Ochrona lasu przed

pożarami

Pożar lasu jest to niekontrolowany

proces spalania w środowisku leśnym,

powodujący straty ekologiczne i

materialne.

Do jego zaistnienia poza materiałem

palnym konieczna jest temperatura

powyżej temperatury zapłonu danego

materiału (np. drewno sosny

zwyczajnej zaczyna się palić w

temperaturze 302°C) i tlen.

Przyczyny powstawania pożarów mogą

być naturalne (od uderzeń piorunów)

lub antropogeniczne, obejmujące

podpalenia umyślne i nieumyślne,

efekty nieprawidłowego działania

urządzeń oraz awarie i wypadki.

Postęp techniczny stale zmienia sytuację
w tej dziedzinie. Kiedyś pożary
powodowane były przez iskrzące kominy
parowozów i ciągników lub spadający z
rusztu rozżarzony popiół. Wycofanie
parowozów z eksploatacji oraz zmiany w
konstrukcji ciągników wyeliminowały te
źródła pożarów. Także zablokowane
hamulce pociągów, które były przyczyną
wielu pożarów lasu, straciły na znaczeniu,
wskutek zastosowanych zmian
technologicznych w budowie klocków
hamulcowych wagonów kolejowych.

Co roku w Polsce wybucha tysiące

pożarów lasów. Średnia ich

powierzchnia z reguły wynosi poniżej 1

ha. Jednak zdarzają się pożary

katastrofalne, przykładowo w roku

1992 spaliło się około 9000 ha lasu w

okolicach Kuźni Raciborskiej, a w

Puszczy Noteckiej spłonęło blisko 6000

ha drzewostanów, zaledwie w kilka

godzin.

Klasyfikacja pożarów

Pożary lasu w zależności od powierzchni
objętej przez ogień dzielimy na ugaszone
w zarodku (o powierzchni do 0,05 ha),
małe (od 0,06 ha do 1 ha), średnie (1,01-
10 ha), duże (10,01-100 ha) oraz bardzo
duże (ponad 100 ha). Wyróżnia się
następujące rodzaje pożarów lasu:
podpowierzchniowe (torfowe, torfowo-
murszowe), pokrywy gleby, całkowite
drzewostanu i pojedynczych drzew.

Pożary podpowierzchniowe powstają na
torfowiskach, głębokich murszach,
czasem na terenach porośniętych zwartą
warstwą trzcinnika. Nasilony okres
występowania to najczęściej od drugiej
połowy wiosny do końca lata.
Powstawaniu tego rodzaju pożarom
sprzyjają długie okresy suszy,
powodujące obniżenie poziomu wód
gruntowych. Cechą charakterystyczną
jest spalanie bezpłomieniowe, a
temperatura może dochodzić do 1000 C˚.

Tempo rozprzestrzeniania się jest

powolne i wynosi kilka do kilkunastu

metrów na dobę. Okres swobodnego

rozwoju pożaru to czasem nawet od

kilku dni do kilku tygodni, gdyż są one

trudne do zlokalizowania. Stwierdza

się je po wydobywaniu się dymu,

rzadziej płomieni (przy silnym

wietrze), a dokładna lokalizacja

możliwa jest przy pomocy kamer

termowizyjnych.

Kierunek rozwoju zaawansowanego

pożaru można określić po

wywróconych drzewach, które wskutek

wypalenia systemów korzeniowych

przewracają się koronami w kierunku

wypalonej powierzchni. Pożar taki

może trwać nawet kilka miesięcy, a

jego skutkiem jest całkowite

zniszczenie drzewostanów rosnących

na tym terenie.

Pożar pokrywy gleby może występować we
wszystkich rodzajach lasu, gdzie znajduje
się nadkład stosunkowo suchej materii
organicznej (poniżej 60% wilgotności) lub
suche pozostałości roślinności. tego typu
pożary mogą występować w ciągu całego
roku (w zimie przy braku pokrywy
śnieżnej). Warunki sprzyjające zaczynają
się od momentu zejścia śniegów, gdy
następuje szybkie przesuszenie martwej
roślinności. Temperatura płomieni sięga
około 900 C˚, a ogień rozprzestrzenia się
we wszystkie strony, jednak dużo szybciej
w kierunku wiejącego wiatru, w tempie
kilku do kilkunastu metrów na minutę.

Pożary wczesnowiosenne i późnojesienne

mają często przelotny charakter i nie

powodują dużych szkód. Natomiast

późną wiosną i latem ogień może

uszkodzić drzewostan na skutek

wypalania się warstw ściółki lub murszu

i długiego czasu wyżarzania, co prowadzi

do zamierania miazgi pod korą.

Najgroźniejszy jest pożar całkowity
drzewostanu. Obejmuje swoim zasięgiem
cały przekrój pionowy lasu. Warunkiem
powstania i rozprzestrzeniania się jego
jest pożar pokrywy gleby, który
przekształca się w pożar całkowity
głównie w drzewostanach I i II klasy
wieku. Charakteryzuje się paleniem strzał
i koron drzew oraz występowaniem
prądów konwekcyjnych, temperatura
dochodzi do 1200 C˚, a płomienie sięgają
nawet 20-30 m ponad wierzchołki drzew.

Pożar taki rozprzestrzeniania się bardzo
szybko, do kilku kilometrów na godzinę, a
przerzuty ognia mogą sięgać
kilkadziesiąt do kilkuset metrów. Pożar
mimo prowadzonej akcji gaśniczej często
kończy się dopiero dochodząc ścianą
ognia do sztucznej lub naturalnej bariery
uniemożliwiającej przerzut ognia, albo do
momentu wystąpienia intensywnych
deszczów. Drzewostan ulega całkowitemu
zniszczeniu.

Pożar pojedynczego drzewa powstaje

rzadko, wskutek wyładowań

atmosferycznych (z reguły nie

stanowią one większego zagrożenia,

gdyż zwykle towarzyszą im intensywne

opady deszczu) lub jako efekt

celowego podpalenia. Zagrożenie

głównie polega na możliwości

zainicjowania pożaru pokrywy gleby.

Lasy w naszym kraju zagrożone są
pożarami od wczesnej wiosny do
późnego lata. Decyduje o tym przede
wszystkim wyraźna przewaga
drzewostanów iglastych oraz znaczne
powierzchnie upraw i drzewostanów
młodszych. Najważniejszym
czynnikiem jest możliwość
pojawienia się zarzewia ognia
zdolnego do zapalenia pokrywy gleby.

Przeciwpożarowe

zabezpieczenie obszarów

leśnych

Pozostałe, czyli rodzaj, charakter, ilość i
rozmieszczenie materiałów palnych oraz
warunki meteorologiczne mogą sprzyjać
powstaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru,
jednak same go nie zainicjują. Dodatkowo
zagrożenie pożarowe związane będzie z
siecią dróg komunikacyjnych i nasileniem
ruchu na drogach i liniach kolejowych,
atrakcyjnością turystyczną i obfitością
płodów runa leśnego (wiążące się z
większą penetracją lasów) oraz
rozmieszczeniem zakładów
przemysłowych, niebezpiecznych urządzeń
oraz osad ludzkich wśród lasów.

Kolejne elementy mające znaczenie to:

pora roku (np. zaleganie pokrywy

śnieżnej), wiek i skład gatunkowy

drzewostanów oraz rodzaj pokrywy gleby,

a także intensywność zabiegów

gospodarczych i sposobów użytkowania

drzewostanów.

Największe zagrożenie pożarowe

występuje na przełomie zimy i wiosny

oraz podczas suchego lata. Wówczas

w dnie lasu znajduje się dużo

łatwopalnych materiałów, takich jak:

opadłe listowie, pozostałości

poeksploatacyjne, chrust, sucha

roślinność dna lasu, oraz suche trawy

i wrzos.

Bardzo ważnym czynnikiem

kształtującym zagrożenie pożarowe

lasu w poszczególnych porach roku są

warunki meteorologiczne: opady

atmosferyczne, prędkość i kierunek

wiatru, natężenie promieniowania

słonecznego, temperatura i wilgotność

powietrza.

W celu optymalizacji działań

profilaktycznych z zakresu ochrony

przeciwpożarowej określono zasady

klasyfikacji obszarów leśnych do kategorii

zagrożenia pożarowego lasu.

Ustalono trzy kategorie zagrożenia

pożarowego lasu, określone sumą

punktów przyznanych za poszczególne

kryteria: I kategoria - duże zagrożenie

pożarowe lasu, II kategoria - średnie

zagrożenie pożarowe lasu i III kategoria -

małe zagrożenie pożarowe lasu.

Przy kategoryzacji lasów uwzględnia się
warunki przyrodniczo-leśne (udział
procentowy powierzchni drzewostanów do
40 lat i siedlisk boru suchego, świeżego i
mieszanego świeżego), średnią liczbę
pożarów lasu w ciągu roku (na podstawie
danych przynajmniej za ostatnie 5 lat),
warunki klimatyczne określone
współczynnikiem hydrotermicznym
Sielaninowa (jest to dziesięciokrotność
ilorazu sumy opadów średnich dobowych
przez sumę temperatur średnich
dobowych danego miejsca) oraz wskaźniki
zanieczyszczenia powietrza emisjami
przemysłowymi (tlenków azotu i siarki).

Natomiast aktualny stopień zagrożenia

pożarowego lasu określa się na

podstawie wilgotności ściółki sosnowej i

wilgotności powietrza. Pomiary te

wykonywane są przez jednostki Lasów

Państwowych o godzinie 9.00 i 13.00 w

34 strefach prognostycznych

obejmujących cały kraj z wyłączeniem

terenów podgórskich i górskich.

W zależności od wartości wilgotności
względnej powietrza i ściółki ustalono
cztery stopnie zagrożenia pożarowego:
brak zagrożenia (stopień 0),
zagrożenie małe (I), duże (II) i
katastrofalne (III). Dane te trafiają do
nadleśnictw, regionalnych dyrekcji
Lasów Państwowych, komend
wojewódzkich Państwowej Straży
Pożarnej i Zakładu Ochrony
Przeciwpożarowej Lasu Instytutu
Badawczego Leśnictwa.

W ramach profilaktyki

przeciwpożarowej Lasy Państwowe

prowadzą działalność informacyjną i

ostrzegawczą. Wykonywane są tablice

ostrzegawcze (obowiązkowo przy

wjazdach do lasów oraz przy parkingach

leśnych, a także w innych miejscach

związanych z rekreacją), plakaty i ulotki

oraz realizowane są programy

telewizyjne i radiowe.

Ważną rolę pełnią prelekcje wygłaszane

przede wszystkim w szkołach oraz

współpraca z mediami, organizacjami

społecznymi i samorządami lokalnymi.

Symbolem ochrony przeciwpożarowej lasów

jest stylizowane płonące drzewo

świerkowe. W sytuacji szczególnego

zagrożenia pożarowego bardzo ważnym jest

informowanie społeczeństwa o tym i

wprowadzonych w związku z tym

okresowych zakazach wstępu na tereny

leśne w środkach masowego przekazu.

Do działań gospodarczych ograniczających
rozprzestrzenianie się pożarów lasu należy
wykonywanie pasów przeciwpożarowych.
Dlatego tereny leśne w sposób szczególny
narażone na powstawanie pożarów,
zwłaszcza przy szlakach kolejowych, drogach
publicznych o nawierzchni utwardzonej,
zakładach przemysłowych, obiektach
magazynowych, obiektach użyteczności
publicznej, parkingach śródleśnych,
poligonach i polach roboczych poligonów,
mogą być oddzielane od tych obiektów
pasami przeciwpożarowymi.

Taktyka i technologie zwalczania
pożarów lasu

W wypadku powstania pożaru lasu
pracownicy nadleśnictw i parków
narodowych obowiązani są do czynnego
działania zmierzającego do likwidacji
pożaru, w szczególności do:
natychmiastowego zaalarmowani
jednostek ochrony przeciwpożarowej,
alarmowania o pożarze przełożonych i
pozostałych pracowników oraz wzięcia
udziału w akcji ratowniczej.

Dyżurujący przełożeni z tych jednostek
zobowiązani są do kierowania działaniami
ratowniczymi do czasu przybycia jednostek
ochrony przeciwpożarowej. W związku z tym
powinni natychmiast udać się na miejsce
pożaru, wydawać wszelkie polecenia
nieodzowne do ugaszenia pożaru, a
dotyczące: dostarczenia środków i sprzętu
ppoż., będących w dyspozycji jednostki,
zaalarmowania potrzebnej liczby
pracowników jednostki, wyznaczenie
pracowników w celu szybkiego
wprowadzenia na miejsce pożaru jednostek
ochrony ppoż., zorganizowanie, w miarę
potrzeby, ewakuacji ludzi i mienia,
zapewnienia stałej łączności oraz
dostarczenia na miejsce pożaru napojów
chłodzących.

Kierującym działaniem ratowniczym

jest pierwszy przybyły na miejsce

zdarzenia dowódca jednostki ochrony

przeciwpożarowej (do czasu przybycia

dowódcy jednostki hierarchicznie

wyższej). Kierujący działaniem

ratowniczym może: zarządzić

ewakuację ludzi i mienia, wstrzymać

ruch drogowy oraz wprowadzić zakaz

przebywania osób trzecich.

Może także przejąć w użytkowanie na czas

niezbędny dla działania ratowniczego

środki transportu, sprzęt, ujęcia wody, inne

środki gaśnicze, przedmioty i urządzenia

przydatne w działaniu ratowniczym, żądać

niezbędnej pomocy od instytucji,

organizacji, podmiotów gospodarczych i

osób fizycznych oraz odstąpić od zasad

działania uznanych powszechnie za

bezpieczne.

Gaszenie pożaru to eliminacja
przynajmniej jednego z czynników
warunkujących pożar: usunięcie materiału
palnego z drogi pożaru, odcięcie dopływu
tlenu lub obniżenie temperatury. Wśród
stosowanych metod gaszenia pożarów
można wymienić: tłumienie pożaru za
pomocą gałęzi, zasypywanie ziemią,
wyorywanie pasów zaporowych, wypalanie
(przedogień i przeciwogień), gaszenie
wodą oraz środkami chemicznymi.

Zrzuty gaśnicze ze statków

powietrznych, w zależności od miejsca

ich wykonania względem pożaru i

zamiaru taktycznego, dzielimy na

izolujące, bezpośrednie i dogaszające.

Pierwsze z ich wykonywane są przed

frontem, na boki lub tył pożaru. Ich

celem jest tworzenie zwilżonych zapór

uniemożliwiających rozprzestrzenienie

się pożaru.

Zrzut bezpośredni dotyczy małych

pożarów, głównie pokrywy gleby na

odsłoniętych powierzchniach. Środek

gaśniczy zrzucany jest wprost na pożar

lub jego część objętą spalaniem, w celu

ugaszenia lub stłumienia ognia. Zrzuty

dogaszające wykonuje się na

zlokalizowanych pożarzyskach lub jego

obrzeżach celem zapobieżenia wtórnemu

zapaleniu.

Środki gaśnicze stosowane do zrzutów z
samolotu to: woda (jednorazowy zrzut
wody w formie „bomby wodnej” lub
zraszanie pasów izolacyjnych o
szerokości 10-15 m, pokrytych
równomierną dawką wody), piana (woda i
Deteor 3%, zrzut jednorazowy lub w
formie pasa) oraz zwilżacz (woda i
Deteor 0,5-1%, stosowany na
powierzchniach odkrytych lub w
drzewostanach o małym zwarciu).

W zależności od ilości sił i środków,

prędkości frontu pożaru, intensywności

spalania, panujących temperatur,

zadymienia oraz ewentualnych

przerzutów ognia możliwe jest gaszenie

pożaru przez otoczenie, z frontu, boku

lub od tyłu. Pożar podpowierzchniowy

gasi się przez zraszanie wodą z

wykorzystaniem środków zwilżających.

Z reguły wykopuje się wkoło rowy do

głębokości poziomu wód gruntowych

lub gleby mineralnej, a jeśli to możliwe

spiętrza się cieki w sąsiedztwie pożaru,

celem jego zatopienia. Pożar

pojedynczych drzew gasi się wodą lub

środkami chemicznymi. Następnie

drzewo powinno być okopane w

odległości 2-3 m od pnia, a ściółkę i

mursz przy szyi korzeniowej należy

usunąć lub intensywnie zwilżyć.

Przy pożarze pokrywy gleby zalecany jest
atak frontalny, a do powierzchni 0,5 – 1 ha
okrąża się go na całym obwodzie. Do
gaszenia stosuje się pianę, środki zwilżające
i wodę. Małe pożary gaszone są często przy
użyciu sprzętu podręcznego, ale z drugiej
strony bardzo skuteczne jest zastosowanie
techniki lotniczej. Szczególną uwagę należy
zwracać na gaszenie pożaru zmierzającego
do młodników, wrzosowisk lub terenów
pokrytych wyższą suchą roślinnością.
Stosuje się tutaj prądy zwarte zwilżaczy lub
wody, wykonuje się pasy izolacyjne wyorane
pługiem lub z piany ciężkiej albo średniej.

Gaszenie pożaru całkowitego
drzewostanu jest bardzo trudne.
Prowadzi się głównie działania obronne,
jeśli to możliwe przed frontem. Pasy
zaporowe należy wykonywać w znacznej
odległości od czoła pożaru, minimalnie
200-500 m, wykorzystując istniejące
przeszkody do rozprzestrzeniania się
ognia. W przypadku braku takich
możliwości wykonuje się przerwę w
drzewostanie o szerokości 50-100 m przy
pomocy ciężkiego sprzętu.

Pasy izolacyjne z piany kładzie się

zarówno na dnie lasu jak i ścianie

drzewostanu. Poza tym zalecane jest

zwilżanie szerokich pasów za linią obrony

w celu ograniczenia możliwości

przerzutów ognia. Podczas bardzo

gwałtownego pożaru prowadzi się

działania na bokach zmierzające do jego

oskrzydlenia i stopniowego zawężenia

frontu pożaru.

Środki gaśnicze nie należy zrzucać z
samolotów bezpośrednio na ogień tylko
przed czoło ognia lub przy intensywnych
pożarach z jego boków. W czasie dużych
pożarów istnieje konieczność logistycznego
zabezpieczenie akcji ratowniczej przez
sztab. Zadaniem służb logistycznych jest
organizacja rejonu koncentracji,
wyżywienie uczestników akcji,
zabezpieczenie paliw i smarów, obsługa
techniczna sprzętu silnikowego,
zakwaterowanie, zabezpieczenie sanitarno-
medyczne, zabezpieczenie logistyczne w
zakresie środków gaśniczych oraz
zabezpieczenie transportowe.

Po ugaszeniu pożaru lasu do obowiązków
pracowników nadleśnictw i parków
narodowych należy: zabezpieczenie
pożarzyska, wstępne ustalenie przyczyny
powstania i rozprzestrzeniania się pożaru
(wraz z Policją i Państwową Strażą
Pożarną), oszacowanie strat popożarowych
oraz podjęcie czynności w celu uzyskania
odszkodowania za poniesione straty. W
wypadku pożarów ponad 10 ha, powołuje
się komisję, która przeprowadza
szczegółową analizę zaistniałego pożaru i
przebiegu akcji gaśniczej.

Pożarzysko zabezpiecza się w celu

ograniczenia możliwości powstania

wtórnych pożarów oraz ustalenia

przyczyn i sprawców pożaru. Teren taki

otacza się pasem izolacyjnym i wystawia

się dozorców wyposażonych w

podręczny sprzęt ppoż. i środki

łączności. Dozorowanie trwa do

całkowitego wygaśnięcia potencjalnych

zarzewi ognia lub do obfitego opadu

deszczu.

Następstwem pożarów są straty w
drzewostanach, w biomasie, a także
zakłócenie w dynamice całego układu
ekologicznego, w tym często śmierć
wszystkich organizmów glebowych. Po
ustaleniu sprawcy pożaru prowadzi się
postępowanie w celu uzyskania
odszkodowania. Zgodnie z przepisami
kodeksu cywilnego odpowiedzialność ustala
się: na zasadzie winy, z tytułu braku nadzoru
nad małoletnimi lub w przypadku
przedsiębiorstw wykorzystujących parę, gaz,
elektryczność lub paliwa płynne oraz wobec
posiadaczy mechanicznego środka
komunikacji na zasadzie ryzyka.

Akty prawne z zakresu ochrony
przeciwpożarowej obszarów leśnych

Zgodnie z przepisami kodeksu
karnego spowodowanie pożaru jest
przestępstwem ściganym z urzędu.
W artykule 163 kodeksu karnego
zapisano m.in., że kto sprowadza
zdarzenie, które zagraża życiu lub
zdrowiu wielu osób albo mieniu w
wielkich rozmiarach, mające postać
pożaru, podlega karze pozbawienia
wolności od roku do lat 10.

Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,
podlega karze pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5. Jeżeli następstwem
pożaru jest śmierć człowieka lub ciężki
uszczerbek na zdrowiu wielu osób,
sprawca podlega karze pozbawienia
wolności od lat 2 do 12. Karane jest
także spowodowanie niebezpieczeństwa
pożaru, za co grozi kara pozbawienia
wolności do 8 lat. Natomiast takie
działanie nieumyślnie podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

Zgodnie z ustawą o ochronie

przeciwpożarowej (Dz. U. 91.81.351)

osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja

lub instytucja korzystająca ze środowiska

przyrodniczego obowiązane są

zabezpieczać użytkowane środowisko

przed zagrożeniem pożarowym.

Właściciel, zarządca lub użytkownik

budynku, obiektu lub terenu ponoszą

odpowiedzialność za naruszenie

przepisów przeciwpożarowych.

Każdy, kto zauważy pożar, klęskę

żywiołową lub inne miejscowe

zagrożenie obowiązany jest

niezwłocznie zawiadomić osoby

znajdujące się w strefie zagrożenia

oraz jednostkę ochrony

przeciwpożarowej bądź policję, wójta,

lub sołtysa.

Rozporządzenie Ministra Spraw

Wewnętrznych w sprawie ochrony

przeciwpożarowej budynków, innych

obiektów budowlanych i terenów (Dz. U.

92.92.460) postanawia, że w lasach i na

terenach śródleśnych, na obszarze łąk,

torfowisk i wrzosowisk, jak również w

odległości do 100 m od granicy lasów

jest zabronione wykonywanie czynności

mogących wywołać niebezpieczeństwo

pożaru, a w szczególności:

1) rozniecanie ognia poza miejscami

wyznaczonymi do tego celu przez

właściciela lub zarządcę lasu,

2) wypalania wierzchniej warstwy gleby

i pozostałości roślinnych,

3) palenie tytoniu, z wyjątkiem dróg

utwardzonych i miejsc wyznaczonych do

pobytu ludzi.

Przepisy nie dotyczą niektórych

czynności związanych z gospodarką

leśną.

Rozporządzenie postanawia także, że

przy ustawianiu stert, stogów i brogów

należy zachować co najmniej odległość

100 m od lasów i terenów zadrzewionych.

Za zagrożenie pożarowe uzasadniające

ewentualność wprowadzenia okresowego

zakazu wstępu do lasu stanowiącego

własność Skarbu Państwa należy uznać

wystąpienie okresu pięciu dni, w którym

wilgotność ściółki o godz. 9.00 będzie się

wahać od 10 do 15%.

W okresie akcji bezpośredniej tj. w

okresie od 1.IV do 31.X, przy

wystąpieniu 5 - dniowego okresu, w

którym wilgotność ściółki mierzona o

godz. 9.00 będzie niższa od 10%,

wprowadzenie zakazu jest

obligatoryjne. O zamiarze

wprowadzenia zakazu wstępu do lasu -

nadleśnictwo - dyrekcja parku

narodowego powiadamia rdLP, a o jego

wprowadzeniu i odwołaniu również

organy administracji samorządowej,

rządowej i specjalnej.

Posługiwanie się otwartym ogniem w

lesie lub w odległości mniejszej niż 100

m od jego granicy przez osoby fizyczne i

prawne w działalności gospodarczej,

niezwiązanej z gospodarką leśną, a

także palenie ognisk na obozach

szkolnych, harcerskich itp. może

nastąpić w miejscach wyznaczonych do

tego celu przez właściciela lub zarządcę

lasu.

Wyznaczanie stałych miejsc na

posługiwanie się otwartym ogniem w

lesie dokonuje służba leśna i służba

parków narodowych lub właściciele lasu

poprzez techniczne zagospodarowanie

tych miejsc. Wyznaczania stałych miejsc

dokonuje się tylko do celów

turystyczno-wypoczynkowych. Zasady te

nie obowiązują przy III stopniu

zagrożenia pożarowego.

Zabezpieczenie przeciwpożarowe lasu

oparte jest na obowiązującej Instrukcji

ochrony przeciwpożarowej obszarów

leśnych (1996) i Rozporządzeniu Ministra

Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych

i Leśnictwa z dnia 16 sierpnia 1999 r. (Dz.

U. 99.73.824).

Szkodnictwo leśne
Przez szkodnictwo leśne rozumie się:
naruszenie granic, kradzieże drewna z
pnia, drewna ściętego, powalonego lub
wyrobionego, szkodliwe dla lasu wypasy
zwierząt domowych, nielegalne pobieranie
choinek, gałęzi, runa i ściółki, nielegalne
pobieranie piasku, żwiru itp., szkody
popełniane w użytkach rolnych, łąkowych,
rybackich i wszelkich innych wchodzących
w skład ubocznego użytkowania lasu i
gospodarstw nieleśnych prowadzonych
przez Lasy Państwowe, kłusownictwo i
wnykarstwo, naruszenie przepisów
regulujących zasady przebywania w lesie
itp.

Odpowiedzialność karna za

nieprzestrzeganie zasad zachowania się

w lesie i korzystania z lasu zapisane są

w kodeksie wykroczeń (wykroczenia) i

kodeksie karnym (przestępstwa). Kary

za kradzież drewna są przedstawione w

artykułach 290 kodeksu karnego i 120

kodeksu wykroczeń.

Art. 290 (kodeksu karnego).

§1. Kto w celu przywłaszczenia

dopuszcza się wyrębu drzewa w lesie,

podlega odpowiedzialności jak za

kradzież. §2. W razie skazania za wyrąb

drzewa albo za kradzież drzewa

wyrąbanego lub powalonego, sąd

orzeka na rzecz pokrzywdzonego

nawiązkę w wysokości podwójnej

wartości drzewa.

Art. 120 (kodeksu wykroczeń).

§ l. Kto w celu przywłaszczenia dopuszcza

się wyrębu drzewa w lesie albo kradnie lub

przywłaszcza sobie z lasu drzewo wyrąbane

lub powalone, jeżeli wartość drzewa nie

przekracza 75 złotych, podlega karze

aresztu, ograniczenia wolności albo

grzywny.

§ 2. Usiłowanie oraz podżeganie i

pomocnictwo są karalne. § 3. W razie

popełnienia wykroczenia określonego

w § 1 orzeka się nawiązkę w wysokości

podwójnej wartości wyrąbanego,

ukradzionego lub przywłaszczonego

drzewa, a ponadto, jeżeli ukradzione

lub przywłaszczone drzewo nie zostało

odebrane, orzeka się obowiązek zapłaty

jego równowartości

Zgodnie z artykułem 181 kodeksu

karnego, powodowanie zniszczenia w

świecie roślinnym lub zwierzęcym w

znacznych rozmiarach, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do

lat 5, a działanie nieumyślne, podlega

grzywnie, karze ograniczenia wolności

albo pozbawienia wolności do lat 2.

W kodeksie wykroczeń wyodrębniono

rozdział pod tytułem „Szkodnictwo

leśne, polne i ogrodowe”, gdzie

szczegółowo opisane są czyny

zabronione i kary przewidywane za ich

popełnienie. Większość tych wykroczeń

nie dotyczy korzystania z lasu przez

właścicieli. Jednak kilka przepisów

wyraźnie określa, jakie działania we

własnym lesie są także karalne.

W artykule 158 czytamy, że właściciel

lub posiadacz lasu, który dokonuje

wyrębu drzewa w należącym do niego

lesie albo w inny sposób pozyskuje z

tego lasu drewno niezgodnie z planem

urządzenia lasu albo bez wymaganego

pozwolenia, podlega karze grzywny i

dodatkowo orzeka się przepadek

pozyskanego drewna. Jest to przykład,

jak prawo w naszym kraju chroni lasy

przed nadmierną eksploatacją

niezależnie od formy własności

W celu zwalczania przestępstw i
wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego
w Lasach Państwowych utworzono Straż
Leśną. Kieruje nią Główny Inspektor
Straży Leśnej podporządkowany
Dyrektorowi Generalnemu.
Jednostki Straży Leśnej w Lasach
Państwowych stanowią: posterunki w
nadleśnictwach podporządkowane
nadleśniczemu oraz grupy interwencyjne
w regionalnych dyrekcjach Lasów
Państwowych podporządkowane
dyrektorowi regionalnej dyrekcji Lasów
Państwowych.

Strażnicy leśni przy wykonywaniu swoich
zadań mają większość uprawnień Policji.
Mogą na przykład legitymować osoby
podejrzane, nakładać oraz pobierać
grzywny, zatrzymywać i dokonywać
kontroli środków transportu na obszarach
leśnych. Uprawnieni są także do
prowadzenia dochodzeń oraz wnoszenia i
popierania aktów oskarżenia w
postępowaniu uproszczonym, jeżeli
przedmiotem przestępstwa jest drewno
pochodzące z lasów stanowiących
własność Skarbu Państwa, a także
prowadzenia postępowania w sprawach o
wykroczenia.

Strażnicy leśni są również uprawnieni

do dokonywania kontroli podmiotów

gospodarczych zajmujących się

obrotem i przetwarzaniem drewna i

innych produktów leśnych, w celu

sprawdzania legalności pochodzenia

surowców drzewnych i innych

produktów leśnych.

Zasadnicze uprawnienia strażnika

leśnego w zakresie zwalczania

szkodnictwa leśnego, przysługują także

nadleśniczemu, zastępcy nadleśniczego

oraz inżynierowi nadzoru, leśniczemu i

podleśniczemu.

Lasy w naszym kraju zagrożone są
pożarami od wczesnej wiosny do
późnego lata. Decyduje o tym przede
wszystkim wyraźna przewaga
drzewostanów iglastych oraz znaczne
powierzchnie upraw i drzewostanów
młodszych. Najważniejszym
czynnikiem jest możliwość pojawienia
się zarzewia ognia zdolnego do
zapalenia pokrywy gleby.

Przeciwpożarowe

zabezpieczenie obszarów

leśnych

Pozostałe, czyli rodzaj, charakter, ilość i
rozmieszczenie materiałów palnych oraz
warunki meteorologiczne mogą sprzyjać
powstaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru,
jednak same go nie zainicjują. Dodatkowo
zagrożenie pożarowe związane będzie z
siecią dróg komunikacyjnych i nasileniem
ruchu na drogach i liniach kolejowych,
atrakcyjnością turystyczną i obfitością
płodów runa leśnego (wiążące się z
większą penetracją lasów) oraz
rozmieszczeniem zakładów
przemysłowych, niebezpiecznych urządzeń
oraz osad ludzkich wśród lasów.

Kolejne elementy mające znaczenie to:

pora roku (np. zaleganie pokrywy

śnieżnej), wiek i skład gatunkowy

drzewostanów oraz rodzaj pokrywy gleby,

a także intensywność zabiegów

gospodarczych i sposobów użytkowania

drzewostanów.

Największe zagrożenie pożarowe

występuje na przełomie zimy i wiosny

oraz podczas suchego lata. Wówczas

w dnie lasu znajduje się dużo

łatwopalnych materiałów, takich jak:

opadłe listowie, pozostałości

poeksploatacyjne, chrust, sucha

roślinność dna lasu, oraz suche trawy

i wrzos.

Bardzo ważnym czynnikiem

kształtującym zagrożenie pożarowe

lasu w poszczególnych porach roku są

warunki meteorologiczne: opady

atmosferyczne, prędkość i kierunek

wiatru, natężenie promieniowania

słonecznego, temperatura i wilgotność

powietrza.

W celu optymalizacji działań

profilaktycznych z zakresu ochrony

przeciwpożarowej określono zasady

klasyfikacji obszarów leśnych do kategorii

zagrożenia pożarowego lasu.

Ustalono trzy kategorie zagrożenia

pożarowego lasu, określone sumą

punktów przyznanych za poszczególne

kryteria: I kategoria - duże zagrożenie

pożarowe lasu, II kategoria - średnie

zagrożenie pożarowe lasu i III kategoria -

małe zagrożenie pożarowe lasu.

Przy kategoryzacji lasów uwzględnia się
warunki przyrodniczo-leśne (udział
procentowy powierzchni drzewostanów do
40 lat i siedlisk boru suchego, świeżego i
mieszanego świeżego), średnią liczbę
pożarów lasu w ciągu roku (na podstawie
danych przynajmniej za ostatnie 5 lat),
warunki klimatyczne określone
współczynnikiem hydrotermicznym
Sielaninowa (jest to dziesięciokrotność
ilorazu sumy opadów średnich dobowych
przez sumę temperatur średnich
dobowych danego miejsca) oraz wskaźniki
zanieczyszczenia powietrza emisjami
przemysłowymi (tlenków azotu i siarki).

Natomiast aktualny stopień zagrożenia

pożarowego lasu określa się na

podstawie wilgotności ściółki sosnowej i

wilgotności powietrza. Pomiary te

wykonywane są przez jednostki Lasów

Państwowych o godzinie 9.00 i 13.00 w

34 strefach prognostycznych

obejmujących cały kraj z wyłączeniem

terenów podgórskich i górskich.

W zależności od wartości wilgotności
względnej powietrza i ściółki ustalono
cztery stopnie zagrożenia pożarowego:
brak zagrożenia (stopień 0),
zagrożenie małe (I), duże (II) i
katastrofalne (III). Dane te trafiają do
nadleśnictw, regionalnych dyrekcji
Lasów Państwowych, komend
wojewódzkich Państwowej Straży
Pożarnej i Zakładu Ochrony
Przeciwpożarowej Lasu Instytutu
Badawczego Leśnictwa.

W ramach profilaktyki

przeciwpożarowej Lasy Państwowe

prowadzą działalność informacyjną i

ostrzegawczą. Wykonywane są tablice

ostrzegawcze (obowiązkowo przy

wjazdach do lasów oraz przy parkingach

leśnych, a także w innych miejscach

związanych z rekreacją), plakaty i ulotki

oraz realizowane są programy

telewizyjne i radiowe.

Ważną rolę pełnią prelekcje wygłaszane

przede wszystkim w szkołach oraz

współpraca z mediami, organizacjami

społecznymi i samorządami lokalnymi.

Symbolem ochrony przeciwpożarowej lasów

jest stylizowane płonące drzewo

świerkowe. W sytuacji szczególnego

zagrożenia pożarowego bardzo ważnym jest

informowanie społeczeństwa o tym i

wprowadzonych w związku z tym

okresowych zakazach wstępu na tereny

leśne w środkach masowego przekazu.

Do działań gospodarczych
ograniczających rozprzestrzenianie się
pożarów lasu należy przede wszystkim
wykonywanie pasów przeciwpożarowych.
Dlatego tereny leśne w sposób szczególny
narażone na powstawanie pożarów,
zwłaszcza przy szlakach kolejowych,
drogach publicznych o nawierzchni
utwardzonej, zakładach przemysłowych,
obiektach magazynowych, obiektach
użyteczności publicznej, parkingach
śródleśnych, poligonach i polach
roboczych poligonów, oddziela się od tych
obiektów pasami przeciwpożarowymi.

Taktyka i techn zwalcz

poż.

Slajdy skonczyłem na

zrzycie bomby pianowej

Gaszenie pożarów całk

koniec

Zacząć od pożarów lasu 18

grudnia z ośł