1. Nazwa polityka społeczna powstała na przełomie XIX i XX w. Twórca jego był Charles Fourier On po raz pierwszy użył tego pojęcia
Polityka społeczna - to kreowanie postępu społecznego, nakierowana jest na realizowanie (zaspokajanie) potrzeb społecznych
Polityka socjalna - to węższy zakres polityki społecznej nastawiona na rozwiązywanie potrzeb socjalnych (bieżących) istniejących w danej społeczności lokalnej Czynniki wpływające na pojawienie się polityki społecznej:
1) przemiany polityczne - pojawienie się nowego ustroju politycznego
2) przemiany społeczne - przechodzenie grupy społecznej z takiej grupy, która nie jest świadoma swojego pochodzenia (klasy robotniczej) do poziomu krystalizacji (klasy właścicieli - burżuazji) Ludzie krystalizują się za pomocą industrializacji Odbywają się procesy migracji, a także procesy urbanizacji.
3) reformizm - ewolucyjny powolny rozwój społeczny za pomocą reform. W Niemczech zaczynały się początki reform społecznych. W zaborze pruskim powstał pierwszy podręcznik do polityki społecznej Twórca jego był Frederyk Skarlet „Ogólne zasady gospodarstwa narodowego” Polityka, jako przedmiot w katedrach uniwersyteckich została wprowadzona po II wojnie światowej.
Polityka społeczna ma dwoisty charakter
1)jako działalność rożnych podmiotów samorządów organizacji pozarządowych nakierowana na
poprawę warunków pracy i życia ludzi
asekuracje przed ryzykami życiowymi
wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych poprzez zwalczanie socjalnej izolacji
Polityka społeczna, jako działalność realizowana jest w dwóch zasadniczych wymiarach
prowadzenie bieżących działań osłonowych
zapobieganie zagrożeniom społecznym.
Szczegółowymi celami polityki społecznej, jako działalności praktycznej jest:
wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb ludności w rożnym wieku
tworzenie równego dostępu w korzystaniu z praw obywatelskich
usuwanie nierówności społecznych
kształtowanie stosunków społecznych
asekurowanie przed ryzykami życiowymi
2) jako nauka o polityce społecznej, której zadaniem jest:
monitorowanie i stale diagnozowanie sytuacji socjalnej
analiza występujących kwestii socjalnych wyjaśnianie ich genezy
wskazywanie perspektyw i warunków rozwiązań Wg Daneckiego i W Niecinskiego kwestie społeczne są to takie problemy życiowe wspólne dla całych grup i zbiorowości, które
wynikają z niedostosowania organizacji życia zbiorowego do specyficznych potrzeb społecznych i indywidualnych ich członków
na skutek kumulacji rożnych czynników stwarzają dla tych grup i zbiorowości sytuacje trudne oraz
wprowadzają zakłócenia w rodzaju społeczeństwa.
Nie rezygnując z tworzenia jeszcze jednej definicji kwestii społecznej. Można wyróżnić tylko jego najważniejsze elementy są to zjawiska i sytuacje, które:
dotyczą większych grup i zbiorowości społecznych
polegają na kumulacji negatywnych cech położenia materialnego społecznego lub politycznego
odbierane są przez grupę, jako niesprawiedliwe przy czym kryterium stanowi porównanie własnego położenia do aprobowanego społecznie systemu wartości bądź do położenia innych grup
zakłócają prawidłowy rozwój grup, a przez to
wywołują społeczny niepokój .wzburzenie i tym samym
są źródłem napiec społecznych niekiedy nawet ostrych konfliktów przez co wpływają destrukcyjnie na rozwój całego społeczeństwa
nie mogą być w pełni rozwiązane w ramach grupy
przy wykorzystaniu dostępnych grupie metod i możliwości
mogą być rozwiązane tylko droga podjęcia działań przez państwo lub inne podmioty polityki społecznej
Podstawowy cel polityki społecznej polegający na zaspakajaniu ludzkich potrzeb w różnym zakresie decyduje o prosperowaniu jednostek a przez to także o prawidłowym rozwoju całego społeczeństwa. Realizowany jest on poprzez etapowe osiąganie całego szeregu celów odcinkowych i nie ogranicza się jedynie do zaspokajania potrzeb związanych z zaspokojeniem potrzeb bytu.
Zaspokojenie potrzeb realizuje się w oparciu o wolumen wytworzonego produktu społecznego w gospodarce rynkowej o proporcjach. W zakresie podziału tegoż produktu decydują dwa regulatory: rynek (decyduje o ekwiwalencie przychodu za pracę) oraz państwowa polityka podziału pomyślana jako instrument niwelujący różnice w przychodach określonych grup społecznych i zawodowych. PPP stanowi o kształcie i funkcjonowaniu polityki społecznej w danym kraju. Osobne zagadnienie to dobra i usługi świadomie wyłączone z obrotu rynkowego w celu udostępnienia ich ludności nie w oparciu o jej dochody, lecz w myśl wynikającej z polityki preferencji społeczeństwa. Chodzi tu o mieszkanie komunalne (dla osób o najniższych dochodach), lecznictwo, oświata itp.
Do zadań polityki społecznej należy także zaspakajanie potrzeb znajdujących się poza strefą ekonomiczną i bytową. Za główne w tym względzie uważa się:
potrzebę bezpieczeństwa (dotyczy ona m.in. stałości pracy, gwarancji osiągnięcia dochodów, zabezpieczenia przed brakiem samowystarczalności, przed wypadkami przy pracy itp.),
potrzebę uznania (szacunku- wyrażającą się w formie pragnienia osiągnięć, zdobycia i posiadania wiedzy, znaczenia i prestiżu - zaspokojenie tej potrzeby wymaga stworzenia odpowiedniego systemu awansowania pracowników, sprawiedliwej oceny ich pracy, sposobu nagradzania itp.),
- potrzebę przynależności ukazująca się w uczestnictwie w różnych grupach społecznych i realizowania w nich swoich aspiracji.
2. Pojęcie, funkcje i główne problemy polityki społecznej
Jest to działalność państwa i organizacji pozarządowych, których celem jest zaspakajanie potrzeb socjalnych a zwłaszcza poprawę położenia materialnego i wyrównywanie szans życiowych grup społecznych ekonomicznie i socjalnie najsłabszych
Polityka społeczna różni się od innych dziedzin prowadzonych przez państwo. Jest jedną z form aktywności państwa w gospodarce rynkowej.
Polityka społeczna ma na celu zaspokojenie potrzeb społeczeństwa: zdrowotne i materialne. Polityka społeczna jest ukierunkowana dla ogółu społeczeństwa: wykształcenie najważniejsze jest dla najsłabszych grup społecznych. Zmniejsza różnice w społeczeństwie.
Zakres polityki społecznej wynika z charakteru danych socjalnych:
-system emerytalno rentowy (ubezpieczeń społecznych)
-system opieki zdrowotnej
-system pomocy społecznej
Wszystkie te czynniki są równie ważne
Funkcja i rola polityki społecznej:
-umożliwia zaspakajanie ważnych potrzeb socjalnych i polepszanie dobrobytu społecznego
-umożliwia osiągnięcie i utrzymanie spokoju społecznego( są duże nierówności społeczne, konflikty powstają a polityka społeczna ma na celu zmniejszanie ich, dostęp do leczenia, bezpłatne kształcenie. Łagodzi politycznie skutki nierówności społecznej, konkurencji)
-wspiera rozwój gospodarczy (polityka edukacyjna, system emerytalny, pomoc dla bezrobotnych - kursy)
Główne problemy polityki społecznej
1,Trudność, konieczność wyboru między celami polityki społecznej a celami rozwoju społecznego, (np. dobra i wysokie zasiłki emerytalne). Pula środków przeznaczonych na rozwój społeczny jest ograniczona. Ile kosztuje emerytura, zasiłki, wykształcenie, leczenie, czyli ile wydajemy % PKB. Na cele społeczne 20-30 % PJB państwa, (w Szwecji 30%PKB)
Polityka Społeczna kosztuje. Środki biorą się z podatków i składek na ubezpieczenie społeczne. To, co jest korzystne dla polityki społecznej jest obciążeniem dla polityki fiskalnej. Podatki muszą być na tyle wysokie, żeby starczyło środków na wydatki społeczne, które muszą być racjonalne.
2, Kto ma ponosić koszty zabezpieczenia społecznego: państwo (ma finansować z budżetu i organizować) i my sami, jednostki pomocy społecznej
5.Modele państwa dobrobytu - Modele polityki społecznej
Jednostka decyduje o bezpieczeństwie socjalnym (i odpowiada)
Interwencja rządu jest bardzo ograniczona odpowiedzialność i koszt
Zabezpieczenia społecznego ponosi sama jednostka, która przy pomocy rynkowych instytucji zapewnia sobie i rodzinie bezpieczeństwo socjalne
2 Model instytucjonalno-redystrybucyjny (socjaldemokratyczny)
Jest przeciwieństwem modelu liberalnego Np. kraje Skandynawskie. Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego wszystkim obywatelom to zadanie państwa. Dochody jednostki powinny być na stałym godziwym poziomie, powinny być wyrównane.
3 Model motywacyjno-konserwatywny(społecznej gospodarki rynkowej)
To model wypośrodkowany. Polityka rządów zakłada, że gospodarka rynkowa oparta na konkurencji ukierunkowana na socjalne potrzeby. Ważne jest państwo, ale i potrzeby socjalne. Trzeba uzgodnić ile może dołożyć państwo i ile jesteśmy w stanie dać z własnej kieszeni.
socliberalny istotą tego modelu jest utrzymanie takich proporcji między odpowiedzialnością państwa za realizację polityki społecznej i innych podmiotów a jednostką, rodziną, aby nie zmniejszyć motywacji i dążeń indywidualnych do samodzielnego zabezpieczenia swego bytu oraz przezorności na wypadek wystąpienia ryzyka socjalnego. Model oparty jest o 3 zasady: 1) socjalnych zobowiązań państwa, ( przy czym programy socjalne powinny jak najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania mechanizmu rynkowego i w możliwie największym stopniu służyć rozwojowi gospodarczemu). 2) solidarności (redystrybucyjnego i kolektywnego rozwiązania problemów socjalnych. 3) subsydiarności. # elementarny (kraje pasa łacińskiego - Grecja, Hiszpania, Portugalia, Włochy). Zakłada się, iż problemy społeczne powinny być rozwiązywane na możliwie najniższym szczeblu. W modelu tym głównymi podmiotami polityki społecznej jest rodzina oraz różne organizacje samych obywateli i wspólnoty lokalne, a także „kościół” i organizacje charytatywne. Ingerencja państwa jest nieznaczna i ma charakter uzupełniający, pomocniczy względem inicjatyw oddalonych.
# konfucjański (kraje południowo-wschodniej Azji) w modelu tym bezpieczeństwo socjalne opiera się na rodzinie, zakładzie pracy, wspólnocie lokalnej, na sformalizowanych i niesformalizowanych działaniach o charakterze wolontariatu. Państwo jako podmiot polityki społecznej odgrywa marginalną rolę.
6. Kwestie społeczne to zjawiska i okoliczności tworzące stan napięcia społecznego, wywołujące powszechne zaniepokojenie i dążenie do rozwiązania problemu. Kwestie społeczne: ++wynikają z niedostosowania organizacji życia zbiorowego do specyficznych potrzeb społecznych i indywidualnych członków tych zbiorowości; ++na skutek kumulacji niekorzystnych sytuacji prowadzą do powstania szczególnie trudnych sytuacji dla grup społecznych i całych zbiorowości; ++wprowadzają zakłócenia w rozwoju społeczeństwa.Przykłady kwestii społecznych: ++ubóstwo, ++bezrobocie, ++edukacja,, ++mieszkalnictwo, ++zdrowie, ++migracje, ++ekokwestia, ++patologia społeczna.
17. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
Historia- Idea ubezpieczeń
Społecznych rozwinęłasięwraz z rozwojem
przemysłu - II poł. XIX w. Zalążkiem ubezpieczeń
społecznych była idea Kasy Wzajemnej Pomocy.
Prekursorem obowiązkowych ubezpieczeń społecznych były Niemcy w okresie rządów Bismarka. Za jego rządów weszły w życie dwie ważne ustawy: ++1883 r. - ustawa o ubezpieczeniach na wypadek choroby, która nawiązywała do Kas Wzajemnej Pomocy;
++1884 r. ustawa o ubezpieczeniach od wypadków przy pracy (zapewniała ona prawo do leczenia i renty w przypadku niezdolności do pracy);
W roku 1889 wprowadzono kolejną ustawę o ubezpieczeniach emerytalnych - pokrywały ryzyka inwalidztwa pozawypadkowego, starości i śmierci.
Podobne regulacje wprowadzano w innych krajach Europy Zachodniej: ++Anglia: 1911 r. - ubezpieczenia chorobowe i ubezpieczenia od bezrobocia; ++Francja: 1910 r. - ubezpieczenie na wypadek inwalidztwa i starości.
Eksplozja w zakresie ustawodawstwa dotyczącego ubezpieczeń społecznych miała miejsce po II Wojnie Światowej. POLSKA
1918 r. - Po odzyskaniu niepodległości ubezpieczenia społeczne były bardzo zróżnicowane ze względu na podział Polski na trzy zabory. Najlepiej były one rozwinięte w zaborze pruskim, podobnie w zaborze austriackim, a najgorzej w zaborze rosyjskim - nie funkcjonowały żadne ubezpieczenia społeczne. Po roku 1918 podjęto, więc pierwsze próby stworzenie scalonego systemu ubezpieczeniowego. 1919 r. - organizacja obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego obejmującego cały kraj;1924 r. - ustawa o ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia - początkowo obejmowała ona tylko robotników, następnie rozciągnięto ją na pracowników umysłowych (wg wzorców angielskich);1927 r. - początek zmian dotyczących zróżnicowania systemu ubezpieczeń społecznych, m.in. Pracownicy umysłowi uzyskali jednolity, unormowany dla całej grupy odrębny system ubezpieczeń emerytalnych;1933 r. - ustawa scaleniowa - w jej ramach znalazła się jednolita regulacja prawna ubezpieczenia wypadkowego. W okresie międzywojennym ukształtowały się 4 rodzaje ubezpieczeń:1)ubezpieczenia chorobowe, 2)ubezpieczenia wypadkowe, 3)ubezpieczenia emerytalne, 4)ubezpieczenia na wypadek bezrobocia
Po II Wojnie Światowej rozpoczął się proces odbudowy całego systemu regulacji z zakresu ubezpieczeń społecznych.
1945 r. - kosztami płacenia składek obciążono tylko pracodawców; 1945 - 1953 - stopniowe upowszechnianie tych składek, nowe rozwiązania; 1947 r. - ustanowiono zasiłki rodzinne w celu uzupełnienia dochodów pracowników, którzy mają na utrzymaniu dzieci; 1951 r. - zlikwidowano ZUS; 1960 r. - powrotne powołanie ZUS; 1975 r. - wprowadzono zasiłki opiekuńcze i rentę chorobową;1981 r. - zasiłek wychowawczy. W latach 70-tych, 80-tych miało miejsce stopniowe rozszerzanie zakresu podmiotowego i przedmiotowego powszechnego obowiązkowego ubezpieczenia społecznego.
Pojęcie ubezpieczenia społecznego i systemu ubezpieczeń społecznych Ubezpieczenie społeczne - najogólniej - urządzenie mające na celu ochronę przed czymś, zapobiegające czemuś. Ubezpieczenia społeczne są formą zabezpieczenia się poszczególnych grup ludności od wystąpienia konkretnych rodzajów ryzyka życiowego (np. choroby, śmierci, kalectwa). Ubezpieczenia społeczne (wg Stanisławy Golinowskiej) - stanowią formę zabezpieczenia społecznego ludności, organizowaną dla konkretnych ryzyk życiowych i konkretnych grup ludności pracowniczej przy pomocy państwa. Ubezpieczenia społeczne - wąskie ujęcie - system świadczeń społecznych na rzecz ubezpieczonych przewidziany przez prawo. Ubezpieczenia społeczne - szerokie ujęcie - poza świadczeniami na rzecz ubezpieczonych na system ubezpieczeń społecznych składa się szereg innych elementów, a w szczególności obowiązki jego podmiotów, system finansowania, charakter i organizacja instytucji ubezpieczeniowych. Ubezpieczenia społeczne łączą w sobie elementy społeczne i ekonomiczne Ubezpieczenia społeczne dla ekonomisty - to źródła i sposób finansowania, rachunek ekonomiczny; Ubezpieczenia społeczne dla polityka społecznego - to urządzenie społeczne służące zaspokajaniu potrzeb ludzi wywołanych przez ryzyka losowe. Ubezpieczenia społeczne - to zespół stosunków prawnych między ubezpieczonym (jest nim głównie pracownik, były pracownik, członkowie jego rodziny), ubezpieczającym (pracodawca) oraz instytucją ubezpieczeniową (ZUS), w ramach którego powstają i są realizowane określone obowiązki i prawa tych podmiotów, a w szczególności obowiązek płacenia składki oraz prawo do świadczeń. Elementy ubezpieczenia społecznego: ++ składka, ++fundusz, ++określone ryzyko losowe, ++wystąpienie szkody,++pokrycie szkody określonym świadczeniem,Cechy (zasady) ubezpieczeń społecznych 1)praca zarobkowa podstawą ubezpieczenia - cecha konstytutywna; w praktyce: ubezpieczenie społeczne jest ściśle związane z wykonywaniem pracy zarobkowej; ubezpieczenie społeczne obejmowało:++pierwotnie (tylko pracowników zatrudnionych na umowę stosunku pracy), ++obecnie ( także osoby wykonujące pracę nakładczą (chałupniczą), wolne zawody, pracowników spółdzielni i kółek rolniczych oraz osoby pracujące w gospodarstwach rolnych). Ubezpieczenie społeczne w Polsce obejmuje obecnie 99%. 2)przymusowość w ubezpieczeniu społecznym - każdy, kto należy do grupy objętej ubezpieczeniem społecznym niezależnie od swojej woli objęty jest ubezpieczeniem. Podmiot zatrudniający jest obowiązany ubezpieczyć pracownika z chwilą nawiązania stosunku pracy. Jest to niezbędne uzupełnienie zapewniające realizację powszechności. Przymus w ubezpieczeniach społecznych jest stosowany głownie ze względu na społeczne efekty zewnętrzne sytuacji, w których ludzie dotknięci ryzykiem nie są w stanie poradzić sobie z nim samodzielnie, uwzględniając rynek prywatnych ubezpieczeń socjalnych.
18. POLITYKA SPOŁECZNA A GOSPODARCZA
Dwie najważniejsze sfery praktyki, których celem jest tworzenie warunków dla takiego rozwoju, który zapewniać będzie z jednej strony odpowiednie miejsce społeczeństwa w międzynarodowym podziale pracy, z drugiej zas zapewni zaspokojenie szeroko rozumianych potrzeb indywidualnych i społecznych. Gdy brak tej podstawowej zgodności pomiędzy sprawnością gospodarki i realizacją celów społecznych, pojawiają się kwestie społeczne, które jeśli nie są rozwiązywane w odpow. Czasie powodują problemy polit. O skutkach często daleko wykraczających poza aspekty socjalne, do zmiany ustrojów włącznie. Relacje pomiędzy polityką społeczną i gospodarczą powinny być tak ustalane, aby zapewniły osiąganie wzrostu gosp. Warunkującego zaspokojenie potrzeb społecznych na poziomie osiągalnym w danym okresie i umożliwiły zrównoważ. Rozwój społ-gosp.
Zwiazki pom. Polit społ i gospodarczą
Najprościej można te związki przedstawić w sposób od wielu lat praktykowany w dydaktyce niezależnie od warunków gospodarczych i społecznych. Uwzględniano dominację jednej z polityk, albo ich równorzędność. Układ I oznacza prymat polityki gospodarczej, ma wyraźnie zarysowane podejscie ekonomiczne. W tym układzie polit gosp. Wytwarza a polit społeczna dzieli to co pozostaje po zaspokojeniu potrzeb gospodarczych. W długim okresie nie da się realizować takiego układu. UKŁAD II, prymat mają potrzeby społeczne a gospodarka wykorzystujęc popyt wynikający z aspiracji zaspokajania potrzeb wytwarza takie środki, które sprostają tym potrzebom. W tym układzie wystepuje zagrozenie przerostem funkcji socjalnej państwa i braku środków na rozwój gospodarczy. Układ nie gwarantuje długoletniej równowagi Układ III najbardziej skuteczny, zakłada, że procesy gospodarcze i społeczne kształtowane sa z udziałem obu polityk w sposób systemowy i trwały. UKŁSAD IVto sytuacja w którew polityki realizują cele bez współnej koordynacji działań. Co może w skrajnych przypadkach prowadzić do sprzeczności pomiędzy tymi celami
|
-polityka ludnościowa (wraz z pol. rodzinną)
-polityka zatrudnienia (wraz z pol. płac, warunków pracy, ochrony pracy)
-polityka ochrony zdrowia
-polityka zabezpieczenia społ. i opieki społ
-polityka ochrony środowiska naturalnego
-polityka prewencji i zwalczania zjawisk patologii społ
+Demaskują i oceniają dolegliwości życia społecznego (zbiorowego);
+Konstruują programy poprawy istniejącej rzeczywistości;
+Wprowadzają ład w chaos społeczny i regulują stosunki międzyludzkie,
+Odgrywają rolę przewodnika wyznaczającego cele i kierunki działania;
+Prowadzą do zjawiska rozpowszechniania w społeczeństwie danych systemów wartości (np. idei sprawiedliwości społecznej, równości, solidarności, samodzielności).
1.dbałość o wolność jednostki
2.kwestia przywiązania do wart. prywatnej
3.kulturalne bogacenie się
-stwierdza się, że najlepsza moralnie jest ta działalność, która zmierza do maksymalnego zadowolenia największej liczby jednostek
-polityka społ jest traktowana jako oferta minimalizacji strat powodowanych protestami społ (doraźność działania - działamy gdy nas do tego zmusza społeczeństwo)
-koncepcja demokratyzacji polityki społ. (wyrównywanie szans drógą upowszechnienia własności)
Państwo powinno spełniać rolę stróża nocnego, a jego ingerencja może ograniczać elastyczność jednostki lub ją ubezwłasnowolnić.
Realizowana jest tu polityka empiryczna :
++polega na rozwiązywaniu bieżących problemów;
++jej celem nie jest przeprowadzenie z góry założonych zmian w istniejącym w istniejącym ustroju lecz uzyskanie w jego ramach doraźnych efektów rozwiązujących istniejące napięcia;
++jest rozwiązywana przede wszystkim na poziomie stosunków ekonomicznych, pozostaje w ścisłym związku z ekonomicznymi możliwościami państwa;
++liberalizm odrzuca jakąkolwiek ingerencję państwa, państwo nie może ingerować
w politykę pracy i politykę społeczną;
++regulacje siłami rynkowymi;
++ustawodawstwo socjalne jest bezcelowe, bo to obciążenie kosztami Skarbu Państwa;
++nierówności społeczne są złe, lecz w drodze ewolucji mogą zostać usunięte np. przez progresję podatkową;
++PS powinna wynikać z życia, a nie powinna być realizowana w oparciu o odgórne założenia.
-w definicji widać nastawienie na sprawy społ, ale różnie równość społ jest spostrzegana
-anarchizm (lub socjalizm bezpaństwowy)
-humanizacja polit. społ.
Doktryna ta odpowiada socjalistycznej gospodarce rynkowej.
W ustroju tym możliwa jest interwencja państwa w życie społeczne, w mechanizm rynkowy, lecz do określonej granicy tzn. do nienaruszalności mechanizmu rynkowego.
++Zasadzie państwa socjalnego - państwo ma obowiązek zapewnienia obywatelom pewnego poziomu bezpieczeństwa socjalnego i ekonomicznego powiązanego z poziomem bytu odpowiadającemu godności człowieka. Państwo ma konstytucyjny obowiązek wyrównywania dysproporcji życia.
++Zasadzie pomocniczości (subsydiarności) - Decentralizacja władzy w myśl idei „tyle społeczeństwa ile można, tyle państwa ile jest konieczne”. Wspiera się własność prywatną i sprzyja wyzwalaniu inicjatyw obywatelskich [status na rynku pracy-prawo do świadczeń].
++Solidarności - opera się na zabezpieczeniu społecznym, w skład którego wchodzą: ubezpieczenie społeczne, pomoc społeczna.
Pojawia się problem nadopiekuńczości.
-katolicyzm społ. (czynne rozw. problemów społ. przez księży)
-pierwsze encykliki społ (Rerum Novarum - koniec XIX w.)
-katolicki personalizm społ podkreślający znaczenie osoby w życiu społ oraz jej pierwszeństwo przed społeczeństwem
-encykliki II soboru watykańskiego (Mater et Magistra, Pacem in Terris)
-encykliki posoborowe (Laborem Exercens 1981)
uczastnictwa (podnosząca potrzebę aktywności człowieka;;;;; (KNS) składa się z tych aspektów doktryny religii katolickiej, które odnoszą się do kwestii zbiorowych problemów społeczności lub też całej ludzkości. Dużą część KNS stanowi troska Kościoła o najbiedniejszą część społeczeństwa. Bazuje ona na niektórych zapisach ze Starego Testamentu, jak również nauczaniu Jezusa Chrystusa, opisanym w Nowym Testamencie. Inną cechą szczególną katolickiej nauki społecznej jest sposób, w jaki KNS krytykowała (i krytykuje) społeczne i polityczne ideologie zarówno lewicowe, jak i prawicowe: komunizm, socjalizm, kapitalizm i faszyzm. Wszystkie one w swojej czystej postaci zostały w swoim czasie potępione przez dokumenty programowe KNS, wydawane przez rożnych papieży w różnych okresach historycznych.
7. Podmioty polityki społecznej i ich klasyfikacja
Podmioty polityki społecznej to osoby prawne, które w swoim obszarze kompetencji działają na rzecz wyrównywania szans życiowych ludzi potrzebujących lub (i) na rzecz poprawy ich położenia materialnego.
Można je sklasyfikować w kilku grupach:
po pierwsze, wyróżnia się podmioty państwowe (publiczne) i pozarządowe.
--Podmioty państwowe mają za zadanie porządkowanie życia społecznego, tworzenie osłon socjalnych na poziomie ekonomicznych możliwości budżetu. Ich zadaniem jest także wyrównywanie szans życiowych zgodnie z zasadą konstytucyjnej sprawiedliwości.
--Podmioty pozapaństwowe mają na celu wszechstronne uzupełnianie działań państwa na rzecz grup najsłabszych ekonomicznie.
Po drugie, dzieli się podmioty ze względu na obszar działania. Według tego kryterium wyróżnia się cztery typy podmiotów:
++globalne - są to organizacje międzynarodowe, które w swoim zasięgu działania mają określone kwestie socjalne występujące w skali globalnej. Organizacje te to np. ONZ i jej agendy oraz programy wyspecjalizowane (MOP - Międzynarodowa Organizacja Pracy, Bank Światowy, IMF- Międzynarodowy Fundusz Walutowy) oraz Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju;
++regionalne - obejmujące swoim działaniem obszar kontynentu. Ma to miejsce np. w przypadku Rady Europy i Unii Europejskiej, realizujące program polityki społecznej w obrębie kilkunastu lub kilkudziesięciu państw członkowskich lub w danym regionie;
++krajowe (narodowe) - są to osoby prawne działające w skali danego kraju. Te z kolei można podzielić wg podanego już kryterium na : organizacje publiczne i pozarządowe
++lokalne - działające na obszarze określonego terytorium, wsi, gminy, powiatu. Przykładem tego typu podmiotu jest samorząd terytorialny.
Podmioty o zasięgu krajowym można podzielić na
++ustawodawcze: Sejm i Senat - są naczelnymi organami władzy ustawodawczej i decydują o kształcie ustawodawstwa socjalnego. Droga legislacyjna ustaw jest wydłużona przez pracę w Komisjach Sejmowych.
W obszarze polityki społecznej w Sejmie działają Komisje:
Polityki Społecznej; Rodziny; Edukacji; Nauki i Młodzieży; Łączności z Polakami za Granicą; Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej; Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej; Zdrowia; Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
W obszarze polityki społecznej w Senacie działają Komisje:
Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej; Spraw Emigracji i Polaków za Granicą.
++Wykonawcze: Prezydent; Premier; Komitet Społeczno-Polityczny Rady Ministrów; Rządowa Komisja Ludnościowa; Minister Finansów; Minister Pracy i Polityki Społecznej; Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji; Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych; Minister Sprawiedliwości; Minister Zdrowia; Minister Edukacji Narodowej; Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Niektóre międzynarodowe podmioty polityki społecznej -Organizacja Narodów Zjednoczonych
-Rada Gospodarczo-Społeczna:
-Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)
-Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
-Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury
-Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa
-Fundusz ONZ Pomocy Dzieciom (UNICEF)
-Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców
-Komitet Ekonomiczno-Społeczny
-Europejski Fundusz Socjalny
Podstawowe akty prawne międzynarodowej polityki społecznej:
Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych,
Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych
Europejska Karta Społeczna
Umowy dwustronne i międzynarodowe
Obszary regulacji w zakresie międzynarodowej polityki społecznej:
ubezpieczenia społeczne (zwłaszcza emerytalne i chorobowe)
8. MIĘDZYNARODOWE UWARUNKOWANIA PS
1.Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - 1948 - ONZ - nie jest wiążący dla członków
2.Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społ i Kulturalnych - 1966 - ONZ - obowiązkowe
3.Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - 1966 - obowiązkowe - ONZ
4.Europejska Konwencja O Ochronie Praw Człowieka i Podst. Wolności - 1950 - Rada Europy
5.Deklaracja O Postępie Społ i Rozwoju - ONZ - 1969 6.Europejska Karta Społ - 1965 - Rada Europy
7.Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej - 1989 - UE 8.Konwencje Międzynarodowej org. Pracy - 1944 - MOP 9.Karta Praw Rodziny - 1983 - Watykan
9. Akty Rady Europy - wprowadzające pewne standardy do zabezpieczenia społecznego:
1)Europejska Karta Społeczna z 1961 r. wraz z Protokołem Dodatkowym z 1988 r., Protokołem Zmieniającym z 1991 r. oraz Drugim Protokołem Dodatkowym z 1992 r.
2)Zrewidowana Europejska Karta Społeczna z 1996
3)Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego i Protokół do Kodeksu z 1964 r.
4)Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego - zrewidowany z 1964 r.
++Pojawienie się ryzyka socjalnego, dotyka swymi skutkami nie tylko pojedyncze osoby, ale także rodziny tych osób, w tym dzieci.
++Możliwość tworzenia się gett środowisk dotkniętych ryzykiem socjalnych, które wywołują postawy przestępcze.
++Polaryzacja dochodowa społeczeństwa, która sprzyja jego radykalizacji politycznej.
Krytycy przymusu ubezpieczeniowego - liberalni ekonomiści uważają, że przezorność powinna przejawiać się w perspektywie indywidualnej. Dorosły odpowiedzialny człowiek sam powinien zabezpieczać się przed wystąpieniem ryzyk socjalnych, mając wiele różnych możliwości oszczędzania.
3)Ryzyka (zdarzenia) ubezpieczeniowe - pierwotnie system ubezpieczeń obejmował ryzyka związane z pracą (niezdolność do pracy, utrata pracy) obecnie do zdarzeń objętych ubezpieczeniem zalicza się: konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem lub dorosłym członkiem rodziny, niemożność wykonywania pracy z powodu pozostania w izolacji (nosicielstwo).
4)Roszczeniowy charakter ubezpieczenia społecznego - prawo gwarantuje wypłatę środków z ubezpieczenia społecznego; przepisy precyzyjnie określają przesłanki określonych świadczeń i w razie spełnienia ich ubezpieczony nabywa prawo do tych świadczeń. 5)Formalizm i schematyzm - są konsekwencją masowego charakteru ubezpieczeń społecznych, konieczne jest w tym względzie ustalenie bardzo precyzyjnych przepisów, w których nie ma miejsca np. na swobodne uznanie organu.
6)Finansowanie ze składek;
7)Niekomercyjność - ubezpieczenie społeczne jest instytucją niedochodową 8)Wzajemność i redystrybucja (Wzajemność - w klasycznym ubezpieczeniu społecznym występuje ścisła zależność między opłacaniem składki i jej wysokością oraz okresem płacenia a prawem do świadczeń i ich wysokością; Redystrybucja - składki są gromadzone w odpowiednich funduszach, a potem w razie zaistnienia przesłanek wypłacane;
9)Samorządność - chodzi tu o to, by każdy ubezpieczony miał wpływ na to, jak jego środki są gromadzone i inwestowane; 10)Stosunek ubezpieczeniowy - w polskim systemie prawa powstaje on z chwilą nawiązania umowy o pracę, ma charakter zobowiązania powstałego z mocy prawa;
11) Solidaryzm - oznacza urzeczywistnienie idei samopomocy społecznej poprzez udzielanie świadczeń osobom znajdującym się w potrzebie z funduszu wypracowanego wspólnym wysiłkiem ubezpieczonych. W praktyce składkę płaca wszyscy, a świadczenia dostają dotknięci ryzykiem socjalnym (solidaryzm przebiega wielopłaszczyznowo - np. między bogatymi a biednymi itd.)
Funkcje ubezpieczeń społecznych
1) F. Ochrony socjalnej - ochrona przed niekorzystnymi skutkami zdarzeń losowych; ubezpieczenia społeczne obejmują takie zdarzenia losowe jak: ++starość; ++śmierć żywiciela rodziny; ++choroba, ++ inwalidztwo, ++macierzyństwo, ++bezrobocie, ++ wypadek przy pracy lub choroba zawodowa 2) F. Rozdzielcza - polega na podziale systemu świadczeń społecznych między grupami określonych osób stanowiąc pośrednio o podziale dochodu narodowego, przez świadczenia następuje przesunięcie środków między grupą aktywnych i biernych zawodowo, między samotnymi a rodzinami, między jednostkami o małych i dużych dochodach, między pokoleniem wieku produkcyjnego a poprodukcyjnego.
3) F. Fiskalno -ekonomiczna - Składki mogą stanowić środki obrotowe i inwestycyjne państwa, kształtują koszty i dochody przedsiębiorstw.
4) F. Zatrudnienia - ubezpieczenia społeczne wpływają na kształtowanie się struktury i podaży zatrudnienia oraz wykorzystywane są jako instrument polityki zatrudnienia.
W jaki sposób na wielkość zatrudnienia wpływa sposób rozwiązania przyjętego w ubezpieczeniach społecznych ? ++fakt istnienia bardzo wysokiej składki (45%) - powoduje rozwój szarej strefy;
++możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę;
++możliwość podjęcia dodatkowej pracy przez emerytów i rencistów; (nadwyżka podaży zasobów pracy - stwarza się przeszkody w podejmowaniu pracy przez emerytów i rencistów III gr.) (Niedobór podaży zasobów pracy )
Ubezpieczenia społeczne można traktować jako pewien czynnik ekonomiczny w gospodarce:
++środki gromadzone w funduszach są inwestowane
++środki z funduszy przeznaczane są w głównej mierze na potrzeby konsumpcyjne, co powoduje wzrost popytu, a następnie wzrost produkcji i tym samym wzrost zatrudnienia. Formy, rodzaje świadczeń z ubezpieczeń społecznych
PODZIAŁ ŚWIADCZEŃ Z UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Świadczenia, które otrzymuje się dla wyrównania poniesionych strat, można podzielić na kilka grup.
I Ze względu na formę świadczenia:
--zasiłek chorobowy, --świadczenia rehabilitacyjne i zasiłek wyrównawczy, --renty rodzinne, --renty inwalidzkie, --emerytury, --świadczenia wypadkowe,
--zasiłek rodzinny, --zasiłek porodowy, --zasiłek macierzyński, --zasiłek wychowawczy, --zasiłek opiekuńczy; 2.W naturze
--świadczenia lecznicze, --świadczenia położnicze i rehabilitacyjne, --przedmioty ortopedyczne,
protezy i środki opatrunkowe;
II. Ze względu na czas trwania:
1.Krótkookresowe (zasiłki okresowe)
--chorobowe, --macierzyńskie, --opiekuńcze, --wyrównawcze, --świadczenie rehabilitacyjne;
--emerytura, --renta inwalidzka, --renta rodzinna, --wypadkowa renta inwalidzka,--wypadkowa renta rodzinna;
1.Polityka społeczna - co to,
2. Pojęcie, funkcje i główne problemy polityki społecznej
4. doktryny polit.społecznej
5.Modele państwa dobrobytu - Modele polityki społecznej
7. Podmioty polityki społecznej i ich klasyfikacja
8. międzynarodowe uwarunkowania pol. Społ
10,Podstawowe kategorie PS
11. zabezpieczenia społeczne
14. systyem emerytalny System ubezpieczeń społecznych.
17. ubezpieczenia społeczne
- zasiłki, renty emerytury
18. polityka społeczna a gospodarcza
- konsumpcja , dobrobyt, min. socjalne
|
11. ZABEZPIECZENIE SPOŁ. Def.
Termin zabezpieczenie społeczne, choć powszechnie używany, nie posiada akceptowanej definicji. . Spotykane w literaturze naukowej i aktach międzynarodowych definicje można podzielić na dwie grupy. W pierwszej grupie kładzie się przede wszystkim nacisk na wyodrębnienie przedsięwzięć podejmowanych dla zagwarantowania odpowiedniego poziomu życia członków danego społeczeństwa. Zabezpieczenie w tym zrozumieniu jest pojęciem zbiorczym, którym obejmowane są przede wszystkim różne rodzaje ubezpieczeń społecznych, pomoc społeczna, ochrona zdrowia, rehabilitacja inwalidów. Druga grupa definicji wychodzi od traktowania zabezpieczenia społecznego jako pewnego jako pewnego stanu pożądanego, jako wartości, której realizacji podporządkowane były określone działania. Na przykład Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) pod nazwą zabezpieczenia społecznego proponuje: rezultat osiągnięty za pomocą całego szeregu kompleksowych i uwieńczonych powodzeniem przedsięwzięć publicznych, mających na celu ochronę ludności przed niedostatkiem środków materialnych, który, w razie braku takich
Elementy składowe zabezpieczenia społecznego
Podsumowując, zabezpieczenie społeczne jest zbiorem świadczeń zróżnicowanych zarówno co do ich zakresu przedmiotowego, sytuacji życiowych i związanego z nimi ryzyka, jak też odnośnie do zakresu podmiotowego źródeł i trybu ich dofinansowywania. Można wyróżnić następujące elementy składowe zabezpieczenia społecznego:
ubezpieczenia na życie i nie na życie;
uzupełniające świadczenia socjalne;
świadczenia dla bezrobotnych.
Każdy z tych elementów składowych ma swoją specyfikę, ale łączy je jedno wspólne zadanie, które zdecydowało o powstaniu i rozwoju zabezpieczenia społecznego we wszystkich krajach. Chodzi tu o zapewnienie każdej osobie lub grupie poczucia bezpieczeństwa w bardzo wielu okolicznościach i sytuacjach życiowych, charakteryzujących się tym, że ich wystąpienie jest połączone z zagrożeniem materialnych warunków bytu. Zakres podmiotowy zabezpieczenia społecznego:
1)ludność czynna zawodowo, 2)ludność w wieku poprodukcyjnym, 3)ludność w wieku przedprodukcyjnym, 4)cała ludność bez względu na wiek Uzupełniające świadczenia socjalne
Świadczenia o znaczeniu: a)dopełniającym w stosunku do świadczeń podstawowych (zasiłek pogrzebowy z funduszów ubezpieczeniowych może być uzupełniany zasiłkiem statutowym wypłacanym przez związki zawodowe); b)komplementarnym w stosunku do zadań państwa w dziedzinie kształcenia oraz wychowania dzieci i młodzieży (stypendia).
Bezpieczeństwo społeczne, jako termin, dopiero od niedawna, wszedł do słownika pojęć polityki społecznej. Wychodząc od pojęcia bezpieczeństwa jako kategorii polityki społecznej, można je zdefiniować jako stan wolności od niedostatku materialnych środków utrzymania i istnienie realnych gwarancji pełnego rozwoju jednostki. Określenie - bezpieczeństwo socjalne - oznaczałoby wtedy stan wolności od tych zagrożeń, których głównym skutkiem jest brak środków utrzymania. Zagrożenia to przede wszystkim: choroba, wypadek, inwalidztwo, utrata pracy. Natomiast - niedostatek środków utrzymania - należy rozumieć jako zarówno niedostateczny poziom środków pieniężnych lub rzeczowych, jak i brak odpowiedniej opieki w trudnych sytuacjach życiowych, które wymagają udzielania pomocy. Natomiast w pojęciu - bezpieczeństwa społecznego - mieściłyby się również zagrożenia rozwoju psychospołecznego jednostki, których źródłem mogą być nie tylko wyżej wymienione zdarzenia, ale również całokształt uwarunkowań społecznych, politycznych i ekonomicznych.
Rodzaje zabezpieczenia społecznego
Zabezpieczenia techniczne mogą mieć różny charakter pomocy, a mianowicie, można wyodrębnić trzy techniki zabezpieczenia społecznego: ubezpieczeniową, zaopatrzeniową i opiekuńczą. Technika ubezpieczeniowa - świadczenia mają charakter roszczeniowy. Do nabycia uprawnień wymagane jest opłacanie składek, składki te są źródłem pokrycia wydatków na świadczenia. Wysokość i warunki przyznawania świadczeń są określane ustawowo, zaś same świadczenia różnią się w zależności od wysokości składek. Technika zaopatrzeniowa - ma, podobnie jak ubezpieczeniowa, charakter roszczeniowy, przy czym prawo do świadczeń wynika wyłącznie z woli ustawodawcy, nie jest natomiast związane z opłacaniem składek. Świadczenia finansowane są
z funduszy publicznych (podatków). Wysokość i warunki przyznawania świadczeń są określone ustawowo na podstawie kryteriów. Wymiar świadczeń jest najczęściej jednolity w ramach jednej grupy i jest on ustalany na poziomie zapewniającym wszystkim członkom tej grupy zaspokojenie potrzeb na co najmniej minimalnym poziomie. Technika opiekuńcza - świadczenia udzielane na podstawie tej techniki mają charakter uznaniowy. Są one przyznawane indywidualnie, po uprzednim zbadaniu warunków życiowych danej osoby i stosownie do jej potrzeb. Źródłem finansowania są fundusze publiczne. Systemy zabezpieczenia społecznego w poszczególnych krajach zawierają elementy charakterystyczne dla wszystkich trzech technik, przy czym wzajemne proporcje między nimi są w każdym przypadku inne.
Dominującą formą w systemie zabezpieczenia społecznego są świadczenia pieniężne. W tej postaci wypłacane są m.in.: emerytury, renty inwalidzkie, świadczenia rehabilitacyjne, szkody, zasiłki. Duże znaczenie mają także świadczenia rzeczowe zarówno związane z chorobą i inwalidztwem, np.: świadczenia lecznicze, położnicze, opatrunkowe, ortopedyczne, jak też przyznawane osobom, które samodzielnie nie potrafią zaspokoić własnych potrzeb w zakresie żywienia czy ubrania.
10,Podstawowe kategorie PS
Różnice w treści pojęć postęp a rozwój społeczny
a) doskonalenie systemu, przekształcanie systemu od stanu gorszego do lepszego;
b) obrazuje zmiany jakościowe w systemie;
c) zawiera w sobie dodatni ładunek wartościujący;
d) stwierdzenie postępu wymaga oceny
a) podwyższanie stopnia złożoności systemu, przekształcenie systemu ze stanu względnie prostego do stanu bardziej złożonego;
b) obrazuje zmiany ilościowe systemu;
c) jest pozbawiony zabarwienia wartościującego;
d) stwierdzenie rozwoju wymaga opisu
rozwój społeczny - wg ONZ Rozumiany jest jako proces poszerzania się zakresu wyborów jakie mogą dokonywać jednostki poprzez zwiększanie swoich zdolności i możliwości.Rozwój społeczny - wg Międzynarodowej Encyklopedii Nauk Społecznych To istotne przekształcenie struktur społecznych włącznie z konsekwencjami, jakie te struktury mają dla norm, wartości oraz wytworów kultury.
Rozwój społeczny należy rozpatrywać nie tylko w kategoriach ilościowych, ale także w kategoriach jakościowych.Poziom życia - wg Instytutu Gospodarki Społecznej
To stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i kulturalnych społeczeństwa poprzez strumień dóbr i usług odpłatnych oraz poprzez fundusz konsumpcji zbiorowej.
(W II poł. Lat 70-tych pojawił się nowy termin - jakość życia)
Jakość życia - łączy w sobie w aspekty:
++aspekt obiektywny - obiektywne warunki bytu,
++aspekt subiektywny - subiektywne odczuwanie zadowolenia/niezadowolenia z obiektywnych warunków bytu
To poziom satysfakcji uzyskiwanej przez jednostkę w wyniku spożywania dóbr, usług, spędzania czasu wolnego i korzystania z pozostałych materialnych i społecznych warunków środowiska, w którym jednostka ta się znajduje. Cywilizacyjna godność życia - To obowiązek działania na rzecz innych członków społeczeństwa w celu pomniejszenia negatywnych aspektów (skutków) życia, które niesie za sobą rozwój cywilizacyjny. jakość życia
To relacje między odczuwanymi przez jednostki i grupy społeczne potrzebami i wartościami, a możliwościami w dziedzinie ich zaspokojenia i realizacji.
Metody badania jakości życia
Poziom życia = zmiany obiektywne - określenie poziomu zjawisk i procesów, które przebiegają poza człowiekiem Jakość życia = wskaźniki subiektywne (np. badania ankietowe, sondaże) określają odczucia ludzi wyrażane przez nich samych.
Wskaźniki obiektywne: ++ Wartościowe - a)wyrażane w jednostkach pieniężnych b)wyrażane w jednostkach naturalnych
++Cząstkowe - dotyczące jednego wąskiego elementu poziomu życia
- syntetyczne - służą ocenie grup potrzeb w celu szerszej oceny warunków życia ludności.
SYNTETYCZNE MIERNIKI POZIOMU ŻYCIA
1)DN, PKB 2)Spożycie bieżące 3)Miernik Ekonomicznego dobrobytu 4)Metoda genewska (dystansowa) 5)HDI (Human Development Index) +długość życia mieszkańca w danym kraju, +stopień analfabetyzmu, +PKB na jednego mieszkańca ;' 6)HPI ( Human Poverty Index) 7) GDI (Gender - related Development Index) 8)GEM
HDI: Wsk. ROZWOJU SPOŁECZNEGO
bierze się pod uwagę:--skorygowany, realny PKB
--wskaźnik długowieczności (przeciętna długowieczność życia), --wskaźnik wykształcenia ( mierzy on: umiejętność pisania, czytania, komunikację międzyosobniczą i uczestnictwo w życiu społecznym)
< 0 - 0,500> - kraj słabo rozwinięty (zacofany)
< 0,501 - 0,800> - kraj średnio rozwinięty
<0.801 - 1> - kraj wysoko rozwinięty
HPI - WSKAŹNIK BIEDY SPOŁECZNEJ
Odnosi się do ubóstwa, obliczany dla każdego kraju osobno. Bierze się pod uwagę:
1) w krajach trzeciego świata:
--procent mieszkańców, którzy nie dożyją 40-go roku życia. --proporcje ludzi dorosłych nie umiejących czytać i pisać --procent ludności bez dostępu do czystej wody i służby zdrowia
--procent dzieci do lat pięciu z niedowagą
2) w krajach rozwiniętych:
--procent ludzi którzy nie dożyją 60-tego roku życia
--procent dorosłych nie umiejących posługiwać się słowem pisanym w stopniu dostatecznym
--liczba ludzi żyjących poniżej granicy biedy
--poziom wykluczenia społecznego mierzony jest poprzez określenie procentu osób pozostających bez pracy powyżej 1 roku.
GDI - Wsk. RELACJI ROZWOJU SPOŁECZNEGO KOBIET I MĘŻCZYZN
Wyliczany na podstawie tych samych danych co wskaźnik HDI.
Jego celem jest uchwycenie różnicy co do tempa rozwoju kobiet i mężczyzn w danym kraju (im jest ona większa tym współczynnik GDI jest niższy ?).
GEM - MIARA RÓWNOUPRAWNIENIA PŁCI
Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy
Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług
Możliwe wprowadzenie pułapu dochodowego, od
którego wynagrodzenie nie jest obowiązkowe
kasa chorobowa finansuje w całości lub w części
koszty działań profilaktycznych, leczenia oraz rehabilitacji (honorarium lekarskie, koszty zakupu lekarstw i korzystania z bazy medycznej - aparatura diagnostyczna, pobyt w szpitalu, leczenie sanatoryjne). Koszty budowy i utrzymania lecznictwa zamkniętego obciążają państwo, lokalne podmioty polityki społecznej lub organizacje pozarządowe.
Składki opłacane przez pracodawcę
Możliwość podniesienia wysokości składki w zakładach o szczególnie dużej liczbie wypadków przy pracy
Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług
Ubezpieczenie od bezrobocia:
Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy
Nabycie prawa do świadczenia uzależnione od okresu opłacania składki
Ograniczony okres wypłacania świadczenia
Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług
Ubezpieczenie pielęgnacyjne:
Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy
Nabycie prawa do świadczenia uzależnione od okresu opłacania składki
Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i usług
Świadczenia wyodrębnione z ubezpieczenia chorobowego
Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy
Nabycie prawa do świadczenia uzależnione od okresu opłacania składki
Przyczyny trudności z finansowaniem ubezpieczeń emerytalnych:
wydłużenie okresu trwania życia
obniżenie wieku przerywania aktywności zawodowej
opóźnienie wchodzenia w okres aktywności zawodowej
potrzeba dynamizacji świadczenia (dopasowania go do wzrastających dochodów z pracy)
24.Podział polityki społecznej:
W ekonomii przez podział rozumie się przyporządkowanie poszczególnych nakładów i efektów procesu gospodarowania różnym celom i podmiotom. Ogólnie dzieli się cele na konsumpcyjne i produkcyjne. Przedmiotem podziału są zarówno zasoby (bogactw naturalnych, majątku produkcyjnego) jak i strumienie (produktów, usług, pracy, informacji, technologii, pieniądza, itp.). tak przyjmowane pojęcie podziału oznacza zarówno jego procesy jak też proporcje. Podział występuje we wszystkich fazach procesu gospodarczego. Z punktu widzenia polityki społecznej szczególnie ważne jest badanie strumieni środków docierających do gospodarstw domowych oraz zasad ich podziału. W rozważaniach tych nie można pominąć kwestii stosunku różnych nurtów politycznych do kategorii podziału produktu społecznego. W największym uproszczeniu z jednej strony występują poglądy wyrażające różne odmiany egalitaryzmu, z drugiej sprawiedliwym mechanizmem podziału, gdyż przyznaje każdemu tyle na ile zasługuje. Optymalnym rozwiązaniem w tym względzie jest kompromis.
Oznacza proces zaspokojenia potrzeb. Konsumpcja równocześnie stanowi czynniki określające produkcję. Jest jednym z kreatorów postępu technicznego. Tworzy nowy popyt na dobra i usługi. Odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu cyklu koniunkturalnego.
Do polityki społecznej należy też postrzeganie takich nawyków konsumenckich i ich realizacji, które prowadzić mogą do uzależnień gospodarstw domowych od instrumentów rynkowych w stopniu zagrażającym postawę bytu. Chodzi tu głównie o zbyt, łatwość zaciągania drogich kredytów i wzbudzanie potrzeb przekraczających możliwości ekonomiczne przeciętnego gospodarstwa domowego.
Z perspektywy polityki społecznej istotnym elementem oceny dobrobyty jest subiektywna ocena własnej sytuacji, kulturowe podstawy życia, poziom dobrego samopoczucia w ramach danych warunków gospodarczych.
Z takiej subiektywnej perspektywy dobrobyt jest pojęciem względnym. Odróżnia się pojęcia dobrobytu gospodarczego i społecznego. Dobrobyt gospodarczy - określa stopień zaspokojenia potrzeb ludności, które rozpatrywane są przez pryzmat ekonomicznych form ich realizacji (ekonomiści pisząc o dobrobycie mają na myśli dobrobyt majątkowy). Dobrobyt społeczny - określa stopień zaspokojenia całości potrzeb ludności, a więc także potrzeb w zakresie oświaty, opieki lekarskiej, itp. Nie jest możliwy do zakwalifikowania.
Mierzenie dobrobytu odnosi się do jednostek lub większych zbiorowości. Dobrobyt społeczeństwa nie jest jednak zwykłą sumą dobrobytów jednostkowych.
z funduszy publicznych (podatków). Wysokość i warunki przyznawania świadczeń są określone ustawowo na podstawie kryteriów. Wymiar świadczeń jest najczęściej jednolity w ramach jednej grupy i jest on ustalany na poziomie zapewniającym wszystkim członkom tej grupy zaspokojenie potrzeb na co najmniej minimalnym poziomie. Technika opiekuńcza - świadczenia udzielane na podstawie tej techniki mają charakter uznaniowy. Są one przyznawane indywidualnie, po uprzednim zbadaniu warunków życiowych danej osoby i stosownie do jej potrzeb. Źródłem
Definiuje się to jako kwotę pieniężnych środków umożliwiających w minimalnej mierze zaspokojenie potrzeb określonego typu gospodarstw domowych na poziomie uznanym za niezbędny na danym etapie rozwoju kraju.
Badanie i określanie. Minimum społeczne polega na ustaleniu stałego zestawu dóbr i usług służących zaspokojeniu określonych grup potrzeb (żywność, odzież i obuwie, utrzymanie i wyposażenie mieszkania, higiena i ochrona zdrowia, kultura, wypoczynek, transport) - przyjęcie stałych tych norm dóbr i usług stosownych do założeń minimum a następnie pieniężnej wycenie tegoż koszyka konsumpcyjnego na podstawie aktualnie obowiązujących celów.
Minimum społeczne jako wielkość op...yjna jest kategorią swoistą. Odzwierciedla ono, bowiem myślenie w kategoriach państwa opiekuńczego a także zasady solidaryzmu społecznego.
Aby zapewnić w praktyce minimum społeczne aspiracyjnym do niego jednostką państwo musiałoby dokonać głębokiej redystrybucji dochodów. W ramach gospodarki rynkowej tego typu redystrybucja napotyka na istotne przeszkody. Zakłada bowiem znaczne poszerzenie interwencji państwa w życie społeczne. W praktyce minimum społeczne jest, więc kategorią informacyjną, sygnalizującą relacje między rzeczywistymi potrzebami a faktycznymi dochodami ludności. Tę rolę spełnia też w gospodarce rynkowej z coraz większym trudem, gdyż wzbogacają się formy przychodów ludności.
|
Rodzaje świadczeń przysługujących z zabezpieczenia społecznego
Świadczenia dzieli się na trzy podstawowe kategorie, związane ściśle z zasadami zabezpieczenia społecznego:
I. Technika ubezpieczeniowa:
--zasiłki ubezpieczeniowe
II. Technika zaopatrzeniowa:
--zasiłki dla bezrobotnych
--zasiłek rodzinny ( rodziny wielodzietne)
III. Technika pomocowa - opiekuńcza:
--różnego rodzaju świadczenia - zasiłki, usługi z pomocy społecznej
--Pieniężne ( emerytury, renty inwalidzkie, świadczenia likwidujące szkody, zasiłki w wypadku choroby, zasiłki dla bezrobotnych, stypendia dla studentów itd.)
--Rzeczowe ( związane z chorobą i inwalidztwem: świadczenia lecznicze, położnicze, opatrunkowe, ortopedyczne, jak też przyznawane osobom, które samodzielnie nie potrafią zaspokoić własnych potrzeb w zakresie wyżywienia, ubrania czy elementarnego standardu warunków materialnych)
Ze względu na czas trwania:
--Długoterminowe (emerytury, renty, stałe zasiłki z pomocy społecznej)
--Krótkoterminowe ( zasiłki chorobowe, macierzyńskie)
--Jednorazowe (zasiłki porodowe, pogrzebowe)
Czynniki warunkujące rozwój systemu zabezpieczenia społecznego 1)Tradycje cywilizacyjne -(W Europie kształtują się one głównie pod wpływem rozwoju myśli humanistycznej, idei religijnych - doktryna socjalna kościoła katolickiego. ( W USA decyduje pragmatyzm 2) Dominujące doktryny ekonomiczne (polityki ekonomiczne) 3) Typ państwa i obowiązujące w nim zasady 4) Poziom rozwoju ekonomicznego kraju (PKB) 5) Czynniki demograficzne: struktura wiekowa
Akty Rady Europy - wprowadzające pewne standardy do zabezpieczenia społecznego:
1)Europejska Karta Społeczna z 1961 r. wraz z Protokołem Dodatkowym z 1988 r., Protokołem Zmieniającym z 1991 r. oraz Drugim Protokołem Dodatkowym z 1992 r.
2)Zrewidowana Europejska Karta Społeczna z 1996
3)Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego i Protokół do Kodeksu z 1964 r.
4)Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego - zrewidowany z 1964 r.
Terminem pomocy społecznej określa się zaspokajanie, ze środków publicznych, niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin niezdolnych uczynić tego samodzielnie. Tworzy ją system świadczeń pieniężnych, rzeczowych zakładowych oraz w formie usług. Pomoc społeczna zapełnia luki pozostawione przez inne rodzaje świadczeń, ze względu na ich ograniczony zakres przedmiotowy (rodzaje świadczeń) lub podmiotowy (krąg osób), odgrywając istotną rolę w systemie bezpieczeństwa socjalnego obywateli. Ustawa określiła pomoc społeczną jako instytucję polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie sprostać przy własnych środkach, możliwościach i uprawnieniach. Celem pomocy społecznej jest zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji oraz zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych jednostek, grup i rodzin. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osoby potrzebującej oraz jej integracji z najbliższym środowiskiem. Zasadą ogólną udzielania pomocy społecznej jest to, że osoby korzystające z tej pomocy są zobowiązane do współudziału w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji. Obok zróżnicowanych form pomocy materialnej w ustawie mowa jest także o znaczeniu wszelkiego typu poradnictwa oraz pracy socjalnej. Udzielając pomocy w sytuacjach : ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, długotrwałej choroby, ochrony macierzyństwa, niepełnosprawności, alkoholizmu i narkomanii, trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego, przewidziano następujące rodzaje świadczeń: udzielenie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, usługi opiekuńcze, pomoc finansowana pokrycie wydatków na świadczenia lecznicze, praca socjalna, poradnictwo, załatwienie spraw urzędowych, sprawienie pogrzebu zgodnie z wyznaniem zmarłego, świadczenia w celu ekonomicznego usamodzielnienia oraz renty socjalne i zasiłki.
14. SYSTEM EMERYTAL. System ubezpieczeń społecznych. System emerytalny to ważna dziedzina polityki społecznej. Jest problemem społecznym, bo każdy skorzysta ze świadczeń emerytalnych wcześniej czy później. Wydatki na system emerytalny to największa pozycja z całości wydatków socjalnych (20% PKB brutto ok. 10%PKN to emerytury). Deficyt budżetowy powoduje szereg problemów dla gospodarki. Głównym problemem systemu emerytalnego i jego finansowania to oszczędności (otrzymywanie emerytur wymaga korzystania z wcześniejszych oszczędności. Od dawna ludzie starsi byli utrzymywani przez młodszych członków rodziny. Metody finansowania systemu emerytalnego: -metoda repartycyjna (tradycyjna) Osoby pracujące płacą na ubezpieczenia społeczne z tych składek (Fundusz) wypłacane są świadczenia emerytalne. -metoda kapitałowa. Każdy, kto płaci składki ubezpieczenia społecznego, płaci na własne konto emerytalne. Korzysta z niego po osiągnięciu wieku emerytalnego. Metody te są łatwe w realizacji. -metoda mieszana - system repartycyjno kapitałowy. Zalety systemu repartycyjnego: -idea solidarności społecznej (problem utrzymania ludzi starszych scala), -dokonuje się redystrybucja (przesunięcie, wyrównanie wysokości emerytur). To, jaką dostaje się emeryturę zależy od ustawy prawnej. System emerytalny chroni tych najuboższych. -jest odporny na inflację. wady systemy repartycyjnego
-jest uzależniona od struktury demograficznej ludności, związany ze starzeniem się społeczeństwa (coraz więcej jest ludzi starszych)
-bezrobocie (zawyża finanse systemu, gdyż oni nie płacą składek), -polityczne ryzyko zadłużenia. Polega na tym ze składka, którą się płaci, trafia do Funduszu a politycy decydują o tym jak kierować funduszem emerytalnym. Zalety systemu kapitałowego -przejrzysta zasada, (kto ile odłoży tyle ma), -ucieczka przed demograficznym problemem, -odporny na polityczne ryzyko
Wady systemu kapitałowego: -jest podatny na wahania koniunktury, -jest systemem rynkowym(jest duże ryzyko). Do wyśrodkowania emerytur odpowiedni jest system repartycyjny. System mieszany rozkłada ryzyko, częściowo się równoważą te dwa systemy. Jest on najlepszy. W 1999r zrobiono reformę:Trójfilarowy system emerytalny: I Flar Repartycyjny -zarządzany przez ZUS. Zmiany to ze każdy ubezpieczony ma swoje indywidualne konto emerytalne Emerytura naliczana: płacona suma pieniędzy zostaje podzielona przez liczbę miesięcy ile się będzie żyło statystycznie. II Filar Kapitałowy powszechny, każdy, kto płaci składkę ubezpieczenia emerytalnego wpłaca na ten filar (płaci składkę 7,3% brutto wynagrodzenia)na fundusz emerytalny. Otwarty Fundusz Emerytalny, Powszechne Towarzystwa Emerytalne zarządzają funduszem, inwestują pieniądze ze składek emerytalnych. III Filar dobrowolny. Ważne są tu pracownicze programy emerytalne. Przedsiębiorstwo może założyć Fundusz dla pracowników. Zamknięty fundusz emerytalny tylko dla pracowników danego przedsiębiorstwa (płaci go pracodawca) Nasz system emerytalny różni się od funduszy na świecie. W Polsce II filar mamy obowiązkowy. Podobny system mają Szwecja, Węgry i kraje nadbałtyckie. Reforma przyspieszyła zmianę z repartycyjnego funduszu na Repartycyjnego -Kapitałowy. Z Makroekonomicz. punktu widzenia obowiązkowy II filar jest dobry
Zasiłek to świadczenie z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez krótki okres lub też jednorazowo. Charakteryzuje się tym, że zastępuje pracownikowi wynagrodzenie, którego nie może osiągnąć wskutek niemożności wykonywania pracy.
1.Zasiłek chorobowy - przysługuje pracownikowi, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. Przysługuje przez okres 6 miesięcy (gruźlica - 9 m-cy) z możliwością przedłużenia (do 3 m-cy). Przez pierwsze 35 dni choroby zakład pracy wypłaca zasiłek z własnych środków, potem wypłata następuje ze środków ubezpieczeniowych.
Wysokość zasiłku - 80% podstawy wymiaru. 100%
- gdy niezdolność jest efektem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz gdy niezdolność trwa nieprzerwanie ponad 90 dni.
2.Świadczenie rehabilitacyjne - przysługuje
pracownikowi, który po wyczerpaniu okresu
otrzymywania zasiłku chorobowego jest nadal
niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie lub
rehabilitacja dają szanse powrotu do pracy. Można je
uzyskać na okres do 12 m-cy. Wynosi 75%
wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru
zasiłku chorobowego (100% gdy niezdolność jest
efektem wypadku przy pracy lub choroby
zawodowej). 3) Zasiłek wyrównawczy -
przysługuje pracownikowi ze zmniejszoną
zdolnością do pracy, którego wynagrodzenie zostało
obniżone wskutek poddania się rehabilitacji
zawodowej w celu adaptacji do określonej pracy.
Czas trwania: okres rehabilitacji, ale nie dłużej niż
24 m-ce. 4) Zasiłek macierzyński - przysługuje
pracownicy za okres urlopu macierzyńskiego.
Wysokość: 100% wynagrodzenia0 5). Zasiłek
opiekuńczy - przysługuje pracownikowi
zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu
konieczności osobistego sprawowania opieki nad
dzieckiem chorym w wieku do lat 14 oraz chorym
in. członkiem rodziny pozostającym we wspólnym
gospodarstwie domowym. Opieka taka może
dotyczyć także dziecka zdrowego w wieku do lat 8
w określonych przypadkach. Wysokość: 80%
wynagrodzenia. Czas trwania: do 60 dni w roku
łącznie. 6) Zasiłek porodowy - jest świadczeniem
jednorazowym i przysługuje z tytułu urodzenia
dziecka. Przysługuje nie tylko pracownicy, ale także
niepracującej żonie pracownika. Wysokość:
zryczałtowana, 15% przeciętnego wynagrodzenia
ogłaszanego dla celów emerytalnych.
7)Zasiłek pogrzebowy - przysługuje w razie śmierci pracownika lub śmierci niepracującego członka rodziny pracownika. Wysokość: zryczałtowana, 200% przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych. EMERYTURY i RENTY
Na system emerytalno-rentowy w ubezpieczeniach społecznych składają się:
W systemach emerytalno-rentowych podstawowym pojęciem jest okres wysługi (zatrudnienia), jako warunek uzyskania świadczeń i podstawa ich wymiaru. Okres wysługi to suma okresów składkowych (czas ubezpieczenia, za który opłacono składki), bezskładkowych (m.in. okres działalności kombatanckiej, urlopu wychowawczego, pobierania zasiłku chorobowego) oraz traktowanych jako składkowe (np. okres pracy w gospodarstwie rolnym).
Emerytura - to świadczenie, które ma zapewnić środki utrzymania na starość, na wypadek niezdolności do pracy z powodu wieku. Do emerytury ma prawo osoba, która spełnia łącznie dwa warunki:
osiągnęła wymagany wiek: kobieta - 60 lat, mężczyzna - 65 lat,
wykazuje się okresem zatrudnienia (składkowym i bezskładkowym): kobieta - 20 lat, mężczyzna - 25 lat.
Istnieją ponadto szerokie możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę.
Renta inwalidzka - to świadczenie w razie inwalidztwa. Prawo do niej maja osoby, które spełniają jednocześnie trzy warunki:
są inwalidami wg kryteriów ustawy emerytalnej,
posiadają odpowiedni okres składkowy i bezskładkowy,
inwalidztwo powstało w czasie okresu składkowego lub bezskładkowego, lub też nie później niż w ciągu 18 m-cy od ustania tych okresów.
Wymagany okres składkowy wynosi 5 lat (inaczej w przypadku osób do 30 roku życia).
Renta rodzinna - to świadczenie w razie śmierci żywiciela, przysługujące członkom rodziny. Przysługuje ona w łącznym wymiarze:
dzieciom w wieku do 16 lat (może być przedłużona do czasu ukończenia szkoły, ale nie dłużej niż do 25 roku życia),
wdowie (w ściśle okreslonych warunkach),
ewentualnie rodzicom zmarłego pracownika
Renta rodzinna przysługuje, gdy zostały spełnione dwa warunki:
pracownik w chwili śmierci był zatrudniony
posiadał okres składkowy i bezskładkowy nie krótszy niż wymagany do uzyskania renty inwalidzkiej;
|
Trzy podejścia do problematyki zdrowia
Wyróżniamy trzy ogólne podejścia do problematyki
- Światowej Organizacji Zdrowia; (WHO)
Biomedyczne podejście określa zdrowie jako brak choroby, natomiast chorobę i jej rodzaj można określić na podstawie obiektywnej obserwacji medycznej. Charakterystycznym dokumentem jest tu Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów (1995 rok) gdzie każda choroba jest szczegółowo opisana i ma swój numer. Jeśli więc nie będziemy mogli przypisać komuś jednego ze stanów tam zawartych, będzie to osoba zdrowa. Zaletą tej definicji jest jej użyteczność przy leczeniu indywidualnych jednostek, natomiast wadą jest jej wąski obszar zjawisk. Jedną z najbardziej znanych definicji jest definicja z 1947 roku: „ zdrowie to pełnia dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa”. Obok biologicznego wymiaru zdrowia, ważny jest także stan psychiczny oraz wymiar społeczny. Złe samopoczucie można więc nazwać chorobą. Natomiast podejście socjoekologiczne wyraża klasyczna definicja WHO, która została uzupełniona o aspekt ekologiczny. Człowiek żyjący w zdegradowanym środowisku, choćby pod innymi względami nie miał problemów zdrowotnych, nie może być uznany za zdrowego. Uogólniając zdrowie jest w tym ujęciu traktowane jako dynamiczny stan równowagi pomiędzy fizjologicznym, psychologicznym, socjologicznym i ekologicznym aspektem istnienia człowieka w świecie. Zły stan zdrowia badamy posługując się wskaźnikami, dzięki nim można wnioskować o tym, jak duży jest obszar niezaspokojonych potrzeb w tym zakresie. Najczęściej stosuje się bezpośrednie wskaźniki negatywne: ++zapadalność - zachorowalność - liczba nowych zachorowań; ++ chorobowość - liczba chorych na określoną chorobę; ++śmiertelność - liczba zgonów z powodu danej choroby; ++umieralność - liczba zgonów w stosunku do liczby ludności; Najczęściej używanym wskaźnikiem pozytywnym jest przeciętne dalsze trwanie życia - czyli średnia liczba lat, jaka pozostała do przeżycia osobie w określonym wieku.
Głównymi przyczynami dużego natężenia kwestii zdrowotnej w Polsce jest bezrobocie, które na dzień dzisiejszy sięga 13 % ludności, problemy mieszkaniowe - brak wystarczających funduszy na zakup mieszkania, nadużywania alkoholu i palenie papierosów, zanieczyszczenie środowiska - duże natężenie szkodliwych substancji, wypadki drogowe. Największy wpływ na nasze zdrowie mają nasze indywidualne zachowania. W celu poprawienia zdrowia ważne jest propagowanie zdrowego stylu życia w ramach wielkich kampanii profilaktycznych , przekonywać ludzki do zmiany nawyków i zachowań, które zagrażają jego zdrowiu. Według Karty Ottawskiej należy promować zdrowie, a jest to „proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie wpływu na swoje zdrowie w celu jego poprawy i utrzymywania”.
Istota zdrowia i czynniki je warunkujące
Zdrowie to stan dobrego samopoczucia psychicznego, fizycznego, społecznego pozwalającego na prowadzenie przez człowieka produktywnego, sensownego i twórczego życia zarówno w sferze społecznej jak i ekonomicznej. Przytoczona definicja zdrowia jest definicją według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Czynniki wpływające na stan zdrowia:
* Styl życia a więc przestrzeganie diet, palenie tytoniu, picie alkoholu, jazda bez pasów itp.
* Warunki środowiskowe, czyli warunki życia, pracy, zanieczyszczenie środowiska itp.
* Uwarunkowania genetyczne, choroby, zachowania genetyczne
Wyżej wymienione czynniki w różnym stopniu wpływają na stan zdrowia i tak: wpływ stylu życia na zdrowie - 53%; warunków środowiskowych - 21%; warunków genetycznych - 16%; wpływ służby zdrowia - 10%.
Pojęcie i zadania polityki ochrony zdrowia
Aby mówić o polityce zdrowia należy zdefiniować samo pojęcie zdrowia, a więc według Światowej Organizacji Zdrowia, zdrowie to stan dobrego samopoczucia psychicznego, fizycznego, społecznego pozwalającego na prowadzenie przez człowieka produktywnego, sensownego i twórczego życia zarówno w sferze społecznej jak i ekonomicznej. Natomiast polityka ochrony zdrowia to fragment polityki społecznej zajmujący się tworzeniem warunków dla zdrowia społeczeństwa, oraz wyrównywaniem dostępu do służby zdrowia. Na gruncie polityki społecznej w dziedzinie ochrony zdrowia wyróżniamy następujące działy:
* profilaktyka, czyli medycyna człowieka zdrowego
* lecznictwo zajmujące się medycyną człowieka chorego, * rehabilitacja zajmująca się przywracaniem do zdrowia, sprawności, przydatności społecznej ludzi upośledzonych fizycznie, psychicznie, społecznie.
Ochrona zdrowia powinna charakteryzować się następującymi cechami:
* być kompetentna, czyli fachowo przygotowana do realizacji zadań, * być powszechna we wszystkich dziedzinach ochrony zdrowia i dla wszystkich obywateli , * dostępna, czyli bezpłatna lub o nie wielkiej odpłatności szczególnie dla ludzi w trudnej sytuacji życiowej, * osiągalna rozbudowana stosownie do liczby rozmieszczenia ludności
* zorganizowana i dobrze wyposażona stosownie do potrzeb poszczególnych jej działów
* dostosowana pod względem zarządzania do struktury organizacyjnej i administracyjnej kraju.
Działania na rzecz zdrowia podejmowane na arenie międzynarodowej Światowa Organizacja Zdrowia podejmuje szereg działań na rzecz ochrony zdrowia. Musimy, więc w tym momencie wspomnieć o Konwencji Ottawskiej. Jest to program realizowany przez WHO jest to program promocji zdrowia polegający na procesie umożliwiającym każdemu człowiekowi zwiększenie wpływu na swoje zdrowie w celu jego poprawy lub utrzymania. Obejmuje on 5 grup działań: budowanie zdrowej polityki publicznej, tworzenie sprzyjającego zdrowiu środowiska życia i pracy, zachęcanie społeczeństwa do działań na rzecz zdrowia, rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowiu, reorientacja służby zdrowia, zwrócenie większej uwagi i rozwijanie profilaktyki ochrony zdrowia. W Polsce realizowany jest Narodowy Program Ochrony Zdrowia 1996-2003, oparty na Konwencji Ottawskiej.
Pojęcie i cele polityki ludnościowej.
Polityka ludnościowa to system świadomych przedsięwzięć, których celem jest wywołanie pożądanych zmian w rozwoju i ruchu ludności a więc sterowanie rozwojem ilościowym ludności, czyli uruchamianie bodźców lub antybodźców.
Cele polityki ludnościowej są nierozerwalnie związane z jej typem i tak:
* Polityka pronatalistyczna zmierza do zachowania lub podniesienia istniejącego poziomu dzietności i do odmłodzenia struktury wiekowej społeczeństwa. Widoczna jest w krajach wysoko rozwiniętych, gdzie wskaźnik dzietności jest relatywnie niski do krajów nisko rozwiniętych. W krajach europejskich wynosi ok. 1.1 - 1.7 przy wskaźniku reprodukcji prostej wynoszącym 2.14. W Polsce wynosi on 1.7 i zgodnie z przewidywaniami obniży się do 1.38. Kraje najwyższych wskaźników to Jemen, Oman, Niger, Somalia, Angola. A więc wskaźnik dzietności najwyższy jest w krajach najbiedniejszych.
* Polityka antynatalistyczna zmierza do obniżenia liczby urodzin i zmniejszenia tempa przyrostu naturalnego. Tworzy się antybodźce, aby ograniczyć przyrost naturalny. Jaskrawym przykładem tej polityki są Chiny gdzie wspiera się aborcję, sterylizację.
* Polityka neutralna zgodnie z która sprawę prokreacji pozostawia się swobodnemu uznaniu ludności. Nie zakłada się ani ograniczenia ani zwiększania liczby urodzeń.
Instrumenty polityki ludnościowej.
Polityka ludnościowa to system świadomych przedsięwzięć, których celem jest wywołanie pożądanych zmian w rozwoju i ruch ludności, a więc sterowanie rozwojem ilościowym ludności, czyli uruchamianie bodźców lub antybodźców. Wyróżniamy trzy grupy instrumentów polityki ludnościowej:
* instrumenty administracyjno prawne są to akty prawne promujące sprzedaż i produkcję środków antykoncepcyjnych lub zakazujące je, wprowadzenie zakazu lub ograniczonej zgody na aborcję, określenie minimalnego wieku zawarcia związku małżeńskiego, akty prawne określające możliwość i warunki uzyskania rozwodu, ochrona prawna kobiety ciężarnej, prawo do przerw w pracy w związku z macierzyństwem, a więc urlopy macierzyńskie, wychowawcze, opiekuńcze.
* instrumenty ekonomiczne - wysokość zasiłku macierzyńskiego, zasiłki rodzinne na dzieci, zasiłki określane mianem premii za urodzenie dziecka, zasiłki wychowawcze, dofinansowanie usług świadczonych przez żłobki przedszkola
* instrumenty o charakterze wychowawczym - zabieganie o wyższy prestiż społeczny macierzyństwa i rodziny wielodzietnej, prowadzenie wychowania seksualnego w ramach zajęć szkolnych, dostęp do literatury z dziedziny życia w rodzinie i seksuologii.
Współczesne problemy ludnościowe i problemy stąd wynikające.
Eksperci coraz częściej mówią o „bombie demograficznej”. Obserwujemy bardzo intensywny wzrost ludności w świecie w ostatnim okresie. Na początku ery na świecie żyło ok. 250 mln. ludzi, w 1650r. nastąpiło podwojenie ludności. Początek XIX wieku otwierał się liczbą ok. 1 mld. to po 100 latach ilość ludności wzrasta do 2 mld., po następnych 30 latach do 3 mld., po następnych 15 latach do 4mld., i zaledwie po 12 następnych latach osiągnął poziom 5 mld. zgodnie z przewidywaniami rok 2050 zamknie się liczbą powyżej 10 mld. ludności. Przyrost ten dotyczy głównie krajów najbiedniejszych, afrykańskich, azjatyckich, południowoamerykańskich. Natomiast kraje wysoko rozwinięte cechuje ujemny przyrost naturalny. Najbardziej dynamiczne populacje, ostatnim dziesięcioleciu to Jemen, Afganistan, Kongo, Mozambik, Etiopia. Przewiduje się, że to właśnie te kraje będą krajami gdzie do 2015 roku rozwój populacji będzie najszybszy. Natomiast najwolniej wzrastającymi populacjami są między innymi Łotwa, Węgry, Litwa, Dania, Belgia, Japonia gdzie przyrost naturalny kształtuje się na poziomie - 0.6. Tak duży przyrost ludności w krajach ubogich nie pozwala wyrwać się z zaklętego kręgu ubóstwa. O tak dużej liczbie dzieci w krajach ubogich decydują * przesłanka natury ekonomicznej, bowiem w krajach dzieci to podstawowa i najtańsza siła robocza, z badań wynika, że pracuje tam, co drugie dziecko w wieku poniżej 15 lat. Oczywiste, więc jest, że im większa liczba dzieci w rodzinie, tym wyższy dochód rodziny. Ze względu na brak polityki emerytalno-rentowej w tych krajach dzieci to także gwarancja zabezpieczenia na starość.
* przesłanki natury obyczajowej w wielu krajach przetrwały, bowiem stosunki plemienne, gdzie liczba posiadanych dzieci jest wyrazem np. męskości.
* Przesłanki natury religijnej, wiele religii popiera posiadanie dużej ilości dzieci lub więc wymusza. Oczywistym jest to, że bez rozwoju ekonomicznego tych krajów nie jest możliwe rozwiązanie problemu przeludnienia.
ETAPY PL W POLSCE PO 1945
-1945-1955 -znaczący przyrost naturalny przy udziale mniejszej (znacząco) liczby ludności
-1956-1970 -ograniczenie liczby urodzeń
-1971-1981 -wzrost liczby urodzeń
-lata 80te -stabilizacja poziomu urodzeń
-lata 90te -deklarowana polityka pronatalistyczna ale nawet ujemny przyrost naturalny (98); nie najlepsze prognozy
całokształt norm prawnych, działań i środków przeznaczonych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny tzn.
-prawidłowego funkcjonowania
-spełnienia podst, społ ważnych ról
1.zapewnienie rodzinie i jej członkom ogólnych warunków zaspokajania potrzeb mieszkaniowych i bytowych, 2.sprzyjanie osiągania odp. poziomu prokreacji, 3.zapewnienie warunków kształcenia młodego pokolenia, 4.równości startu zaodowego i życiowego, 5.Stworzenie warunków do łączenia ról społ i rodzinnych, 6.oddziaływanie na kształtowanie pożądanego układu stosunków w rodzinie, 7.spełnianie roli czynnika interweniującego
PODEJŚCIA TEORETYCZNE I IDEOWE DO PR: 1.podejście globalne (obserwuje procesy na świecie i z tego czerpie konsekwencje), 2.podejście społ. nauki kościoła katolickiego (zakłada, że rodzina nie dysponuje wszystkimi środkami nieodzownymi do realizycji celów i trzeba ją wspomagać), 3.podejścia na zasadzie solidaryzmu społ (wskazuje, że rodzice którzy podjęli się trudu wychowania dzieci zasługują na względy socjalne)
4.podejście skrajnie liberalne (żadnych form interwencjonizmu bo groźba deformacji rodziny),
5.podejście oparte na fundamencie praw rodziny
(stwierdza że PR chroni jednocześnie osobę ludzką i społeczeństwo), 6.prawa dziecka wyznaczające zakres PR, 7.podejście oparte na zasadzie koncepcji postępu cywilizacyjnego (państwo przejmuje coraz większy zakres funkcji rodziny), 8.podejście demograficzne (wskazuje iż rozwój gosp wymaga wpływania na rozwój demograficzny a to kieruje uwagę na rodzinę i polit. rodz.), 9.podejście funkcjonalne (wskazuje na konieczność ograniczania wwpływu na rodziny zjawisk szkodliwych i wzmacnianiu wpływów pozytywnych), 10.podejście konserwatywno-pragmatyczne (działania na rzecz poprawy sytuacji jednostki działają też na poprawę sytuacji rodzin),
11.podejście biurokratyczno-fiskalne (poszukiwanie oszczędności w finansach pobl. metodó na oślep na czym najczęście traci PR)
OKREŚLENIE FUNKCJI RODZINY
-opiekuńczo-zabezpieczająca
ZRÓŻNICOWANIE RODZIN - KLASYFIKACJA
-wg zagrożenia patologiami
małżeństwo - pierwsze dziecko
okres stabilizacji liczebności rodziny
wyjście dzieci - śmierć małżonka
|