Etyka, deontologia i prawo

Etyka, deontologia i prawo

dr Mirosława Felsmann

Istota wartości

Istota wartości



Wartość jest standardem albo jakością

tego co warto, co jest pożądane.



Każda z wartości, która znalazła swoje

miejsce w systemie wartości człowieka

ma siłę motywacyjną i wpływa na

dokonywanie przez niego wyborów.



Najczęściej ludzie nie wiedzą jakie

wartości wpływają na ich wybory i

decyzje.

Wartości w swojej istocie

Wartości w swojej istocie

mogą mieć charakter

mogą mieć charakter

moralny i pozamoralny.

moralny i pozamoralny.



Wartości pozamoralne – są nimi
preferencje osobiste, wierzenia,
odmienny gust.



Wartości moralne- są przypisywane
ludzkim działaniom, zachowaniom,
instytucjom i cechom charakteru

Wartości osobiste

Wartości osobiste



To wierzenia i zasady człowieka, które stanowią

podstawę dla jego zachowań i doświadczeń

życiowych.



Pierwszym krokiem w kierunku kształtowania

umiejętności podejmowania decyzji etycznych

jest uświadomienie sobie, za pomocą

introspekcji i autorefleksji, tych wartości, które

występują we własnym systemie wartości.



Następnym jest zrozumienie, jakie wartości i

dlaczego właśnie te, są ważne dla innych ludzi.

Zrozumienie tych innych systemów, wiedza i

zgoda na to, że są one równie ważne- to

podstawa podejmowania decyzji etycznych.

Wartości kulturowe

Wartości kulturowe



Występują w danym społeczeństwie lub w

poszczególnych ludziach, często wpływają

na pojmowanie przez nich zdrowia, choroby

oraz na to, co w opiece nad zdrowiem

uznają za właściwe moralnie.



Skoro praktyka pielęgniarska podejmowana

jest w różnych kulturach, każda dyskusja

etyczna musi brać pod uwagę także wartości

kulturowe osób, nad którymi roztaczana jest

opieka, oraz stosunek tych wartości do

proponowanych interwencji pielęgniarskich.

Wartości zawodowe

Wartości zawodowe



Stanowią te istotne atrybuty zawodu, które są

cenione przez grupę profesjonalną.



W pielęgniarstwie są to wartości promowane

przez kodeksy etyczne i praktykę zawodową.



Pielęgniarki poznają je zarówno w trakcie nauki,

jak i poprzez obserwację w czasie pracy, aby z

kolei stopniowo włączać je do własnego systemu

wartości.



Część wartości uznawanych tradycyjnie w

pielęgniarstwie ma charakter pozamoralny, jak

np. czystość, skuteczność, dobra organizacja.

Inne są już natury moralnej np.: uczciwość,

solidność, współczucie, kompetencja.

Konflikty moralne

Konflikty moralne



Wartości moralne i pozamoralne mogą
wchodzić łatwo w konflikt nawzajem ze
sobą, a także z prawami pacjenta i
obowiązkami zawodowymi pielęgniarek



Wartości osobiste pielęgniarek mogą
być w konflikcie z wartościami
zawodowymi, a te z kolei, mogą nie
zgadzać się z wartościami kulturowymi.

Moralność – to mniej lub bardziej

Moralność – to mniej lub bardziej

szeroki, integralny i

szeroki, integralny i

kompleksowy system norm dla

kompleksowy system norm dla

wartościowania idealnych i

wartościowania idealnych i

społecznych zachowań, jako

społecznych zachowań, jako

słusznych lub niesłusznych, i to

słusznych lub niesłusznych, i to

mianowicie według kryteriów

mianowicie według kryteriów

specyficznie religijnych,

specyficznie religijnych,

światopoglądowych lub innych

światopoglądowych lub innych

kulturowych zasad i idei

kulturowych zasad i idei

przewodnich.

przewodnich.

Norma moralna – to zasada

Norma moralna – to zasada

postępowania, dyrektywa

postępowania, dyrektywa

wyznaczająca obowiązek

wyznaczająca obowiązek

określonego zachowania się

określonego zachowania się

w określonej sytuacji przez

w określonej sytuacji przez

odwołanie się do

odwołanie się do

odpowiednich ocen i

odpowiednich ocen i

wartości moralnych.

wartości moralnych.

Etyka – to nauka której

Etyka – to nauka której

problematyka badawcza dotyczy

problematyka badawcza dotyczy

moralności

moralności



Etyka normatywna – zajmuje się
ustaleniami, co jest moralnie dobre a
co złe- oraz na podstawie przyjętych
ocen i norm – wytycza dyrektywy
moralnie pozytywnego postępowania –
powinności moralne



Etyka normatywna dzieli się na ogólną
i szczegółową obejmującą etykę
osobową i społeczną.

Etyka opisowa

Etyka opisowa



Zajmuje się analizą, opisem i
wyjaśnieniem moralności
rzeczywiście przyjmowanej w
różnych epokach i
środowiskach społecznych.

Podstawowe nurty i

Podstawowe nurty i

twierdzenia etyki

twierdzenia etyki

normatywnej

normatywnej



1. Nurt etyki świeckiej



Człowiek jest istotą cielesno
psychiczną i społeczną, która tu na
Ziemi ma tworzyć warunki własnego i
wspólnotowego dobrobytu i szczęścia.
Dobrem jest to wszystko co
przyczynia się do rozwoju osobistego
i społecznego człowieka, do
zapobiegania chorobom, cierpieniom.

Nurty etyki normatywnej

Nurty etyki normatywnej



2. Nurt uwzględniający wiele religii

monoteistycznych świata – nie neguje

słuszności poglądów nurtu świeckiego,

wychodzi jednak z odmiennego

założenia.



Człowiek nie jest tylko istotą

biopsychiczną, lecz również istotą

duchową- religijną, której życie

ziemskie jest krótkim bytowaniem, a

jego celem jest zbawienie i życie

wieczne.

Etyka chrześcijańska

Etyka chrześcijańska



Etyka chrześcijańska

utrzymuje, że działania
człowieka podejmowane
powinny być z myślą o ich
znaczeniu dla jego drogi
życiowej, której celem jest
zbawienie, jest Bóg.

Kanony etyki

Kanony etyki

chrześcijańskiej

chrześcijańskiej



DROGA DO BOGA PROWADZI PRZEZ MIŁOŚĆ

BLIŹNIEGO



* dobro- wyznaczone jest samą strukturą

człowieczeństwa;



* dobro moralne człowieka jest więc dobrem

obiektywnym – istnieje samo w sobie;



* nie do człowieka należy decyzja co jest dobre a

co złe, gdyż nie od człowieka zależy to, że jest

człowiekiem;



* tylko to działanie, które jest zgodne z

pierwotnym projektem Stwórcy, zawartym w

fundamentach ludzkiej natury, jest tworzeniem

dobra moralnego.

Kanony etyki

Kanony etyki

chrześcijańskiej

chrześcijańskiej



FUNDAMENTALNĄ CECHĄ LUDZKIEJ NATURY

JEST GODNOŚĆ



*godność osoby jest obiektywnym punktem

odniesienia wszelkich ludzkich czynów, jest ona

wyznacznikiem i obiektywną normą życia

moralnego, podstawową pierwotną normą etyki,

normą personalistyczną etyki chrześcijańskiej.



* czyn etycznie dobry to czyn, który wyłania się

z naszej wolności, jest zgodny z sumieniem,

zgodny z obiektywną hierarchią wartości

etycznych i zgodny z wolą Boga.

Podstawowe zasady etyki

Podstawowe zasady etyki

niezależnej

niezależnej

Tadeusz Kotarbiński

1.

1.

Człowiek jest w stanie sam

Człowiek jest w stanie sam

stworzyć określone zasady

stworzyć określone zasady

postępowania etycznego.

postępowania etycznego.

Wystarczy odwołać się do

Wystarczy odwołać się do

doświadczenia moralnego,

doświadczenia moralnego,

przejawiającego się w

przejawiającego się w

sumieniu ludzkim.

sumieniu ludzkim.

2. Etyka powinna wyjaśniać

2. Etyka powinna wyjaśniać

pytania, jak żyć i gdzie

pytania, jak żyć i gdzie

poszukiwać kryteriów życia

poszukiwać kryteriów życia

godziwego

godziwego

3. Zacnie postępuje ten

3. Zacnie postępuje ten

kto zasługuje na szacunek

kto zasługuje na szacunek

ludzi godnych szacunku,

ludzi godnych szacunku,

natomiast postępuje

natomiast postępuje

haniebnie ten kto

haniebnie ten kto

zasługuje na ich pogardę.

zasługuje na ich pogardę.

4. Sumienie przestrzega

4. Sumienie przestrzega

nas przed tym, lub gnębi

nas przed tym, lub gnębi

za to, co wedle naszego,

za to, co wedle naszego,

jakże na ogół trafnego,

jakże na ogół trafnego,

poczucia przyniosłoby

poczucia przyniosłoby

nam wstyd w oczach ludzi

nam wstyd w oczach ludzi

godnych szacunku.

godnych szacunku.

5. Aprobata moralna, aprobata

5. Aprobata moralna, aprobata

sumienia kieruje się ku pięciu

sumienia kieruje się ku pięciu

rodzajom walorów

rodzajom walorów

postępowania:

postępowania:



* dobroć



* męstwo



* prawość



* dzielność



* opanowanie

Ideał spolegliwego

Ideał spolegliwego

opiekuna – wg T.

opiekuna – wg T.

Kotarbińskiego

Kotarbińskiego



* można zaufać jego opiece;



* nie zawiedzie;



* zrobi wszystko co do niego należy;



* dotrzyma placu w niebezpieczeństwie;



* będzie bronić tych, którzy są zdani na

jego obronę;



* nie zabraknie mu chęci by pomóc

innym wydobyć się z klęski;



* nie ulegnie pokusom.

Ideał spolegliwego

Ideał spolegliwego

opiekuna staje się

opiekuna staje się

ogniwem centralnym etyki

ogniwem centralnym etyki

niezależnej, a afirmowana

niezależnej, a afirmowana

przez niego opiekuńczość

przez niego opiekuńczość

– cnotą w moralności

– cnotą w moralności

centralną

centralną

Podstawowe teorie moralne

Podstawowe teorie moralne

występujące w etyce

występujące w etyce

normatywnej

normatywnej



1. Utylitaryzm



2. Naturalizm



3. Formalizm



4. Pragmatyzm

Utylitaryzm

Utylitaryzm



Teoria głosząca, że moralna
słuszność działania jest określona
przez konsekwencje tego
działania. Pożądaną konsekwencją
działania jest wzrost wartości
pozamoralnych – np. przyjemność,
zdrowie, przyjaźń, wiedza

Naturalizm

Naturalizm



Teoria głosząca, że rodzaj ludzki jest
ukształtowany w taki sposób, że w
ludziach występują określone tendencje
pierwotne wyrażane w dążeniach
człowieka do pewnych wartości –
skłonność do wspólnoty, szacunek do praw
innych, uczciwość i sprawiedliwe rządy.
Zasady i prawidła etyczne, którymi ludzie
powinni się kierować, mają swój początek
w tych właśnie tendencjach.

Formalizm

Formalizm



Teoria głosząca, że moralne dobro
działania jest określone przez jego naturę
lub formę. Pożądana natura i forma
oznaczają postępowanie zgodne ze
specjalnymi powinnościami i obowiązkiem
moralnym (rodzice w stosunku do dzieci),
zachowywanie reguł ( dotrzymywanie
słowa). Działania są znaczące moralnie,
jeżeli ich forma jest zgodna z obowiązkami
lub przyjętymi zasadami, regułami.

Pragmatyzm

Pragmatyzm



Teoria głosząca, że moralne dobro
działania zależy od tego, czemu to
działania służy lub w czym jest
najbardziej użyteczne. Oczekiwane
rezultaty to te, które mają znaczenie
praktyczne lub spełniają pożyteczną
rolę. Działanie ma znaczenie moralne
lub jest wartościowe, jeśli jest
praktycznie przydatne.

Zasady etyki

Zasady etyki



Zasady są przewodnikami w podejmowaniu

decyzji etycznych i działań moralnych.



Zasady etyczne szczególnie ważne w

praktyce pielęgniarskiej to:



- dobroć,



- sprawiedliwość,



- autonomia/ niezależność,



- prawdomówność,



- wierność.

Etos – to specyficzny dla

Etos – to specyficzny dla

danej grupy zespół działań

danej grupy zespół działań

obyczajowych,

obyczajowych,

manifestujących

manifestujących

obowiązującą w tej grupie

obowiązującą w tej grupie

moralność.

moralność.

Składnikami etosu są:

Składnikami etosu są:

wartości i normy moralne –

wartości i normy moralne –

ich znajomość, stosunek do

ich znajomość, stosunek do

nich, przekonanie o ich

nich, przekonanie o ich

znaczeniu i funkcjonowaniu

znaczeniu i funkcjonowaniu

w życiu społecznym.

w życiu społecznym.