System ochrony prawnej w Unii Europejskiej - wykłady

Podstawowe zasady prawa wspólnotowego:
• konieczność ratyfikacji w prawie wspólnotowym;
• prawo międzynarodowe publiczne jest wiążące dla państw członkowskich;
• doktryna zajętego pola, w tych dziedzinach gdzie państwa członkowskie .zrezygnowały ze swojej suwerenności instytucje krajowe nie mogą podejmować' decyzji (nazywa się to często przesłankami wyłączności).
• zasada subsydiamości (pomocniczości) - działania pomocnicze instytucji wspólnotowych w stosunku do instytucji krajowych (w tych dziedzinach gdzie nie jest to zarezerwowane dla instytucji wspólnotowych).

W dziedzinach niezastrzeżonych instytucje wspólnotowe mogą działać. Szereg zasad charakterystycznych dla prawa wspólnotowego jest zawarte w orzecznictwie.

Zasada autonomii (niezależności prawa krajowego od porządku prawnego). Europejski Trybunał Sprawiedliwości: sprawa Costa: chodziło o to, że włoska ustawa z 1962 roku znacjonalizowała dystrybucję energii. Adwokat Costa uważał, że ustawa narusza art. Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Sąd zwraca się do ETS o rozwiązanie: traktat EWG stworzył własny porządek prawny włączony do prawa członkowskiego i musi być stosowany. ETS orzekł, że ustawa włoska jest niezgodna z traktatem EWG (zakasuje on nacjonalizacji przemysłu energetycznego). Zaś autonomia oznacza konieczność stosowania prawa wspólnotowego w sposób bezwarunkowy i w oryginalnej postaci (konieczność stosowania w takiej postaci, w jakiej jest opublikowany bez dodatkowej interpretacji). Zasada bezpośredniego skutku i bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego Sformułowana w sprawie Von Geud: sprawa z Holandii (chemikalia). Nałożono cło i importer miał wątpliwości czy jest to zgodne z prawem. ETS orzekł, że podmioty prywatne mogą powoływać się na normy prawne wspólnoty. Zasada oznacza, że zarówno państwa członkowskie jak i podmioty prywatne mogą powoływać się przed krajowymi sądami i organami administracji państwowej i wywodzić z nich korzystne skutki prawne uprawniające do zwolnienia z cła. Istotą jest, że podmioty mogą się powoływać bez konieczności jakichkolwiek implementacji aktów krajowych. Można się powoływać na traktat i rozporządzenia a dyrektywy wymagają implementacji, czyli wdrożenia, ale przy odpowiednich warunkach traktatowych.

Orzeczenie w sprawie Frankowicz: był to Włoch, któremu pracodawca nie wypłacił należności i wydano dyrektywę zobowiązującą do gwarancji w przypadku niewypłacalności. Państwo Włoskie nie wdrożyło tej dyrektywy.

Trybunał orzekł, żeby państwo ponosi odpowiedzialność wobec jednostki muszą być spełnione trzy warunki:
• prawa jednostki;
• przepisy dyrektywy muszą być jasne;
• związek przyczynowy.
Warunki odpowiedzialności odszkodowawczej wynikające z bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego sformułowane w sprawie Frankowicz i odnoszące się do niewdrożenia bądź złego wdrożenia dyrektywy:
• dyrektywa powinna przyznawać prawa podmiotom indywidualnym (prawo do otrzymania świadczenia);
• powinna istnieć możliwość ustalenia treści tych praw na podstawie dyrektywy (musi być jasna);
powinien istnieć bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem przepisu ciążącego na nim obowiązku wdrożenia dyrektywy a szkodą poniesioną przez podmiot (nieotrzymanie świadczenia z funduszu gwarancyjnego).

Zasada pierwszeństwa
W razie kolizji prawa wspólnotowego i prawa krajowego pierwszeństwo przyznaje się normom wspólnotowym.
Sprawa Factorlame: Brytyjczycy chcieli zakaząj^ł^wania pod brytyjską.banderą Hiszpanom. Parlament brytyjski wydał ustawę, która zmieniała statut. Hiszpanie zaskarżyli sprawę. Państwo brytyjskie nie przewiduje możliwości zawieszenia ustawy i zwróciło się do ETS. To zawieszenie miało na celu zabezpieczenie. ETS orzekł, że jeżeli sąd krajowy podczas postępowania dotyczącego prawa wspólnotowego dojdzie do wniosku, że jest to przeszkoda do wydania środka tymczasowego to nie może zastosować tej normy krajowej, która jest sprzeczna z prawem wspólnotowym. Czyli sąd musiał zwiesić sprawę mimo, że ustawa tego nie przewidywała (sąd uchyla normę wewnętrzną). Prawo krajowe może być stosowane tylko w takim zakresie, w jakim nie jest sprzeczne z prawem wspólnotowym. Pełna skuteczność prawa wspólnotowego nie byłaby zagwarantowana. Zasada współpracy sądów krajowych z Trybunałem Sprawiedliwości Może odnieść się do sprawy Factorlame: jest prawo wystąpienia z pytaniem do TS a do czasu wydania orzeczenia sąd musi zapewnić podmiotom indywidualną ochronę prawną. Uprawnienie może polegać na konieczności zawieszenia pewnej ustawy krajowej. Zasada równowagi instytucjonalnej
Tzn., że każda unijna instytucja wykonuje swoje kompetencje na podstawie traktatu i z poszanowaniem praw innych instytucji. Jeżeli poszanowanie będzie zachwiane to dochodzi do naruszenia równowagi instytucji, np. w pewnej sprawie nie zostanie wysłuchany Komitet Regionów. Zasada proporcjonalności
Jest ogólną zasadą prawa. Mówi, że środki muszą być tylko takie, które musza być konieczne i nie mogą wykraczać poza te środki przeznaczone.

Zasada jednolitości stosowania prawa wspólnotowego we wszystkich krajach członkowskich
Na straży jednolitości stoi Trybunał. W prawie wspólnotowym wykładnię prawa zastrzeżono
dla Trybunału a nie dla sądów, aby wykładnia miała charakter jednolity.

Zasada poszanowania prawa międzynarodowego i praw podstawowych
Prawa podstawowe (np. prawa człowieka, wolności) wspólnotowe nie ma prawnie
obowiązującego katalogu, ale planuje się, że owa kasta będzie włożona do Traktatu.

Źródła prawa wspólnotowego:
1. Pierwotne - to wszystkie modyfikujące traktaty:
• Traktat z Maastricht (1992 rok);
• Traktat z Amsterdamu (1997 rok);
• Traktat z Nicei (2001 rok);
• Traktaty akcesyjne, czyli wszystkie akty podpisane przez kolejne państwa wchodzące do Unii Europejskiej;
• ogólne zasady prawa, np. zasada niedyskryminacji, nie działania prawa wstecz;
• Umowy międzynarodowe.
2. Wtóme - wydawane przez instytucje wspólnotowe na mocy umocowań zawartych
w Traktatach:
• rozporządzenia;
• dyrektywy;
• dyrektywy;
• wszelkie inne akty prawa wspólnotowego wtórnego jeśli wywołują skutki wobec osób trzecich.

ETS nie bada aktów prawa pierwotnego, czyli traktów. Przesłanki nieważności aktów prawa wspólnotowego:
1. Formalne:
* -b-rak ■kompetencjLinstytucji wspólnotowych; ^ | ^
• naruszenie istotnego wymogu proceduralnego;
• nadużycie władzy.
2. Materialne:
• naruszenie traktatu.
Brak kompetencji występuje w praktyce rzadko a naruszenie istotnego wymogu proceduralnego może wystąpić z trzech przyczyn związanych z:
• przygotowaniem aktu prawa wspólnotowego, np. wysłuchanie organu, który nie jest właściwy;
• formą aktu prawa wspólnotowego np. gdy brak jest uzasadnienia bądź nie ma traktatowej podstawy prawnej;
• ogłoszeniem aktu prawa wspólnotowego, np. akt albo nie zostanie opublikowany bądź nie zostanie podany ten fakt do wiadomości adresata.
Podmioty uprawnione do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego:
1. Podmioty w pełni uprzywilejowane - przysługuje im nieograniczone prawo do
wniesienia skargi i nie muszą wykazywać interesu w danej sprawie:
• państwa członkowskie;
• instytucje wspólnotowe (parlament, rada i komisje).
2. Podmioty pół uprzywilejowane — mogą wnieść skargę w celu ochrony własnych
uprawnień:
• Europejski Bank Centralny;
• Trybunał Obrachunkowy.
3. Podmioty nieuprzywilejowane - mogą wnieść skargę, ale jedynie w odniesieniu do
decyzji i rozporządzeń będących w istocie decyzjami, jeżeli akty te dotyczą ich
bezpośrednio i indywidualnie:
• osoby Fizyczne;
• osoby prawne.

Termin wniesienia skargi wynosi 2 miesiące od chwili opublikowania danego aktu prawa wspólnotowego w Dzienniku Urzędowym bądź od chwili powiadomienia adresata w przypadku decyzji indywidualnej.
Osoba fizyczna i prawna może wnieść skargę na nieważność aktu prawa wspólnotowego na podstawie art. 230 tylko w przypadku decyzji skierowanych do danego podmiotu indywidualnie i decyzji skierowanych do innych podmiotów chyba, że dotyczą danej osoby bezpośrednio i indywidualnie oraz w przypadku rozporządzeń będących w istocie decyzjami. Grupa prawna decyzji, które dotyczą podmiotów indywidualnie i bezpośrednio to grupa importerów.

Konsekwencje uznania aktu prawnego za nieważny na podstawie art. 230:
• akt zostaje uznany za nieważny bądź niebyły;
• przestają obowiązywać wszystkie akty prawne wydane na postawie aktu uznanego za nieważny;
• pojawia się konieczność uchylenia nowego aktu prawnego, który nie może mieć skutku rektroaktywnego (wstecznego);
• obowiązek naprawienia wszelkich szkód wywołanych przez anulowany akt prawny. W prawie wspólnotowym przyjęto rektroaktywny skutek w dwóch sytuacjach:
• jeżeli jest to konieczne dla osiągnięcia danego celu traktatowego;
• jeżeli chronione są interesy stron zaangażowanych. ZARZUT BEZPRAWNOŚCI ROZPORZĄDZENIA
Artykui neZ''w&icdik 7fU tigłjFW ■erniinu prz&\".d?_w.ne°o w artykule 230 piaty akapit,
każda strona może, w postępowaniu dotyczącym rozporządzenia uchwalonego wspólnie przez Parlament Europejski i Rade lub rozporządzenia Rady, Komisji, lub EBC, podnieść zarzuty określone w artykule 230 drugi akapit, w celu powołania się przed Trybunałem Sprawiedliwości na niemożność stosowania tego rozporządzenia.
Art. 241 daje podmiotom uprzywilejowanym na podstawie art. 230 możliwość podniesienia zarzutu bezprawności danego rozporządzenia, ale w postępowaniu wniesionym na podstawie innego postanowienia traktatu.
Postawienie zarzutu bezprawności rozporządzenia na podstawie art. 241 nie jest ograniczone żadnym terminem. Różnica w stosunku do art. 230 polega na tym, że stwierdzenie nieważności rozporządzenia na podstawie art. 241 dotyczy jedynie konkretnego sporu. Podmioty uprawnione do wystąpienia ze skargą na podstawie art. 241:
1. Podmioty w pełni uprzywilejowane:
• państwa członkowskie;
• instytucje wspólnotowe (parlament, rada i komisje).
2. Podmioty pół uprzywilejowane:
• Europejski Bank Centralny (w obszarze jego kompetencji);
3. Podmioty nieuprzywilejowane:
• osoby fizyczne;
• osoby prawne.
SKARGA NA BEZCZYNNOŚĆ INSTYTUCJI WSPÓLNOTOWYCH
Artykuł 232.: Jeśli Parlament Europejski, Rada lub Komisja, z naruszeniem niniejszego
Traktatu, zaniechają działania. Państwa Członkowskie i inne instytucje Wspólnoty mogą
wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości w celu stwierdzenia tego naruszenia.
Skarga ta jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja została uprzednio wezwana do
działania. Jeśli w terminie dwóch miesięcy od tego wezwania instytucja nie zajęła stanowiska,
skarga może być wniesiona w ciągu następnych dwóch miesięcy.
Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, na warunkach określonych w poprzednich akapitach, stawiając zarzut jednej z instytucji Wspólnoty, iż zaniechała wydania aktu skierowanego do niej, innego niż zalecenie lub opinia. Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania, na tych samych warunkach, w zakresie skarg wniesionych przez EBC w dziedzinach podlegających jego kompetencji lub wniesionych przeciwko niemu:
Przedmiot skargi na podstawie art. 232:
• naruszenie prawa polegające na zaniechaniu wydania aktu prawa wspólnotowego przez instytucje (celem skargi jest wymuszenie lub zmuszenie instytucji do wydania aktu prawa wspólnotowego czyli do działania);
• zaskarżalny brak działania instytucji wspólnotowych musi stanowić naruszenie traktatu.
Warunkiem koniecznym do wszczęcia postępowania to wezwanie instytucji do działania. Jeżeli w ciągu 2 miesięcy instytucja nie zajmie stanowiska w danej sprawie postępowanie może być wszczęte w ciągu kolejnych 2 miesięcy. SKARGA ODSZKODOWAWCZA
Artykuł 235.: Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w sporach dotyczących odszkodowań określonych w artykule 288 akapit drugi.
Służy ochronie interesu podmiotów indywidualnych. Odpowiedzialność deliktowa to odpowiedzialność na podstawie czynu niedozwolonego. Odpowiedzialność umowna to odpowiedzialność na podstawie umowy. Umowa może regulować zasady odpowiedzialności odszkodowawczej.
Odpowiedzialność deliktowa wspólnoty określa arŁ 288.
Artykuł 288.: Odpowiedzialność umowna Wspólnoty podlega prawu właściwemu dla danej umowy.
W dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnota powinna naprawić, zsodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.
Poprzedni akapit stosuje się na tych samych zasadach do szkód spowodowanych przez EBC lub jego pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.
Odpowiedzialność osobista pracowników wobec Wspólnoty określają przepisy ich regulaminu pracowniczego lub mających zastosowanie warunków zatrudnienia
Odpowiedzialność ta nazywana jest odpowiedzialnością pozaumowną. Wynika z czynu niedozwolonego instytucji wspólnotowej bądź jej funkcjonariusza. Celem tej skargi jest kompensacja szkody.
Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej:
• szkoda musi być wynikiem działania instytucji wspólnotowej bądź jej funkcjonariuszy;
• bezprawność działania funkcjonariusza bądź instytucji wspólnotowej;
• powstaje rzeczywista szkoda w majątku pewnego podmiotu lub osoby;
• bezpośredni związek przyczynowy miedzy szkodą a działaniem instytucji bądź funkcjonariuszy.
Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa w związku ze stosowaniem prawa wspólnotowego występuje, jeżeli nie wdraża w danym terminie dyrektyw albo źle dokonał wdrożenia.
Wspólnotowy system ochrony prawnej to nie tylko działanie, ale także jurysdykcja sądów krajowych. Sędzia krajowy nazywany jest „niedocenianym aktorem" a także „strażnikiem zasad pierwszeństwa prawa wspólnotowego". Musi on znać prawo wspólnotowe, dlatego też jest gwarantem bezpośredniego działania i skutku. Rola Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:
• działa jako sąd międzynarodowy;
• działa jako sąd konstytucyjny;
• działa jako sąd regulacyjny.
ETS działa jako sąd międzynarodowy jedynie wtedy, gdy rozpatruje skargę jednego państwa członkowskiego na drugie państwo członkowskie. Cechy Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:
• jurysdykcja ETS jest obligatoryjna w obszarach objętych traktatem;
• wyroki klasycznych sądów musza mieć klauzulę wykonalności a orzeczenia ETS posiadają bezpośredni tytuł wykonawczy;
• ETS w pewnych dziedzinach posiada wyłączność orzekania, np. do interpretacji traktatów.
ETS jest sądem konstytucyjnym, bo bada zgodność aktów prawa wspólnotowego z traktatem o wspólnocie. Funkcja ta przejawia się też w procedurze badania ważności umów międzynarodowych (artykuł 300). Ta konstytucyjność przejawia się tu w badaniu prawomocności. Jeżeli przedmiotem umowy międzynarodowej jest polityka handlowa to decyzje o tym podejmuje wyłącznie wspólnota. Natomiast w innych sprawach umowy
podpisują poszczególne państwa członkowskie.
Regulacyjna rola Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:
• przejawia się w procedurze pytań prejudycjalnych;
• przejawia się w interpretacji prawa wspólnotowego (wykładania systemowa i celowościowa).
Wykładnie systemowe i celowościowe wynikają z faktu, że mogą mieć "różne brzmienia w różnych językach, np. w niektórych porządkach dane pojęcia nie obowiązują. Wykładnie te nakazują interpretować prawo wspólnotowe na podstawie ogólnych celów traktatu i jego systemu.
Wykładania ewolucyjna zaś nakazuje brać pod uwagę stan rzeczy, który pojawił się już po uchwaleniu aktu.
SKARGA Z TYTUŁU NARUSZENIA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
Artykuł 226.: Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań,
które na nim ciążą na mocy niniejszego Traktatu, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym
przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag.
Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona
wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.
Artykuł 227.: Każde Państwo Członkowskie może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, jeśli uznaje, że inne Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy niniejszego Traktatu.
Zanim Państwo Członkowskie wniesie przeciwko innemu Państwu Członkowskiemu skargę opartą na zarzucanym naruszeniu zobowiązania, które na nim ciąży na podstawie niniejszego Traktatu, powinno wnieść sprawę do Komisji.
Komisja wydaje uzasadnioną opinię, po umożliwieniu zainteresowanym Państwom przedstawienia na zasadzie spornej uwag pisemnych i ustnych.
Jeśli Komisja nie wyda opinii w terminie trzech miesięcy od wniesienia sprawy, brak opinii nie stanowi przeszkody we wniesieniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości. Artykuł 228. § 1: Jeśli Trybunał Sprawiedliwości stwierdza, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy niniejszego Traktatu, Państwo to jest zobowiązane podjąć środki, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Spra wiedliwości.
§ 2. Jeśli Komisja uznaje, że dane Państwo Członkowskie nie podjęło takich środków, wydaje, po umożliwieniu temu Państwu przedstawienia uwag, uzasadnioną opinię precyzującą punkty, w których Państwo Członkowskie nie zastosowało się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Jeśli dane Państwo Członkowskie nie podjęło środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału w terminie określonym przez Komisie, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Czyniąc to, wskazuje ona wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane Państwo Członkowskie, jaka uzna za odpowiednia do okoliczności. Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości stwierdza, że dane Państwo Członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć ryczałt lub okresową kare pieniężną Państwo członkowskie musi naruszać założenia prawa pierwotnego i wtórnego. Postępowanie na podstawie art. 226 - 228 dzieli się na postępowanie pozasądowe wstępne i postępowanie sądowe. Pozasądowe postępowanie wstępne polega najpierw na tym, że komisja wzywa państwo członkowskie do wyjaśnienia stanu faktycznego a następnie komisja formułuje swoje stanowisko w danej sprawie i uzasadnia je. W wyznaczonym terminie komisja wzywa państwo członkowskie do usunięcia określonego naruszenia prawa wspólnotowego. W postępowaniu sądowym Trybunał wydaje wyrok orzekający o naruszeniu przepisów prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie. Ten wyrok ma charakter deklaratoryjny, tzn.
stwierdza naruszenie tego prawa. Jeśli państwo członkowskie nie zastosuje się to Trybunał
zgodnie z art. 228 nakłada sumę ryczałtową lub karę pieniężną.
Organizacja Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i sądu I instancji
Trybunał składa się z 27 sędziów wybieranych na 6-cio letnią kadencję z możliwością
reelekcji. Sędziowie są nieusuwalni, ale dopuszcza się rezygnację.
Gwarancje niezawisłości sędziowskiej:
• zobowiązują się uroczyście do zachowania tajemnicy w odniesieniu do spraw, które prowadzą;
• sędziwie działają w interesie wspólnoty i nie mogą reprezentować swojego kraju;
• strona postępowanie nie może domagać się zmiany składu orzekającego. Siedziba Trybunału znajduje się w Luksemburgu (na górze Kiersberg).
Funkcja Rzecznika Generalnego polega na opiniowaniu. Analizuje on dotychczasowe orzecznictwo Trybunału i przedstawia swoją opinię, która nie jest wiążąca, ale sąd z reguły kieruje się nią. Obecnie mamy 8 Rzeczników Generalnych. Nie są oni sędziami. Administracja Trybunału składa się z IV wydziałów. Trybunał zatrudnia 700 urzędników. Wydziały Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:
I. Biblioteczny - służy Rzecznikom i pomocnikom sędziego w celu analizy wcześniej wydanych orzeczeń.
II. Tłumaczeń ustnych orzeczeń - każde orzeczenie jest tłumaczone na każdy język (językiem autentycznym danego orzeczenia jest język, w którym Trybunał orzekał i podejmował decyzję).
III. Tłumaczeń pisemnych orzeczeń.
IV. Informacyjny - to wydział kontaktu z mediami.
Trybunał może orzekać w pełnym składzie, jeżeli sprawa wniesiona jest przez państwo członkowskie lub instyguje, czyli w składzie 7, 5 lub 3 sędziów. Decyzje są podejmowane w tzw. odwrotnym porządku starszeństwa (od najmłodszego do najstarszego). Technika Distingnishing - to technika stosowania przez Trybunał w orzecznictwie pewnego określonego wzoru.
Zasada Schöppenstedt - odnosi się do skargi odszkodowawczej. Według art. 235 Trybunał orzeka odszkodowanie w dwóch przypadkach:
1. Bezprawnego działania funkcjonariusza wspólnoty.
2. Wydania aktu normatywnego niezgodnego z prawem.
Wspólnota ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą w sprawach polityki gospodarczej w względem jednostki, gdy dany akt narusza podstawowe prawa człowieka.
WYKONYWANIE ORZECZEŃ TRYBUNAŁU I SĄDU I INSTANCJI Egzekucja orzeczeń dotycząca państw członkowskich:
Trybunał może na państwo członkowskie nałożyć karę. Wydaje on wyrok o charakterze deklaratywnym. Komisja wszczyna drugie postępowanie wówczas, gdy państwo nie zastosuje się do jej nakazu.
Egzekucja orzeczeń dotycząca osób fizycznych i prawnych:
Wobec osób fizycznych i prawnych egzekucja następuje według procedury krajowej. Przykładem może być procedura dochodzenia roszczeń odnośnie opłat pobranych niezgodnie z prawem wspólnotowym.
Generalną zasadą jest brak wspólnotowego kodeksu postępowania administracyjnego czy cywilnego. Władze państwowe, które wykonują prawo wspólnotowe muszą postępować zgodnie z materialnymi i formalnymi przepisami prawa krajowego. To jest tzw. zasada autonomii proceduralnej. Zasada ta jest korygowana przez zasadę efektywności i równoważności.



:-
Zasada równoważności - przy dochodzeniu roszczeń na gruncie prawa wspólnotowego nie mogą obowiązywać mniej korzystne zasady proceduralne niż przy dochodzeniu roszczeń na gruncie prawa krajowego, np. krótsze terminy wnoszenia skarg.
Zasada efektywności - oznacza, że krajowe warunki proceduralne nie mogą uniemożliwiać lub nadmiernie utrudniać dochodzenia roszczeń na gruncie prawa wspólnotowego, np. sprawa faktor.
Postępowanie na gruncie artykułu 226:
Postępowanie wyłączające odpowiedzialność państw członkowskich ma dwie fazy. Co do zasady Komisja wzywa państwo członkowskie do usunięcia stanu faktycznego a gdy państwo to się nie dostosuje wszczyna postępowanie.
Przesłanki wykluczające odpowiedzialność państwa członkowskiego:
1. Siła wyższa, np. rozwiązanie się parlamentu Włoskiego co spowodowało nie wdrożenie w wyznaczonym terminie dyrektywy.
2. Brak celowości działania przez państwo członkowskie, np. problemy występujące w państwach federalnych (Niemcy, Francja).
3. Bezprawność środka wspólnotowego wymagającego implementacji.
4. Wzajemność.
Skargi specjalne:
Procedury nakierowane na wykonanie zobowiązań ciążących na państwach członkowskich alternatywne do postępowania na podstawie artykułów 226 i 227.
W artykule 88 ustęp 2 ujęte są zadania komisji w zakresie zapobiegania negatywnym skutkom pomocy państwa. We wspólnocie w zasadzie wyjątkowo dopuszczalna jest pomoc państwa, np. dla poszczególnych sektorów. Jeżeli dane państwo członkowskie nadużywa prawa do stosowania subsydiowania określonych sektorów gospodarczych to Komisja Europejska nakazuje zaprzestania takiego działania w określonym terminie. Jeżeli państwo członkowskie .nie zastosuje się do wezwania Komisji wówczas może nastąpić wniesienie skargi do Trybunału z pominięciem ogólnej procedury z artykułu 226.
Artykuł 298.: Jeżeli środki podjęte w przypadkach przewidzianych w artykułach 296 i 297 powodują zakłócenie warunków konkurencji na wspólnym rynku. Komisja bada z zainteresowanym Państwem sposoby dostosowania tych środków do zasad ustanowionych w niniejszym Traktacie.
Na zasadzie odstępstwa od procedury przewidzianej w artykułach 226 i 227, Komisja lub każde Państwo Członkowskie mogą wnieść bezpośrednio do Trybunału Sprawiedliwości skargę, jeżeli uznają, że inne Państwo Członkowskie nadużywa uprawnień przewidzianych w artykułach 296 i 297. Trybunał Sprawiedliwości orzeka z wyłączeniem jawności.
Stanowi o klauzulach ochronnych i stanie wyższej konieczności. Chodzi np. o sytuacje, że każdemu państwu członkowskiemu przyznaje się prawo do nieudzielania informacji na temat produkcji broni w stanie wojny.
Artykuł 95. § 9.: Na zasadzie odstępstwa od procedury przewidzianej w artykułach 226 i 227 Komisja i każde Państwo Członkowskie mogą wnieść sprawę bezpośrednio do Trybunału Sprawiedliwości, jeśli uznają, że inne Państwo Członkowskie nadużywa uprawnień przewidzianych w niniejszym artykule.
Stanowi, że państwa członkowskie wyjątkowo mogą utrzymywać krajowe uregulowania w danej dziedzinie, jeżeli usprawiedliwione jest to wymogami artykułu 30, wymogami ochrony środowiska naturalnego i wymogami ochrony środowiska pracy.
OCHRONA PRAW PODSTAWOWYCH WE WSPÓLNOCIE Ochrona praw podstawowych o zasadniczym znaczeniu dla jednostek:
Zasada niedyskryminacji ma kilka wymiarów:
1. Zasada niedyskryminacji ze względu na pochodzenie państwowe.
2. Zasada równego traktowania mężczyzn i kobiet.
Zasada niedyskryminacji oznacza jednakowe traktowanie podmiotów znajdujących się w takiej samej lub podobnej sytuacji chyba, że nierówne traktowanie może być uzasadnione przesłankami natury obiektywnej.
Zasada ta wiąże w stosunkach wertykalnych i horyzontalnych (np. art. 12. 39 i następne, 137 i następne).
Artykuł 141 § 1.: Każde Państwo Członkowskie zapewnia stosowanie zasady równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką sama pracę łub pracę tej samej wartości.
§ 2. Do celów niniejszego artykułu przez wynagrodzenie rozumie się zwykłą podstawowa lub minimalną płacę albo uposażenie oraz wszystkie inne korzyści w gotówce lub w naturze, otrzymywane przez pracownika bezpośrednio lub pośrednio, z racji zatrudnienia, od pracodawcy.
Równość wynagrodzenia bez dyskryminacji ze względu na płeć oznacza, że:
a) wynagrodzenie przyznane za taką samą pracę na akord jest określane na podstawie takiej samej jednostki miary;
b) wynagrodzenie za pracę na czas jest takie samo na tym samym stanowisku.
§ 3. Rada, stanowiąc zgodnie z procedurą określoną w artykule 251 i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, przyjmuje środki zmierz.ające do zapewnienia stosowania zasady równości szans i równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia i pracy, w tym zasadę równości wynagrodzeń za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości.
§ 4. W celu zapewnienia pełnej równości między mężczyznami i kobietami w życiu zawodowym zasada równości traktowania nie stanowi przeszkody dla Państwa Członkowskiego w utrzymaniu lub przyjmowaniu środków przewidujących specyficzne korzyści, zmierzające do ułatwienia wykonywania działalności zawodowej przez osoby płci niedostatecznie reprezentowanej bądź zapobiegania niekorzystnym sytuacjom w karierze zawodowej i ich kompensowania.
Przykładem może być sprawa Gerland: Pracodawca przyznał ulgi na przejazdy tylko męskim
pracownikom. Trybunał orzekła, że jest to niezgodne z prawem wspólnotowym.
Wydana została również dyrektywa 80 w sprawie ciężaru dowodu odnośnie niedyskryminacji
kobiet i mężczyzn. Stosuje się konstrukcję prawną przeniesienia ciężaru dowodu zwaną
również odwróceniem ciężaru dowodu. Chodzi w niej o to, że powód musi wskazać w danej
sprawie tylko stan faktyczny, zaś pozwany chcąc się przed tym zarzutem obronić musi
udowodnić, że nierówne traktowanie wynika z obiektywnych przyczyn.
Wprowadzone w 2000 roku dyrektywy 43 i 78 mówią o równym traktowaniu ze względu na
cechy osobowe.
Zasada pewności prawa:
Pewność prawa ma dwa wymiary. Można ją rozbić na ochronę uprawnionego oczekiwania i zasadę nieretroakcji.
Zasada ochrony uprawnionego oczekiwania:
Zasada ta mówi, że nie powinny mieć miejsca częste zmiany prawa. Prawo powinno być przewidywalne i stabilne. Zasada ta odnosi się do polityk rolnej. Zasada nieretroakcji:
Oznacza zakaz działania prawa wstecz. Nowo wprowadzone przepisy nie mają skutków prawnych do zdarzeń, które zaistniały przed wejściem w życie danych aktów prawnych. Ma szczególne znaczenie w prawie handlowym.
EWOLUCJA SYSTEMU OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA
System ochrony praw człowieka wyszedł od Rady Europejskiej.
4 listopada 1953 roku uchwalono Europejską Konwencję Praw Człowieka. Na straży zagwarantowanych praw stoi Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Konwencja składa się z 17 artykułów. W 1998 roku Trybunał stał się instytucją stałą. Europejska Konwencja Praw Człowieka przewidywała dwa typy skarg:
1. Indywidualne - wnoszone przez osoby fizyczne bądź orany poz.mząuuwć przeciwko państwom o łamanie zasad konwencji.
2. Zbiorowe - wnoszone przez jedno państwo członkowskie przeciwko drugiemu państwu członkowskiemu o łamanie zasad konwencji.
Warunki dopuszczalności skargi:
1. Wyczerpanie wewnątrz krajowej drogi sądowej.
2. Dochowanie terminu (do 6 miesięcy od wydania ostatniej decyzji przez władze państwowe).
3. Nie może być anonimowa.
4. Musi być zgodna z Europejską Konwencją Praw Człowieka.
5. Nie może być w sposób oczywisty nieuzasadniona.
6. Nie może mieć miejsca nadużycie prawa do skargi.
7. Brak obowiązującej mocy prawnej.
Traktaty założycielskie nie odnosiły się do ochrony praw człowieka. Jedynymi aktami były
prawa integracji na wspólnym rynku. Służyły one tylko integracji gospodarczej. W 1969 roku
Trybunał pierwszy raz odniósł się do podstawowych praw człowieka.
W latach 70-tych miały miejsce kolejne orzeczenia. Np. sprawa Grogan.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości odwołuje się do ochrony praw człowieka tylko w takim
zakresie w jakim dotyczy to zakresu przedmiotu Traktatu.
Traktat o UE włączał do prawa wspólnotowego zasady wypracowane wcześniej ;w orzecznictwie, tzn. wspólnotowy system ochrony praw człowieka opiera się na tradycjach konstytucyjnych państwa członkowskiego i EKPC.
Unia Europejska jako całość nie jest sygnatariuszem Konwencji. Są sygnatariuszami jej
poszczególne państwa członkowskie.
Traktat z Amsterdamu (1997 rok) wniósł to, że (art. 46):
1. ETS może kontrolować działalność instytucji wspólnotowych co do działań zgodnie z prawem wspólnotowym.
2. ETS może kontrolować państwa członkowskie w sprawach objętych I filarem i pod warunkiem, że owe działania dotyczą kompetencji przyznanych państwom członkowskim w Traktacie. Natomiast w dziedzinach objętych II i III filarem działania państw członkowskich w zakresie praw człowieka kontrolowane są przez ETPC.
W Traktacie z Nicei (z 2000 roku) uchwalono Kartę Praw Podstawowych, która nie ma charakteru wiążącego. Trybunał Europejski nie może orzekać na jej podstawie. Składa się z 7 rozdziałów.
Rozdziały Karty Praw Człowieka:
1. Godność.
2. Wolność.
3. Równość.
4. Solidarność.
5. Prawa obywatelskie.
6. Wymiar sprawiedliwości.
7. Postanowienia ogólne.
Zasady pomostowe - określają wzajemne relacje między ochroną praw człowieka gwarantowaną przez Kartę Praw Człowieka a innymi systemami.
WSPÓŁPRACA SĄDOWA I POLICJI W SPRAWACH KARNYCH (III FILAR)
OLAF - Europejski urząd do zwalczania oszustw utworzony w 1999 roku. Urzędnicy tego
urzędu są powoływani do badania działań państw członkowskich i państw trzecich.
W 1997 roku powstał kodeks wspólnotowego prawa karnego. Ujęto w nim katalog
przestępstw państw Wspólnotowych, np.: ,~—
• oszustwo na szkodę budżetu wspólnotowego;
• oszustwo przy ogłaszaniu zamówień publicznych;
• korupcja;
• nadużycie uprawnień służbowych.
Przez przestępstwo zorganizowane - rozumie się działanie dwóch lub większej liczby osób, trwające przez dłuższy czas w pewien sposób zinstytucjonowany i mający na celu uzyskanie korzyści materialnej bądź wpływu na władze publiczną w sposób sprzeczny z prawem. Środki instytucjonalne to:
1. EUROPOL (Europejskie Biuro Policji powołane w 1992 roku).
2. EUROJUST (Zespół Europejskiej Współpracy Sądowej utworzony w 2002 roku).
3. CEPOL (Europejskie Kolegium Policyjne utworzone 22 grudnia 2000 roku) - jego celem jest udzielanie pomocy w trans granicznym szkoleniu wyższych funkcjonariuszy policji poprzez optymalizację i umacnianie współpracy między odpowiednimi krajowymi instytucjami i organizacjami.
Środki materialno-prawne:
1. O ogólnym charakterze:
• plan zwalczania przestępczości zorganizowanej na terenie Europy z 2000 roku.
2. O szczególnym charakterze:
• decyzja ramowa z 2002 r4oku o Europejskim nakazie aresztowania;
• dyrektywa z 2002 roku w sprawie zwalczania nielegalnego handlu ludźmi. EUROJUST został utworzony decyzją Rady. Zwany jest Europejskim Systemem Współpracy Sądowej. Kompetencje:
• wnoszenie aktów oskarżenia do sądów krajowych;
• koordynacja postępowań karnych prowadzonych w różnych państwach członkowskich.
EUROPOL został utworzony na mocy Konwencji Międzynarodowej. Polska przynależy do EURIPOL-u od 2005 roku. Zajmuje się przede wszystkim zwalczaniem handlu narkotykami. Koordynuje działania policji poszczególnych państw członkowskich. Działa poprzez system oficerów łącznikowych.
Problem ekstradycji opiera się na Konwencji Rady Europy z 1957 roku. W 1995 i 1996 roku wydano dwie dodatkowe Konwencje upraszczania procedury ekstradycji. Zasady ekstradycji:
1. Zakaz wydawanie za przestępstwa polityczne.
2. Zakaz wydawania własnych obywateli.
3. Zakaz specjalności - mówi, że sprawcę czynu może pociągnąć do odpowiedzialności tylko i wyłącznie do przestępstwa wskazanego we wniosku ekstradycyjnym.
4. Zakaz dalszej ekstradycji.
5. Zakaz podwójnej karalności.
Przestępstwo ekstradycyjne - to takie które jest zagrożone karą minimum 12 miesięcy pozbawiania wolności w państwie wnioskującym o ekstradycję i minimum 6 miesięcy w państwie do którego wniesiono o ekstradycję.
Przesłanki nie wydania osoby wskazanej we wniosku o ekstradycje:
1. Obligatoryjne:
• dany czyn jest objęty amnestią, która dotyczy nakazu aresztowania;
• przeszkoda res iudicata w innym państwie członkowskim;
• przeszkoda wieku.
2. Fakultatywne:
• jężeli czynnie ies.t przestępstwem w danym państwie;
• przeszkoda zawisłości sprawy;
• immunitet;
• res iudicata w państwie trzecim.
Od 1 stycznia 2008 roku zostanie wprowadzona zasada dostępności informacji (EIS -
Europejski System Informacji).
• decyzje wydawane na podstawie traktatów (art. 249 EWG i dotyczy pierwszego filaru wspólnoty europejskiej).
Rozporządzenia
To akty obowiązujące bezpośrednio w całości. Mają zastosowanie ogólne i charakter abstrakcyjny, czyli dotyczą nieograniczonej liczby osób i stosowane są wielokrotnie. Rozporządzenia publikowane są w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich i obowiązują z chwilą publikacji (instytucja unifikacji). Dyrektywy
Są to specyficzne instrumenty prawne. Adresatami są tylko państwa członkowskie i wiążą je tylko do określonych celów. Wymagają wdrożenia, czyli są transponowane do porządku prawnego. Średni okres wdrożenia wynosi 2 lata. Dyrektywy są instrumentem harmonizacji. Zbliżają do siebie ustawodawstwa państw członkowskich. Decyzje
Obowiązują bezpośrednio i w całości, ale mają zastosowanie zindywidualizowane i charakter normatywny. Adresatami mogą być zarówno państwa członkowskie jak i podmioty oraz dotyczą konkretnych sytuacji prawnych. Akty prawne o charakterze niewiążącym:
• zalecenia;
• opinie.
SYSTEM INSTYTUCJONALNY Rada Europejska
Tworzą ją członkowie państw i rządów, którzy zjeżdżają się cztery razy do roku. Szefom rządów towarzyszą Ministrowie Spraw Zagranicznych. Siedziba jest w Brukseli. Jest to organ polityczny.
Rada Ministrów Unii Europejskiej (zwana Radą Unii Europejskiej)
Jest to instytucja prawodawcza. Skład jest różny w zależności od sprawy, jaka ma być podjęta (np. spraw ogólnych, spraw rolnictwa). Rada uchwala akty prawne kwalifikowaną większością głosów. W zależności od liczebności głosy są ważone. Parlament Europejski (1975 rok)
Uchwala akty prawne w procedurze współdecydowania z Radą. Wcześniej istniała procedura współpracy i nie mógł zawetować decyzji. Jest to organ prawodawczy. Liczy 750 parlamentarzystów. Parlament sprawuje kontrolę polityczną nad Komisją Europejską. Przy zatwierdzaniu Komisji komisarze są przesłuchiwani przez Parlament Europejski. Komisja Europejska
Jest instytucją o charakterze wykonawczym. Inicjatywa ustawodawcza jest podstawowym jej prawem ustawodawczym. Jest nazywana strażniczką przestrzegania prawa wspólnotowego, czyli może zaskarżać do Trybunału inne państwa członkowskie lub inną instytucję, gdy naruszają prawa (wszczyna postępowanie). Komisja składa się z dyrekcji generalnych (resortów), np. do spraw sprawnego rynku, przepływu osób, czyli zarządza obszarami społeczno-gospodarczymi. Komisja tworzona jest przez stałych komisarzy, którzy obradują w Brukseli i działają niezależnie w imieniu Unii Europejskiej jako całości. Po reformie Nicejskiej mamy 22 komisarzy (największe państwa członkowskie mają po dwóch zaś pozostałe państwa po jednym).
Komitety opiniodawczo-doradcze
1) Komitet ekonomiczno-społeczny (utworzony w 1957 roku).
2) Komitet regionów.
3) Komitet do spraw zatrudniania (powołany Traktatem z Amsterdamu w 1997 roku).
FILARY UNII EUROPEJSKIEJ
I filar (do roku 1991)
Integracja gospodarcza. Wszystkie dziedziny związane ze wspólnym rynkiem (Traktat Rzymski). Podstawową zasadą prawa wspólnotowego jest zasada bezpośredniego skutku i bezpośredniego stosowania. Obowiązuje tutaj pełna jurysdykcja Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
II filar (rok 1992)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwo. Filar międzyrządowy. Nie ma charakteru wspólnotowego. Akty wydawane w II i III filarze są "to akty prawa między nar octowego^— dlatego obowiązuje tutaj jednomyślność. Brak kompetencji w dziedzinie polityki zagranicznej.
III filar (rok 1992)
Współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Współpraca sądowa i policji w sprawach karnych. Trybunał ma kompetencje, ale są one bardzo ograniczone. Ograniczenie to polega na tym, że Trybunał może orzekać jedynie wtedy, gdy państwo odda się dobrowolnie pod jurysdykcję i gdy państwa członkowskie podpiszą odpowiednią deklarację.
W II filarze obowiązuje wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwo (współpraca UE z NATO). Traktat z Maastricht w ogóle wyłączał kompetencje Trybunału a te szczegółowe śladowe kompetencje Trybunału Sprawiedliwości polegały na:
• Rada może na podstawie art. 301 Traktatu ustanawiać sankcje handlowe prowadząc politykę zagraniczną UE;
• Trybunał może badać prawomocność sankcji handlowych ustanowionych na mocy tego Traktatu;
• Trybunał może na podstawie art. 28 Traktatu zdymisjonować wysokiego komisarza do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
W II filarze obowiązują zasady i ogólne wytyczne oraz wspólne strategie (są to pewnego rodzaju deklaracje wydawane przez Radę Europejską). Nie mają charakteru wiążącego dla państw członkowskich. Wiążący charakter mają wspólne stanowiska i wspólne działania uchwalone przez Radę Ministrów Unii Europejskiej. Te instrumenty uchwalane są jednomyślnie, (ale Traktat z Nicei wprowadził pewne ograniczenia). Mamy zasadę konstruktywnego wstrzymywania się od głosu wprowadzoną Traktatem z Amsterdamu. Oznacza ona, że wstrzymanie się od głosu przez dane państwo lub grupę państw członkowskich, nie stoi na przeszkodzie temu by daną decyzję uchylono w sposób jednomyślny. Takie państwo, które wstrzymało się od głosu nie jest związane decyzją. To wstrzymanie się od głosu i zasada przestaje działać, jeśli państwo powstrzymujące się od głosu dysponuje więcej niż 1/3 głosów ważonych w Radzie. Strukturalny charakter dla II filaru:
1. Wysoki Komisarz.
2. Trojka:

• Wysoki Komisarz;
• Przewodniczący państw;
• Przewodniczący Komisji.
Polityka azylowa, polityka imigracyjna, sprawy związane ze swobodnym przepływem osób, współpraca sądownicza w sprawach cywilnych i cały tzw. Aqvis (dorobek prawny) układu z Schengen - wszystko to zostało przeniesione do I filaru. Skutkiem tego przeniesienia jest charakter wspólnotowy i objęcie tych obszarów pełną jurysdykcją Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Układ w Schengen zawarty został w 1985 roku między Francją. Niemcami i krajami Beneluksu. To stopniowe zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych UE z jednoczesnym zaostrzeniem kontroli na granicach zewnętrznych.
Klauzula pomostowa
To artykuł 42 Traktatu o UE i składa się na niego zespół norm, który umożliwia nam przeniesienie pewnych norm z III do I filaru. Klauzula gwarancyjna
Artykuł 33 Traktatu o UE mówi, że współpraca między państwami członkowskimi w ramach TTI filaru nie zwalnia państw członkowskich z zagwarantowania porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego.
Inicjatywę ustawodawczą w III filarze oddali między siebie Komisja Europejska i Państwa Członkowskie. Rada jest organem prawodawczym, ale decyzje podejmuje jednomyślnie. Parlament jest tylko organem opiniodawczym, ale nie ma prawa veta w stosunku do Rady. Trybunał Sprawiedliwości orzeka w III filarze tylko wtedy, gdy państwa członkowskie podpiszą stosowną deklarację. W III filarze są wydawane:
• wspólne stanowiska i wspólne działania (muszą być wydane jednomyślnie), np. wizy tranzytowe;
• konwencje międzynarodowe, np. utworzenie EUROPOL-u;
• decyzje i decyzje ramowe.
Decyzje ramowe są porównywane z dyrektywami, dlatego że służą zbliżeniu ustawodawstw państw członkowskich, np. decyzja ramowa o europejskim nakazie aresztowania (nr 584 z 2002 roku).
Same decyzje wydawane są we wszystkich dziedzinach III filaru oprócz tych zarezerwowanych dla decyzji ramowych.
Kompetencje Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w III filarze
.*. Artykuł 35 Traktatu o Unii Europejskiej stanowi, że Europejski Trybunał Sprawiedliwości ^będzie właściwy do orzekania wówczas, gdy państwa członkowskie podpiszą odpowiednią $ deklarację (podpisały Austria, Belgia, Grecja, Luksemburg, Niemcy).
Inne ograniczenia to, że ETS może orzekać jedynie w stosunku do prawa wspólnotowego
w odniesieniu do pytań prejudycjalnych, tj. pytań sądu w kwestii przepisów traktatowych.
Państwa członkowskie podpisując deklarację wskazują w niej składy organów sądowych,
które są uprawnione do zwracania się z pytaniem prejudycjalnym.
Podstawy prawne systemu ochrony prawnej:
• Traktat o Wspólnocie Europejskiej z marca 1957 roku;
• Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht (rok 1992);
• Statut Trybunału Sprawiedliwości wraz z protokołem podpisanym w Nicei z 2001 roku;
• Regulamin Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i regulamin sadów I instancji z 1991 roku.
Na strukturę organów sądowych składają się:
• Trybunał Sprawiedliwości powołany w roku 1951;
• Sąd I instancji utworzony na podstawie jednolitego aktu europejskiego w 1986 roku. Sam sąd powołany został w 1988 roku do rozpatrywania spraw pracowniczych. Pierwotnie sąd I instancji działał jako integralna część Trybunału. Dopiero Traktat z Nicei uznał w 2001 roku I instancję;
• Izby Sądowe powołane do życia w 2001 roku Traktatem z Nicei (art. 225 a). Powołane zostały do rozpatrywania spraw o szczególnym charakterze, tj. spraw pracowniczych.
Sąd I instancji składa się po jednym z sędziów z każdego państwa członkowskiego (art. 224). Sędziowie wybierani sana 6—letnią kadencję z możliwością reelekcji. Kompetencje sądów I instancji:
1. Sądy I instancji działają jako sądy odwoławcze od orzeczeń Izb Sądowych.
2. Sąd I instancji jest właściwy w sprawach pracowniczych wnoszonych przez funkcjonariuszy wspólnoty przeciwko instytucjom.
3. Sądy I instancji orzekają w obszarach wszystkich skarg wnoszonych przez osoby fizyczne bądź prawne, które nie są skargami wnoszonymi przez instytucje:

• o stwierdzeniu nieważności aktu prawa wspólnotowego (art. 230);
• skarga na bezczynność instytucji wspólnotowych (art. 232);
• skarga odszkodowawcza przeciwko instytucjom wspólnotowym;
• skargi oparte na klauzuli arbitrażowej umów zawartych przez wspólnotę lub w jej imieniu;
• orzeczenia wstępne (od 2001 roku art. 225 ust. 3).
Jeżeli sąd uzna, że sprawa wymaga orzeczenia, co do zasad, które mogą mieć wpływ na
jedność i spójność prawa wspólnotowego może przekazać sprawę do ETS.
W przypadku dwóch równolegle toczących się postępowań, czyli przez sądem I instancji
wniesionych przez osoby fizyczne i państwa członkowskie art. 47 statutu mówi, że zawiesza
się postępowanie albo sąd I instancji oddaje sprawę do ETS albo odwrotnie. Sąd I instancji
robi to wtedy, jeżeli musi orzekać o ważności aktu prawnego i nie wie, co zrobić (albo też,
gdy jest pomyłka formalna). Pomyłka formalna ma miejsce wówczas, gdy skarga omyłkowo
trafia do sądu I instancji zamiast ETS i odwrotnie. Wtedy kancelarie wzajemnie przekazują
sobie dokumenty. Natomiast pomyłka materialna występuje, gdy któryś z sądów uznaje się za
niewłaściwy do rozwiązania danej sprawy.
Właściwość Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:
1. Jurysdykcyjna sporna - odnosi się do skarg wnoszonych przez państwa członkowskie,
instytucje wspólnotowe i Europejski Bank Centralny, czyli do skarg:
• na nieważność aktu prawa wspólnotowego;
• na bezczynność;
• odszkodowawczych.
W ramach jurysdykcji spornej Trybunał orzeka też w sprawach wnoszonych przeciwko państwom członkowskim z tytułu nie wywiązywania się ze zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego (art. 227).
2. Jurysdykcja niesporna - czyli opiniodawcza:
• Trybunał orzeka w sprawach pytań prejudycjalnych kierowanych przez sądy krajowe (art. 234);
• Trybunał orzeka o zgodności umów międzynarodowych zawieranych przez wspólnotę (art. 300).
Kompetencje Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:
• rozpoznaje odwołania od orzeczeń sądów I instancji (np. z tytułu braku właściwości, błędów proceduralnych bądź w przypadku naruszenia prawa przez sądy I instancji);
• rozpatruje pytania prejudycjalne przedstawione przez sądy I instancji;
• rozpatruje szczególne sprawy przekazane mu na mocy umów lub klauzul arbitrażowych.
Kompetencje Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w I filarze: W zasadzie Trybunał ma pełne kompetencje z zastrzeżeniem art. 66. Art. 68 wprowadził pewne ograniczenia do pytań prejudycjalnych w obszarze do tytułu 4 Traktatu o UE (obszar, kiedy na mocy klauzuli pomostowej został przeniesiony do filaru pierwszego). Czyli te pytania mogą być zadawane tylko przez sądy.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości nie jest właściwy do orzekania w sprawach jakiegokolwiek środka dotyczącego utrzymania porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie (art. 68).
Kompetencje Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w I filarze:
Art. 35 zawiera ograniczenie podstawowe, czyli,, że ETS jest właściwy tylko wtedy, gdy państwo podda się jurysdykcji - ale nawet wtedy Trybunał nie może badać w takim państwie proporcjonalności działań podejmowanych przez policję bądź innych organów. Art. 35 ust. 5 stanowi, że ETS nie może orzekać o wykonywaniu przez państwa członkowskie obowiązku w zakresie porządku i bezpieczeństwa.
Prejudycjalność to pewne przesądzające znaczenie, jakie nadajemy rozstrzygnięciu jednej sprawy dla rozstrzygnięcia drugiej sprawy.
Art. 234 stanowi, że pytanie prejudycjalne wnieść może sąd niższego rzędu, jeśli uzna, że na gruncie prawa wspólnotowego jest to zasadne oraz sąd ostatniej instancji musi zwrócić się z pytaniem prejudycjalnym, jeżeli uzna, że wykładnia prawa wspólnotowego decyduje o rozstrzygnięciu danej sprawy.
Kompetencje zastrzeżone dla Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:
• interpretacja prawa wspólnotowego;
• orzeka w sprawie prawomocności;
• dokonuje wykładni statutów organów wspólnotowych.
Celem postępowania prejudycjalnego jest konieczność ujednolicenia wykładni.
Artykuł 68. § 1.: Artykuł 234 stosuje się do niniejszego tytułu w następujących okolicznościach i na następujących warunkach: gdy pytanie w sprawie wykładni niniejszego tytułu lub ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje Wspólnoty na podstawie niniejszego tytułu jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwraca się do Trybunału Sprawiedliwości o rozpatrzenie tego pytania.
§ 2. W żadnym razie Trybunał Sprawiedliwości nie jest właściwy do orzekania w sprawie środków lub decyzji podjętych na podstawie artykułu 62 punkt 1 dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego.
§ 3. Rada, Komisja lub Państwo Członkowskie mogą zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o rozpatrzenie pytania w sprawie wykładni niniejszego tytułu łub aktów przyjętych przez instytucje Wspólnoty na jego podstawie. Wyrok wydany przez Trybunał Sprawiedliwości w odpowiedzi na taki wniosek nie ma zastosowania do orzeczeń sądów Państw Członkowskich, które korzystają z powagi rzeczy osadzonej. Art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym mówi, że każdy sąd może postawić pytanie do Trybunału Konstytucyjnego o zgodność ustawy z Konstytucją. Na szczeblu wspólnotowym orzeczenia prejudycjalne są bardzo ważne (ponad 50%)
Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:
• o wykładni Traktatu;
• ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje Wspólnoty i EBC;
• o wykładni statutów organów utworzonych aktem Rady, gdy te statuty to przewidują. W przypadku, gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania. W przypadku, gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.
Zakres przedmiotowy postępowania prejudycjalnego może dotyczyć interpretacji Traktatu bądź prawomocności aktów instytucji wspólnotowych i EBC. Doktryna Acte Clair
Sąd krajowy nie musi zwracać się jeśli pytanie w zawisłej przed sądem krajowym sprawie jest oczywiste i nie pozostawia żadnych wątpliwości w prawie wspólnotowym.
Z tą zasadą wiąże się obowiązek sądów krajowych co do orzecznictwa. Orzecznictwa nie
mają charakteru

SKARGA NA STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI AKTU PRAWA WSPÓLNOTOWEGO \ Artykuł 230.: Trybunał Sprawiedliwości kontroluje legalność aktów uchwalonych wspólnie przez Parlament Europejski i Radę, aktów Rady, Komisji i EBC, innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów Parlamentu Europejskiego zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich.
W tym celu Trybunał jest właściwy do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Państwo Członkowskie, Rade lub Komisję, podnoszących zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia niniejszego Traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem lub nadużycia władzy.
Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy, na tych samych warunkach, do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Parlament Europejski, przez Trybunał Obrachunkowy i przez EBC, zmierzających do zapewnienia ochrony ich prerogatyw.
Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na tych samych warunkach, skargę na decyzje, których jest adresatem oraz na decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.
Skargi przewidziane w niniejszym artykule powinny być wniesione w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie. Jurysdykcja sporna i jej typy postępowania:
• I typ: skarga o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego;
• II typ: skarga na bezczynność instytucji;
• III typ: skarga odszkodowawcza. . Jurysdykcja niesporna - art. 234 i 300.
Akty prawa podlegające kontroli legalności:
• rozporządzenia;
• decyzje;

---