WYKŁAD II

(by katja``)

I. Podmioty polityki społecznej są to organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest kształtowanie zasad polityki społecznej i realizowanie ich celów.

Podział podmiotów polityki społecznej:

1. Wg zakresu działania:

• Skala globalna: podmioty związane z ONZ, najważniejszym podmiotem polityki społecznej w ONZ jest Rada Gospodarczo Społeczna, jej celem jest rozwój międzynarodowej współpracy w dziedzinie gospodarki, kultury, oświaty, zdrowia i problematyki społecznej; zajmuje się też przestrzeganiem praw człowieka i podstawowych wolności oraz koordynuje działanie niepaństwowych organizacji międzynarodowych.

• Tej radzie podlegają wyspecjalizowane agendy, które zajmują się już konkretnymi problemami polityki społecznej w wymiarze globalnym: WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Kultury i Nauki), Międzynarodowa Organizacja Pracy, FAO (do spraw wyżywienia i rolnictwa)

• Skala regionalna: podmioty działające na obszarze kontynentu. W UE są to podmioty o charakterze:

• Ustawodawczym: Parlament Europejski - obszarami polityki społecznej zajmują się komisje (np. do spraw socjalnych i zatrudnienia; Środowiska, zdrowia i ochrony konsumentów; Młodzieży, kultury, nauki, mediów i sportu oraz Komisja do spraw kobiet); Rada Unii Europejskiej

• Wykonawczym: Komisja Europejska; Europejski Bank Inwestycyjny;

• Doradczym: Komitet Ekonomiczno Społeczny; Komitet do spraw zatrudnienia i rynku pracy

• Kontrolnym: Rzecznik Praw Obywatelskich

• Sądowniczym: Europejski Trybunał konstytucyjny

• Skala krajowa: działają w ramach danego kraju

2. Ze względu na charakter podmiotów krajowych:

1. Organizacje publiczne - realizują funkcje wynikające z konstytucyjnego porządku politycznego

2. Organizacje pozarządowe - uzupełniają działalność socjalną państw:

WSPÓLNE CECHY ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH:

• Formalna organizacja

• Niezależność strukturalna od administracji rządowej

• Samorządność

• Działalność na rzecz dobra społecznego

• Zakaz podziału zysku między członków organizacji

FUNKCJE ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH POLITYKI SPOŁECZNEJ:

• Świadczenie usług

• Środowiskowa aktywacja społeczna

• Rzecznictwo potrzeb i praw obywatelskich

RELACJE MIĘDZY PAŃSTWEM A ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI:

• Model państwowy: państwo dominuje w finansowaniu i świadczeniu usług społecznych

• Model pozarządowy: dominująca rola organizacji pozarządowych w finansowaniu i świadczeniu usług społecznych

• Model dualny: państwo i organizacje pozarządowe są z osobna odpowiedzialne za finansowanie i świadczenie usług społecznych

• Model współdziałania: państwo finansuje o organizacje pozarządowe świadczą usługi społeczne

PAŃSTWOWE PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ W POLSCE:

• Ustawodawcze: Sejm i Senat

• Wykonawcze: prezydent, premier, Rządowa Rada Ludnościowa, Komitet Społeczno Polityczny Rady Ministrów

• Kontrolne: NIK, Państwowa Inspekcja Pracy, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka

• Sądownicze: Trybunał Konstytucyjny, Sądy Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sądy powszechne, sądy rodzinno opiekuńcze

Lokalnym podmiotem polityki społecznej to samorząd terytorialny i jego organy; jego zadaniem jest zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty i zadania własne. Samorząd terytorialny w obszarze polityki społecznej obejmuje takie działy jak: rynek pracy, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, edukacja, kultura oraz komunalne budownictwo mieszkaniowe

3. Wg zakresu problemu polityki społecznej w działalności i sposobie uczestnictwa w tworzeniu i realizacji tej polityki:

1. Podmioty inspirujące np. organizacje naukowe, partie polityczne

2. Podmioty będące gospodarzami całego systemu i poszczególnych segmentów polityki społecznej: Ministerstwa, samorządy terytorialne

3. Podmioty realizujące zadania polityki społecznej w ramach poszczególnych jej systemów: system opieki zdrowotnej, system opieki nad osobami niepełnosprawnymi

4. Podmioty współdziałające w realizacji polityki społecznej: związki zawodowe

5. Podmioty tworzące wzorce konsumpcji dóbr i usług z uwzględnieniem zasad polityki społecznej

INSTRUMENTY POLITYKI SPOŁECZNEJ W POLSCE:

Instrumenty prawne:

• Prawa socjalne w konstytucji RP (np. art. 2RP, art. 70RP)

• Kodeks pracy

• Ustawodawstwo socjalne

Instrumenty finansowe:

• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

• Fundusz Pracy

• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

• PERON - Państwowy Fundusz Rehabilitacji osób niepełnosprawnych

• Fundusz Alimentacyjny

• Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników

• Państwowy Fundusz Kombatantów

• Krajowy Fundusz Mieszkaniowy

• Fundusz Rezerwy Demograficznej

II. Infrastruktura społeczna

Podział infrastruktury:

- techniczna (ekonomiczna)

- społeczna

Kryterium podziału jest odmienność rzeczowa oraz rodzaj realizowanych przez nie funkcji.

Infrastruktura ekonomiczna obejmuje te dziedziny, które obsługują produkcję materialna (kolej, transport).

Infrastruktura społeczna obejmuje te dziedziny, które bezpośrednio wiążą się z produkcją, ale są niezbędne do istnienia społeczeństwa. Infrastruktura społeczna obejmuje urządzenia i instytucje świadczące usługi jednostkowe w sposób zorganizowany w zakresie oświaty i wychowania, upowszechniania kultury, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, kultury fizycznej i turystyki.

Produktem działania infrastruktury społecznej są usługi społeczne.

Wyróżniamy następującą dostępność inf. społ.:

• Geograficzną: warunki korzystania z polityki społecznej wynikają z charakteru inf. społ.

• Komunikacyjną: w zależności od rozbudowania systemu komunikacji

• Społeczną: określa, które środowiska mają możliwość korzystania z tej inf. (płatna czy bezpłatna, dostępna ogólnie czy tylko dla określonych grup)

• Techniczno-urbanistyczną: osiągalność usług ze względu na zastosowanie rozwiązania techniczno-urbanistycznego

FUNKCJE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ:

• Ekonomiczna - wyraża się ona we wpływie, jaki wywierają usługi społeczne i ich efekty na wzrost intensywności i wydajności pracy innowacja w procesie pracy, wzrost produkcji, czyli wzrost gospodarczy. Oddziaływanie to odbywa się głównie poprzez rozwój człowieka.

Funkcja ta może być rozpatrywana w aspekcie:

- reprodukcyjnym

- motywacyjnym

• Społeczna - objawia się w zaspokajaniu potrzeb, kształtowaniu i upowszechnianiu nowych potrzeb, wytwarzaniu określonego systemu wartości motywacji i zachowań jednostki, co w konsekwencji prowadzi do kształtowania nowego jakościowo społeczeństwa

Infrastruktura społeczna w warunkach realizowania tych wskazanych funkcji może wyraźnie oddziaływać na kształtowanie nowego społeczeństwa, jak i na wzrost efektywności gospodarki.

Cechy infrastruktury społecznej:

• Długi czas użytkowania

• Publiczny charakter urządzeń

• Zmienność użytkowników

• Uzależnienie jakości od kwalifikacji obsługi

• Dopasowanie urządzeń do miejsca zamieszkania, głównie do sytuacji i struktury społecznej

• Tendencja do stopniowej koncentracji

• Konsumpcja świadczeń w miejscu powstania

• Dopasowanie urządzeń do potrzeb rejonu (związane z przestrzenią społeczną i gospodarczą)

Cechy zatrudnienia w infrastrukturze społecznej:

• Silna feminizacja sięgająca 70-80% zatrudnionych. Największy poziom feminizacji występuje w ochronie zdrowia i opiece społecznej oraz oświacie i wychowaniu

• Dominacja osób zatrudnionych na stanowiskach nierobotniczych. Ten udział sięga prawie 70%.

• Zdecydowana przewaga pracowników z wykształceniem średnim i wyższym

Czynniki kształtujące infrastrukturę społeczną:

• Społeczno-ekonomiczne (poziom rozwoju społeczno-gospodarczego państwa, wzrost dochodów)

• Demograficzne (stan i struktura ludności, rozmieszczenie ludności w poszczególnych regionach)

• Postęp naukowo techniczny

• Socjologiczne (zmiany w strukturze społeczeństwa, wzrost dochodów osobistych ludności i czasu wolnego)

• Zmiana w popycie na potrzeby zaspokajane przez infrastrukturę społeczna (wynikające z narastania lub też lepszego zaspakajania popytu odłożonego z powodu niemożliwości jej realizacji w danym okresie, wzrost zainteresowania potrzebami wyższego rzędu)

• Możliwość dokonywania zmian w przyszłym rozmieszczeniu infrastruktury pozwalającej na zmniejszenie nierówności w tym we względnie poszczególnych regionach (stan urządzeń w układzie terytorialnym, ich wykorzystanie, stopień wyposażenia)

• Stymulacyjne lub hamujące innowacje w organizacji zaspokajania potrzeb, stopień skuteczności programowania zmian w zagospodarowaniu przestrzennym kraju)

Przy kształtowaniu infrastruktury społecznej musimy się liczyć z:

• Zasada ekonomiczności: wskazuje na konieczność wykorzystania istniejącej inf. społ. poprzez remonty, modernizacje dla potrzeb lokalnych i regionalnych. Zasada ta rzutuje na lokalizację i wielkość tych urządzeń

• Zasada dostępności: przewiduje szeroką dostępność inf. społ. różnym grupom społecznym w środowisku lokalnym i regionalnym

• Zasada optymalizacji przestrzennego układu inf. społ. bierze się pod uwagę efektywność inwestowania i zaspokajania potrzeb

• Zasada elastyczności: zakłada ciągłe dostosowanie inf. społ. do zmieniających się warunków lokalnych, regionalnych, regionalnych także potrzeb gospodarki]

Podział inf. społ. ze względu na różne kryteria:

1. Kryterium obligatoryjności korzystania z usług inf. społ.:

- usługi obligatoryjne np. nauczanie w podstawówce

- usługi obligatoryjno-subiektywne: do korzystania z nich zmusza nas nasz stan np. stan zdrowia

- usługi fakultatywne bez ograniczeń, o skorzystaniu z nich decyduje sam zainteresowany np. turystyka

- usługi fakultatywne z ograniczeniami: korzystanie jest dobrowolne, ale usługobiorca decyduje o wykorzystaniu ich.

2. Kryterium ścisłości związku z danym obszarem:

- usługi o ograniczonej swobodzie lokalizacji np. specjalistyczne usługi medyczne

- usługi związane z określoną strefą kraju ze względu na warunki podaży np. turystyka, rekreacja

- usługi związane z określonym terytorium ze względu na wielkość i warunki popytu np. lecznictwo zawodowe, szkoły wyższe

3. Kryterium zależności rozwoju usług od środowiska społecznego:

- usługi wzmagające środowisko społeczne o określonych cechach np. teatr, opera

- usługi o dużym stopniu nie zależności od środowiska społecznego np. kino, boisko, basen

- usługi o bardzo dużej niezależności od środowiska społecznego np. szkoły podstawowe, biblioteki

4. Kryterium finansowania:

- usługi całkowicie finansowane przez państwo

- usługi finansowane przez państwo z możliwością wprowadzenia symbolicznych opłat ludności

- usługi częściowo finansowane przez państwo

- usługi całkowicie finansowane z dochodów ludności

MIERNIKI INF. SPOŁ.

• Charakteryzujące stopień wyposażenia danego obszaru w instytucje i urządzenia warunkujące proces wytwarzania usług społecznych np. liczba lekarzy na 10 000 mieszkańców

• Służące ocenie funkcjonowania inf. społ. oraz zaspokojenia potrzeb np. stopień wykorzystania obiektów turystycznych

• Informująca o efektach działania inf. społ. np. umieralność niemowląt, przeciętne trwanie życia, poziom wykształcenia ludności

MIERNIKI SYNTETYCZNE:

• Miernik dystansów - pozwala sprawdzić dystanse między obszarem najlepiej i najgorzej wyposażonym

---