52 strony Polityka społeczna, Studia magisterskie- administracja, Polityka społeczna i system ubezpieczeń społecznych

W Polsce emeryturę dzieli się na 3 filary:

* I filar - obsługiwany przez ZUS (składki wpłacone), osoby pracujące wpłacają składki z których pokrywane są na bieżąco emerytury

* II filar - OFE (Otwarty Fundusz Emerytalny), urodzeni po 31.12.1948

* III filar - dobrowolny np. IKE (Indywidualne Konto Emerytalne)., PPE pracownicze programy emerytalne

O ile I i II filar są obowiązkowe, to III filar jest opcją dodatkową.

I filar - ZUS- Emerytura z I filara opiera się na systemie repartycyjnym, który ma charakter umowy pokoleniowej. Oznacza to, że wypłacane emerytury finansowane są ze składek osób aktualnie pracujących. System ten działa sprawnie tylko wtedy, gdy zasilające system składki pracowników wpływają w wysokości wystarczającej na wypłatę świadczeń dla obecnych emerytów. Za obowiązkowe składki ZUS w wysokości 19,52% (w przypadku posiadania II filaru 12,22%) wynagrodzenia brutto nabywane są uprawnienia emerytalne, które nie są dziedziczone. Generalnie roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

II filar - OFE - W tzw. II filarze wybieramy fundusz emerytalny inwestujący środki przekazywane co miesiąc przez ZUS ze składki na I filar emerytalny (19,52 %) w wysokości 7,3% wynagrodzenia brutto na indywidualny rachunek. Jest to realny kapitał, który pracuje na przyszłą emeryturę. Wpłacane w II filarze składki są zwolnione z podatku dochodowego i podlegają dziedziczeniu.

III filar- Tzw. III filar systemu ubezpieczeń społecznych obejmuje pracownicze programy emerytalne (PPE) oraz indywidualne konta emerytalne (IKE). IKE - Indywidualne konta emerytalne Ustawa o IKE umożliwia gromadzenie środków na dodatkową emeryturę. Dochody z tytułu oszczędzania na IKE są zwolnione od podatku od dochodów kapitałowych w wysokości 19%, tzw. podatku Belki, czyli zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych, o którym mowa w art. 30a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Polityka społeczna- po raz pierwszy użyte przełom 18/19 wieku, utożsamiano ją z pomocą społeczną, związane z ustawodawstwem pracy i ubezpieczeniami. społecznymi - instrumenty, które mają wpływać na stosunki jednostek szczególnie w pracy, chodziło tutaj głównie o środowisko pracy: ochrona zdrowia, nauka, kultura, mieszkalnictwo. Polityka społeczna skupia regulacje z różnych dyscyplin- rozwój 18/19 wiek. Pierwotne stosunki opierały się na umowach cywilno- prawnych. Pracodawca i najemca pracy- równorzędni partnerzy. Na początku 19wieku pierwsze regulacje czasu pracy, zakaz zatrudniania dzieci do 9 lat. Wprowadzono instytucję sprawdzającą przestrzegania przepisów. Obecnie obejmuje prawo pracy, ubezpieczenia społeczne.

Modele polityki społecznej:

a) liberalny- znamienny dla krajów anglosaskich (USA), pomoc ze strony państwa powinna mieć krótki i incydentalny charakter, to jak będziemy żyli powinna załatwić gospodarka rynkowa i możemy liczyć na pomoc rodziny

b) skandynawski- Szwecja, Norwegia- pomoce ze strony państwa są bardzo wysokie i rozpowszechnione ale występują tam wysokie podatki

c) konserwatywno- korporacyjny- Francja, przyjmuje się, że świadczenia uzależnione są od rangi znaczenia danej jednostki w społeczeństwie, świadczenia ustalane są równoważnie do wysokości zarobków,

d) śródziemnomorski- Włochy, państwo opiekuńcze w stosunku do osób starszych, zakres świadczeń jest ograniczony lub żaden wobec bezrobotnych i młodocianych,

e) postkomunistyczne państwa- zasiłki są różnie traktowane, Europa Wschodnia i Środkowa przyjmowały rozwiązania od innych krajów

Ustawa z 13 października 1998 r. o ubezpieczeniach społecznych.

Zasady:

1. Powszechności - ustawie tej podlegają osoby fizyczne, które na terytorium RP prowadzą jakąkolwiek działalność zarobkową lub otrzymują z jakichś tytułów świadczenia.

Art. 5. 1. Ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli nie podlegają oni obowiązkowi ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy, regulują odrębne przepisy.

2. Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

2. Równości - oznacza równość wobec prawa, wszystkie normy prawne obowiązujące na terytorium RP powinny być stosowane w równym stopniu w stosunku do adresatów o podobnych cechach. Inaczej zwana jest równością w prawie. Podmioty, które charakteryzują się podobnymi cechami, powinny być w podobny sposób traktowane. Nie powinno się wprowadzać żadnych elementów dyskryminacyjnych. Ustawodawca zakazuje wprowadzania różnic ze względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny. (należy jednak traktować ten zakaz szeroko tak jak w konstytucji, czyli nie może być żadnych przyczyn dyskryminacji, pod żadnym względem nie wolno wprowadzać różnic). Tak to należy uznawać i stosować.

Zróżnicowanie może być wprowadzone na podstawie obiektywnych przesłanek, różnice muszą być uzasadnione.

Art. 2a. 1. Ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny.

2. Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności:

1) warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych;

2) obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenie społeczne;

3) obliczania wysokości świadczeń;

4) okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.

3. Ubezpieczony, który uważa, że nie zastosowano wobec niego zasady równego traktowania, ma prawo dochodzić roszczeń z tytułu ubezpieczeń z ubezpieczenia społecznego przed sądem. Przepis art. 83 stosuje się odpowiednio.

3. Państwo gwarantuje wypłatę świadczeń - wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest przez państwo. Skarb Państwa, po spełnieniu określonych warunków (będzie dalej przy świadczeniach) dofinansuje zagwarantowaną część socjalną świadczenia.

art. 2 ust.3

3. Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest przez państwo.

Zakres ubezpieczeń społecznych:

1 Ubezpieczenia emerytalne - ma zapewnić w przyszłości emeryturę

2. Ubezpieczenia rentowe - w razie niezdolności do pracy lub w razie straty osoby utrzymującej członków rodziny,

3. Ubezpieczenia chorobowe i w razie macierzyństwa - świadczenia finansowe

4. Ubezpieczenia wypadkowe - świadczenie ubezpieczonym i ich rodzinom

Kto podlega ubezpieczeniom

1. Ubezpieczenia emerytalno - rentowe - art. 6 ust.1

a) ubezpieczenie obligatoryjne :

1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów;

2) osobami wykonującymi pracę nakładczą;

3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej "członkami spółdzielni";

4) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4;

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi;

6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej, zwanymi dalej "posłami i senatorami";

7) osobami pobierającymi stypendium sportowe, zwanymi dalej "stypendystami sportowymi";

7a) pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;

8) osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;

9) osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy, zwanymi dalej "bezrobotnymi";

9a) osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych, zwanymi dalej "osobami pobierającymi stypendium";

9b) osobami pobierającymi stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostawania w zatrudnieniu;

10) duchownymi;

11) żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową;

12) osobami odbywającymi służbę zastępczą;

19) osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;

20) osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy; Co najmniej 5 się naucz

21) osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.

2. Zasady podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób rezygnujących z zatrudnienia

w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie nie zamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, za które ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę, regulują przepisy o pomocy społecznej.

2a. Za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne wójt, burmistrz lub prezydent miasta opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy odpowiadającej wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych przez okres niezbędny do uzyskania okresu ubezpieczenia (składkowego i nie składkowego) odpowiednio 20-letniego przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę, jednak nie dłużej niż przez 20 lat.

2b. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta nie opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, jeżeli podlega ona obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z innego tytułu na podstawie ustawy lub na podstawie odrębnych przepisów.

2c. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta, jeżeli przyznał osobie świadczenie pielęgnacyjne, może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o udzielenie informacji o przebiegu ubezpieczenia oraz za jaki okres za tę osobę powinien opłacać składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

4. Osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

b) ubezpieczenie dobrowolne:

Art. 7. Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje:

1) małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą;

2) osobom, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 i 2;

3) obywatelom polskim wykonującym pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatelom polskim wykonującym pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa;

4) studentom oraz uczestnikom studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu;

5) alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom, postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku życia;

6) wnioskodawcom odbywającym na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności - w rozumieniu przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej;

7) posłom do Parlamentu Europejskiego wybranym w Rzeczypospolitej Polskiej Tutaj wszystkich się naucz a jak nie chcesz to 4 przykłady

Art. 10. Osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi oraz osoby, o których mowa w art. 7 pkt 3, mogą po ustaniu tych ubezpieczeń kontynuować je dobrowolnie, jednakże wówczas, gdy okres tego ubezpieczenia przekracza 10 lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, w wypadku gdy stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.

2.Ubezpieczenia chorobowe - art. 11

a) ubezpieczenie obligatoryjne : art. 11 ust.1

Art. 11. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12. - osoby objęte obowiązkowym ubezp.. emerytalno-rentowym,

b) ubezpieczenie dobrowolne: art.11 ust. 2

2. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10. - pracownicy z wyłączeniem prokuratorów, członkowie kółek rolniczych produkcyjnych, osoby odbywające zastępcze formy służby wojskowe

3.Ubezpieczenia wypadkowe - art. 12

Ubezpieczenie to ma tylko i wyłącznie charakter obligatoryjny

Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, pracownicy, stypendyści sportowi, zleceniobiorcy- musi wykonywać zlecenie w siedzibie zleceniodawcy, kółka rolnicze, duchowni.

Art. 12. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

2. Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne, posłowie do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej, oraz osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 9b, 11, 19 i 20 oraz art. 7 i 10.

2a. Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 21.

3. Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy.

Pytanie testowe- wymień 3 osoby objęte takim ubezpieczeniem dobrowolnym - nie ma takich osób!!!

Osoba aktywna zawodowo art. 9

zbiegi tytułów ubezpieczeniowych- dotyczy osób pracujących w różnych zawodach typu: pracuje o umowę o pracę, prowadzi farmę i wykonuje jednocześnie pracę zleceniową. Jeżeli ze stosunku pracy otrzymuje wynagrodzenie mniejsze niż minimalne, składki odprowadzamy od tego co ma większą podstawę: albo um. zlecenie albo działalność gospodarcza. Należy podlegać obligatoryjnie z jednego tytułu.

Art. 9. 1. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 10, 18a, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

1a. Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

1b. Jeżeli ubezpieczeni, o których mowa w ust. 1a, spełniają jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z więcej niż jednego innego tytułu, stosuje się do nich odpowiednio ust. 2.

1c. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów.

1d. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 18a, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów.

2. Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 7.

2a. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 - prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 - podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpracy przy wykonywaniu tych umów podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi również z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4.

2b. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania pracy nakładczej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2.

3. Osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności.

4. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 18a, mające ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

4a. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 4b.

4b. Osoby, o których mowa w ust. 4a, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło, została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

4c. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.

5. Osoby, o których mowa w art. 6, niewymienione w ust. 4 i 4c mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym.

6. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8, i osoby przebywające na urlopach wychowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

6a. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9, 9a, 9b, 11 i 12, obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

6b. Pracownik, który łączy dodatkowy urlop macierzyński lub dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu na zasadach określonych w art. 182¹ Kodeksu pracy, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z obu tytułów.

7. Duchowni spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.

8. Osoby pozostające w stosunku służby, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 8 ust. 15 pkt 6, spełniające jednocześnie warunki do podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, mogą być dobrowolnie objęte tymi ubezpieczeniami na swój wniosek.

Osoby w wieku produkcyjnym

Ustawodawca przyjął, że należy podlegać ubezpieczeniu w sposób obligatoryjny tyko z jednego tytułu

Ustawodawca wskazał pewne tytuły pierwszeństwa, uprzywilejowania, w których zawsze trzeba obligatoryjnie podlegać Ubezpieczeniu Emerytalno- Rentowemu - są to stosunek pracy, członkowstwo w spółdzielni, stosunek służby (tylko służba celna).

Wyjątki od powyższej zasady: 1.dot. tytułów pierwszeństwa - jest to wyjątek albowiem niezależnie od tego, ile tych stosunków zbiega się to w tym przypadku ubezpieczeniu podlega się obligatoryjnie z każdego np. stosunku pracy.

2.jeżeli z jednego z w/w tytułów obligatoryjnych podstawa ubezpieczenia jest niższa niż minimalne wynagrodzenie (1126 zł ) to podlega się ubezpieczeniu obligatoryjnie z innego tytułu (np. umowa o pracę 500 zł i umowa zlecenie 300 zł).

Przykład:

1. jeżeli pracownik zatrudniony na umowę o prace zarabia 2 tys zł i zatrudnia się na zlecenie w drugiej firmie, to z tytułu umowy o pracę podlega obowiązkowo Ubezpieczeniu Emerytalno- Rentowemu, a z tytułu umowy zlecenia nie.

2.Jeżeli pracownik zawiera dodatkowo umowę zlecenie (dzieło) z własnym pracodawcą - to z obydwu umów niezależnie od podstawy oskładkowania podlega obowiązkowemu Ubezpieczeniu Emerytalno- Rentowemu.

Zmiana tytułu ubezpieczenia

Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów (chałupnicy, zlecenie, prowadzące działalność gospodarczą, duchowni) jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem, że duchowni spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.

Przykład - osoba jest zatrudniona na podstawie 3 umów zleceń z różnymi zleceniodawcami - wówczas z pierwszej podlega obligatoryjnie ubezpieczeniu, a z pozostałych nie, chyba, że chce dobrowolnie. (wyjątek stanowi sytuacja, gdyby z pierwszej umowy nie było co najmniej najniższego wynagrodzenia). Może także zmienić i wybrać sobie, że chce podlegać ubezpieczeniu. z trzeciej umowy.

Wyłączenie ze zmiany ubezpieczeń

Art. 9 ust 7 - Duchowni spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.- czyli duchowny, który prowadzi działalność, zawsze podlega z tego tytułu ubezpieczeniu Emerytalno- Rentowemu. Jeżeli w odniesieniu do duchownych ustawodawca wyłączył możliwość zmiany tytułu ubezpieczenia, to należy przyjąć, ze dotyczy to ubezpieczeń obowiązkowych. EGZAMIN

Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia i prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą :

- jeżeli umowa zlecenia była pierwszym tytułem to z jej tytułu będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu, ale wówczas gdy podstawa oskładkowania ze zlecenia jest wyższa do podstawy z działalności gospodarczej,

- jeżeli podstawa oskładkowania z umowy zlecenia jest niższa to wówczas obowiązkowo podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, chociażby to był późniejszy tytuł. Z umowy zlecenia może podlegać dobrowolnie.

Osoba prowadząca (tylko) kilka działalności gospodarczych, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniu Emerytalno- Rentowemu z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności.

Osoby otrzymujące rentę, emeryturę.

1Emeryt, rencista, mający ustalone prawo do emerytury lub renty, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym , jeżeli: - pozostaje w:

a)stosunku pracy,

b)członkostwa w spółdzielni,

c)funkcjonariusz służby celnej

- nie pozostaje w stosunku pracy, a wykonuje umowę zlecenie, to z tytułu tej umowy zlecenia

- jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia została zawarta z własnym pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność mające ustalone prawo emerytury mogą podlegać dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia tej działalności.

Ustawodawca wprowadzając obowiązek ubezpieczeń emerytalno-rentowych dla osób pobierających już świadczenia kierował się tym, aby zmniejszyć konkurencyjność na rynku pracy, aby dać prace młodym. Pracodawca ponosi taki sam koszt zatrudnienia, czy zatrudnia emeryta czy młodego,

Osoby przebywające na urlopach wychowawczych Urlop wychowawczy jest okresem ubezpieczeniowym i w czasie niego podlega się obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli osoby nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli w czasie tego urlopu osoba np. rozpoczyna działalność gospodarczą, to z tym momentem pojawia się inny tytuł do ubezpieczenia i z jego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom, a z tytułu urlopu wychowawczego już nie.

Zbiegi tytułów w UE:

Nie ma jednolitego ustawodawstwa dot. ubezpieczeń społecznych.

Zasady:

1. Zasada równości - wszyscy ubezpieczeni powinni być równi bez względu na

obywatelstwo,

2. Należy podlegać tylko jednemu ustawodawstwu.

3. Zasada zachowania praw w trakcie nabywania.

4. Zasada zachowania praw nabytych - zmiana miejsca zamieszkania nie może zmniejszać lub stracić świadczenia -przy zmianie miejsca zamieszkania emerytura z PL jedzie z emerytem).W zależności od tego gdzie praca jest wykonywana tam podlega ubezpieczeniu społecznemu Wyjątki od w/w zasady, czyli gdzie płacimy ubezpieczenie.

W UE:

1. Pracownicy czasowo delegowani do pracy za granicą - nie dłużej niż 12 miesięcy, istnieje możliwość przedłużenia przez organ przyjmujący.

2. Pracownicy zatrudnieni w przedsiębiorstwach międzynarodowych transportu towarów i osób drogą lotnicza, kolejową, drogową.

Pracownik podlega ustawodawstwu kraju gdzie znajduje się siedziba, np. zatrudniony w Polsce a siedziba w Niemczech (podlega ustawodawstwu niemieckiemu).

Pracownik podlega ustawodawstwu tam gdzie znajduje się filia.

Pracownik zatrudniony w przedsiębiorstwie, którego siedziba jest w innym państwie a obowiązki wykonuje w drugim państwie i tam mieszka ( ustawodawstwo tam gdzie mieszka )

3. Pracownik wykonuje pracę na rzecz kilku państw członkowskich i w żadnym z tych państw nie mieszka podlega ustawodawstwu tam gdzie jest zatrudniony (siedziba pracodawcy).

4. Działalność gospodarcza - podlega ustawodawstwu kraju oddelegowanego.

Osoba pracująca podlega ubezpieczeniu kraju, w którym pracuje lub prowadzi działalność gospodarczą.

Urzędnicy i personel z nimi zrównany podlegają ustawodawstwu Państwa członkowskiego, którego administracja ich zatrudnia;, np. ambasada Francji w Polsce - ambasador podlega ubezpieczeniu francuskiemu, ale personel pomocniczy ambasady - ubezpieczeniu polskiemu.

Osoba, która wykonuje pracę zawodową na statku pływającym pod banderą Państwa członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego Państwa - w przypadku marynarzy, podlegają oni ubezpieczeniu temu kraju, pod którego banderą pływa statek.

Wyjątek od powyższej zasady stanowi zbieg tytułów do ubezpieczenia, w przypadku wykonywania pracy na terytorium kilku państw.

Zasady szczególne stosowane do osób innych niż marynarze, wykonujących pracę najemną

1.a/ osoba, która wykonuje pracę najemną na terytorium Państwa członkowskiego na rachunek przedsiębiorstwa, w którym jest zwykle zatrudniona i przez które została delegowana na terytorium innego Państwa członkowskiego w celu wykonywania tam pracy na rachunek tego przedsiębiorstwa, podlega nadal ustawodawstwu pierwszego Państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany okres wykonywania tej pracy nie przekracza dwunastu miesięcy i że nie została ona delegowana w miejsce innej osoby, której okres delegowania upłynął - firma polska oddelegowuje swoich pracowników do pracy na Litwie - w dalszym ciągu podlegają oni ubezpieczeniu polskiemu. Okres tego oddelegowania nie może wynosić więcej niż 12 miesięcy.

b/ jeżeli praca przedłuża się poza początkowo zakładany okres dwunastu miesięcy z powodu nie dających się przewidzieć okoliczności, ustawodawstwo pierwszego Państwa członkowskiego stosuje się nadal, aż do zakończenia pracy, pod warunkiem że wyrażą na to zgodę właściwe władze Państwa członkowskiego, na terytorium którego zainteresowany jest delegowany, lub organ przez te władze wyznaczony; o zgodę należy wystąpić przed upływem początkowego okresu dwunastu miesięcy. Jednakże, zgody tej nie można udzielić na okres dłuższy niż dwanaście miesięcy.- Pracodawca występuje do ZUS na druku E-101 - potwierdzenie dotychczasowego ustawodawstwa. Można ubiegać się o przedłużenie tego 12 miesięcznego okresu czasowego oddelegowania o kolejne 12 miesięcy. ZUS litewski wystawia druk E-102, w którym stwierdza podtrzymanie dotychczasowego ustawodawstwa (polskiego).

2. Osoba, która zwykle wykonuje pracę najemną na terytorium dwóch lub więcej Państw członkowskich, podlega ustawodawstwu określonemu jak następuje:

a/ osoba, która wchodzi w skład personelu transportu drogowego lub personelu żeglującego przedsiębiorstwa dokonującego, na własny lub na cudzy rachunek, międzynarodowych przewozów osób lub towarów koleją, drogą lądową, powietrzną lub rzeczną, mającego swoją siedzibę na terytorium Państwa członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego ostatniego Państwa. - tj. osoba zatrudniona w międzynarodowym transporcie osób i towarów drogą rzeczną, lądową, powietrzną, kolejową - w tym przypadku podlega ustawodawstwu państwa, w którym ma siedzibę firma zatrudniająca pracownika.

Jednakże:

a/ osoba zatrudniona w oddziale lub w stałym przedstawicielstwie, które to przedsiębiorstwo posiada na terytorium Państwa członkowskiego, innego niż to, na którym ma swoją siedzibę, podlega ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium którego znajduje się oddział lub stałe przedstawicielstwo - tj. jeżeli firma ma filię np. w Czechach i pracownik jest zatrudniony w tej filii - podlega on ustawodawstwu tego państwa, w którym siedzibę ma filia czyli czeskiemu.

b/ osoba zatrudniona w przeważającej mierze na terytorium Państwa członkowskiego, gdzie mieszka, podlega ustawodawstwu tego Państwa, nawet jeżeli zatrudniające ją przedsiębiorstwo nie posiada siedziby ani oddziału, ani stałego przedstawicielstwa na tym terytorium - tj. pracownik jest zatrudniony przez przedsiębiorcę transportowego, całość działalności koncentruje się w jednym państwie i dodatkowo mieszka w tym państwie to podlega ustawodawstwu tego państwa w którym mieszka- firma niemiecka zatrudnia Polaka, raz na tydzień jest on w Niemczech po towar, który później przez cały tydzień rozwozi po Polsce i w Polsce mieszka to wówczas podlega prawu polskiemu.

3/ inni pracownicy, podlegają:

a/ ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium którego mieszka, jeżeli wykonuje część swojej pracy na tym terytorium- jeżeli pracownik jest zatrudniony w kilku państwach członkowskich na rzecz tego samego pracodawcy i w jednym z tych państw mieszka to podlega ustawodawstwu tego państwa, w którym mieszka - Duńczyk zatrudniony w firmie duńskiej, musi czasem jechać do Niemiec, ale głównie wykonuje swoja pracę w Danii i tam też mieszka podlega prawu duńskiemu.

lub jeżeli jest związana z kilkoma przedsiębiorstwami, lub z kilkoma pracodawcami mającymi siedzibę, lub miejsce zamieszkania na terytorium różnych Państw członkowskich - Francuz zatrudniony w firmie belgijskiej i holenderskiej, mieszka w Belgii - podlega prawu belgijskiemu.

Osoba mieszka w Polsce i tu jest zatrudniona. Jednocześnie pracuje w Estonii. W takim przypadku podlega ona systemowi ubezpieczeń społecznych państwa, w którym ma miejsce zamieszkania, czyli w Polsce.

b/ ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium którego przedsiębiorstwo lub pracodawca, który ją zatrudnia, ma siedzibę lub miejsce zamieszkania, jeżeli nie mieszka na terytorium jednego z Państw członkowskich, gdzie wykonuje swoją pracę.- pracownik jest zatrudniony na rzecz jednego przedsiębiorcy, wykonuje swoją pracę w różnych państwach członkowskich i w żadnym z tych państw nie mieszka to pod uwagę bierzemy siedzibę przedsiębiorstwa. Francuz mieszka we Francji, zatrudniony w firmie, która ma siedzibę w Holandii, a wykonuje pracę w Belgii- podlega ubezpieczeniu holenderskiemu. Obywatel polski mieszka w Warszawie, a zatrudniony jest w przedsiębiorstwie mającym siedzibę w Hamburgu i prowadzącym w całej Europie sieć restauracji. Miejscem wykonywania pracy tego pracownika jest filia w Luksemburgu oraz sklep w Paryżu. W takim przypadku pracownik ten będzie podlegał przepisom o ubezpieczeniu społecznym państwa, w którym ma siedzibę pracodawca (w tym przypadku przepisom niemieckim).

Zasady szczególne stosowane do osób pracujących na własny rachunek

1) osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlega ubezpieczeniom w państwie, w którym wykonuje tę działalność.

Przykład

Obywatel Belgii założył w Polsce jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Podlega zatem polskim przepisom w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tymi przepisami (tj. ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych) wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością objęci są ubezpieczeniami społecznymi jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

1. a/ osoba, która zwykle pracuje na własny rachunek na terytorium Państwa członkowskiego, a wykonuje pracę na terytorium innego Państwa członkowskiego, podlega nadal ustawodawstwu pierwszego Państwa, pod warunkiem że przewidywany okres wykonywania tej pracy nie przekracza dwunastu miesięcy;

b/ jeżeli praca przedłuża się poza początkowo zakładany okres dwunastu miesięcy z powodu nie dających się przewidzieć okoliczności, ustawodawstwo pierwszego Państwa stosuje się nadal, aż do zakończenia tej pracy, pod warunkiem, że wyrażą na to zgodę właściwe władze Państwa członkowskiego, na terytorium którego zainteresowany udał się w celu wykonywania pracy, lub organ przez te władze wyznaczony; o zgodę tę należy wystąpić przed upływem początkowego okresu dwunastu miesięcy. Jednakże, zgody tej nie można udzielić na okres dłuższy niż dwanaście miesięcy.

Obywatel polski prowadzący na terenie Polski pozarolniczą działalność gospodarczą, w ramach prowadzenia tej działalności wykonuje pewne czynności związane z tą działalnością na terytorium Wielkiej Brytanii przez okres 12 miesięcy.

W okresie wykonywania pracy na terenie tego kraju, tj. w okresie wymienionych 12 miesięcy, osoba ta może pozostać w polskim systemie ubezpieczeń społecznych.

Przykład

Praca w Wielkiej Brytanii osoby prowadzącej działalność musi być przedłużona ponad 12 miesięcy, o kolejne 6 miesięcy. Osoba ta wypełnia część A formularza E 102, a następnie wysyła go do właściwej brytyjskiej instytucji (podanej w pouczeniu do formularza). Jeśli instytucja ta udzieli zgody, to osoba nadal podlega ubezpieczeniom w Polsce a nie w Wielkiej Brytanii

2. Osoba, która zwykle pracuje na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej Państw członkowskich, podlega ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium, którego mieszka, jeżeli wykonuje część swojej pracy na terytorium tego Państwa członkowskiego. - jeżeli prowadzi działalność w kilku krajach i w jednym z nich mieszka to podlega ustawodawstwu tego kraju w którym mieszka.

Przykład 1

Obywatel polski prowadzi działalność gospodarczą w Polsce, poza tym zarejestrował podobną działalność na Węgrzech. Mieszka w Polsce. Podlega, zatem polskim przepisom w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli nie wykonuje pracy na terytorium Państwa członkowskiego, gdzie mieszka, podlega ustawodawstwu Państwa członkowskiego, na terytorium, którego wykonuje pracę podstawową. - jeżeli prowadzi działalność na terytorium kilku państw i w żadnym z nich nie mieszka - pod uwagę bierzemy to, na terytorium którego z państw prowadzi większą działalność.

Przykład 2

Obywatel Austrii na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej prowadzi działalność w Polsce. Poza tym jest także przedsiębiorcą na terenie Czech i Słowacji. Mieszka natomiast w Niemczech. W takiej sytuacji objęty jest przepisami w zakresie ubezpieczeń w tym państwie, w którym prowadzi swoją podstawową działalność, a więc tam gdzie np. wykonuje największą liczbę usług.

Kolejne dziwne sytuacje

Niemiec zatrudnia się w firmie niemieckiej (umowa o dzieło) i w polskiej (umowa o dzieło), mieszka w Polsce - podlega ustawodawstwu polskiemu, ale z tej umowy jest wyłączony z ubezpieczeń społecznych. Aby zapobiec sytuacji, że wcale nie będzie podlegał ubezpieczeniu wracamy do prawa wyeliminowanego, czyli niemieckiego.

Niemiec zatrudnia się w firmie niemieckiej (umowa o dzieło), czeskiej (umowa o dzieło) i w polskiej (umowa o dzieło), mieszka w Polsce - z umowy w Polsce jest wyłączony z ubezpieczeń społecznych, organy rentowe Czech i Niemiec zawierają umowę, w której ustalają, jakiemu ustawodawstwu będzie on podlegał.

Jeżeli chodzi o te ubezpieczenia unijne to już sama nie wiem, czy się nie pogubiłam proszę o szczegółową analizę i w razie, czego będziemy jeszcze raz dogłębnie analizować!!!!!

Powstanie i ustanie ubezpieczeń społecznych

Np. z chwilą podpisania umowy o pracę automatycznie powstaje ubezpieczenie. Pracownik przestaje być ubezpieczony automatycznie w momencie rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę.

Np. od chwili przystąpienia o członkostwa spółdzielni do momentu jego ustania

Np. od momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej do jej zakończenia.

Art. 13. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach:

1) pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku;

2) osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy - od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy;

2a) (uchylony);

3) członkowie spółdzielni - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania;

4) osoby prowadzące pozarolniczą działalność - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

5) osoby współpracujące - od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy;

6) posłowie i senatorowie - od dnia nabycia prawa do uposażenia do dnia utraty tego prawa;

7) stypendyści sportowi - od dnia spełnienia warunków, o których mowa w art. 8 ust. 12, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków;

8) osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy do dnia zakończenia wykonywania tej pracy;

9) bezrobotni - od dnia nabycia prawa do zasiłku, świadczenia integracyjnego lub stypendium do dnia utraty prawa do nich;

9a) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9a - od dnia nabycia prawa do stypendium do dnia utraty prawa do niego;

9b) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9b - od dnia nabycia prawa do stypendium do dnia utraty prawa do niego;

10) duchowni - od dnia przyjęcia do stanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu, a w przypadku alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i juniorystów - od dnia ukończenia 25 lat;

11) żołnierze niezawodowi w służbie czynnej oraz osoby odbywające służbę zastępczą - od dnia powołania lub skierowania do tej służby do dnia zwolnienia z tej służby;

12) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 18a - od dnia nawiązania stosunku służby do dnia zwolnienia ze służby;

13) osoby pozostające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego - od dnia spełnienia warunków, o których mowa w art. 9 ust. 6, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków;

14) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20 - od dnia nabycia prawa do świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego, wynagrodzenia przysługującego w okresie świadczenia górniczego lub w okresie stypendium na przekwalifikowanie do dnia utraty tego prawa;

15) pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej - od dnia uzyskania statusu słuchacza do dnia utraty tego statusu;

16) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 21 - od dnia nabycia prawa do świadczenia szkoleniowego do dnia utraty tego prawa.

Art. 14. 1. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a.

1a. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4.

2. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:

1) od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;

2) od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7 i 10; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a;

3) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

2a. W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, jeżeli za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje.

3. Za okres opłacania składek uważa się także okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Terminy opłaty składek na ubezpieczenia społeczne:

Do 5 każdego miesiąca - jednostki i zakłady budżetowe
Do 10 każdego miesiąca - osoby fizyczne, które same opłacają składki
Do 15 każdego miesiąca - pozostali

Woj.mazowieckie - jeżeli osoba przez 3 m-ce regularnie opłacała składki i z kolejną się spóźniła to pomimo zapisu w kodeksie nie następuje przerwanie ciągłości ubezpieczenia o ile ta zaległa składka zostanie opłacona

SKŁADKI NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE- świadczenie pieniężne o charakterze

celowym jakie świadczenia w ramach danej składki będą realizowane? W ramach składki rentowo - emerytalnej - renta, renta rodzinna, emerytura, składka chorobowa- zasiłki chorobowe, macierzyńskie, rehabilitacyjne, składka wypadkowa - wypadki w pracy,

odpłatnym jeżeli ktoś chce uzyskać rentę, emeryturę to musi to świadczenie sobie wypracować opłacając należne składki,

przymusowym zarówno ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne, jeżeli ktoś decyduje się na to aby podlegać ubezpieczeniu. to w ślad za tym musi opłacać składki w należnej wysokości,

bezzwrotnym jeżeli osoba nie wykorzysta świadczeń nie może wystąpić z wnioskiem aby jej zwrócono wpłacone skalski lub zaliczono je na poczet przyszłych składek.

zasada ta jednak ulega modyfikacji - OFE - które pobierają składki emerytalne - można wskazać osobę, kto wykorzysta składki w razie śmierci ubezpieczonego (obligatoryjnie część małżonek, resztę można wskazać beneficjenta). W przypadku ZUS-u tego nie ma.

Składki są ustalane stopą procentową w zasadzie równą dla wszystkich z wyjątkiem składki wypadkowej, której wysokość zależy od ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej.

UBEZPIECZONY - art. 4 osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych

PŁATNIK - dla pracowników płatnikiem jest pracodawca, podmiot na rzecz którego praca jest wykonywana przez ubezpieczonego albo jest zobowiązany do wypłacania ubezpieczonym określonych świadczeń

SKŁADKI EMERYTALNE:

19,52 % podstawy wymiaru składek z czego 50% opłaca płatnik i 50% pracownik

z tego 7,3% przekazywane jest do OFE (przekazywana z ZUS)

0,35% przekazywano do funduszu rezerw demograficznych (do końca 2008r.), od 2009r. zaprzestano przekazywania do FRD.

RENTOWE SKŁADKI (od 1.02. 2012 r.)

8% podstawy wymiaru składek z czego 1,5% opłaca ubezpieczony a 6,5% opłaca płatnik

CHOROBOWE SKŁADKI

2,45% podstawy wymiaru składek

Finansowana w całości przez ubezpieczonego

WYPADKOWE SKŁADKI (od 1.04.2012r.)

0,67% - 3,83% podstawy wymiaru składek

Wysokość składki uzależniona jest od niebezpieczeństwa działalności, w całości finansuje ją płatnik. To jaką składkę ma płacić płatnik zawarte jest w ustawie z 2002r.

Jeżeli chodzi o duchownych to 80% tych wszystkich składek pokrywa fundusz kościelny a pozostałe 20% oni sami. Natomiast duchowni na misjach nie opłacają składek, w całości opłacane są one z funduszu kościelnego.

PODSTAWY WYMIARU SKŁADEK

Praca w oparciu o umowy cywilno-prawne to składki ustalone są w oparciu o umowę (cena zawarta w umowie), jeżeli nie ma tej kwoty ustalonej to składki ustalane są w oparciu o zadeklarowaną kwotę aczkolwiek zastrzega się, iż kwota ta nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia
Osoby prowadzące działalność pozarolniczą - podstawą wymiaru składek będzie kwota zadeklarowana ale nie mniej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
Parlamentarzyści - podstawą wymiaru składek jest uposażenie
Osoby pobierające zasiłki - od wysokości pobieranego zasiłku
Osoby zajmujące się działalnością gospodarczą i są początkujący albo mieli dłuższą przerw czyli 60 miesięcy, przez okres 24 miesięcy od momentu rozpoczęcia działalności opłaca składki w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia. Nie może skorzystać z tego osoba (pomimo 5letniej przerwy czy też pierwszej działalności), która w ramach tej działalności gospodarczej będzie wykonywała czynności, na rzecz swojego było pracodawcy, takie same jakie wykonywała pozostając w stosunku racy z tym pracodawcą.

Ustawodawca wprowadza roczny limit na składki emerytalno-rentowe i wynosi on 30 krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Z chwilą osiągnięcie tego limitu płatnik przestaje pobierać składki na ubezpieczenia emerytalno - rentowe i ten okres zawieszenia trwa do końca roku. Jeżeli ubezpieczony świadczy usługi tylko jednemu podmiotowi to ten limit kontroluje płatnik, jeżeli natomiast świadczy usługi kilku podmiotom, to ubezpieczony jest zobowiązany do pilnowania tego limitu i poinformowaniu o tym płatnika i ZUS.

Ten limit 30 krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia nie ma znaczenia dla ubezpieczenia wypadkowego i chorobowego.

Świadczenia wyłączone ze składek na ubezpieczenia społeczne

1. Nagrody jubileuszowe nie częściej przyznawane niż co 5 lat.

2. Odszkodowanie - jeśli po ustaniu stosunku pracy obowiązuje umowa o zakazie konkurencji;

nie mniejsze niż 25% wynagrodzenia pracownika za każdy miesiąc.

3. Odprawy emerytalne lub rentowe - musi być rozwiązany stosunek pracy ze względu na

przejście na emeryturę lub rentę.

4. Rekompensaty, odszkodowania, odprawy - z wadliwym rozwiązaniem umowy.

5. Z tytułu wynalazczego.

6. Z tytułu prania odzieży (ekwiwalent pieniężny)

7. Koszty podróży służbowych.

Instrumenty (sankcje o charakterze administracyjnym )

Konieczność płacenia odsetek z tytułu zwłoki

Art. 23. 1. Od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa

1a. Odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 6,60 zł.

2. Wyegzekwowane odsetki od części składki na ubezpieczenie emerytalne, o której mowa w art. 22 ust. 3, są odprowadzane do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego na jego konto.

4. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do składek opłacanych ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

2. Dodatkowa opłata wymierzana przez ZUS

Art. 24. 1. W razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości, Zakład może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100 % nieopłaconych składek. Od decyzji w sprawie wymierzenia dodatkowej opłaty przysługuje odwołanie do sądu według zasad określonych w art. 83.

2. Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej "należnościami z tytułu składek", nieopłacone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

3. Należności z tytułu składek podlegają zaspokojeniu w drodze postępowania egzekucyjnego w administracji przed innymi wierzytelnościami, z wyjątkiem kosztów egzekucyjnych, należności za pracę, należności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, jak również kosztów ostatniej choroby i kosztów pogrzebu dłużnika, w wysokości odpowiadającej miejscowym zwyczajom.

4. Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-5d.

5. Nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

5a. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty.

5b. Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

5c. Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu.

5d. Przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana.

5e. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

6. Bieg przedawnienia terminu, o którym mowa w ust. 4, ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

6a. Nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek, z zastrzeżeniem ust. 6c, 8 i 8d.

6b. Zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie stanowią więcej niż 5 % najniższego wynagrodzenia.

6c. Wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek płatnik składek może złożyć po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, jednak nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.

6d. Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c.

6e. Jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie określonym w ust. 6d, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 6c.

6f. W przypadku braku płatnika składek lub jego następcy prawnego Zakład zawiadamia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek w części sfinansowanej przez ubezpieczonego i na jego wniosek zwraca nienależnie opłacone składki. Przepisy ust. 6c-6e stosuje się odpowiednio.

7. Zwrotu od Zakładu nienależnie opłaconych składek nie można dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło 10 lat.

8. Nienależnie opłacona składka odprowadzona do otwartego funduszu emerytalnego podlega zwrotowi w wysokości nominalnej wartości składki.

8d. W przypadku gdy w wyniku błędu instytucji obsługującej wpłaty składek nienależnie opłacone składki zostały sfinansowane ze środków tej instytucji, kwota nienależnie wpłacona jest zwracana tej instytucji.

8e. Jeżeli nominalna wartość składki, o której mowa w ust. 8, jest:

1) wyższa od kwoty nienależnie otrzymanej składki, którą otwarty fundusz emerytalny jest zobowiązany zwrócić do Zakładu na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych - różnica jest finansowana z funduszu emerytalnego, wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

2) niższa od kwoty nienależnie otrzymanej składki, którą otwarty fundusz emerytalny jest zobowiązany zwrócić do Zakładu na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych - różnica stanowi przychody funduszu emerytalnego, wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

9. Odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne oraz dodatkowa opłata finansowane są w całości z własnych środków przez płatnika składek.

Ulżenie płatnikowi:

Art. 29. 1. Ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie Zakład może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Odroczenie terminu płatności może dotyczyć jedynie należności finansowanej przez płatnika składek.

1a. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy.

2. Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.

3. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określonych w ustawie - Ordynacja podatkowa.

4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, Zakład ustala opłatę prolongacyjną na zasadach i w wysokości przewidzianej w ustawie - Ordynacja podatkowa dla podatków stanowiących dochód budżetu państwa.

2. Przedawnienie świadczeń:

a) zawieszenie okresu przedawnienia - zawarcie umowy z ZUS

- śmierć spadkobiercy

- wydanie decyzji o składkach

- podjęcie pierwszej czynności zmierzającej do odzyskania składek,

b) przerwanie okresu składkowego

- upadłość płatnika składek,

- umorzenie składek

Art. 28. 1. Należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez Zakład, z uwzględnieniem ust. 2-4.

2. Należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniem ust. 3a.

3. Całkowita nieściągalność, o której mowa w ust. 2, zachodzi, gdy:

1) dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

2) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze;

3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa;

4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;

4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;

5) naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;

6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

3a. Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności.

3b. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady umarzania, o którym mowa w ust. 3a, z uwzględnieniem przesłanek uzasadniających umorzenie, biorąc pod uwagę ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia należności z tytułu składek oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych.

4. Umorzenie składek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 1, decyzję umarzającą należności z tytułu składek pozostawia się w aktach sprawy.

Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych.

System emerytalny:

Emerytura to świadczenie pieniężne służące jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej (jako pracownicy, przedsiębiorcy, rolnicy i in.) albo utraciły ją w znacznym stopniu. W Polsce państwowa emerytura przysługuje osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i mają udokumentowany wymagany okres zatrudnienia (dotyczy tylko tzw. starej emerytury, a więc osób, które urodziły się przed 1949 r.; w nowym systemie staż pracy jest nieistotny, wymagany jest natomiast odpowiedni poziom indywidualnego konta ubezpieczonego. Innymi słowy - emerytura zależy od wysokości kapitału zgromadzonego przez całe życie). W Polsce wiek emerytalny wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn.

System emerytalny: W Polsce emeryturę dzieli się na 3 filary:

1. Urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. - I filar obsługiwany przez ZUS (składki wpłacone), osoby pracujące wpłacają składki z których pokrywane są na bieżąco emerytury.

Urodzeni po 31 grudnia 1948 r. - I filar i II filar - OFE

3. III filar - dobrowolny np. IKE (Indywidualne Konto Emerytalne)., PPE (Pracownicze Programy Emerytalne)

O ile I i II filar są obowiązkowe, to III filar jest opcją dodatkową.

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Rodzaje emerytur:

1. W powszechnym wieku emerytalnym.

a) Wiek emerytalny:

Bierze się pod uwagę:

Poziom wieku:

- potrzeba zabezpieczenia świadczeń w przypadku niemożności prowadzenia działalności zarobkowej przez ubezpieczonego;

- element zasługi (opłacając składki)

- zmiany demograficzne w państwie

- stan zamożności państwa

Art. 27. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nie składkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Art. 27a. Emeryturę przyznaje się z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Przepis art. 24a ust. 2 stosuje się odpowiednio.

b) staż emerytalny (okres składkowy i nie składkowy)

Art. 28. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nie składkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nie składkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Art. 6. 1. Okresami składkowymi są następujące okresy:

1) ubezpieczenia;

2) opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1-4 i 8, w przepisach o adwokaturze, w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej;

3) zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych:

a) okresy pozostawania duchownymi przed dniem 1 lipca 1989 r., pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za cały okres podlegania temu ubezpieczeniu,

b) okresy przebywania duchownych na misjach oraz okresy prowadzenia przez duchownych działalności duszpasterskiej wśród Polonii, przypadające po dniu 14 listopada 1991 r., do dnia wejścia w życie ustawy;

4) czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby;

5) działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością, a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego;

6) pełnionej w Polsce służby:

a) w Policji (Milicji Obywatelskiej),

b) w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w organach bezpieczeństwa publicznego),

c) w Straży Granicznej,

d) w Służbie Więziennej,

e) w Państwowej Straży Pożarnej,

f) w Służbie Celnej,

g) w Biurze Ochrony Rządu;

7) pobierania zasiłku macierzyńskiego;

8) osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1956 r. za działalność polityczną;

9) zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów;

10) świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r.

2. Za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:

1) zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia:

a) na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową,

b) obywateli polskich za granicą - w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach, do których zostali delegowani lub skierowani; dotyczy to również członków rodziny delegowanego lub skierowanego tam pracownika, którzy podjęli zatrudnienie w tych placówkach w czasie pobytu za granicą,

c) obywateli polskich za granicą - w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy międzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich; zgoda nie jest wymagana w stosunku do pracowników, którzy wyjechali za granicę przed dniem 9 maja 1945 r.,

d) obywateli polskich za granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce;

2) pracy przymusowej:

a) wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny światowej,

b) wykonywanej na obszarze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 31 grudnia 1956 r.,

c) wykonywanej na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia 1945 r.,

d) wykonywanej w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranu oraz batalionach budowlanych podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim;

3) zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.;

4) pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze Państwa Polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania - w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy;

5) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów Kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie;

6) czasowego pozostawania bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego, w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych wypłaconych z Funduszu Pracy;

7) sprawowania mandatu posła lub senatora w Państwie Polskim;

8) internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym.

9) wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na obszarze Państwa Polskiego:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których ubezpieczony był zwolniony od opłacania składki,

b) przypadającej przed dniem 1 stycznia 1974 r., uznane przez Komisję do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającą przy ministrze właściwym do spraw kultury, pod warunkiem że twórca lub artysta opłacał składki na ubezpieczenie społeczne po dniu 31 grudnia 1973 r.;

10) pracy adwokatów wykonywanej na obszarze Państwa Polskiego:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;

11) wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,

jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy;

12) pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;

13) pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1976 r., jeżeli umowa odpowiadała warunkom ubezpieczenia obowiązującym w tym dniu;

14) pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego:

b) prowadzonej przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli prowadzenie działalności gospodarczej odpowiadało warunkom ubezpieczenia;

15) współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego oraz okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;

16) ubezpieczenia społecznego duchownych na obszarze Państwa Polskiego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;

17) pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu na obszarze Państwa Polskiego po ukończeniu 15 roku życia, z wyjątkiem okresów pobierania stypendium przez osoby uczące się lub studiujące w systemie studiów dziennych.

3. Za okresy zatrudnienia i okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego, o których mowa w ust. 2, uważa się:

1) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej w obecnych granicach oraz

2) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej przed ustaleniem jej obecnych granic.

Art. 7. Okresami nie składkowymi są następujące okresy:

1) pobierania:

a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy,

b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego,

c) świadczenia rehabilitacyjnego,

d) świadczeń wymienionych w lit. b i c po ustaniu obowiązku ubezpieczenia;

2) pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu;

3) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zostało wypłacone odszkodowanie;

4) niewykonywania pracy w okresie przed dniem 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych, nie więcej jednak niż 5 lat;

5) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem:

a) w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko;

6) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia;

7) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia;

8) urlopu bezpłatnego oraz przerw w zatrudnieniu w razie nieudzielenia urlopu bezpłatnego małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą;

9) nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów;

9a) studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu;

9b) asystenckich studiów przygotowawczych;

10) dokształcania zawodowego lekarzy w klinikach akademii medycznych i oddziałach instytutów naukowych w charakterze wolontariusza - w granicach do 1 roku;

11) pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego;

12) udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia.

2. Wcześniejsza emerytura.

Art. 29. 1. Ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1, mogą przejść na emeryturę:

1) kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,

2) mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje ubezpieczonym, którzy:

1) ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, byli pracownikami oraz

2) w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.

3. Spełnienia warunków, o których mowa w ust. 2, nie wymaga się od ubezpieczonych, którzy przez cały wymagany okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

3. W niższym wieku emerytalnym.

Art. 32. 1. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

1a. Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się:

1) okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

2) (uchylony).

2. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:

1) pracowników organów kontroli państwowej;

2) pracowników organów administracji celnej;

3) pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną;

4) dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy;

5) nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela;

6) żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej;

7) pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.

4. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

4a. (utracił moc).

5. Odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek, nauczycieli urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Powstanie i ustanie tytułów ubezpieczeniowych - art. 13

o charakterze obowiązkowym:

- generalnie z chwilą pojawienia się tytułu z racji, którego podlega się ubezpieczeniu społecznemu (nawiązanie stosunku pracy, umowy zlecenia, członkowstwa w spółdzielni i od tej chwili) niezależnie od tego czy płatnik zgłosił go do ubezpieczenia czy nie. Przez cały czas trwania stosunku pracy podlega się ubezpieczeniu, kiedy nastepuje ustanie stosunku pracy - ustaje ubezpieczenie, również niezależnie od tego czy płatnik dokonał wyrejestrowania czy nie. Tak jak wyżej jest, co do zasady!!! Ponieważ przy osobach prowadzących działalność gospodarczą pojawia się instytucja zawieszenia prowadzenia działalności. Od tego roku weszły takie zmiany, ze można zawiesić prowadzenie działalności i jednocześnie zawiesić ubezpieczenie i w tym czasie wyłączyć się z obligatoryjnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Wcześniej było inaczej - zawieszenie nie występowało w ubezpieczeniach i sprawy kończyły się w sądzie z różnym skutkiem- najczęściej trzeba było płacić za ten okres.

o charakterze dobrowolnym:

- moment rozpoczęcia takiego ubezpieczenia jest dobrowolny, uzależniony jest od wniosku, w którym osoba określa, od jakiego dnia chce podlegać temu ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem, że nie może to być moment wcześniejszy niż data złożenia wniosku. Osoba taka sama też decyduje ile ono ma trwać, może złożyć wniosek o rezygnację i wyłączenie spod ubezpieczenia społecznego - nie wcześniej jednak niż data złożenia wniosku.

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. - świadczenie w systemie zdefiniowanej składki

Prawo do emerytury uzależnione jest od spełnienia tylko jednej przesłanki - wieku

1.Osoby urodzone między 1949-1968 powinny nabywać świadczenie wg nowych zasad, ale ustawodawca stworzył im szansę przejścia wg starych zasad. Mogą ubiegać się o emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku ale muszą spełnić 2 grupy przesłanek:

1)te które warunkują nabycie emerytury na starych zasadach (wiek i staż)

2)nie powinny zawrzeć umowy z OFE

Są to osoby zatrudnione w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, i górnicy (o

emeryturze górniczej było wcześniej)

Ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego

Osoby urodzone przed 1.01.1949 - system zdefiniowanego świadczenia Emeryturę oblicza się wg wzoru matematycznego

1)kwota bazowa - 24% tej kwoty

2)okresy składkowe (art. 6) -każdy rok takiego okresu należy pomnożyć przez 1,3% i nieskładkowe (art. 7) - każdy rok mnoży się przez 0,7%.

3)podstawa wymiaru emerytury

Kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Na pamięć masz się nauczyć!!!

Podstawa wymiaru emerytury i renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę.

Do podstawy ustawodawca każe również doliczyć wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek pielęgnacyjny.

Wskaźnik podstawy emerytury nie może być wyższy niż 250 %.

Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Osoby urodzone po 31.12.1948 - system zdefiniowanej składki- istotną rolę odgrywają następujące czynniki:

1) kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury,

2) oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego - kapitał ustala się dla osób, które przed 1.01.1999 roku podlegały ubezpieczeniom społecznym.

Ustawa z 21 listopada 2008r. o emeryturach kapitałowych.

Dwa rodzaje emerytur kapitałowych - mają towarzyszyć wypłacane emerytury z I filaru:

- okresowe - od 60 do 65 lat wyłącznie kobietom;

- dożywotnie - po 65 roku życia - tzw. Emerytura hipotetyczna (połowa dodatku pielęgnacyjnego)

Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych

Świadczenia rentowe:

1. Renty z tytułu niezdolności do pracy

Warunek otrzymania:

a) orzeczenie o niezdolności do pracy

Art. 12. 1. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

2. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

b) okresy składkowe i nie składkowe / w ciągu 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia

okres nieskładkowy - 1/3 udokumentowanego okresu składkowego

1-5 lat okresów składkowych i nie składkowych

Osoba ma 21 lat - 2 lata okresu składkowego i nie składkowego

c) odpowiedni staż emerytalny

Art. 57. 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

2. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Art. 57a. Warunek określony w art. 57 ust. 1 pkt 2 nie jest wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Art. 57b. 1. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

2. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;

2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;

3) zwykłego spożywania posiłków;

4) odbywania nauki lub studiów.

3. Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy dokonują w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy pracodawcy w stosunku do ubezpieczonych, będących pracownikami, a w stosunku do pozostałych ubezpieczonych podmioty określone w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

4. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady, tryb uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposób jego dokumentowania, wzór karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz termin jej sporządzania, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia jednolitości sposobu informowania o zaistnieniu wypadku.

2. Renty szkoleniowe - czas pobierania to podstawowy 6 miesięcy ale maksymalnie 3 lata, 75% wymiaru składek ale nie mniej iż renta z tytułu niezdolności do pracy, jeśli osoba uzyska przychód ustanie prawa do renty

3. Renty socjalne (z tą rentą się na egzaminie nie spotkałem, ale może lepiej ją przeczytaj)

USTAWA z dnia 27 czerwca 2003 r.o rencie socjalnej

Art. 2. Prawo do renty socjalnej przysługuje:

1) osobom posiadającym obywatelstwo polskie zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy albo ochrony uzupełniającej,

3) mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

- jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.

Art. 4. 1. Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1) przed ukończeniem 18. roku życia;

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;

3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

2. Osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1, przysługuje:

1) renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;

2) renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

3. Renta socjalna okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej "Zakładem".

Art. 6. 1. Renta socjalna wynosi 84 % kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

2. Rentę socjalną waloryzuje się na zasadach i w trybie określonych dla emerytur i rent z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

3. Waloryzacji renty socjalnej dokonuje jednostka organizacyjna Zakładu lub organ emerytalno-rentowy.

Art. 7. 1. Renta socjalna nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, renty strukturalnej, a także osobie uprawnionej do zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

2. Renta socjalna nie przysługuje osobie będącej właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu Kodeksu cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych. Osobie będącej współwłaścicielem nieruchomości rolnej nie przysługuje renta socjalna, jeśli udział tej osoby przekracza 5 ha przeliczeniowych.

Art. 8. 1. Renta socjalna nie przysługuje za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.

2. Osoba tymczasowo aresztowana lub odbywająca karę pozbawienia wolności jest obowiązana niezwłocznie powiadomić właściwy organ wypłacający rentę socjalną o tymczasowym aresztowaniu lub o odbywaniu kary pozbawienia wolności. Obowiązek ten spoczywa również na dyrektorze aresztu lub zakładu karnego.

3. Osobie, o której mowa w ust. 2, samotnie gospodarującej, nieposiadającej innego przychodu i niemającej prawa do renty rodzinnej, która jest właścicielem lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego), której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu lub która jest najemcą lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy, innych jednostek samorządu terytorialnego albo stanowiącego własność Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych, może być wypłacane 50 % kwoty renty socjalnej, jeżeli zobowiąże się pisemnie, że z kwoty tej będzie dokonywała opłat z tytułu czynszu lub innych należności za lokal mieszkalny (dom jednorodzinny), a w lokalu (domu jednorodzinnym) nie przebywają inne osoby.

4. Z kwoty określonej w ust. 3 nie dokonuje się potrąceń i egzekucji.

3. Renty rodzinne

Art. 65. 1. Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

2. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

3. (uchylony).

Art. 66. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Art. 67. 1. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej;

3) małżonek (wdowa i wdowiec);

4) rodzice.

2. Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.

PRZYSŁUGUJĄ:

a) Art. 68. 1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

2. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Art. 69. Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone w art. 68, a ponadto:

1) zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz

2) nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo

b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Art. 70. 1. Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

2. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.

3. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

4. Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:

1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;

2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

5. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do wdowca.

Okres 6 m-cy .może wystąpić do organu rentowego aby ją wydłużyć lub skrócić.

Przedłużenie - o ile okres powinien być wydłużony (nie więcej jak 3 lata - czas na przekwalifikowanie.

Skrócenie - występuje z wnioskiem:

Sytuacja gdy osoba nie poddaje się przekwalifikowaniu
Nie ma możliwości przekwalifikowania się

Jeżeli osoba, która pobiera rentę, uzyska przychód (nie zależnie od wysokości ) od pracy traci uprawnienia do renty szkoleniowej.

Renty socjalne ust. z 27.06.2003 r. o rencie socjalnej.

Rozstrzyga Art. 2 ust. - kto może się o nią ubiegać

Warunki wypłaty renty art. 4 ust.

Osoba pełnoletnia
Osoby całkowicie niezdolne do pracy
W odpowiednim wieku powinno dojść do naruszenia sprawności organizmu

Art. 7

Wskazuje kiedy renta danej osobie nie przysługuje np:

Uprawnionej do emerytury
Jeżeli jest renta z tytułu niezdolności do pracy to już renta socjalna nie przysługuje

Wysokość renty socjalnej

- 84 % najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do prac. Pochodzi z budżetu Państwa.

Nie uprawniona jest do niej osoba, która ma 5 ha przeliczeniowych

Renta jest niewypłacana : osoba jest tym czasowo aresztowana, osoba przebywa w zakładzie karnym.

Art. 8 - wskazuje w jakich przypadkach dana osoba nie uzyskuje renty socjalnej jest przepisem szczególnym.

Istnieje możliwość łączenia renty socjalnej i rodzinnej. Nie może przekroczyć 200% z tytułu najniższej renty. Renta socjalna musi stanowić 10%, a 90% z tyt. renty rodzinnej.

Przychód - 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pozbawia możliwość otrzymania renty socjalnej.

Wysokość świadczeń w przypadku rent szkoleniowych.

75% podstawy wymiaru renty

Rs = 75% p ≥ rencie z tyt. częściowej niezdolności do pracy, a ta stanowi 75% renty całkowitej.

Wielkość.

70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (przychód objęty składkami na ubezpieczenie społeczne).

W momencie przekroczenia następuje pomniejszenie renty lub emerytury o wielkość przekroczenia

24% kwoty bazowej - o tyle należy obniżyć emeryturę i rentę z tytułu niezdolności do pracy
18% kwoty bazowej - renty z tyt. czasowej niezdolności do pracy
20,4% kwoty bazowej

Obniżenie te następuje do osiągnięcia 130% przeciętnego wynagrodzenia. Ograniczenia te nie obejmuje rent szkoleniowych oraz kwot w/w.

Renta rodzinna .

Ubiegają się o nią członkowie rodziny po śmierci ubezpieczonego (zmarłego). Zmarły pobierał emeryturę lub rentę. Do jakich świadczeń uprawniony był zmarły.

Uprawnieni do rent rodzinnych

Dzieci własne i 2 małżonka (przysposobione)

Art.68 ust.

- ze względu na wiek (do ukończenia 16 r. ż.)

Ewentualnie jeżeli się uczy to do 25 r. ż., a jeśli 25 lat kończy na ostatnim roku studiów to okres przedłuża się do momentu ukończenia studiów ( do chwili osiągnięcia absolutorium) z końcem 30.09. danego roku.

- ze względu na stan zdrowia.

Może się ubiegać jeśli jest całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność powstała do ukończenia 16 r. ż., albo 25 r. ż. Jeśli się uczyła.

Jeżeli dziecko jest całkowici niezdolne do pracy i wymaga pomocy innych osób.

Przyjęte na wychowanie i utrzymanie rodzeństwo, wnuki w rodzinie zastępczej.

- niezdolność całkowita do pracy

- powinna być na wychowaniu i utrzymaniu 1 rok przed śmiercią danej osoby

- nie może być uprawniona do renty po rodzicach biologicznych

Wdowa, wdowiec

Wdowa ma 3 przesłanki aby uzyskać świadczenie Art. 7

Ze względu na wiek ( 50 lat od śmierci męża ma ukończone) charakter dożywotni
Ze względu na stan zdrowia (jest niezdolna do pracy)
Wychowuje 1 dziecko (uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu w odpowiednim wieku 16 lat, jeśli się uczy 18 lat), opiekuje się dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i samodzielnej egzystencji, opiekuje się dzieckiem uprawnionym do renty rodzinnej.

Rodzice

Renta rodzinna przysługuje:

1. Wdowa, wdowiec art. 70 ust. 3

2. Eks-małżonka, małżonek

3. Matka, ojciec, macocha, ojczym.

Wysokość renty rodzinnej - art. 73

% od świadczenia które przysługiwało zmarłemu (z tytułu całkowitej niezdolności do pracy)

85% - 1 osoba

90% - 2 osoby

95 % - 3 lub więcej

Art. 73. 1. Renta rodzinna wynosi:

1) dla jednej osoby uprawnionej - 85 % świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

2) dla dwóch osób uprawnionych - 90 % świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

3) dla trzech lub więcej osób uprawnionych - 95 % świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

2. Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury, z zastrzeżeniem ust. 3, lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

3. Jeżeli emerytura zmarłego została obliczona wraz ze zwiększeniami, o których mowa w art. 26a lub art. 56 ust. 3 i 4, rentę rodzinną oblicza się jako procent świadczenia zmarłego w wysokości pomniejszonej o te zwiększenia, odpowiednio do liczby uprawnionych do renty. Tak obliczoną rentę rodzinną uzupełnia się do wysokości uwzględniającej 50 % zwiększenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do obliczania renty rodzinnej po osobach mających ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie przepisów, o których mowa w art. 195.

5. Renty rodzinne wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tych rent podlegają odpowiedniej refundacji:

1) w części odpowiadającej zwiększeniu, o którym mowa w ust. 3 i 4, oraz w części odpowiadającej okresom pracy w gospodarstwie rolnym uwzględnionym w myśl art. 63 ust. 1 - z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników;

2) w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty świadczenia najniższego - z budżetu państwa.

Dodatki do emerytur i rent:

1. Dodatek pielęgnacyjny:

- przysługuje ze względu na wiek - po ukończeniu 75 lat

- stan zdrowia: osoba całkowicie niezdolna do pracy i samodzielnej egzystencji

Art. 75. 1. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.

2. Dodatek pielęgnacyjny wynosi 106,41 zł miesięcznie.

3. Kwotę dodatku, o którym mowa w ust. 2, podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

4. Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.

2. Dodatek do sierot zupełnych

Art. 76. 1. Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych.

2. Dodatek, o którym mowa w ust. 1, wynosi 200 zł miesięcznie.

3. Kwotę dodatku, o którym mowa w ust. 2, podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

3. Dodatek za tajne nauczanie - 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

4. Dodatek kombatancki - 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

5. Dodatek za odbywanie służby wojskowej w kamieniołomach - 0,5 % średniego wynagrodzenia ale nie więcej niż 10 % miesięcznego wynagrodzenia

6. Dodatek dla osób deportowanych do Trzeciej Rzeszy lub ZSRR - 0,5 % średniego wynagrodzenia ale nie więcej niż 10 % miesięcznego wynagrodzenia

Świadczenia szczególne przyznawane przez Prezesa Rady Ministrów - art. 82 i 83

Art. 82. 1. Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie.

2. Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku kalendarzowego informację o przyznanych w roku poprzedzającym emeryturach i rentach na podstawie ust. 1.

Art. 83. 1. Ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

1a. Przepisy art. 24a i 27a stosuje się odpowiednio do rent z tytułu niezdolności do pracy przyznanych w trybie określonym w ust. 1.

2. Przepis art. 82 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Zasiłek pogrzebowy - art. 77

- śmierć ubezpieczonego

- śmierć emeryta lub rencisty

- członkowie rodzin emeryta lub rencisty

- członkowie rodzin osób pobierających zasiłek chorobowy, macierzyński

O zasiłek pogrzebowy można ubiegać się do 12 miesięcy od śmierci osoby.

200% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

Art. 77. 1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

1) ubezpieczonego;

2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę;

3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;

4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.

2. Członkami rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 4, są osoby wymienione w art. 67, z tym że od wnuków i rodzeństwa nie wymaga się spełnienia warunku przyjęcia na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności.

3. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

4. Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu.

Art. 78. 1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.

2. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

3. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, o którym mowa w ust. 2, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.

Art. 79. 1. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80.

2. Jeżeli pogrzeb organizowany był na koszt Państwa, organizacji politycznej lub społecznej, lecz osoby, o których mowa w art. 77 ust. 1 pkt 4, poniosły również część jego kosztów, przysługuje im zasiłek w wysokości określonej w art. 80.

Art. 80. 1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 200 % przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione.

2. Kwotę, o której mowa w ust. 1, ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kalendarzowego kwartału, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

3. Kwotę zasiłku pogrzebowego ogłasza Prezes Zakładu w formie komunikatu ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego.

Art. 81. 1. Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje.

2. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie określonym w ust. 1 było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od daty sporządzenia aktu zgonu.

3. Dokumentem potwierdzającym okoliczności, o których mowa w ust. 2, jest zaświadczenie Policji.

Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych

Do 2008 r. - wcześniejsze emerytury, od 2009 r. emerytury pomostowe

1. Komu?? - art. 2 pkt. 3

- pracownicy i tylko pracownicy ; osobie która ma status pracownika ubezpieczonego

Art. 2. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

3) pracownik - ubezpieczonego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1, 2a i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegającego ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a także ubezpieczonego, który przed dniem wejścia w życie ustawy z tytułu takiej pracy podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu;

2. Kiedy?? - art. 3

Art. 3. 1. Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

2. Czynniki ryzyka, o których mowa w ust. 1, są związane z następującymi rodzajami prac:

1) w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:

a) prace pod ziemią,

b) prace na wodzie,

c) prace pod wodą,

d) prace w powietrzu;

2) w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:

a) prace w warunkach gorącego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28 °C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m²,

b) prace w warunkach zimnego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 °C,

c) bardzo ciężkie prace fizyczne - prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8.400 kJ, a u kobiet - powyżej 4.600 kJ,

d) prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,

e) ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6.300 kJ, a u kobiet - powyżej 4.200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50 % zmiany roboczej.

3. Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

4. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1.

5. Za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3.

6. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się także ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej tancerzy zawodowych, wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.

7. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

3. Przesłanki do nabycia emerytury pomostowej.

Przesłanki ogólne: art. 4 pkt.1, 4, 5, 6, 7

Art. 4. Prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Przesłanki szczególne

a) personel pokładowy - co najmniej 15 lat w tym zawodzie , 55 lat tej osoby, orzeczenie o niezdolności do wykonywania tej pracy

Art. 5. Pracownik wykonujący w powietrzu na statkach powietrznych pracę w szczególnych warunkach wymienioną w pkt 25 załącznika nr 1 do ustawy lub o szczególnym charakterze wymienioną w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:

1) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 25 załącznika nr 1 do ustawy lub okres pracy o szczególnym charakterze wymienionej w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy, wynoszący co najmniej 15 lat;

3) uzyskał orzeczenie o niezdolności do wykonywania pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 25 załącznika nr 1 do ustawy lub o szczególnym charakterze wymienionej w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy, w rozumieniu art. 105-107 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze.

b) maszyniści - 55 lat mężczyźni i 50 lat kobiety, orzeczenie o niezdolności do wykonywania tej pracy

Art. 9. Pracownik wykonujący prace maszynistów pojazdów trakcyjnych wymienione w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:

1) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;

2) ma okres pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych wymienionej w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy, wynoszący co najmniej 15 lat;

3) lekarz medycyny pracy wydał orzeczenie o niezdolności do wykonywania prac jako maszynista pojazdów trakcyjnych.

c) hutnicy - 55 lat, 15 lat pracy w szczególnych warunkach

Art. 7. Pracownik wykonujący w hutnictwie prace w szczególnych warunkach wymienione w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:

1) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach w hutnictwie wymienionej w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy, wynoszący co najmniej 15 lat;

3) lekarz medycyny pracy wydał orzeczenie o niezdolności do wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy.

4. Kiedy ustają??

Art. 16. Prawo do emerytury pomostowej ustaje z dniem:

1) poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;

2) osiągnięcia przez uprawnionego wieku:

a) 60 lat - w przypadku kobiet,

b) 65 lat - w przypadku mężczyzn

- jeżeli uprawniony nie ma prawa do emerytury ustalonego decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;

3) śmierci uprawnionego.

5. Ile można dorobić???

- jeśli osoba podejmie pracę w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze to emerytura pomostowa wygasa;

- jeśli osoba podejmie inne prace to : 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - to cała emerytura pomostowa; powyżej 70 % to emerytura pomostowa zostaje zmniejszona; 130% to emerytura pomostowa wygasa.

Pracodawca który zatrudnia osoby w szczególnych warunkach ma obowiązek opłacania składek na fundusz emerytur pomostowych. Do ZUS przekazuje wykaz stanowisk i osób pracujących na tych stanowiskach.

Ustawa z 17 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przed emerytalnych

1. Komu??

Art. 2. 1. Prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która:

1) do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta oraz 61 lat - mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

2) do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwanej dalej "ustawą o promocji zatrudnienia", w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, lub

3) do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej "ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych", i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta i 61 lat - mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

4) zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, i do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub

5) do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, lub

6) do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego, z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn.

2. Za okres uprawniający do emerytury, o którym mowa w ust. 1, uważa się okres ustalony zgodnie z przepisami art. 5-9, art. 10 ust. 1 oraz art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej "ustawą o emeryturach i rentach z FUS".

3. Świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:

1) nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna;

2) w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;

3) złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na wniosek osoby zainteresowanej, może przywrócić termin złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 3 pkt 3.

5. Do okresu 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ust. 3, wlicza się:

1) okresy, za które, zgodnie z art. 75 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia, prawo do zasiłku dla bezrobotnych nie przysługiwało;

2) okresy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych podjętego w tym okresie; w przypadku gdy zatrudnienie lub inna praca zarobkowa ustanie po upływie 6-miesięcznego okresu, o którym mowa w ust. 3 pkt 3, prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje, jeżeli wniosek o przyznanie tego świadczenia zostanie złożony w terminie nieprzekraczającym 14 dni od dnia ustania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych.

6. Prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje również osobom, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, po spełnieniu warunków, o których mowa w ust. 3.

2. Kiedy wygasa??

Art. 4. 1. Prawo do świadczenia przedemerytalnego ustaje:

1) na wniosek osoby pobierającej świadczenie przedemerytalne;

2) w dniu poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej "organem rentowym", lub innego organu emerytalno-rentowego określonego w odrębnych przepisach;

3) z dniem osiągnięcia wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę;

4) z dniem nabycia prawa własności lub objęcia w posiadanie (samoistne lub zależne) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 2 ha przeliczeniowe albo współwłasności nieruchomości rolnej, jeżeli udział przekracza 2 ha przeliczeniowe;

5) wraz ze śmiercią osoby uprawnionej.

3. Wstrzymanie wypłaty świadczenia przedemerytalnego następuje, poczynając od:

1) miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym złożono wniosek, o którym mowa w ust. 1 pkt 1;

2) dnia nabycia prawa do emerytury, o której mowa w ust. 1 pkt 2;

3) dnia osiągnięcia wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę;

4) dnia nabycia prawa własności lub objęcia w posiadanie (samoistne lub zależne) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 2 ha przeliczeniowe albo współwłasności nieruchomości rolnej, jeżeli udział przekracza 2 ha przeliczeniowe;

5) miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarła osoba uprawniona;

6) dnia nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej albo podjęcia wypłaty renty strukturalnej lub świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej;

7) najbliższego możliwego technicznie terminu płatności, jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczenia przedemerytalnego nie było możliwe w terminie, o którym mowa w pkt 2, 4 i 6.

4. W razie nabycia przez osobę uprawnioną do świadczenia przedemerytalnego prawa do renty rodzinnej lub uposażenia rodzinnego wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez uprawnionego.

5. Osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne jest obowiązana zawiadomić organ rentowy wypłacający to świadczenie o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do tego świadczenia.

Zawieszenie:

2. Prawo do świadczenia przedemerytalnego ulega zawieszeniu w przypadku nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej albo podjęcia wypłaty renty strukturalnej lub świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej.

Można dorobić: świadczenie przedemerytalne + przychód 50% przeciętnego miesięcznego (graniczna kwota przychodu)wynagrodzenia, jeżeli przekroczy 50% to pomniejszone świadczenie, jeśli więcej ja 70% wstrzymanie wypłaty świadczenia.

Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Zakres przedmiotowy:

- świadczenia związane z chorobą

- świadczenia związane z urodzeniem dziecka, przyjęciem na wychowanie

Art. 2. Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanego dalej "ubezpieczeniem chorobowym", obejmują:

1) zasiłek chorobowy;

2) świadczenie rehabilitacyjne;

3) zasiłek wyrównawczy;

4) (uchylony);

5) zasiłek macierzyński;

6) zasiłek opiekuńczy.

Zasiłek chorobowy

Art. 4. 1. Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:

1) po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;

2) po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

2. Do okresów ubezpieczenia chorobowego, o których mowa w ust. 1, wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

3. Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

1) absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;

2) jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;

3) ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;

4) posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

1. Komu przysługuje:

Art. 6. 1. Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

2. Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy:

1) w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;

2) z powodu przebywania w:

a) stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego,

b) stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;

3) wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.

Art. 7. Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

1) nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;

2) nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

2. Okres pobierania zasiłku:

Art. 8. Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 - nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni.

Art. 9. 1. Do okresu, o którym mowa w art. 8, zwanego dalej "okresem zasiłkowym", wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2.

2. Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.

3. Do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresu niezdolności do pracy przypadającego w okresach, o których mowa w art. 4 ust. 1.

3. Wysokość zasiłku chorobowego

Art. 11. 1. Miesięczny zasiłek chorobowy, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, wynosi 80 % podstawy wymiaru zasiłku.

1a. Miesięczny zasiłek chorobowy, z zastrzeżeniem ust. 2, za okres pobytu w szpitalu wynosi 70 % podstawy wymiaru zasiłku.

2. Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100 % podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy, o której mowa w art. 6 ust. 2:

1) przypada w okresie ciąży;

2) powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;

3) powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

3. (uchylony).

4. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

5. Ilekroć przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego lub jego wysokości okres jest oznaczony w miesiącach, za miesiąc uważa się 30 dni.

4. Zasiłek nie przysługuje:

Art. 12. 1. Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego.

2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie:

1) urlopu bezpłatnego;

2) urlopu wychowawczego;

3) tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

3. Okresów niezdolności do pracy, o których mowa w ust. 2, w których zasiłek nie przysługuje, nie wlicza się do okresu zasiłkowego.

Art. 13. 1. Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

1) ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;

2) kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;

3) nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, w przypadkach określonych w art. 4 ust. 1;

4) jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;

5) podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego.

Świadczenie rehabilitacyjne:

1. Komu przysługuje??

- osobie, która najpierw pobierała zasiłek chorobowy;

- osobie, która rokuje powrót do pracy zarobkowej

Art. 18. 1. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

2. Przez jaki okres??

Art. 18.2. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

3. Ile wynosi świadczenie rehabilitacyjne???

Art. 19. 1. Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75 % tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100 % tej podstawy.

Art. 20. Przepis art. 53 § 5 Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio do pracownika pobierającego świadczenie rehabilitacyjne, jeżeli zgłosi on swój powrót do pracodawcy niezwłocznie po wyczerpaniu tego świadczenia, choćby nastąpiło to po upływie 6 miesięcy od rozwiązania stosunku pracy.

Zasiłek wyrównawczy:

1. Komu przysługuje?? - tylko i wyłącznie pracownikom

Art. 23. 1. Zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze zmniejszoną sprawnością do pracy, wykonującemu pracę:

1) w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej,

2) u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy,

jeżeli jego miesięczne wynagrodzenie osiągane podczas rehabilitacji jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustalonego w myśl art. 36-42.

2. O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji zawodowej orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

3. Zasiłek wyrównawczy przysługuje przez okres rehabilitacji zawodowej w warunkach, o których mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 4.

4. Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:

1) z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację;

2) jeżeli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego będącego pracownikiem rehabilitacja zawodowa stała się niecelowa.

5. O okolicznościach, o których mowa w ust. 4 pkt 2, orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

6. Do orzeczeń lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, o których mowa w ust. 2 i 5, mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 18 ust. 4 i 5.

Art. 24. 1. Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem ustalonym w myśl art. 36-42 a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej.

2. Jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem przepracował tylko część miesiąca wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, zasiłek wyrównawczy za ten miesiąc przysługuje w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem ustalonym w myśl art. 36-42, zmniejszonym o jedną trzydziestą część za każdy dzień tej nieobecności, a wynagrodzeniem osiągniętym w tym miesiącu.

Art. 25. Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, uprawnionemu do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Art. 26. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb ustalania zasiłku wyrównawczego.

Zasiłek macierzyński:

1. Komu????

Art. 29. 1. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

1) urodziła dziecko;

2) przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;

3) przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej nie spokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.

2. Przez jaki okres???

1 dziecko - 20 tygodni

2 dzieci - 31 tygodni

3 dzieci - 33 tygodni

4 dzieci - 35 tygodni

5 i więcej dzieci - 37 tygodni

Urlop obligatoryjny: matka co najmniej 14 tygodni i reszta ojciec

Urlop macierzyński dodatkowy; można pracować obojętnie które z rodziców

teraz: 1 dziecko - 2 tygodnie

2 dzieci - 3 tygodnie

wkrótce: 1 dziecko - 6 tygodni

2 dzieci - 8 tygodni

Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy kobiet w ciąży.

1. Umowa na okres próbny

- umowa poniżej 1 miesiąca - nie ma ochrony

- umowa powyżej 1 miesiąca - jeśli kobieta przekroczyła 3 miesiąc ciąży przedłuża się umowę do dnia porodu

2 . Umowa na czas wykonania określonej pracy - tak samo jak umowa na okres próbny

3. Umowa na czas określony - j/w ale przedłuża się na okres ciąży i urlopu macierzyńskiego

4. Umowa na zastępstwo - nie ma ochrony

Zasiłek macierzyński:

Urlop wychowawczy ulega skróceniu o 2 tygodnie jeśli urodzi się dziecko będąc na urlopie wychowawczym;(będzie pobierać zasiłek macierzyński) jeśli urlop macierzyński zawiera się w urlopie wychowawczym

Jeśli urlop macierzyński wykracza poza urlop wychowawczy - pełen wymiar urlopu macierzyńskiego

Skrócenie urlopu macierzyńskiego

- urodzenie dziecka martwego lub jeśli dziecko umrze przed 8 tygodniem życia - urlop trwa 8 tygodni

- jeśli dziecko zmarło po 8 tygodniu życia - urlop trwa tydzień od dnia śmierci dziecka

- urodzenie dwojga lub więcej dzieci i jeśli jedno umrze - urlop w zależności od tego ile dzieci zostało

- jeśli matka porzuci dziecko - urlop trwa 8 tygodni

Urlop macierzyński dodatkowy - 3 tygodnie dla przyjmujących dziecko na wychowanie.

Zasiłek macierzyński - 100% wymiaru składek.

Zasiłek opiekuńczy:

Ma wyrównać straty, które ubezpieczony ponosi sprawując opiekę nad dzieckiem zdrowym do 8 lat, chorym do 14 i innymi członkami rodziny.

1. Dzieci zdrowe do lat 8

- jeśli wystąpią okoliczności nieprzewidziane p. zamknięcie żłobka, szkoły, przedszkola - opiekun musi być poinformowany tydzień wcześniej

- jeśli stała osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem nie może sprawować nad nim opieki ze względu na zły stan zdrowia lub urodzenie dziecka

- jeśli stała osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem przebywa w szpitalu

2. Dzieci chore do 14 roku życia

- zaświadczenie lekarskie że dziecko jest chore

- lub że inni członkowie rodziny ( dziadkowie, rodzice, teściowie, dzieci, dzieci powyżej 14 lat są chore)

Czas pobierania zasiłku opiekuńczego

- dziecko do lat 8 i chore do 14 - 60 dni kalendarzowych

- powyżej 14 i członkowie rodziny - 14 dni kalendarzowych

- jeśli osoba w szpitalu - 60 dni kalendarzowych

Łącznie nie więcej niż 60 dni kalendarzowych

Wysokość to 80 % podstawy wymiaru składek.

Art. 32. 1. Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,

c) pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

3) innym chorym członkiem rodziny.

2. Za członków rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 3, uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

3. Za dzieci w rozumieniu ust. 1 i 2 uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie.

Art. 32a. 1. W przypadku określonym w art. 180 § 6¹ Kodeksu pracy ubezpieczonemu-ojcu dziecka przysługuje dodatkowo, niezależnie od zasiłku określonego w art. 32, zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 8 tygodni, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny.

Art. 33. 1. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres:

1) 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 i 2;

2) 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 3.

2. Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się niezależnie od liczby członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

Art. 34. Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Art. 35. 1. Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 % podstawy wymiaru zasiłku.

2. Do zasiłku opiekuńczego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 oraz art. 12 i 17

Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym będącym pracownikami

Art. 36. 1. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

2. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu, o którym mowa w ust. 1, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Art. 37. 1. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy.

Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym niebędącym pracownikami

Art. 48. 1. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

2. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stosuje się odpowiednio przepisy art. 36 ust. 2-4, art. 38 ust. 1, art. 42, 43 i 46, z zastrzeżeniem art. 49 i 50.

Art. 49. Jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi:

1) najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek;

2) kwota przychodu określona w umowie przypadająca na pierwszy miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4, a jeżeli kwota ta w umowie nie została określona, kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy - dla ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia;

3) przeciętny miesięczny przychód innych członków spółdzielni - dla ubezpieczonych będących członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;

4) przeciętny miesięczny przychód osób wykonujących pracę nakładczą

Wypłata świadczeń

1 Płatnik - jeśli zatrudnia powyżej 20 osób

2. ZUS - jeśli poniżej 20 ubezpieczonych, duchowni, prowadzący działalność rolniczą, osoby pracujące w Polsce na rzecz podmiotów zagranicznych

Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych.

Zakres podmiotowy - kto uczestniczy

Art. 5. 1. Prawo do uczestnictwa w programie przysługuje pracownikowi, który jest zatrudniony u danego pracodawcy, nie krócej niż 3 miesiące, chyba że umowa zakładowa stanowi inaczej.

1a. Do programu nie może przystąpić pracownik, który ukończył 70. rok życia.

1b. Pracownik nie może ponownie przystąpić do tego programu, z którego dokonał wypłaty jednorazowej albo wypłaty pierwszej raty, w przypadku dokonywania wypłaty ratalnej. Ograniczenie określone w zdaniu pierwszym nie dotyczy osób, które dokonały wypłaty jako osoby uprawnione.

2. W dniu złożenia wniosku o zarejestrowanie programu prawo, o którym mowa w ust. 1, musi przysługiwać co najmniej połowie pracowników zatrudnionych u pracodawcy, który tworzy program.

3. Jeżeli pracodawca zatrudnia więcej niż pięciuset pracowników, prawo, o którym mowa w ust. 1, musi przysługiwać co najmniej jednej trzeciej pracowników zatrudnionych u pracodawcy, który tworzy program.

4. Prawo do uczestnictwa w programie przysługuje również osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, wspólnikowi spółki cywilnej, jawnej, spółki partnerskiej oraz komandytowo-akcyjnej i komandytowej odpowiadającemu bez ograniczenia, który podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli te osoby lub spółki prowadzą program dla swoich pracowników.

5. Przepisy ustawy dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio do osób, które są uczestnikami na podstawie ust. 4.

6. Umowa zakładowa nie może przewidywać dla uczestnictwa pracowników w programie żadnych innych warunków poza określonymi ustawą.

Trzy kategorie osób jako pracownicy

- pracownicy (art.. 2 pkt.2)

Art. 2. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

2) pracownik - osobę zatrudnioną, w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę, osobę zatrudnioną na podstawie umowy zawartej w wyniku powołania lub wyboru do organu reprezentującego osobę prawną oraz członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych;

- osoby mające umowę na zasadzie powołania

- członkowie Spółdzielni i Kółek Rolniczych

Dodatkowe warunki do spełnienia

Art. 5. 3. Jeżeli pracodawca zatrudnia więcej niż pięciuset pracowników, prawo, o którym mowa w ust. 1, musi przysługiwać co najmniej jednej trzeciej pracowników zatrudnionych u pracodawcy, który tworzy program.

Jak uzyskać członkostwo

Art. 18. 1. Przystąpienie pracownika do programu na warunkach określonych w umowie zakładowej następuje na podstawie pisemnej deklaracji o przystąpieniu do programu, zwanej dalej "deklaracją", po upływie jednego miesiąca od jej złożenia, chyba że pracodawca potwierdzi na piśmie przystąpienie do programu w terminie wcześniejszym. - obowiązkowe

2. Deklaracja zawiera oświadczenie pracownika, że otrzymał kopię umowy zakładowej i zapoznał się z jej treścią, akceptuje jej warunki, oraz może zawierać rozrządzenie na wypadek śmierci pracownika.

3. W przypadku gdy umowa zakładowa nie zakazuje wnoszenia składki dodatkowej, a uczestnik zadeklarował jej wnoszenie, deklaracja zawiera również wysokość deklarowanej składki dodatkowej oraz upoważnienie dla pracodawcy do jej naliczania i potrącania z wynagrodzenia oraz dokonania jej przelewu na rachunek uczestnika.

4. Pracodawca przyjmuje deklarację i pisemnie potwierdza uczestnikowi jej przyjęcie.

5. Jeżeli pracownikowi nie przysługuje prawo do uczestnictwa w programie, pracodawca zwraca deklarację wraz z pisemnym uzasadnieniem odmowy jej przyjęcia. Zwrócenie deklaracji powinno nastąpić nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia jej złożenia przez pracownika.

6. W przypadku zamiaru dokonania transferu środków zgromadzonych przez uczestnika na IKE do programu, pracodawca, na żądanie uczestnika, wydaje mu potwierdzenie przystąpienia do programu emerytalnego.

7. Potwierdzenie przystąpienia do programu powinno zawierać dane, o których mowa w art. 8 ust. 2 pkt 2, oraz nazwę pracodawcy prowadzącego program, nazwę zarządzającego programem oraz numer rachunku, na który należy dokonać wypłaty transferowej.

8. W sprawach odmowy przyjęcia deklaracji i roszczeń między uczestnikiem programu a pracodawcą orzekają sądy pracy właściwe dla siedziby pracodawcy.

Art. 48. 1. W deklaracji uczestnik może dokonać rozrządzenia środkami zgromadzonymi na jego rachunku w ramach programu przez wskazanie osoby fizycznej uprawnionej do odbioru środków na wypadek jego śmierci.

2. Uczestnik może w każdej chwili zmienić lub odwołać rozrządzenie.

3. Jeżeli uczestnik wskazał kilka osób uprawnionych do otrzymania środków po jego śmierci, a nie oznaczył ich udziału w tych środkach, uważa się, że udziały tych osób są równe.

4. W przypadku braku rozrządzenia na wypadek śmierci uprawnieni są spadkobiercy na zasadach ogólnych, z zastrzeżeniem ust. 5. Wypłata na ich rzecz powinna nastąpić w terminie 1 miesiąca od dnia przedłożenia prawomocnego orzeczenia sądu o stwierdzeniu nabycia prawa do spadku oraz zgodnego oświadczenia wszystkich spadkobierców o sposobie podziału środków zgromadzonych przez uczestnika lub prawomocnego postanowienia sądu o dziale spadku.

5. Jeżeli program prowadzony jest w formie, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3, stosuje się odpowiednio art. 831 i 832 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

6. Uprawnionym do wypłaty świadczenia nie może być pracodawca, chyba że jest on członkiem najbliższej rodziny uczestnika. Członkami najbliższej rodziny uczestnika są: małżonek, dzieci, rodzice oraz wnuki.

Art. 10. 1. Program tworzy się:

1) przez zawarcie umowy zakładowej albo umowy międzyzakładowej;

2) następnie przez zawarcie umowy z instytucją finansową, z zastrzeżeniem art. 17 ust. 3, albo utworzenie towarzystwa emerytalnego i funduszu emerytalnego albo nabycie przez pracodawcę akcji istniejącego towarzystwa emerytalnego;

3) następnie przez rejestrację programu przez organ nadzoru.

2. Umowy nie mogą zawierać warunków uczestnictwa pracownika w programie niezgodnych z przepisami ustawy.

3. W przypadku gdy program ma być prowadzony w formie zarządzania zagranicznego, warunkiem rejestracji programu przez organ nadzoru jest również przekazanie temu organowi przez zagraniczny organ nadzoru informacji o tym, że akceptuje on zarządzanie programem przez zarządzającego zagranicznego. Przepis stosuje się odpowiednio w przypadku przejęcia przez zarządzającego zagranicznego zarządzania programem już istniejącym.

Art. 11. 1. Umowa zakładowa jest umową zawieraną przez pracodawcę z reprezentacją pracowników.

2. Reprezentację pracowników tworzą wszystkie zakładowe organizacje związkowe działające u danego pracodawcy.

3. Jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca zawiera umowę zakładową z reprezentacją pracowników wyłonioną w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

4. Umocowanie reprezentacji pracowników wyłonionej w trybie, o którym mowa w ust. 3, do podejmowania czynności przewidzianych przez ustawę wygasa po upływie 24 miesięcy od dnia wyłonienia reprezentacji.

5. Umocowanie, o którym mowa w ust. 4, wygasa przed upływem 24 miesięcy od dnia wyłonienia reprezentacji w przypadku, gdy:

1) co najmniej połowa osób wchodzących w skład reprezentacji pracowników przestanie być pracownikami pracodawcy;

2) u pracodawcy rozpocznie działalność zakładowa organizacja związkowa.

6. W przypadku wygaśnięcia umocowania reprezentacji pracowników z przyczyn, o których mowa w ust. 4 i 5, dokonuje się wyboru nowej reprezentacji pracowników w trybie określonym w ust. 3.

7. Pracodawca przedstawia reprezentacji pracowników ofertę utworzenia programu, która zawiera:

1) projekt umowy zakładowej;

2) ustalone w umowie przedwstępnej warunki umowy z instytucją finansową lub statut towarzystwa emerytalnego i statut funduszu emerytalnego albo projekty tych statutów;

3) określenie okresu ważności oferty, nie krótszego niż 3 miesiące.

8. Jeżeli w okresie 2 miesięcy od dnia przedstawienia przez pracodawcę reprezentacji pracowników oferty utworzenia programu, o której mowa w ust. 7, nie dojdzie do zawarcia umowy zakładowej z powodu niemożności uzgodnienia przez strony jej treści, pracodawca może zawrzeć umowę zakładową z reprezentatywnymi organizacjami związkowymi w rozumieniu art. 241^25a ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy. Przepis ust. 7 stosuje się odpowiednio.

Art. 13. 1. Umowa zakładowa określa w szczególności:

1) formę programu wraz ze wskazaniem zarządzającego, który będzie gromadził środki i zarządzał nimi na podstawie umowy z pracodawcą lub na podstawie postanowień statutu funduszu emerytalnego;

2) warunki i tryb przystępowania do programu i występowania z niego;

3) proponowane warunki gromadzenia środków i zarządzania nimi;

4) warunki gromadzenia środków i zarządzania nimi w przypadku, o którym mowa w art. 17 ust. 3 i 4;

5) przypadki i warunki wypowiedzenia umowy między pracodawcą a instytucją finansową albo warunki zbycia przez pracodawcę wszystkich posiadanych przez niego akcji towarzystwa emerytalnego oraz warunki likwidacji tego towarzystwa;

6) warunki, terminy i sposób dokonania wypłaty, wypłaty transferowej oraz zwrotu;

7) termin wskazania przez uczestnika rachunku, na który zarządzający albo likwidator zarządzającego ma dokonać wypłaty transferowej w przypadku likwidacji programu, ustalony zgodnie z art. 41 ust. 5;

8) przypadki i warunki zmiany formy programu lub zarządzającego;

9) wysokość składki podstawowej;

10) minimalną wysokość możliwej do zadeklarowania składki dodatkowej, jeżeli umowa zakładowa nie zakazuje deklarowania składki dodatkowej;

11) sposób deklarowania składki dodatkowej przez uczestników oraz terminy naliczania i potrącania tych składek przez pracodawcę w celu przelewu na rachunek uczestnika;

12) terminy naliczania oraz przelewu składki podstawowej na rachunek uczestnika;

13) koszty i opłaty obciążające uczestnika i pracodawcę oraz warunki, o ile są przewidziane, na jakich mogą one zostać obniżone bez konieczności zmiany umowy zakładowej;

14) warunki zmiany umowy zakładowej;

15) warunki jednostronnego zawieszenia odprowadzania składek podstawowych oraz czasowego ograniczenia wysokości składek podstawowych przez pracodawcę, o których mowa w art. 38;

16) okres wypowiedzenia umowy zakładowej przez pracodawcę, o którym mowa w art. 40 ust. 2 pkt 3;

17) okres wypowiedzenia umowy zakładowej przez pracodawcę, o którym mowa w art. 40 ust. 2 pkt 4.

2. Jeżeli program jest prowadzony w formie umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego, umowa zakładowa określa warunki konwersji w przypadku zmiany funduszu w ramach tego samego programu.

Art. 15. 1. Umowa międzyzakładowa jest zawierana między reprezentacją pracodawców a międzyzakładową reprezentacją pracowników.

2. Tryb wyłaniania oraz zmiany składu reprezentacji, o których mowa w ust. 1, określają w formie pisemnej pracodawcy i reprezentacje pracowników powołane w trybie art. 11.

3. Oferta zawarcia umowy międzyzakładowej jest przedstawiana przez reprezentację pracodawców międzyzakładowej reprezentacji pracowników.

Ustawodawca wyróżnia 3 rodzaje niezdolności:

1. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

2. Całkowicie niezdolną do jakiejkolwiek pracy i samodzielnej egzystencji- to takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

To lepiej na pamięć się naucz i jeszcze wszystkie wysokości świadczeń i składek.