Lek –

Lek –

każda substancja

każda substancja

chemiczna zdolna do

chemiczna zdolna do

wywierania wpływu na

wywierania wpływu na

funkcjonowanie żywego

funkcjonowanie żywego

organizmu i stosowaną do

organizmu i stosowaną do

zapobiegania chorobom lub ich

zapobiegania chorobom lub ich

leczenia.

leczenia.

Zapewnienie stałego stężenia

Zapewnienie stałego stężenia

terapeutycznego substancji

terapeutycznego substancji

leczniczej w organizmie chorego

leczniczej w organizmie chorego

przez dłuższy czas

przez dłuższy czas



8 – 12 h

8 – 12 h



24h

24h

Zmniejszenie sumarycznej dawki leku

Zmniejszenie sumarycznej dawki leku

w ciągu doby,

w ciągu doby,

Ogranicza to działanie niepożądane

Ogranicza to działanie niepożądane

leku

leku

Cel leku o

Cel leku o

przedłużonym

przedłużonym

działaniu

działaniu

Co się dzieje z lekiem

Co się dzieje z lekiem

po zażyciu?

po zażyciu?

uwalnianie substancji leczniczej z tabletki,

rozpuszczanie w płynie ustrojowym,

wchłanianie do krążenia ogólnego,

substancja lecznicza, wędrując z krwią,

rozmieszcza się w poszczególnych
tkankach,

metabolizm w tkankach

(biotransformacja),

wydalanie substancji leczniczej i jej

metabolitów z organizmu

Biologiczny

Biologiczny

okres

okres

półtrwania

półtrwania

Czas, w którym - po osiągnięciu

Czas, w którym - po osiągnięciu

stanu równowagi między

stanu równowagi między

wchłanianiem a eliminacją – stężenie

wchłanianiem a eliminacją – stężenie

substancji leczniczej zmniejszy się

substancji leczniczej zmniejszy się

do połowy

do połowy

t

t

1/2

1/2

= 0,693 / K

= 0,693 / K

el

el

t

t

1/2

1/2

– biologiczny okres

– biologiczny okres

półtrwania

półtrwania

K

K

el

el

- stała szybkości

- stała szybkości

eliminacji

eliminacji

Biologiczny

Biologiczny

okres

okres

półtrwania

półtrwania

Antybiotyki

Antybiotyki

Związki organiczne, będące naturalnymi

Związki organiczne, będące naturalnymi

produktami przemiany materii niektórych

produktami przemiany materii niektórych

drobnoustrojów lub ich półsyntetyczne

drobnoustrojów lub ich półsyntetyczne

pochodne, stosowane w lecznictwie jako

pochodne, stosowane w lecznictwie jako

leki przeciwdziałające infekcjom

leki przeciwdziałające infekcjom

wywoływanym przez drobnoustroje

wywoływanym przez drobnoustroje

chorobotwórcze (najczęściej bakterie, ale

chorobotwórcze (najczęściej bakterie, ale

także grzyby i pierwotniaki).

także grzyby i pierwotniaki).

Cefalosporyny i

Cefalosporyny i

cefamycyny

cefamycyny

Antybiotyki

Antybiotyki

β

β

-

-

laktamowe

laktamowe

działanie bakteriobójcze,

działanie bakteriobójcze,

hamowanie syntezy ściany

hamowanie syntezy ściany

komórki bakteryjnej,

komórki bakteryjnej,

mała toksyczność ogólna i

mała toksyczność ogólna i

narządowa.

narządowa.

Cefalosporyny I

Cefalosporyny I

generacji

generacji

Cefalosporyny III

Cefalosporyny III

generacji

generacji

szeroki zakres

szeroki zakres

działania

działania

p/bakteryjnego

p/bakteryjnego

(bakterie Gram –

(bakterie Gram –

ujemne),

ujemne),

działają też na

działają też na

bakterie beztlenowe,

bakterie beztlenowe,

znaczna oporność

znaczna oporność

na działanie

na działanie

β

β

-

-

laktamaz, zwłaszcza

laktamaz, zwłaszcza

wytwarzanych przez

wytwarzanych przez

bakterie Gram-

bakterie Gram-

ujemne,

ujemne,

lepiej przenikają do

lepiej przenikają do

płynu mózgowo-

płynu mózgowo-

rdzeniowego,

rdzeniowego,

wydalane w

wydalane w

większości z moczem

większości z moczem

w postaci

w postaci

niezmienionej,

niezmienionej,

Cefriakson

Cefriakson

(Rocephin)

(Rocephin)

Ceftazidi

Ceftazidi

m

m

(Fortum,

(Fortum,

Tazicef,

Tazicef,

Biotum,

Biotum,

Biofort)

Biofort)

Cefalosporyny IV

Cefalosporyny IV

generacji

generacji

Cefepim (Axepin,

Cefepim (Axepin,

Maxipin)

Maxipin)

t

t

0,5

0,5

= 2h

= 2h

dawkowanie 1g co 12h

dawkowanie 1g co 12h

Witamina

Witamina

E

E

Tokoferole

Tokoferole

Tokotrienole

Tokotrienole

Witamina

Witamina

E

E

Funkcje wit. E:

Funkcje wit. E:

prawidłowe funkcjonowanie układu płciowego,

prawidłowe funkcjonowanie układu płciowego,

krwiotwórczego i mięśni,

krwiotwórczego i mięśni,

Źródła:

Źródła:



oleje roślinne,

oleje roślinne,



margaryny,

margaryny,



liście roślin (sałata, podbiał)

liście roślin (sałata, podbiał)

Witamina E w

Witamina E w

postaci leku

postaci leku

Witaminę E stosuje się w lecznictwie w

Witaminę E stosuje się w lecznictwie w

postaci octanu: octan

postaci octanu: octan

α

α

-tokoferolu

-tokoferolu

•

Tocopherolum aceticum

Tocopherolum aceticum

•

Ephynal

Ephynal

W zaburzeniach:

W zaburzeniach:

poronienia nawykowe,

poronienia nawykowe,

oligospermia,

oligospermia,

zaniki mięśniowe,

zaniki mięśniowe,

stany skurczowe naczyń krwionośnych,

stany skurczowe naczyń krwionośnych,

miażdżyca.

miażdżyca.

Witamina

Witamina

A

A

Pochodne retinolu

Pochodne retinolu

Pochodne

Pochodne

β

β

-

-

karotenu

karotenu

retinol

retinol

Kwas retinowy

Kwas retinowy

3-dehydro-

3-dehydro-

retinol

retinol

Β

Β

-karoten

-karoten

Witamina

Witamina

A

A

Przemiana

Przemiana

β

β

-karotenu w

-karotenu w

retinol

retinol

Witamina

Witamina

A

A

Związki z grupy wit. A są niezbędne do:

Związki z grupy wit. A są niezbędne do:

widzenia,

widzenia,

budowy nabłonka skóry,

budowy nabłonka skóry,

wzrostu tkanek,

wzrostu tkanek,

utrzymania stabilności komórek nabłonkowych,

utrzymania stabilności komórek nabłonkowych,

syntezy hormonów kory nadnerczy,

syntezy hormonów kory nadnerczy,

wydzielania tyroksyny z tarczycy,

wydzielania tyroksyny z tarczycy,

budowy erytrocytów,

budowy erytrocytów,

utrzymania prawidłowych osłon komórek nerwowych,

utrzymania prawidłowych osłon komórek nerwowych,

reakcji immunologicznych (pomaga zwalczać

reakcji immunologicznych (pomaga zwalczać

przeziębienia i infekcje)

przeziębienia i infekcje)

β

β

-karoten wraz z wit.C, E i Zn spowalniają proces

-karoten wraz z wit.C, E i Zn spowalniają proces

pojawienia się starczych plamistych przebarwień skóry

pojawienia się starczych plamistych przebarwień skóry

(lipofuscyna)

(lipofuscyna)

jako biologiczne antyoksydanty zapobiegają

jako biologiczne antyoksydanty zapobiegają

powstawaniu nowotworów

powstawaniu nowotworów

Wzór wit. A =retinolu

Witamina

Witamina

A

A

Jak widzimy?

Jak widzimy?

Witamina A o

Witamina A o

przedłużonym

przedłużonym

działaniu

działaniu

1. Etretinate t

1. Etretinate t

0,5

0,5

=

=

84-168 dni

84-168 dni

2. Acitretin

2. Acitretin

t

t

0,5

0,5

=

=

50-60 h

50-60 h



Aktywny metabolit etretinalu

Aktywny metabolit etretinalu

,

,



Hydroliza ugrupowania estrowego pod wpływem esteraz,

Hydroliza ugrupowania estrowego pod wpływem esteraz,

3. Tazoroten t

3. Tazoroten t

0,5

0,5

=

=

18 h

18 h



pierwszy receptorowo-selektywny retinoid, odbiegający

pierwszy receptorowo-selektywny retinoid, odbiegający

strukturalnie od wit. A,

strukturalnie od wit. A,



pro –lek,

pro –lek,



pod wpływem esteraz szybko metabolizuje do kw.

pod wpływem esteraz szybko metabolizuje do kw.

tazarotenowego,

tazarotenowego,



leczenie łuszczycy.

leczenie łuszczycy.

Insulina o przedłużonym

Insulina o przedłużonym

działaniu

działaniu

Cukrzyca:

Cukrzyca:

choroba społeczna i cywilizacyjna

choroba społeczna i cywilizacyjna

1% ogółu społeczeństwa (Europa 3-4%)

1% ogółu społeczeństwa (Europa 3-4%)

Typy

Typy

cukrzycy

cukrzycy

Typ 1:

Typ 1:

insulinozależna

insulinozależna

U osób genetycznie

U osób genetycznie

predysponowanych pod

predysponowanych pod

woływem czynników

woływem czynników

zewnętrznych dochodzi do

zewnętrznych dochodzi do

indukcji autoagresji, która

indukcji autoagresji, która

powoduje uszkodzenie i

powoduje uszkodzenie i

zanik wydzielających

zanik wydzielających

insulinę komórek B wysp

insulinę komórek B wysp

trzustki

trzustki

Typ 2

Typ 2

:

insulinoniezależna

insulinoniezależna

•

choroba dorosłych powyżej 40 r.ż.,

choroba dorosłych powyżej 40 r.ż.,

•

do jej ujawnienia przyczyniają się

do jej ujawnienia przyczyniają się

liczne czynniki środowiskowe

liczne czynniki środowiskowe

działające przez wiele lat,

działające przez wiele lat,

•

Insulinoopornośc – zaburzone

Insulinoopornośc – zaburzone

wydzielanie insuliny endogennej, co

wydzielanie insuliny endogennej, co

ostatecznie powoduje względny

ostatecznie powoduje względny

niedobór tego hormonu,

niedobór tego hormonu,

Budowa insuliny

Budowa insuliny

1922r. – dwaj badacze kanadyjscy, lekarz

1922r. – dwaj badacze kanadyjscy, lekarz

Banting i student Best, zastosowali po raz

Banting i student Best, zastosowali po raz

pierwszy u chorego na cukrzycę chłopca

pierwszy u chorego na cukrzycę chłopca

wyekstrahowaną z trzustek cielęcych insulinę,

wyekstrahowaną z trzustek cielęcych insulinę,

osiągając skuteczne obniżenie glikemii,

osiągając skuteczne obniżenie glikemii,

Nagroda Nobla w 1932r,

Nagroda Nobla w 1932r,

M

M

cz

cz

=6000g/m

=6000g/m

ol

ol

51 AA

51 AA

2C8Q

2C8Q

Mechanizm działania

Mechanizm działania

insuliny

insuliny

wytwarzana w aparacie Golgiego komórek B wysp

wytwarzana w aparacie Golgiego komórek B wysp

trzustkowych w postaci prohormonu – proinsuliny,

trzustkowych w postaci prohormonu – proinsuliny,

spichrzona w ziarnistościach cytoplazmatycznych ulega

spichrzona w ziarnistościach cytoplazmatycznych ulega

podziałowi na oba peptydy,

podziałowi na oba peptydy,

uwolnienie insuliny z ziarnistości do krwi żyły wrotnej

uwolnienie insuliny z ziarnistości do krwi żyły wrotnej

odbywa się na drodze egzocytozy (regulacja metaboliczna,

odbywa się na drodze egzocytozy (regulacja metaboliczna,

hormonalna i nerwowa tego procesu),

hormonalna i nerwowa tego procesu),

oddziaływanie ze swoistym receptorem błon komórek

oddziaływanie ze swoistym receptorem błon komórek

wrażliwych na insulinę,

wrażliwych na insulinę,

pobudzenie transportu glukozy i niektórych metabolitów do

pobudzenie transportu glukozy i niektórych metabolitów do

wnętrza komórek mięśniowych, tłuszczowych i komórek

wnętrza komórek mięśniowych, tłuszczowych i komórek

tkanki,

tkanki,

wewnątrz następuje przemiana substratów w szlakach

wewnątrz następuje przemiana substratów w szlakach

metabolicznych.

metabolicznych.

W leczeniu cukrzycy stosuje

W leczeniu cukrzycy stosuje

się:

się:



insulinę i jej analogi,

insulinę i jej analogi,



pochodne

pochodne

sulfonylomocznika,

sulfonylomocznika,



repaglinidy,

repaglinidy,



pochodne biguanidu,

pochodne biguanidu,



glitazony,

glitazony,



inhibitory

inhibitory

α

α

-glukozydy.

-glukozydy.

Preparaty

Preparaty

farmaceutyczne

farmaceutyczne

insuliny:

insuliny:

odczyn obojętny (bufor octanowy

odczyn obojętny (bufor octanowy

lub fosforanowy),

lub fosforanowy),

preparaty krótko działające –

preparaty krótko działające –

klarowny roztwór,

klarowny roztwór,

preparaty o przedłużonym

preparaty o przedłużonym

działaniu – zawiesina,

działaniu – zawiesina,

środki konserwujące: fenol. krezol,

środki konserwujące: fenol. krezol,

Insuliny cynkowe

Insuliny cynkowe



zawierają cynk w nadmiarze (0.25 mg/100 jm)

zawierają cynk w nadmiarze (0.25 mg/100 jm)



przy obojętnym pH (bufor octanowy) występuje

przy obojętnym pH (bufor octanowy) występuje

zmniejszona rozpuszczalność hormonu bez potrzeby

zmniejszona rozpuszczalność hormonu bez potrzeby

dodawania substancji białkowych,

dodawania substancji białkowych,

1.

1.

Insulina ultralente

Insulina ultralente

czas działania 24h

czas działania 24h

zawiesina różnej wielkości kryształów

zawiesina różnej wielkości kryształów

insuliny

insuliny

2. Insulina lente

2. Insulina lente

mieszanina insuliny semilente i ultralente w

mieszanina insuliny semilente i ultralente w

stosunku 3:7

stosunku 3:7

średnio długi czas działania

średnio długi czas działania

Insulina

Insulina

izofanowa

izofanowa

(Neutral – Protamin – Hagedorn, NPH)

(Neutral – Protamin – Hagedorn, NPH)

mała zawartość cynku (0.02 mg/jm)

mała zawartość cynku (0.02 mg/jm)

z dodatkiem białka protaminy w ilości,

z dodatkiem białka protaminy w ilości,

która pozwala na całkowite związanie

która pozwala na całkowite związanie

obu dodatków z insuliną krystaliczną

obu dodatków z insuliną krystaliczną

jej działanie zaczyna się po ok. 2h po

jej działanie zaczyna się po ok. 2h po

wstrzyknięciu i nie przekracza 24h

wstrzyknięciu i nie przekracza 24h

Plastry

Plastry

antykoncepcyj

antykoncepcyj

ne

ne

3 plastry

3 plastry

cienki, beżowy plaster

cienki, beżowy plaster

(45x45 mm)

(45x45 mm)

naklejony na skórę

naklejony na skórę

uwalnia hormony

uwalnia hormony

przedostanie do

przedostanie do

krwiobiegu

krwiobiegu

Plastry

Plastry

antykoncepcyj

antykoncepcyj

ne

ne

2 rodzaje substancji

2 rodzaje substancji

hormonalnych

hormonalnych

estrogen

estrogen

:

:

etynostradiol

etynostradiol

600

600

μ

μ

g

g

20

20

μ

μ

g/dobę

g/dobę

progestagen

progestagen

:

:

norelgestranin

norelgestranin

6 mg

6 mg

150

150

μ

μ

g/dobę

g/dobę

Zastrzyk

Zastrzyk

antykoncepcyjn

antykoncepcyjn

y

y

Depo –Provera

Depo –Provera

Podawany domięśniowo

Podawany domięśniowo

1ml zawiera 150 mg

1ml zawiera 150 mg

octanu

octanu

medroksyprogesteronu

medroksyprogesteronu

syntetyczna pochodna naturalnego

syntetyczna pochodna naturalnego

progesteronu wytwarzanego w organizmie

progesteronu wytwarzanego w organizmie

kobiety,

kobiety,

Progeste

Progeste

ron

ron

Octan

Octan

medroksyprogesteron

medroksyprogesteron

u

u

Zastrzyk

Zastrzyk

antykoncepcyjn

antykoncepcyjn

y

y

Zalety:

Zalety:

Zmniejszenie lub niewystępowanie objawów zespołu

Zmniejszenie lub niewystępowanie objawów zespołu

napięcia przedmiesiączkowego (u kobiet, które przed tym

napięcia przedmiesiączkowego (u kobiet, które przed tym

cierpiały na tę dolegliwość)

cierpiały na tę dolegliwość)

Zmniejszają dolegliwości związane z krwawieniami

Zmniejszają dolegliwości związane z krwawieniami

miesiączkowymi oraz ryzyko wystąpienia (u danej kobiety)

miesiączkowymi oraz ryzyko wystąpienia (u danej kobiety)

niedokrwistości. To ostatnie wynika ze zmniejszenie utraty

niedokrwistości. To ostatnie wynika ze zmniejszenie utraty

krwi podczas miesiączkowania,

krwi podczas miesiączkowania,

Stosowanie pigułek antykoncepcyjnych nie zakłóca

Stosowanie pigułek antykoncepcyjnych nie zakłóca

przebiegu zbliżenia seksualnego.

przebiegu zbliżenia seksualnego.

Zastrzyk

Zastrzyk

antykoncepcyjn

antykoncepcyjn

y

y

Działania niepożądane:

Działania niepożądane:

•

przyrost masy ciała w wyniku nadmiernego

przyrost masy ciała w wyniku nadmiernego

apetytu

apetytu
•

zmniejszenie libido

zmniejszenie libido

•

suchość pochwy

suchość pochwy

•

obniżenie nastroju a nawet depresja

obniżenie nastroju a nawet depresja

•

może dochodzić do przetłuszczania się włosów

może dochodzić do przetłuszczania się włosów

•

przemijające plamienia z dróg rodnych

przemijające plamienia z dróg rodnych

•

przy długim stosowaniu wzrasta ryzyko

przy długim stosowaniu wzrasta ryzyko

osteoporozy

osteoporozy
•

po rezygnacji z tej metody, przez pół roku

po rezygnacji z tej metody, przez pół roku

trudniej zajść w ciążę

trudniej zajść w ciążę

Działanie

Działanie

hormonów i

hormonów i

środków

środków

antykoncepcyjnych

antykoncepcyjnych

1FL

1FL

7

7

1FL

1FL

7

7

LH

LH

Estrogen

Estrogen

y

y

Zadanie:

Zadanie:

szybki podział komórek błony

szybki podział komórek błony

śluzowej macicy w celu jej

śluzowej macicy w celu jej

przygotowania do przyjęcia

przygotowania do przyjęcia

zapłodnionego jaja

zapłodnionego jaja

Funkcja: hamowanie wydzielania

Funkcja: hamowanie wydzielania

owulacji poprzez zahamowanie

owulacji poprzez zahamowanie

wydzielania FSH przez przysadkę

wydzielania FSH przez przysadkę

progeste
ron

Gestage

Gestage

ny

ny

Funkcja:

Funkcja:

Po uwolnieniu

Po uwolnieniu

komórki jajowej, pękniety

komórki jajowej, pękniety

pęcherzyk pod wpływem

pęcherzyk pod wpływem

gonadotropiny LH zostaje

gonadotropiny LH zostaje

przekształcony w ciałko żółte

przekształcony w ciałko żółte

produkujące progesteron.

produkujące progesteron.

Progestageny

Progestageny

:

:

progesteron lub jego

progesteron lub jego

syntetyczne pochodne

syntetyczne pochodne

działają hamująco na

działają hamująco na

uwalnianie LH przez

uwalnianie LH przez

przysadkę

przysadkę

Syntetyczne progestageny

Syntetyczne progestageny

Estry naturalnego 17

Estry naturalnego 17

α

α

-hydroksyprogesteronu

-hydroksyprogesteronu



gr. –OH w

gr. –OH w

pozycji 17

pozycji 17

α

α



dodatkowe

dodatkowe

wiązanie

wiązanie

podwójne

podwójne


wprowadzenie

wprowadzenie

at. Cl lub gr.

at. Cl lub gr.

CH

CH

3

3

Syntetyczne progestageny

Syntetyczne progestageny

Retrogestageny

Retrogestageny



związki stereoizomeryczne,

związki stereoizomeryczne,



gr. 19-CH

gr. 19-CH

3

3

w pozycji

w pozycji

α

α



otom H w pozycji 9

otom H w pozycji 9

β

β

Bibliografia:

Bibliografia:

1.

1.

„

„

Farmakologia. Podstawy farmakoterapii.

Farmakologia. Podstawy farmakoterapii.

Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy”

Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy”

pod red. Prof.. Dr hab.. Med.. Wojciech Kostowskiego,

pod red. Prof.. Dr hab.. Med.. Wojciech Kostowskiego,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 1998

Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 1998

2.

2.

„

„

Chemia leków dla studentów farmacji i

Chemia leków dla studentów farmacji i

farmaceutów”

farmaceutów”

Marianna Zając, Ewaryst Pawełczyk,

Marianna Zając, Ewaryst Pawełczyk,

Poznań Akademia Medyczna im. Karola

Poznań Akademia Medyczna im. Karola

Marcinkowskiego

Marcinkowskiego

3.

3.

http://www.erodzina.com/index.php?id=52,646,0,0,1,0

http://www.erodzina.com/index.php?id=52,646,0,0,1,0

(przeglądana 1.12.2007r.)

(przeglądana 1.12.2007r.)

4.

4.

hhtp://www.janssen-

hhtp://www.janssen-

cilag.pl/content/backgrounders/janssen-cilag.pl pol/pool

cilag.pl/content/backgrounders/janssen-cilag.pl pol/pool

content/pdf/udp evra.pdf

content/pdf/udp evra.pdf

(przeglądana 1.12.2007r.)

(przeglądana 1.12.2007r.)

5.

5.

Baza PDB (przeglądana 1.12.2007r.)

Baza PDB (przeglądana 1.12.2007r.)

6.

6.

Programy :

Programy :

Biodesigner

Biodesigner

oraz

oraz

Raswin

Raswin