputowani), jeżeli otrzymują z tego tytułu uposażenie (np. na okres kadencji wziął urlop bezpłatny, zawiesił działalność lub emeryturę)

• osoby pobierające stypendium sportowe,

• osoby skierowane do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania

• duchowni;

• osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy, zwanymi dalej "bezrobotnymi";

• osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;

2. o charakterze fakultatywnym

• małżonek pracownika skierowanego do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą - mąż pracuje na placówce, a więc żona, która nie jest pracownikiem, może na swój wniosek opłacać od ustalonej kwoty dobrowolne UBS;

• osoby, członkowie rodziny, którzy sprawują opiekę nad chorym członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego (przysługuje osobom całkowicie niezdolnym do pracy i samodzielnej egzystencji), które nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu zatrudnienia lub pracy nakładczej;

• obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatele polscy wykonujący pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa - przepis ten budzi poważne wątpliwości, bo o podleganiu UB decyduje miejsce wykonywania pracy ;

• studenci oraz doktoranci, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu do 26 roku życia;

• alumni seminariów duchownych (od momentu świeceń podlega ubezpieczeniom obowiązkowym), nowicjusze, postulanci i junioryści do ukończenia 25 roku życia;

• osoby odbywające na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności - w rozumieniu przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Istota UB dobrowolnych sprowadza się do osób, które zostały objęte ww. katalogiem. Osoby te same podejmują decyzję, czy chcą podlegać UB czy nie. Jeżeli tak to wskazują od jakiej kwoty będą odprowadzać składki.

Kontynuacja UB emerytalno - rentowego - uprawnienie, które zostało stworzone dla osób wcześniej podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu. Wniosek powinien być złożony w ciągu 30 dni od ustania obowiązkowego UB. Jednakże wówczas, gdy okres tego ubezpieczenia przekracza 10 lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, w wypadku gdy stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał - jak ktoś kontynuuje ubezpieczenie przez okres dłuższy niż 10 lat i okaże się że składki, które odprowadził nie wystarczą na wypłatę minimalnego świadczenia to nie ma państwowej gwarancji i państwo nie wypłaci minimalnego świadczenia. Chodzi o to, aby robić wszystko, żeby podlegać obowiązkowym UB, wówczas istnieje państwowa gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, nawet gdy jego minimalna wysokość nie będzie wychodziła z wyliczeń.

Ubezpieczenie chorobowe

1. o charakterze obligatoryjnym - art. 11 ust. 1:

• pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów;

• członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

• osoby odbywające służbę zastępczą

o charakterze fakultatywnym :

• osoby wykonujące pracę nakładczą;

• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracującymi;

• osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;

• duchowni;

Jeżeli osoba jest wyłączona z ubezpieczeń emerytalno - rentowych obligatoryjnie to nie może podlegać ubezpieczeniu chorobowemu.

Jeżeli osoba podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalno - rentowym to może dobrowolnie podlegać ubezpieczeniu chorobowemu - praca chałupnicza, działalność gospodarcza, duchowny, umowy cywilno - prawne.

UB chorobowemu nie podlegają osoby, w stosunku do których choroba nie powoduje utraty lub zmniejszenia świadczeń (np. parlamentarzyści).

Ubezpieczenie wypadkowe -zakres podmiotowy określa art. 12, obowiązkowo ubezpieczeniom tym podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym za wyjątkiem:

1. bezrobotnych pobierających zasiłek dla bezrobotnych

2. osób wykonujących pracę nakładczą

3. żołnierzy niezawodowych pełniących czynną służbę,

4. osoby wykonujące prace na podstawie umowy zlecenia, jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy

5. osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński,

6. osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego,

7. osób kontynuujących ubezpieczenie,

8. osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,

9. osoby z art 7 tj. :

1) małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą;

2) osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 i 2;

3) obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatele polscy wykonujący pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa;

4) studenci oraz uczestnicy studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu;

5) alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci i junioryści do ukończenia 25 roku życia;

6) wnioskodawcy odbywający na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności - w rozumieniu przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Ubezpieczenie wypadkowe obejmuje głównie:

1. pracowników,

2. posłów, senatorów,

3. zleceniobiorców - obowiązkowo, tych, którzy wykonują zlecenie w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy

Nie podlegają ub. wypadkowemu ci, którzy wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy

Siedziba - należy przez to rozumieć konkretny budynek, w którym jednostka organizacyjna prowadzi działalność

Miejsce wykonywania działalności - jeżeli zleceniodawca wykonuje ją na terenie całego kraju, to zleceniobiorca podlega ubezpieczeniu

Ubezpieczenie wypadkowe różni się od innych tym, że ustawa przewiduje wyłącznie obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe. Nie ma żadnej możliwości, aby objąć się na wniosek, dobrowolnie tym ubezpieczeniem. NIE MA UBEZPIECZENIA WYPADKOWEGO O CHARAKTERZE DOBROWOLNYM - egz

Ubezpieczenie emerytalno-rentowe może być obligatoryjne i fakultatywne, ale również tej problematyce poświęcony jest art. 9 ustawy, który reguluje sytuację osób, które są bardzo aktywne zawodowo - mają kilka etatów, zlecenie, prowadzą działalność gospodarczą.

Zbieg tytułów do ubezpieczeń;

Osoby w wieku produkcyjnym

Ustawodawca przyjął, że należy podlegać ubezpieczeniu w sposób obligatoryjny tyko z jednego tytułu

Ustawodawca wskazał pewne tytuły pierwszeństwa, uprzywilejowania, w których zawsze trzeba obligatoryjnie podlegać Ub E-R - są to stosunek pracy, członkowstwo w spółdzielni, stosunek służby (tylko służba celna).

Wyjątki od powyższej zasady:

1. dot. tytułów pierwszeństwa - jest to wyjątek albowiem niezależnie od tego, ile tych stosunków zbiega się to w tym przypadku ubezpieczeniu podlega się obligatoryjnie z każdego np. stosunku pracy.

2. jeżeli z jednego z w/w tytułów obligatoryjnych podstawa ubezpieczenia jest niższa niż minimalne wynagrodzenie (1126 zł ) to podlega się ubezpieczeniu obligatoryjnie z innego tytułu (np. umowa o pracę 500 zł i umowa zlecenie 300 zł).

Przykład:

1. jeżeli pracownik zatrudniony na umowę o prace zarabia 2 tys zł i zatrudnia się na zlecenie w drugiej firmie, to z tytułu umowy o pracę podlega obowiązkowo Ub E-R, a z tytułu umowy zlecenia nie.

2.Jeżeli pracownik zawiera dodatkowo umowę zlecenie (dzieło) z własnym pracodawcą - to z obydwu umów niezależnie od podstawy oskładkowania podlega obowiązkowemu Ub E-R.

Zmiana tytułu ubezpieczenia

 Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów (chałupnicy, zlecenie, prowadzące działalność gospodarczą, duchowni) jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem, że duchowni spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.

Przykład - osoba jest zatrudniona na podstawie 3 umów zleceń z różnymi zleceniodawcami - wówczas z pierwszej podlega obligatoryjnie ubezpieczeniu, a z pozostałych nie, chyba, że chce dobrowolnie. (wyjątek stanowi sytuacja, gdyby z pierwszej umowy nie było co najmniej najniższego wynagrodzenia). Może także zmienić i wybrać sobie, że chce podlegać ubezp.. z trzeciej umowy.

Wyłączenie ze zmiany ubezpieczeń

Art. 9 ust 7 - Duchowni spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.- czyli duchowny, który prowadzi działalność, zawsze podlega z tego tytułu ubezpieczeniu E-R. Jeżeli w odniesieniu do duchownych ustawodawca wyłączył możliwość zmiany tytułu ubezpieczenia, to należy przyjąć, ze dotyczy to ubezpieczeń obowiązkowych. egz

Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia i prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą :

- jeżeli umowa zlecenia była pierwszym tytułem to z jej tytułu będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu, ale wówczas gdy podstawa oskładkowania ze zlecenia jest wyższa do podstawy z działalności gospodarczej,

- jeżeli podstawa oskładkowania z umowy zlecenia jest niższa to wówczas obowiązkowo podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, chociażby to był późniejszy tytuł. Z umowy zlecenia może podlegać dobrowolnie.

Osoba prowadząca (tylko) kilka działalności gospodarczych, jest objęta obowiązkowo ub E-R z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności.

Osoby otrzymujące rentę, emeryturę.

1. Emeryt, rencista, mający ustalone prawo do emerytury lub renty, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym , jeżeli:

- pozostaje w:

• stosunku pracy,

• członkostwa w spółdzielni,

• funkcjonariusz służby celnej

- nie pozostaje w stosunku pracy, a wykonuje umowę zlecenie, to z tytułu tej umowy zlecenia

- jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia została zawarta z własnym pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność mające ustalone prawo emerytury mogą podlegać dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia tej działalności.

Ustawodawca wprowadzając obowiązek ubezpieczeń emerytalno-rentowych dla osób pobierających już świadczenia kierował się tym, aby zmniejszyć konkurencyjność na rynku pracy, aby dać prace młodym. Pracodawca ponosi taki sam koszt zatrudnienia, czy zatrudnia emeryta czy młodego,

Osoby przebywające na urlopach wychowawczych

Urlop wychowawczy jest okresem ubezpieczeniowym i w czasie niego podlega się obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli osoby nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli w czasie tego urlopu osoba np. rozpoczyna działalność gospodarczą, to z tym momentem pojawia się inny tytuł do ubezpieczenia i z jego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom, a z tytułu urlopu wychowawczego już nie.

Zbieg tytułów ubezpieczeń na gruncie przepisów unijnych

- nie ma jednolitych standardów, które regulowałyby kwestię ubezpieczeń społecznych, każdy kraj sam ustala swoje zasady

- wprowadzono regulacje unijne, które mają koordynować system zabezpieczenia społecznego w różnych krajach - jest to rozporządzenie WE 1408 z 1971 roku, zastąpione rozporządzeniem z 2004. Opiera się ono na 4 zasadach;

1. równości - wszyscy obywatele UE powinni być traktowani w sposób równorzędny

2. sumowania - dotyczy osób zarobkujących na własny rachunek - wówczas gdy osoba taka przenosi się do innego kraju to nie traci świadczeń wypracowanych lub nabytych

3. eksportowalności świadczeń - wypłaca się świadczenia w tym miejscu, w którym osoba aktualnie przebywa (Niemiec wyjechał do Francji, to świadczenie wypłaca się mu we Francji)

4. pro rata temporis - ustalanie wysokości świadczeń emerytalno - rentowych odbywa się proporcjonalnie do stopnia wypracowania w danym kraju. Np. Osoba pracowała 20 lat w Polsce, później wyjechała i pracowała jeszcze 10 lat w Niemczech - organ rentowy ustala, jaką miałaby emeryturę gdyby pracowała w Polsce 30 lat i wypłaca z tego 2/3, Niemcy również ustalają, jaką emeryturę dostałby gdyby pracował 30 lat i wypłaca mu proporcjonalnie 1/3 świadczenia.

Osoba pracująca podlega ubezpieczeniu kraju, w którym pracuje lub prowadzi działalność gospodarczą.

Urzędnicy i personel z nimi zrównany podlegają ustawodawstwu Państwa członkowskiego, którego administracja ich zatrudnia;, np. ambasada Francji w Polsce - ambasador podlega ubezpieczeniu francuskiemu, ale personel pomocniczy ambasady - ubezpieczeniu polskiemu.

Osoba, która wykonuje pracę zawodową na statku pływającym pod banderą Państwa członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego Państwa - w przypadku marynarzy, podlegają oni ubezpieczeniu temu kraju, pod którego banderą pływa statek.

Wyjątek od powyższej zasady stanowi zbieg tytułów do ubezpieczenia, w przypadku wykonywania pracy na terytorium kilku państw.

Zasady szczególne stosowane do osób innych niż marynarze, wykonujących pracę najemną

1.a/ osoba, która wykonuje pracę najemną na terytorium Państwa członkowskiego na rachunek przedsiębiorstwa, w którym jest zwykle zatrudniona i przez które została delegowana na terytorium innego Państwa członkowskiego w celu wykonywania tam pracy na rachunek tego przedsiębiorstwa, podlega nadal ustawodawstwu pierwszego Państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany okres wykonywania tej pracy nie przekracza dwunastu miesięcy i że nie została ona delegowana w miejsce innej osoby, której okres delegowania upłynął - firma polska oddelegowuje swoich pracowników do pracy na Litwie - w dalszym ciągu podlegają oni ubezpieczeniu polskiemu. Okres tego oddelegowania nie może wynosić więcej niż 12 miesięcy.

b/ jeżeli praca przedłuża się poza początkowo zakładany okres dwunastu miesięcy z powodu nie dających się przewidzieć okoliczności, ustawodawstwo pierwszego Państwa członkowskiego stosuje się nadal, aż do zakończenia pracy, pod warunkiem że wyrażą na to zgodę właściwe władze Państwa członkowskiego, na terytorium którego zainteresowany jest delegowany, lub organ przez te władze wyznaczony; o zgodę należy wystąpić przed upływem początkowego okresu dwunastu miesięcy. Jednakże, zgody tej nie można udzielić na okres dłuższy niż dwanaście miesięcy.- Pracodawca występuje do ZUS na druku E-101 - potwierdzenie dotychczasowego ustawodawstwa. Można ubiegać się o przedłużenie tego 12 miesięcznego okresu czasowego oddelegowania o kolejne 12 miesięcy.

ZUS litewski wystawia druk E-102, w którym stwierdza podtrzymanie dotychczasowego ustawodawstwa (polskiego).

2. Osoba, która zwykle wykonuje pracę najemną na terytorium dwóch lub więcej Państw członkowskich, podlega ustawodawstwu określonemu jak następuje:

a/ osoba, która wchodzi w skład personelu transportu drogowego lub personelu żeglującego przedsiębiorstwa dokonującego, na własny lub na cudzy rachunek, międzynarodowych przewozów osób lub towarów koleją, drogą lądową, powietrzną lub rzeczną, mającego swoją siedzibę na terytorium Państwa członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego ostatniego Państwa. - tj. osoba zatrudniona w międzynarodowym transporcie osób i towarów drogą rzeczną, lądową, powietrzną, kolejową - w tym przypadku podlega ustawodawstwu państwa, w którym ma siedzibę firma zatrudniająca pracownika.

Jednakże:

a/ osoba zatrudniona w oddziale lub w stałym przedstawicielstwie, które to przedsiębiorstwo posiada na terytorium Państwa członkowskiego, innego niż to, na którym ma swoją siedzibę, podlega ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium którego znajduje się oddział lub stałe przedstawicielstwo - tj. jeżeli firma ma filię np. w Czechach i pracownik jest zatrudniony w tej filii - podlega on ustawodawstwu tego państwa, w którym siedzibę ma filia czyli czeskiemu.

b/ osoba zatrudniona w przeważającej mierze na terytorium Państwa członkowskiego, gdzie mieszka, podlega ustawodawstwu tego Państwa, nawet jeżeli zatrudniające ją przedsiębiorstwo nie posiada siedziby ani oddziału, ani stałego przedstawicielstwa na tym terytorium - tj. pracownik jest zatrudniony przez przedsiębiorcę transportowego, całość działalności koncentruje się w jednym państwie i dodatkowo mieszka w tym państwie to podlega ustawodawstwu tego państwa w którym mieszka- firma niemiecka zatrudnia Polaka, raz na tydzień jest on w Niemczech po towar, który później przez cały tydzień rozwozi po Polsce i w Polsce mieszka to wówczas podlega prawu polskiemu.

3/ inni pracownicy, podlegają:

a/ ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium którego mieszka, jeżeli wykonuje część swojej pracy na tym terytorium- jeżeli pracownik jest zatrudniony w kilku państwach członkowskich na rzecz tego samego pracodawcy i w jednym z tych państw mieszka to podlega ustawodawstwu tego państwa, w którym mieszka - Duńczyk zatrudniony w firmie duńskiej, musi czasem jechać do Niemiec, ale głównie wykonuje swoja pracę w Danii i tam też mieszka podlega prawu duńskiemu.

lub jeżeli jest związana z kilkoma przedsiębiorstwami, lub z kilkoma pracodawcami mającymi siedzibę, lub miejsce zamieszkania na terytorium różnych Państw członkowskich - Francuz zatrudniony w firmie belgijskiej i holenderskiej, mieszka w Belgii - podlega prawu belgijskiemu.

Osoba mieszka w Polsce i tu jest zatrudniona. Jednocześnie pracuje w Estonii. W takim przypadku podlega ona systemowi ubezpieczeń społecznych państwa, w którym ma miejsce zamieszkania, czyli w Polsce.

b/ ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium którego przedsiębiorstwo lub pracodawca, który ją zatrudnia, ma siedzibę lub miejsce zamieszkania, jeżeli nie mieszka na terytorium jednego z Państw członkowskich, gdzie wykonuje swoją pracę.- pracownik jest zatrudniony na rzecz jednego przedsiębiorcy, wykonuje swoją pracę w różnych państwach członkowskich i w żadnym z tych państw nie mieszka to pod uwagę bierzemy siedzibę przedsiębiorstwa. Francuz mieszka we Francji, zatrudniony w firmie, która ma siedzibę w Holandii, a wykonuje pracę w Belgii- podlega ubezpieczeniu holenderskiemu.

Obywatel polski mieszka w Warszawie, a zatrudniony jest w przedsiębiorstwie mającym siedzibę w Hamburgu i prowadzącym w całej Europie sieć restauracji. Miejscem wykonywania pracy tego pracownika jest filia w Luksemburgu oraz sklep w Paryżu. W takim przypadku pracownik ten będzie podlegał przepisom o ubezpieczeniu społecznym państwa, w którym ma siedzibę pracodawca (w tym przypadku przepisom niemieckim).

Zasady szczególne stosowane do osób pracujących na własny rachunek

1) osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlega ubezpieczeniom w państwie, w którym wykonuje tę działalność.

Przykład
Obywatel Belgii założył w Polsce jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Podlega zatem polskim przepisom w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tymi przepisami (tj. ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych) wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością objęci są ubezpieczeniami społecznymi jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

1. a/ osoba, która zwykle pracuje na własny rachunek na terytorium Państwa członkowskiego, a wykonuje pracę na terytorium innego Państwa członkowskiego, podlega nadal ustawodawstwu pierwszego Państwa, pod warunkiem że przewidywany okres wykonywania tej pracy nie przekracza dwunastu miesięcy;

b/ jeżeli praca przedłuża się poza początkowo zakładany okres dwunastu miesięcy z powodu nie dających się przewidzieć okoliczności, ustawodawstwo pierwszego Państwa stosuje się nadal, aż do zakończenia tej pracy, pod warunkiem, że wyrażą na to zgodę właściwe władze Państwa członkowskiego, na terytorium którego zainteresowany udał się w celu wykonywania pracy, lub organ przez te władze wyznaczony; o zgodę tę należy wystąpić przed upływem początkowego okresu dwunastu miesięcy. Jednakże, zgody tej nie można udzielić na okres dłuższy niż dwanaście miesięcy.

Obywatel polski prowadzący na terenie Polski pozarolniczą działalność gospodarczą, w ramach prowadzenia tej działalności wykonuje pewne czynności związane z tą działalnością na terytorium Wielkiej Brytanii przez okres 12 miesięcy. W okresie wykonywania pracy na terenie tego kraju, tj. w okresie wymienionych 12 miesięcy, osoba ta może pozostać w polskim systemie ubezpieczeń społecznych.

Przykład
Praca w Wielkiej Brytanii osoby prowadzącej działalność musi być przedłużona ponad 12 miesięcy, o kolejne 6 miesięcy. Osoba ta wypełnia część A formularza E 102, a następnie wysyła go do właściwej brytyjskiej instytucji (podanej w pouczeniu do formularza). Jeśli instytucja ta udzieli zgody, to osoba nadal podlega ubezpieczeniom w Polsce a nie w Wielkiej Brytanii

2. Osoba, która zwykle pracuje na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej Państw członkowskich, podlega ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium, którego mieszka, jeżeli wykonuje część swojej pracy na terytorium tego Państwa członkowskiego. - jeżeli prowadzi działalność w kilku krajach i w jednym z nich mieszka to podlega ustawodawstwu tego kraju w którym mieszka.

Przykład 1

Obywatel polski prowadzi działalność gospodarczą w Polsce, poza tym zarejestrował podobną działalność na Węgrzech. Mieszka w Polsce. Podlega, zatem polskim przepisom w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli nie wykonuje pracy na terytorium Państwa członkowskiego, gdzie mieszka, podlega ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium, którego wykonuje pracę podstawową. - jeżeli prowadzi działalność na terytorium kilku państw i w żadnym z nich nie mieszka - pod uwagę bierzemy to, na terytorium którego z państw prowadzi większą działalność.

Przykład 2

Obywatel Austrii na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej prowadzi działalność w Polsce. Poza tym jest także przedsiębiorcą na terenie Czech i Słowacji. Mieszka natomiast w Niemczech. W takiej sytuacji objęty jest przepisami w zakresie ubezpieczeń w tym państwie, w którym prowadzi swoją podstawową działalność, a więc tam gdzie np. wykonuje największą liczbę usług.

Kolejne dziwne sytuacje

Niemiec zatrudnia się w firmie niemieckiej (umowa o dzieło) i w polskiej (umowa o dzieło), mieszka w Polsce - podlega ustawodawstwu polskiemu, ale z tej umowy jest wyłączony z ubezpieczeń społecznych. Aby zapobiec sytuacji, że wcale nie będzie podlegał ubezpieczeniu wracamy do prawa wyeliminowanego, czyli niemieckiego.

Niemiec zatrudnia się w firmie niemieckiej (umowa o dzieło), czeskiej (umowa o dzieło) i w polskiej (umowa o dzieło), mieszka w Polsce - z umowy w Polsce jest wyłączony z ubezpieczeń społecznych, organy rentowe Czech i Niemiec zawierają umowę, w której ustalają, jakiemu ustawodawstwu będzie on podlegał.

Powstanie i ustanie tytułów ubezpieczeniowych - art. 13

o charakterze obowiązkowym:

- generalnie z chwilą pojawienia się tytułu z racji, którego podlega się ubezpieczeniu społecznemu (nawiązanie stosunku pracy, umowy zlecenia, członkowstwa w spółdzielni i od tej chwili) niezależnie od tego czy płatnik zgłosił go do ubezpieczenia czy nie. Przez cały czas trwania stosunku pracy podlega się ubezpieczeniu, kiedy następuje ustanie stosunku pracy - ustaje ubezpieczenie, również niezależnie od tego czy płatnik dokonał wyrejestrowania czy nie.

Tak jak wyżej jest, co do zasady!!! Ponieważ przy osobach prowadzących działalność gospodarczą pojawia się instytucja zawieszenia prowadzenia działalności. Od tego roku weszły takie zmiany, ze można zawiesić prowadzenie działalności i jednocześnie zawiesić ubezpieczenie i w tym czasie wyłączyć się z obligatoryjnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Wcześniej było inaczej - zawieszenie nie występowało w ubezpieczeniach i sprawy kończyły się w sądzie z różnym skutkiem- najczęściej trzeba było płacić za ten okres.

o charakterze dobrowolnym:

- moment rozpoczęcia takiego ubezpieczenia jest dobrowolny, uzależniony jest od wniosku, w którym osoba określa, od jakiego dnia chce podlegać temu ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem, że nie może to być moment wcześniejszy niż data złożenia wniosku. Osoba taka sama też decyduje ile ono ma trwać, może złożyć wniosek o rezygnację i wyłączenie spod ubezpieczenia społecznego - nie wcześniej jednak niż data złożenia wniosku.

Ustanie dobrowolnego ubezpieczenia społecznego, w sytuacji, gdy: \

- nastąpiła zwłoka w opłacaniu składek (do 5 - jednostki budżetowe, do 10 - osoby fizyczne, które opłacają składki za siebie, do 15- pozostali) - ubezpieczenie dobrowolne ustaje od pierwszego dnia miesiąca, w którym nastąpiło niezapłacenie składki w terminie, np. za październik trzeba zapłacić do 15 listopada, zapłacił 20 listopada, więc ubezpieczenie ustało od 1 października. Czyli ubezpieczenie ustało, płatnik o tym nie wiedział i dalej opłacał składki, a więc były one uznawane za nienależne i zwracane. Ubezpieczenie dobrowolne wygasało i od tej chwili osoba mu nie podlegała. Jednak sąd wskazał, że nawet jeden dzień spóźnienia w opłacie powoduje wygaśnięcie, a jeśli chce się podlegać znów temu ubezpieczeniu to należy złożyć ponowny wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem (chorobowym). Obecnie ZUS patrzy łagodniej na taką sytuację, jeżeli składka, co prawda została opłacona później ale w należnej wysokości to przyjmuje się że ubezpieczenie nie ustało.

Ustanie dobrowolnego ubezpieczenia społecznego, w sytuacji, gdy - ciąg dalszy:

- ustanie tytułu, w związku z którym funkcjonowało dobrowolne ubezp.. chor. (zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej - bezp.. wygaśnie z tym dniem jeśli nawet nie złoży się wniosku o wyrejestrowanie.

W sytuacji zawieszenia działalności nie było instytucji zawieszenia ubezp.. i był obowiązek płacenia składek. Od tego roku mamy już instytucję zawieszania ub. społ.

Ubezpieczonym jest osoba, która podlega przynajmniej jednemu ubezpieczeniu.

Płatnik - nie ma legalnej definicji (pracodawca, zleceniodawca, spółdzielnia, kancelaria Sejmu, Senatu, ZUS dla osób pobierających zasiłki macierzyńskie), podmiot na rzecz którego jest wykonywana określona praca lub który wypłaca innego rodzaju świadczenia na rzecz ubezpieczonego.

Składki i podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne:

Składka na ubezp.. społeczne - świadczenie pieniężne o charakterze:

- odpłatnym - jeżeli ktoś chce uzyskać rentę, emeryturę to musi to świadczenie sobie wypracować opłacając należne składki,

- przymusowym - zarówno ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne, jeżeli ktoś decyduje się na to aby podlegać ubezp. to w ślad za tym musi opłacać składki w należnej wysokości,

- celowym - jakie świadczenia w ramach danej składki będą realizowane? W ramach składki rentowo - emerytalnej - renta, renta rodzinna, emerytura, składka chorobowa- zasiłki chorobowe, macierzyńskie, rehabilitacyjne, składka wypadkowa - wypadki w pracy,

- bezzwrotnym - jeżeli osoba nie wykorzysta świadczeń nie może wystąpić z wnioskiem aby jej zwrócono wpłacone skalski lub zaliczono je na poczet przyszłych składek.

Zasada ta jednak ulega modyfikacji - OFE - które pobierają składki emerytalne - można wskazać osobę, kto wykorzysta składki w razie śmierci ubezpieczonego (obligatoryjnie część małżonek, resztę można wskazać beneficjenta). W przypadku ZUS-u tego nie ma.

Składki są ustalane stopą procentową w zasadzie równą dla wszystkich z wyjątkiem składki wypadkowej, której wysokość zależy od ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej.

Emerytalna - 19,52% (najbardziej obciążająca) - po 9,76% płatnik i ubezpieczony

Rentowa - 6% (4,50% płatnik, 1,5% ubezpieczony)

Chorobowa - 2,45% - ubezpieczony

Wypadkowa - 0,67% - 3,33%

Składka emerytalna - obowiązek jej opłacania dzieli się po połowie na pracodawcę i pracownika. Wyjątek - ubezpieczenie dobrowolne lub osób prowadzących działalność gospodarczą - osoby te opłacają całość sami.

19,52% - płatnik przekazuje do ZUS

- ZUS przekazuje 7,3%: do OFE (dla ur. po 1.01.1969 obowiązek, dla osób ur. w latach
1949-1969 jeżeli przystąpiły do OFE, 11,87% - pozostaje w ZUS, 0,35% - do Funduszu Rezerw Demograficznych (od 4 lat wysokość tej składki zmienia się o 0,05%, najpierw było 0,0%. Obecny rok to ostatni rok w którym składka ta jest przekazywana do FRD). Od 2009 planowano nie odprowadzanie już tej składki i o tę kwotę obniżyć składkę emerytalną. Jak będzie zobaczymy….

FRD jest po to aby zabezpieczyć fundusze na wypłatę świadczeń, kiedy sytuacja zmieni się ze względu na wzrost demograficzny. Gromadzone są w nim oprócz powyższej składki także obecne nadwyżki ze świadczeń emerytalnych, odsetki z tytułu lokat bankowych, darowizny. Będzie mógł być uruchomiony w 2009 roku.

Termin przekazywania składki do OFE:

- w I ustawie był 1 dzień, (w 4 pierwszych przypadkach po odprowadzeniu składki po terminie OFE mogło domagać się odsetek)

- w 1999 - 2 dni

- po zm. Ustawy - 5 dni

- potem 14 dni

- obecnie - nie ma terminu

Składka rentowa - 6% z czego 4,5% płatnik i 1,5% ubezpieczony. Taki podział obowiązuje od 2 lat, wcześniej wynosiła ona 13% i była płacona po połowie czyli po 6% przez płatnika i ubezpieczonego.

Składka na ubezp.. chorobowe - 2,45% - płacona przez ubezpieczonego

Składka na ubezp. wypadkowe - od 01.04.2009 - 0,67% - 3,33% - każdy płatnik ma obowiązek ustalić sam w jakiej wysokości będzie ją opłacał. Składka ta nigdy nie była taka jak wskazana w ustawie.

Ciekawostka !!! Począwszy od roku składkowego rozpoczynającego się od 1.04.2006 r., stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatników składek, którzy byli zobowiązani i przekazali informację ZUS IWA za trzy kolejne ostatnie lata kalendarzowe jest ustalona przez Zakład. O jej wysokości Zakład zobowiązany jest powiadomić płatników w terminie do 20 kwietnia danego roku.

Na egzamin wymagana jest znajomość składki obowiązującej w danym roku, a nie wysokość wskazana w ustawie!!!!!

Duchowny opłaca 20% składki sam, a 80% - fundusz kościelny. Misjonarz, zakonnik - 100% składki finansuje FK.

Podstawa wymiaru składek: jest różna dla różnych kategorii ubezpieczonych

1) pracownik, członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, funkcjonariusz służby celnej - przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym (wszystkie świadczenia, jakie otrzymuje pracownik).

Wyłączenia z podstawy kwot nieoskładkowanych:

- wynagrodzenie z tytułu choroby, odosobnienia w związku z chorobą, zasiłku chorobowego czy rehabilitacyjnego,

- składki podstawowe opłacane przez pracodawcę w związku z funkcjonowaniem pracowniczego programu emerytalnego,

- dalsze wyłączenia - Rozporządzenie MPiPSz 18.12.1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe:

- nagrody jubileuszowe wypłacane nie częściej niż co 5 lat - świadczenia pieniężne które otrzymuje się za wieloletnią pracę,

- odprawy emerytalne lub rentowe,

- rekompensaty, odprawy, odszkodowania za wadliwe rozwiązanie umowy, z tytułu przyczyn niezależnych od pracownika,

- odszkodowania z tytułu zawarcia umowy zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia,

- ekwiwalent z tytułu korzystania z własnej odzieży, za pranie odzieży,

- wynagrodzenie za projekt wynalazczy

2) zleceniobiorcy, umowa agencyjna, o świadczenie usług - dla nich podstawą jest wysokość wynagrodzenia ustalona w umowie cywilnej. Gdyby nie ustalono wynagrodzenia to zleceniobiorca deklaruje kwotę od której chce opłacać składki, ale nie może ona być niższa od minimalnego wynagrodzenia. Taka sama zasada obowiązuje osoby kontynuujące dobrowolne ubezpieczenie.

3) osoby pobierające zasiłki, uposażenie (parlamentarzyści) - wysokość uposażenia lub zasiłku macierzyńskiego dla bezrobotnych.

4) osoby prowadzące działalność pozarolniczą, twórcy, artyści, - deklarują kwotę, ale nie może to być mniej niż 60% przeciętnego wynagrodzenia. Wyjątek - W korzystnej sytuacji znajdują się osoby, które prowadzą pierwszy raz działalność, lub ci, którzy wracają po przerwie trwającej, co najmniej 60 miesięcy. Osoby te przez okres 24 miesięcy mogą opłacać składki od kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia. DOTYCZY TO tylko osób prowadzących działalność, nie dotyczy twórców, artystów.

Z tych preferencyjnych składek nie mogą skorzystać:

- osoby, które rozpoczęły działalność po przerwie krótszej niż 60 miesięcy.

- osoby, kóre w roku bieżącym i poprzednim prowadząc dział. gosp. wykonują czynności na rzecz byłego pracodawcy a czynności te mieszczą się w zakresie obowiązków pracowniczych (np. sprzątaczka UwB zakłada firmę, dalej sprząta UwB - nie może korzystać z ulg).

Po 2 latach automatycznie przechodzi się na składkę podstawową.

Roczna podstawa wymiaru składki na ubezp. emer.- rent - maksymalna kwota nie może przekraczać 30 x przeciętne miesięczne wynagrodzenie (w 2008 ponad 85 290 zł. ). Jeżeli ubezpieczony uzyska taką kwotę to z chwilą jej przekroczenia nie są pobierane składki na ubezp. emeryt. - rent. Jeżeli jednak się pomyli, źle obliczy tę kwotę to musi zapłacić brakujące składki plus dodatkową opłatę w wysokości do 100% nieopłaconych składek.

Niezależnie od powyższej kwoty składki chorobowe i wypadkowe płaci się przez cały rok. Wyjątek - ubezpieczenie chorobowe dobrowolne - podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ( na dzień dzisiejszy kwoty 7378,40 zł - co trzy miesiące się zmienia).

Ubezpieczenie wypadkowe - nie ma żadnych ograniczeń.

Zakres podmiotowy ustawy:

1) warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych;

2) zasady ustalania wysokości świadczeń;

3) zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty świadczeń.

Świadczenia określone w ustawie obejmują:

1) emeryturę;

2) rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową;

3) rentę rodzinną;

4) dodatek pielęgnacyjny;

5) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej;

6) zasiłek pogrzebowy.

Zakres podmiotowy - krąg osób:

- te wszystkie osoby, które są objęte ubezpieczeniem emerytalno - rentowym,

- funkcjonariusze służb mundurowych (gdyby nie mogli uzyskać uprawnień w oparciu o ustawę szczególną mundurową wówczas mogą ubiegać się o świadczenie w oparciu o ustawę powszechną). Ustawa ma charakter powszechny, obejmuje wszystkie osoby uzyskujące dochody bez względu na to, w jakim wieku się znajdują.

Kategoria wieku ma znaczenie przy ustalaniu emerytur. Są 2 grupy ubezpieczonych:

- Osoby urodzone do1.01.1949 r. - one są w systemie zdefiniowanego świadczenia, emerytura jest obliczana w oparciu o wzór matematyczny, stary z 1982 r.

- osoby urodzone 1.01.1949 - 31.12.1968 r. - one są w systemie zdefiniowanej składki - wiadomo, jakie płacą składki, ale nie wiadomo, jakie świadczenia otrzymają. Im stworzono szansę przechodzenia wg starych zasad.

Uregulowania dotyczące zdefiniowanego świadczenia - Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Art. 27.

Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący, co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Wiek 60/65 został ustalony, bo istnieje potrzeba zaspokojenia świadczeń o charakterze alimentacyjnym, nie może prowadzić działalności zarobkowej i należy zapewnić jej świadczenie. Na ustalenie wieku wpływa też:

- struktura demograficzna państwa

- zamożność państwa

Okresami składkowymi są następujące okresy - art. 6:

1) okres podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu;

2) zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych:

3) czynnej służby wojskowej;

4) działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością, a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego;

5) pobierania zasiłku macierzyńskiego;

6) osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1956 r. za działalność polityczną;

2) pracy przymusowej:

a) wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny św. (liczona razy 2)

b) wykonywanej na obszarze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 31 grudnia 1956 r., (liczona razy 2)

c) wykonywanej na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia 1945 r.,

d) wykonywanej w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranu oraz batalionach budowlanych podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim;

7) sprawowania mandatu posła lub senatora w Państwie Polskim;

8) pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego:

Okresami nieskładkowymi są następujące okresy- art. 7:

1) pobierania:

a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy,

b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego,

c) świadczenia rehabilitacyjnego,

2) pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu;

3) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zostało wypłacone odszkodowanie;

4) niewykonywania pracy w okresie przed dniem 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych, nie więcej jednak niż 5 lat;

5) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem:

a) w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko;

9) nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów;

9a) studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu;

Okresy te są zaliczane w stażu emerytalnym w wymiarze nie więcej niż 1/3 udokumentowanych okresów składkowych.

Okres składkowy uzupełniający:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

ZUS zalicza te okresy w części uzupełniającej brakującej do minimalnego stażu.

O emeryturę trzeba wystąpić z wnioskiem, nie jest przyznawana z urzędu. Wyjątek - Emeryturę przyznaje się z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Art. 28. - emerytura w niepełnej wysokości

Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Art. 29. - emerytura wcześniejsza

1. Ubezpieczeni którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego (60/65) mogą przejść na emeryturę:

1) kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,

2) mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

2. Emerytura wcześniejsza przysługuje ubezpieczonym, którzy:

1) ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, byli pracownikami oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Odrębne przepisy określają zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę dla osób, określonych w art. 27, które są:

1) inwalidami wojennymi i wojskowymi oraz kombatantami;

2) pracownikami urzędów państwowych;

3) pracownikami samorządowymi;

4) żołnierzami zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianymi w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu;

5) nauczycielami akademickimi.

Emerytura w niższym wieku - art. 32

Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (nauczyciele, dziennikarze), przysługuje emerytura w wieku niższym niż 60/65 lat.

Rozporządzenie RM z 7.02.1983 w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm. Zawiera 2 wykazy - wykaz A - praca w szczególnych warunkach - 15 lat, wykaz B - wymaga się aby staż wynosił 20/25 pracy w szczególnych warunkach , od 10 do 20 lat - wiek bardzo zróżnicowany.

Emerytura kolejowa - art. 40

Kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 55 lat, mężczyzn 60 lat;

2) ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei.

Niektóre okresy są traktowane szczególnie - Każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei.

Emerytura górnicza - Art. 39.

Ubezpieczonemu spełniającemu warunek K-60/20 ; M-65/25 i niespełniającemu warunków wymaganych do uzyskania górniczej emerytury na podstawie art. 50a, który ma co najmniej 5 lat:

1) pracy górniczej, wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albo

2) pracy górniczej, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki, wiek emerytalny, obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.

Art. 50a.

1. Górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: 1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej .

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego

2. Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, wynosi 50 lat.

Art. 50b.

Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. - świadczenie w systemie zdefiniowanej składki

Prawo do emerytury uzależnione jest od spełnienia tylko jednej przesłanki - wieku

1. Osoby urodzone między 1949-1968 powinny nabywać świadczenie wg nowych zasad, ale ustawodawca stworzył im szansę przejścia wg starych zasad. Mogą ubiegać się o emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku ale muszą spełnić 2 grupy przesłanek:

1. te które warunkują nabycie emerytury na starych zasadach (wiek i staż)

2. nie powinny zawrzeć umowy z OFE

Są to osoby zatrudnione w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, i górnicy

(o emeryturze górniczej było wcześniej)

Ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego

Osoby urodzone przed 1.01.1949 - system zdefiniowanego świadczenia

Emeryturę oblicza się wg wzoru matematycznego

1. kwota bazowa - 24% tej kwoty

2. okresy składkowe (art. 6) -każdy rok takiego okresu należy pomnożyć przez 1,3% i nieskładkowe (art. 7) - każdy rok mnoży się przez 0,7%.

3. podstawa wymiaru emerytury

Kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym.

Podstawa wymiaru emerytury i renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Do podstawy ustawodawca każe również doliczyć wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek pielęgnacyjny.

Wskaźnik podstawy emerytury nie może być wyższy niż 250 %.

Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Osoby urodzone po 31.12.1948 - system zdefiniowanej składki- istotną rolę odgrywają następujące czynniki:

1) kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury,

2) oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego - kapitał ustala się dla osób, które przed 1.01.1999 roku podlegały ubezpieczeniom społecznym. Jest to wartość hipotetycznej emerytury, jaką ta osoba by uzyskała na dzień 1.01.1999 r.

Te 2 wartości dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia osób wyrażone w miesiącach, dla kobiet i mężczyzna ta długość jest równa.

Okresy składkowe i nieskładkowe będą jednak badane przy ustalaniu emerytury. Jeżeli ubezpieczonemu wyjdzie kwota mniejsza niż minimalna emerytura, to kobiecie, która osiągnęła staż co najmniej 20 lat, a mężczyźnie 25 lat należy się wyrównanie do minimalnej emerytury. Jeżeli taki staż nie zostanie stwierdzony to wyrównania nie będzie.

Osobom przechodzącym na emeryturę w latach 2009-2013 - emerytura będzie obliczana systemem mieszanym:

2009 - 80% emerytury wg starych zasad, 20% wg nowych

z każdym rokiem te proporcje będą się zmieniały i w

2013 - 80% emerytury wg nowych zasad, 20% wg starych

od 2014 - całkowicie nowy system naliczania emerytur.

Świadczenia rentowe: 1. renta z tytułu niezdolności do pracy. 2. renta rodzinna

Przesłanki - warunki do nabycia

1. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił

łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (staż rentowy);

3) niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia rentowego lub których innym okresie, który został wskazany których ustawie lub po ich ustaniu ale nie później niż których ciągu 18 m-cy od ustania tych okresów.

Od tej generalnej zasady są wyjątki: dot. osób, których staż rentowy jest długi wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy - oni mogą uzyskać rentę niezależnie od tego kiedy niezdolność powstała. Dot. Osób, które stały się niezdolne do pracy, a niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy (nie wymaga się stażu wymienionego wyżej). Do 2002 r. pracownicy, którzy w trakcie drogi do lub z pracy ulegli wypadkowi byli tak traktowani jakby był to wypadek w pracy. Od 2002 r. wszyscy którzy ulegli wypadkowi w drodze do lub z pracy mogą liczyć na świadczenia normalne, wypadkowych nie mają.

Niezdolność do pracy - Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Ustawodawca wyróżnia 3 rodzaje niezdolności:

1. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

2. Całkowicie niezdolną do jakiejkolwiek pracy i samodzielnej egzystencji

3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Niezdolność trwała i okresowa

1.Trwała - osoba jest niezdolna do wykonywania pracy i nie rokuje odzyskania tej zdolności po leczeniu, rehabilitacji

2.Okresowa - po zabiegach medycznych istnieje nadzieja, ze ta osoba odzyska zdolność do pracy zarobkowej, z reguły przyznaję się ją na czas określony nie dłuższy niż 5 lat.

Orzekaniem o niezdolności do pracy zajmuje się:

- lekarz orzecznik ZUS - I instancja

- od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw

do komisji lekarskiej w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia - II instancja (także ZUS ma możliwość odwołania się do komisji zarzucając nieprawidłowość orzeczenia lekarza orzecznika ZUS). Decyzja komisji jest ostateczna - od niej może być tylko odwołanie do sądu. Aby jednak wystąpić do sądu należy przejść tryb odwoławczy czyli najpierw odwołanie do komisji.

Niezdolność do pracy musi powstać w odpowiednim okresie. Okresy składkowe i nieskłądkowe są tymi samymi, które ustala się przy emeryturze. Im osoba starsza to wymaga się od niej więcej stażu.

Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres, ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

2. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;

2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;

3) zwykłego spożywania posiłków;

4) odbywania nauki lub studiów.

Wysokość świadczenia - - sposób ustalania jest podobny do ustalania emerytury w starym systemie.

Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:

1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz

2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;

3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;

4) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat.

Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.

Jeżeli orzecznik uzna, ze osoba powinna się przekwalifikować to przyznaje się jej rentę szkoleniową - zasada na 6 miesięcy. Starosta może wystąpić o jej przedłużenie na czas niezbędny do ukończenia szkolenia ale nie dłuższy niż 30 miesięcy. Może on też wystąpić o skrócenie okresu pobierania renty szkoleniowej, gdy:

- osoba nie poddała się szkoleniu, - nie ma możliwości przekwalifikowania (brak kursu, szkolenia)

Pobieranie tej renty ma jeszcze jedną wadę - pobiera się ją po to by mieć środki do życia i skupić się tylko na zdobywaniu kwalifikacji - nie można w tym czasie dorabiać. Bez względu na uzyskany przychód osoba dorabiająca traci prawo do renty szkoleniowej.

PRZY ustalaniu podstawy wymiaru renty szkoleniowej bierze się pod uwagę przychód z 10 lub 20 lat.

Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty, ale nie może być niższa niż renta osoby częściowo niezdolnej do pracy.

Renty rodzinne - Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodzin:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej;

3) małżonek (wdowa i wdowiec);

4) rodzice (matka, ojciec, macocha, ojczym).

Warunki, które muszą być spełnione:

1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do

renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

2. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

II grupa osób uprawnionych do renty rodzinnej:

1. Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki wyżej wymienione , a ponadto:

1) zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz

2) nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo

b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

2. Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli: - art. 70 ustawy

1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

2. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w pkt 2.

3. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

4. Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:

1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;

2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu

uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do wdowca.

3. Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1) ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania;

2) spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5.

Renta rodzinna wynosi: 1) dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu; 2) dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu; 3) dla trzech lub więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Dodatki do emerytur i rent - Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Od 1 marca 2009 r. dodatek pielęgnacyjny przysługuje w wysokości 173,10 zł miesięcznie.

Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu. Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych. 2. Dodatek, ten wynosi 325,36 zł miesięcznie. Kwotę dodatku podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

1) ubezpieczonego;

2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę;

3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;

4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu

Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego,

jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 200% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione.

Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje.

Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie

1.Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie.

2. Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku kalendarzowego informację o przyznanych w roku poprzedzającym emeryturach i rentach na podstawie ust. 1.

1. Ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

1a. Przepisy art. 24a i 27a stosuje się odpowiednio do rent z tytułu niezdolności do pracy przyznanych w trybie określonym w ust. 1. 2. Przepis art. 82 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

WW Świadczenia finansowane są z budżetu państwa.

Emerytury pomostowe - ustawa z 19.12.2008 o emeryturach pomostowych DZU nr 237, poz. 1656

Ustawa określa:

warunki nabywania i utraty prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych dalej „emeryturami pomostowymi”

Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwale uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach Środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich prace na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Ustawodawca uzależnił emerytury pomostowe od:1. przesłanek powszechnych. 2. przesłanek dodatkowych

Ad. 1.

1. Prawo do emerytury pomostowej, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma wymagany staż emerytalny ( k-20 lat. M - 25)

3) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

4) 5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. i po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Ad. 2

1. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

Niekiedy wiek ten obniża się dla kobiet - 50 lat, dla mężczyzn - 55 + staż w szczególnych warunkach 15 lat + orzeczenie o niepełnosprawności( pilot. Załoga samolotu, maszyniści pojazdów trakcyjnych)

2. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;

ma okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący co najmniej 10 lat (nurek, azbest)

Ustawodawca każe wliczać tylko okresy faktycznie wykonywanej pracy.

Wysokość emerytury

Emerytura pomostowa stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, (składki w ZUS) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku

60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej tablic średniego trwania życia

Jeżeli pracownik jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem

korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie.

Kwota emerytury pomostowej nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych

do nabycia tego prawa.

Utrata prawa do emerytury pomostowej - z dniem:

1) poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury powszechnej;

2) osiągnięcia przez uprawnionego wieku:

a) 60 lat — w przypadku kobiet,

b) 65 lat — w przypadku mężczyzn

— nawet jeżeli uprawniony nie ma prawa do emerytury

3) Śmierci uprawnionego.

Osoba pobierająca emeryturę pomostową może dorabiać ( w zależności od dochodu emerytura ta będzie ograniczona lub zawieszona). Jeżeli łączna kwota przychodu uprawnionego przewyższy w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, zwrotu tej kwoty nie dokonuje się, jeżeli uprawniony dokona wpłaty na Fundusz Emerytur Pomostowych kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Emerytury pomostowe finansowane są z Funduszu Emerytur Pomostowych, dlatego wprowadzono nowe składki w wysokości 1,5% podstawy wymiaru składek (tylko dla tych pracodawców, którzy zatrudniają w szczególnym charakterze lub szczególnych warunkach). Pracodawca musi prowadzić wykaz pracowników pracujących w szczególnych warunkach a ZUS ma prowadzić centralny rejestr.

Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. (tylko dla tych osób, które wykonywały taką pracę przed wejściem w życie nowej ustawy, i która to ustawa nie kwalifikuje obecnie tych prac jako szczególne). Ta rekompensata to jednorazowe odszkodowanie.

Art. 22 ustawy - jak jest ona obliczana - dla ciekawskich….

Rodzaje emerytur kapitałowych:

1) okresowa emerytura kapitałowa - przysługuje członkowi OFE do ukończenia 65 roku życia od ukończenia 60 lat (tylko te osoby dostaną, których wysokość składek w OFE będzie odpowiadała 20-krotnosći dodatku pielęgnacyjnego). Prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygasa:

1) w przypadku Śmierci członka OFE;

2) z dniem poprzedzającym dzień, w którym członek OFE ukończył 65. rok życia;

3) w przypadku wyczerpania środków zgromadzonych na rachunku w OFE

2) dożywotnia emerytura kapitałowa przysługuje członkowi OFE dożywotnio po ukończeniu 65 roku życia. I tylko temu, dla którego kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej jest równa lub wyższa niż 50 % kwoty dodatku pielęgnacyjnego.

Kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia składki przez średnie dalsze trwanie życia.

Zasady i tryb przyznawania emerytur kapitałowych

Prawo do emerytury kapitałowej i jej wysokość ustala ZUS w drodze decyzji, na podstawie wniosku o ustalenie prawa do emerytury złożonego przez członka OFE.

ZUS zawiadamia OFE o złożeniu przez członka OFE wniosku o ustalenie prawa do okresowej emerytury kapitałowej lub o miesiącu, od którego zostanie przyznana okresowa emerytura kapitałowa.

Otwarty fundusz emerytalny informuje ZUS o kwocie środków zgromadzonych na rachunku członka na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura.

ZUS na podstawie informacji z OFE ustala prawo do okresowej emerytury kapitałowej i jej wysokość.

W przypadku ustalenia prawa do okresowej emerytury kapitałowej i jej wysokości ZUS informuje OFE o ustalonej wysokości emerytury. OFE co miesiąc przekazuje na wskazany odrębny rachunek bankowy ZUS środki na wypłatę okresowej emerytury kapitałowej.

W przypadku osób, którym przyznano emeryturę z urzędu lub, które pobierały okresową emeryturę kapitałową, nie jest wymagane złożenie wniosku o emeryturę dożywotnią.

ZUS przekazuje informację o dokonanym przez członka OFE wyborze oferty dożywotniej

emerytury kapitałowej otwartemu funduszowi emerytalnemu, w którym członek otwartego funduszu emerytalnego posiada rachunek, i zakładowi emerytalnemu, którego ofertę dożywotniej emerytury kapitałowej wybrał członek OFE. Otwarty fundusz emerytalny po otrzymaniu takiej informacji przekazuje składki na wskazany odrębny rachunek bankowy ZUS i zamyka rachunek członka OFE.

W przypadku ustalenia prawa do dożywotniej emerytury i jej wysokości ZUS informuje wybrany fundusz dożywotnich emerytur kapitałowych o ustalonej wysokości dożywotniej emerytury kapitałowej i przekazuje do tego funduszu składki.

Fundusz dożywotnich emerytur kapitałowych, co miesiąc przekazuje na wskazany odrębny rachunek bankowy ZUS-u środki na wypłatę dożywotnich emerytur kapitałowych.

Po otrzymaniu przez fundusz dożywotnich emerytur kapitałowych składki fundusz ten informuje emeryta o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz których ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego Świadczenia pieniężnego. Osoba uposażona, zgodnie z dyspozycjà emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta nastąpiła w ciągu

trzech lat od dnia przekazania składki do funduszu dożywotnich emerytur kapitałowych.

Zawieszanie lub zmniejszanie świadczeń

Prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 104-106. Przepisu tego nie stosuje się do emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni).

Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu również na wniosek emeryta lub rencisty.

Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:

1) 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

2) 18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;

3) 20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.

Świadczenia emerytalne, rentowe przyznawane są zawsze na wniosek od następnego miesiąca. Wyjątek dot. rent rodzinnych ( wniosek został złożony w miesiącu po miesiącu zgoni, ale będzie ona wypłacana od dnia śmierci - jeżeli oczywiście były spełnione warunki.)

Świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby, opieki nad chorym członkiem rodziny i macierzyństwa.

Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

obejmują:

1) zasiłek chorobowy;

2) świadczenie rehabilitacyjne;

3) zasiłek wyrównawczy;

4) zasiłek opiekuńczy

5) zasiłek macierzyński;

Zasiłek chorobowy

1. Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:

1) po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;

2) po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub wyjątek!! była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

1) absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;

2) jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;

3) ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;

4) posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

1) nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;

2) nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni.

Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności wykonywania pracy.

Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.

W przypadku pracowników, żołnierzy czynnej służby zawodowej, osób wykonujących pracę nakładczą przez początkowy okres zasiłku chorobowego wypłaca się wynagrodzenie chorobowe - 33 dni. Wyjątek stanowią osoby, które ukończyły 50 rok życia - u nich 14 dni. Zasada ta obowiązuje od roku następnego po ukończeniu 50 roku życia.

Wysokość zasiłku - miesięczny zasiłek chorobowy wynosi:

- zasadniczo 80 % podstawy wymiaru zasiłku.

- za okres pobytu w szpitalu wynosi 70 % podstawy wymiaru zasiłku.

- zasiłek chorobowy wynosi 100 % podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy,

1) przypada w okresie ciąży;

2) powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;

3) powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Ilekroć przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego lub jego wysokości okres jest oznaczony w miesiącach, za miesiąc uważa się 30 dni.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego. Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie:

1) urlopu bezpłatnego;

2) urlopu wychowawczego;

3) tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym

będącym pracownikami

1. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

2. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 m-cy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

3. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.

4. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy.

1. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy.

2. W przypadku, tym podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi:

1) wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;

2) wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które ubezpieczony będący pracownikiem był obowiązany przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował choćby 1 dzień;

3) kwota zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości, wypłacona za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy, u którego przysługuje zasiłek chorobowy, jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem nie osiągnął żadnego wynagrodzenia.

Świadczenie rehabilitacyjne

1. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

2. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

3. O okolicznościach, o których mowa w ust. 1 i 2, orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

4. Od orzeczenia lekarza orzecznika ubezpieczonemu przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w terminie i na zasadach przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

5. Świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.

Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75 % tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100 % tej podstawy.

Zasiłek wyrównawczy

1. Zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze zmniejszoną sprawnością do pracy, wykonującemu pracę:

1) w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej,

2) u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy, jeżeli jego miesięczne wynagrodzenie osiągane podczas rehabilitacji jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia .

2. O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji zawodowej orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

3. Zasiłek wyrównawczy przysługuje przez okres rehabilitacji zawodowej w warunkach, o których mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 4.

4. Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:

1) z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację;

2) jeżeli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego będącego pracownikiem rehabilitacja zawodowa stała się niecelowa.

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej.

Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, uprawnionemu do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zasiłek macierzyński

1. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

1) urodziła dziecko;

2) przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;

3) przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.

2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do ubezpieczonego.

3. W przypadku gdy prawo do zasiłku macierzyńskiego powstało w okresie urlopu wychowawczego, zasiłek macierzyński przysługuje za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie.

4. W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu -ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

4a. W razie skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek ubezpieczonej -matki dziecka po wykorzystaniu przez nią zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni, zasiłek ten przysługuje ubezpieczonemu -ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

5. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

5a. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego.

6. Wysokość zasiłku macierzyńskiego pomniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu na zasadach określonych w art. 182¹ Kodeksu pracy.

1. Zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

1) wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;

2) z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

Miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100 % podstawy wymiaru zasiłku.

Zasiłek opiekuńczy

1. Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,

c) pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

3) innym chorym członkiem rodziny (małżonek, rodzice, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki).

2. Za dzieci uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie.

W przypadku określonym w art. 180 § 6 Kodeksu pracy ubezpieczonemu-ojcu dziecka (w przypadku urlopu ojcowskiego??) przysługuje dodatkowo, niezależnie od zasiłku opiekuńczego, zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 8 tygodni, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres:

1) 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi,

2) 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny,

Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się niezależnie od liczby członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 % podstawy wymiaru zasiłku.

Świadczenie przedemerytalne ustalane na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004 r. przysługuje w wysokości wynoszącej, od 1 marca 2009 r., 804,02 zł. Jeżeli świadczenie to przyznawane jest osobie uprzednio uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc osobie, która prawo do tego świadczenia nabyła na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z 30 kwietnia 2004 r., wysokość tego świadczenia ustalana jest w kwocie renty, nie wyższej jednak niż 804,02 zł (od 1 marca 2009 r.). - pracownicze programy emerytalne (uczestnicy, tworzenie programów, wysokość składki podst., wypłata iu wypłata transferowa),

1

---