1

Geografia

Geografia

ekonomiczna

ekonomiczna

I.

Informacje ogólne –
literatura, program,
warunki zaliczenia

II. Wykład

Przestrzenny wymiar gospodarki
Potencjał gospodarki i poziom

rozwoju

Prof. SGH Teresa Pakulska

2

Literatura podstawowa i

warunki zaliczenia przedmiotu

Egzamin w formie pisemnej
Zakres obowiązującego

materiału:

1. Literatura obowiązkowa

Egzamin „0” w formie

pisemnej lub ustnej

Geografia ekonomiczna, red.

Geografia ekonomiczna, red.

K. Kuciński, Oficyna

K. Kuciński, Oficyna

Wolters Kluwer, Kraków

Wolters Kluwer, Kraków

2013

2013

3

Literatura uzupełniająca

1.

Geografia – kompendium w zarysie i zadaniach, red. K. Kuciński,

Difin, W-wa 2007

2.

Geografia ekonomiczna Unii Europejskiej, red. I. Fierla, PWE,

Warszawa 2011

4

Program

Program

CZĘŚĆ I. Przedmiot i cele geografii ekonomicznej

1- 2 . Geograficzna perspektywa gospodarki –

Organizacja przestrzenna gospodarki

CZĘŚĆ II. Uwarunkowania rozwoju gospodarki

3. Przyroda
4. Człowiek
5. Kapitał
6. Instytucje
7. Konsumpcja

5

Program

Program

CZĘŚĆ III. Przestrzenne zróżnicowanie gospodarki

8. Produkcja rolna
9. Eksploatacja zasobów przyrody – bezpieczeństwo

surowcowe

10-11-12. Produkcja przemysłowa - Handel i usługi
13. Poziom rozwoju i jego następstwa

CZĘŚĆ IV. Przestrzenne systemy ekonomiczne

14-15. System osadniczy – regionalny

- system państw - globalny

6

Kontakt z wykładowcą

[e-mail]

Instytut Rynków i Konkurencji – budynek M, p. 125,
termin konsultacji na stronie www Instytutu
Poniedziałek 10-11, p. 125M

Niezbędnik nauczyciela akademickiego – tam będą

zamieszczane informacje, np. dotyczące wyników
egzaminów itp.???

http://www.e-sgh.pl/pakulska/3

Przestrzeń i jej zróżnicowanie

7

Przestrzenny wymiar gospodarki

Przestrzenny wymiar gospodarki

1.

1.

Geografia – nauka o przestrzennych aspektach gospodarki

Geografia – nauka o przestrzennych aspektach gospodarki
płaszczyzny: globalna, regionalna, lokalna

2.

2.

Przestrzeń geograficzna – definicja, rodzaje

Przestrzeń geograficzna – definicja, rodzaje

3.

3.

Syntetyczny model przestrzeni – interakcje: ludność-

Syntetyczny model przestrzeni – interakcje: ludność-

gospodarka - środowisko

gospodarka - środowisko

4.

4.

Gospodarowanie przestrzenią - k

Gospodarowanie przestrzenią - konflikty przestrzenne

5.

5.

Cechy przestrzeni

Cechy przestrzeni

8

Co to jest geografia ekonomiczna i po co się jej

uczyć?

nauka o przestrzennych aspektach gospodarki,

o przestrzennych aspektach gospodarki,



bada przestrzenne zróżnicowanie struktur

społeczno-gospodarczych, rozmieszczenie
ludności, produkcji…, ich uwarunkowania, zmiany
zachodzące w gospodarce,



naczelny problem

geografii
ekonomicznej -
poznanie organizacji i
funkcjonowania

systemu środowisko-

systemu środowisko-

społeczeństwo

społeczeństwo

Wszystkie procesy
gospodarcze
zachodzą w
przestrzeni –

przestrzeń jest

przestrzeń jest

użyteczna, staje

użyteczna, staje

się dobrem

się dobrem

rzadkim

rzadkim

9

Co to jest geografia ekonomiczna i po co się jej

uczyć? – różna skala zjawiska

Przestrzeń i jej zróżnicowanie

10

Systemowy charakter struktur przestrzennych

Systemowy charakter struktur przestrzennych

(syntetyczny model przestrzeni)

(syntetyczny model przestrzeni)

LUDNOŚĆ

-

liczba, rozmieszczenie

-

przyrost naturalny

-

struktura

demograficzna,

zawodowa, społeczna

-

ŚRODOWISKO

GOSPODARKA

-

budowa geologiczna

-

gleby

-

ukształtowanie terenu

-

rozmieszczenie

bogactw naturalnych

-

działalność

produkcyjna, np.

przemysł,

rolnictwo

-

poza

produkcyjna, np.

szkolnictwo

Przestrzeń ekonomiczna

Przestrzeń ekonomiczna

ta część przestrzeni geograficznej, tj. ekumena i

subekumena, w ramach której człowiek prowadzi

działalność produkcyjną, usługową, społeczną i

konsumpcyjną

Środowisko geograficzne:

Środowisko geograficzne:

układ przyrodniczych

oraz społeczno - technicznych warunków życia i pracy

człowieka

Przestrzeń i jej zróżnicowanie

11

Interakcje: człowiek-środowisko –

Interakcje: człowiek-środowisko –

przykłady

przykłady

Ludność powiększając swój potencjał - wywiera presję na środowisko,

przejawy presji demograficznej:

presji demograficznej:

ubytek tzw. wolnej przestrzeni
degradacja naturalna

naturalna

- niewłaściwe użytkowanie gruntów -

pustynnienie, np. Sahara
degradacja przez cywilizację - przejawy:

w górnych warstwach atmosfery zmniejsza się warstwa ozonu

ozonu

wzrost powierzchni lasów dotkniętej skutkami kwaśnego deszczu

erozja wietrzna i wodna

erozja wietrzna i wodna

degradacja pastwisk

degradacja pastwisk

– całkowite oparcie hodowli zwierząt

gospodarskich na wypasie - wycinanie drzew - pustynnienie

presja pośrednia

presja pośrednia

- ubytek ziem najbardziej wartościowych z p.w.

rolnictwa i spadek powierzchni UR na 1 mieszkańca.

Przestrzeń i jej zróżnicowanie

12

Interakcje: środowisko-gospodarka

Interakcje: środowisko-gospodarka

przykłady

przykłady

środowisko decyduje o rozmieszczeniu komunikacji,

rolnictwa - określa szanse i bariery

szanse i bariery

uruchamiania

poszczególnych rodzajów działalności gospodarczej i
jej efektywność

.

Zależność między środowiskiem geograficznym:

•

determinizm geograficzny

determinizm geograficzny

- tzn. środowisko

geograficzne determinuje rozwój społeczno-

gospodarczy - warunek ograniczający o charakterze

obiektywnym;

•

indeterminizm geograficzny

indeterminizm geograficzny

- środowisko

geograficzne nie ma żadnego wpływu na rozwój

elementów przestrzennego układu społeczno-

ekonomicznego.

Przestrzeń i jej zróżnicowanie

13

Gospodarowanie przestrzenią - ład

Gospodarowanie przestrzenią - ład

przestrzenny

przestrzenny

kształtowanie struktur przestrzennych gospodarki

kształtowanie struktur przestrzennych gospodarki

:

• realizację celów gospodarowania przy danych środkach
• zapewnienie wzrostu gospodarczego całego

przestrzennego systemu społeczno - ekonomicznego

• wyeliminowanie konfliktów

Konflikty przestrzenne

Konflikty przestrzenne

są wynikiem ograniczoności

zasobów środowiska geograficznego, w tym samej

przestrzeni i sprzeczności w przestrzeni:

• między racjami makroekonomicznymi, regionalnymi i

lokalnymi

• między różnymi funkcjami ekonomicznymi, społecznymi,

ekologicznymi, np. wykluczającymi się formami

użytkowania przestrzeni.

14

Potencjał i poziom rozwoju społeczno-

Potencjał i poziom rozwoju społeczno-

gospodarczego - mierniki

gospodarczego - mierniki

Potencjał społeczno-gospodarczy

Potencjał społeczno-gospodarczy

–

zdolność

gospodarki

do wytwarzania dóbr materialnych i

niematerialnych - udział gospodarki kraju w gospodarce

globalnej (PKB, DNB, PNB).

PKB

PKB

-

- wartość globalna dóbr materialnych i usług

niematerialnych pomniejszona o wartość zużytych

dóbr materialnych i usług niematerialnych we

wszystkich działach gospodarki narodowej

Produkt Narodowy Brutto (PNB)

Produkt Narodowy Brutto (PNB)

- Gross National

Product (GNP)- miernik całkowitych dochodów

osiąganych przez obywateli danego kraju,

niezależnie od miejsca świadczenia usług przez

czynniki produkcji (dobra i usługi wytwarzane

przez firmy pochodzące z danego kraju, w kraju,

jak i poza jego granicami).

15

Potencjał rozwoju społeczno-gospodarczego

Potencjał rozwoju społeczno-gospodarczego

a tempo wzrostu gospodarki

a tempo wzrostu gospodarki

Trójbiegunowy układ gospodarki?

Ameryka Północna, Unia Europejska i Azja Południowo-

Ameryka Północna, Unia Europejska i Azja Południowo-

Wschodnia

Wschodnia

16

Poziom rozwoju społeczno-

Poziom rozwoju społeczno-

gospodarczego

gospodarczego

Poziom rozwoju społeczno-

gospodarczego

- globalna wartość

wytworzonych w danym okresie dóbr
i usług w różnych sferach życia
społeczno-gospodarczego, mierzona
np. PKB

PKB

,

,

PNB

PNB

,

,

DNB

DNB

itp. w

itp. w

przeliczeniu na jednego mieszkańca.

przeliczeniu na jednego mieszkańca.

17

Mierniki

Mierniki

poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego - PKB

poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego - PKB

1. nie obejmuje „szarej” strefy

„szarej” strefy

2. produkcja wytwarzana a wykorzystywana – gdy uwzględnia hz

wytwarzana a wykorzystywana – gdy uwzględnia hz

3. PKB a PNB
4. pomija samozaopatrzenie

samozaopatrzenie

gospodarstw domowych

5.

5.

ceny rynkowe

ceny rynkowe

a

wartość dóbr

(subsydia, monopolistyczna pozycja

firm)

6. brak odniesienia do struktury dóbr (szkoły, papierosy), obejmuje

tzw. społeczne „zła”

społeczne „zła”

, których np. użytkowanie zanieczyszcza środowisko

7. pomija dobra pośrednie

dobra pośrednie

(to wada i zaleta)

8. obejmuje tylko dobra wytworzone w danym roku
7. pomija w obliczeniach czas wolny

czas wolny

8. obejmuje tzw

.

. antydobra

antydobra

,

, które

obniżają jakość życia

9. obliczany jest w cenach bieżących

cenach bieżących,

inflacja może zniekształcać wartość

10. pomija kwestię jakości dóbr

jakości dóbr

,

brak podziału na dobra nabywane przez

obywateli i przez agendy rządowe, np. zakup broni

Konieczność uwzględnienia mierników alternatywnych (Dobrobyt Ekonomiczny Netto

Dobrobyt Ekonomiczny Netto

),

uzupełniających ( w tym tzw. mierników cząstkowych), np. struktura zatrudnienia,
tworzenia PKB, poziom ubóstwa, zróżnicowanie dochodów (współczynnik Giniego

współczynnik Giniego

),

mierników dotyczących rozwoju przemysłu, rolnictwa, rozwoju społecznego

18

Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego

Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego

klasyfikacja Banku Światowego (2013) - 214

klasyfikacja Banku Światowego (2013) - 214

państw

państw

niski

niski

 poziom dochodów, DNB/cap < 1045 $

< 1045 $

(2013-34 krajów ↓

2006 – 53)

Afryka (Czad, Etiopia, Kenia, Malawi), Azja Płd.-Wsch.
(Afganistan Bangladesz, Kambodża)

średnio niższy

średnio niższy

 poziom dochodów, DNB/cap 1046 - 4125 $

1046 - 4125 $

(50

krajów ↓ ↑)

kraje Europy (Ukraina), dynamicznie rozwijające się kraje Azji
Płd. -Wsch. (Indie, Indonezja, Filipiny), A.Ł. (Boliwia, Paragwaj) i
Afryki Północnej (Egipt, Maroko)

średnio wyższy

średnio wyższy

poziom dochodów, DNB/cap 4125 - 12745 $

4125 - 12745 $

(55

↑ )

kraje Europy ŚW. (Bułgaria, Rumunia) i A. Ł. (Argentyna,
Brazylia, Meksyk, Wenezuela), Afryki (RPA), Azji (Chiny)

wysoki

wysoki

 poziom dochodów, DNB/cap >

>

12746 $

12746 $

(75 ↑ )

kraje Europy Zach., USA, Kanada, Japonia - triada

triada

gospodarcza

gospodarcza

; niektóre kraje Europy ŚW (Polska, Czechy,

Estonia, Węgry ↓) i naftowe (Kuwejt, Arabia Saudyjska, ZEA)

Potencjał gospodarki i poziom rozwoju