Planowanie

Planowanie

i

i

zakładanie

zakładanie

sadów

sadów

i

i

jagodników

jagodników

Odmiany

Odmiany

Ustawa o nasiennictwie

z dnia 26 czerwca 2003 roku z

nowelizacją z dnia 20 listopada

2009r.

Ustawa reguluje sprawy:

Ustawa reguluje sprawy:
•

Hodowli i oceny odmian roślin uprawnych

Hodowli i oceny odmian roślin uprawnych

•

Praw i obowiązków hodowców odmian roślin

Praw i obowiązków hodowców odmian roślin

uprawnych oraz twórców tych odmian

uprawnych oraz twórców tych odmian

•

Wytwarzania, obrotu oraz oceny i kontroli

Wytwarzania, obrotu oraz oceny i kontroli

materiału siewnego.

materiału siewnego.

Definicja odmiany

Definicja odmiany

: Zbiorowość roślin w obrębie

: Zbiorowość roślin w obrębie

botanicznej jednostki systematycznej, którą

botanicznej jednostki systematycznej, którą

można określić przejawianymi właściwościami

można określić przejawianymi właściwościami

wynikającymi z określonego genotypu, która

wynikającymi z określonego genotypu, która

nadaje się do uprawy i jest odrębna, wyrównana

nadaje się do uprawy i jest odrębna, wyrównana

i trwała (OWT).

i trwała (OWT).

Hodowla roślin

Hodowla roślin

–

–

działalność zmierzająca do

działalność zmierzająca do

wytworzenia i zachowania odmian roślin

wytworzenia i zachowania odmian roślin

uprawnych obejmującą:

uprawnych obejmującą:

a)

a)

Hodowlę twórczą

Hodowlę twórczą

, mająca na celu tworzenie

, mająca na celu tworzenie

nowych odmian

nowych odmian

b)

b)

Hodowlę zachowawczą

Hodowlę zachowawczą

, mającą na celu

, mającą na celu

zachowanie charakterystycznych właściwości

zachowanie charakterystycznych właściwości

oraz wyrównania i trwałości wytworzonych

oraz wyrównania i trwałości wytworzonych

odmian.

odmian.

Twórca odmiany

Twórca odmiany

– osoba fizyczna, która

– osoba fizyczna, która

wytworzyła lub odkryła odmianę oryginalną

wytworzyła lub odkryła odmianę oryginalną

Hodowca odmiany

Hodowca odmiany

– Osoba, która jest

– Osoba, która jest

właścicielem roślin danej odmiany lub ich

właścicielem roślin danej odmiany lub ich

części oraz dokumentacji niezbędnej do

części oraz dokumentacji niezbędnej do

prowadzenia hodowli zachowawczej.

prowadzenia hodowli zachowawczej.

Wyłączne prawo do

odmiany

Wyłączne prawo do odmiany przysługuje jej

Wyłączne prawo do odmiany przysługuje jej

hodowcy.Wyłączne

prawo

obejmuje

hodowcy.Wyłączne

prawo

obejmuje

prowadzenie hodowli zachowawczej odmiany

prowadzenie hodowli zachowawczej odmiany

chronionej, wytwarzanie i rozmnażanie oraz

chronionej, wytwarzanie i rozmnażanie oraz

oferowanie do sprzedaży, sprzedaż i wszelka

oferowanie do sprzedaży, sprzedaż i wszelka

inną formę zbywania.

inną formę zbywania.

Przyznanie wyłącznego prawa następuje na

Przyznanie wyłącznego prawa następuje na

wniosek hodowcy odmiany. Wyłączne prawo

wniosek hodowcy odmiany. Wyłączne prawo

jest przyznawane wtedy gdy odmiana jest

jest przyznawane wtedy gdy odmiana jest

nawa, odrębna, wyrównana i trwała i gdy

nawa, odrębna, wyrównana i trwała i gdy

hodowca nadał odmianie nazwę odpowiadającą

hodowca nadał odmianie nazwę odpowiadającą

obowiązującym wymaganiom. Odmianę uznaje

obowiązującym wymaganiom. Odmianę uznaje

się za nową jeśli jest na rynku:

się za nową jeśli jest na rynku:

-

w kraju – przez okres nie dłuższy niż rok

w kraju – przez okres nie dłuższy niż rok

-

za granicą – przez okres nie dłuższy niż sześć

za granicą – przez okres nie dłuższy niż sześć

lat

lat

Korzystający z licencji może udzielić sublicencji

Korzystający z licencji może udzielić sublicencji

tylko za zgodą uprawnionego hodowcy wyrażoną

tylko za zgodą uprawnionego hodowcy wyrażoną

w formie pisemnej.

w formie pisemnej.

Sposoby otrzymywania

nowych odmian

1.

1.

Krzyżowanie – selekcja

Krzyżowanie – selekcja

naturalna

naturalna

2.

2.

Mutacje

Mutacje

3.

3.

Molekularna - transgeniczna

Molekularna - transgeniczna

CECHY MORFOLOGICZNE ODMIAN

CECHY MORFOLOGICZNE ODMIAN

-

Wzrost wegetatywny

Wzrost wegetatywny

-

siła wzrostu i wielkość drzewa

siła wzrostu i wielkość drzewa

-

kształt korony – preferowane są drzewa z

kształt korony – preferowane są drzewa z

koroną stożkową

koroną stożkową

-

zagęszczenie korony z charakterystyką pędów

zagęszczenie korony z charakterystyką pędów

w koronie i ich cechy morfologiczne.

w koronie i ich cechy morfologiczne.

-

Wzrost generatywny: powstawanie owoców,

Wzrost generatywny: powstawanie owoców,

cechy morfologiczne zewnętrzne i wewnętrzne

cechy morfologiczne zewnętrzne i wewnętrzne

CECHY BIOLOGICZNE ODMIAN

CECHY BIOLOGICZNE ODMIAN

-

pora rozpoczynania i kończenia wegetacji

pora rozpoczynania i kończenia wegetacji

-

termin kwitnienia

termin kwitnienia

-

zapylanie

zapylanie

-

wchodzenie w okres owocowania

wchodzenie w okres owocowania

-

plenność

plenność

-

wytrzymałość na mróz

wytrzymałość na mróz

-

odporność na choroby i szkodniki

odporność na choroby i szkodniki

Przygotowanie gleby

Przygotowanie gleby

pod sad lub jagodnik

pod sad lub jagodnik

Nasadzenia sadownicze są

Nasadzenia sadownicze są

uprawami wieloletnimi stąd

uprawami wieloletnimi stąd

szczególne znaczenie ma

szczególne znaczenie ma

przygotowanie pola pod sad lub

przygotowanie pola pod sad lub

jagodnik.

jagodnik.

Wybór gleby

Wybór gleby

Za najlepsze do zakładania sadów czy plantacji

Za najlepsze do zakładania sadów czy plantacji

uznaje się gleby o przeciętnej żyzności, które

uznaje się gleby o przeciętnej żyzności, które

najczęściej zaliczane są do III i IV klasy.

najczęściej zaliczane są do III i IV klasy.

Jabłonie i wiśnie można uprawiać na niektórych

Jabłonie i wiśnie można uprawiać na niektórych

glebach V klasy. Dobrymi glebami są gleby

glebach V klasy. Dobrymi glebami są gleby

lessowe i brunatne o średniej zwięzłości oraz

lessowe i brunatne o średniej zwięzłości oraz

gleby bielicowe utworzone z glin lekkich i

gleby bielicowe utworzone z glin lekkich i

utworów pyłowych.

utworów pyłowych.

Dla czereśni, grusz, moreli i śliw przydatne są

Dla czereśni, grusz, moreli i śliw przydatne są

gleby zwięzłe

gleby zwięzłe

i bogate w próchnicę i związki

i bogate w próchnicę i związki

mineralne.

mineralne.

Wybór stanowiska w

Wybór stanowiska w

płodozmianie

płodozmianie

Dobrym stanowiskiem w płodozmianie roślin

Dobrym stanowiskiem w płodozmianie roślin

pod planowany sad lub jagodnik będzie pole

pod planowany sad lub jagodnik będzie pole

wieloletnich uprawach traw, koniczyny lub

wieloletnich uprawach traw, koniczyny lub

lucerny.

lucerny.

Wyjątek stanowi przygotowanie pola pod

Wyjątek stanowi przygotowanie pola pod

plantację truskawki. Gatunek ten nie może być

plantację truskawki. Gatunek ten nie może być

sadzony na polu po trawach, koniczynie i

sadzony na polu po trawach, koniczynie i

lucernie ze względu na gromadzenie się w niej

lucernie ze względu na gromadzenie się w niej

opuchlaków, nicieni i grzybów, które uszkadzają

opuchlaków, nicieni i grzybów, które uszkadzają

korzenie truskawki.

korzenie truskawki.

Przygotowanie gleby

Przygotowanie gleby

Najlepiej związane z tym zabiegi rozpocząć po

Najlepiej związane z tym zabiegi rozpocząć po

żniwach na półtora roku przed planowanym

żniwach na półtora roku przed planowanym

założeniem sadu czy plantacji.

założeniem sadu czy plantacji.

Zabiegi te obejmują :

Zabiegi te obejmują :

•

zniszczenie chwastów trwałych zwłaszcza

zniszczenie chwastów trwałych zwłaszcza

rozłogowych i głęboko korzeniących się

rozłogowych i głęboko korzeniących się

•

doprowadzenie gleby do właściwej kwasowości

doprowadzenie gleby do właściwej kwasowości

•

poprawę struktury gleby

poprawę struktury gleby

•

wzbogacenie gleby w substancje organiczne

wzbogacenie gleby w substancje organiczne

•

uzupełnienie

brakujących

składników

uzupełnienie

brakujących

składników

pokarmowych

pokarmowych

Niszczenie chwastów

Niszczenie chwastów

trwałych

trwałych

W celu zniszczenia chwastów trwałych pole

W celu zniszczenia chwastów trwałych pole

należy płytko zaorać a po skiełkowaniu

należy płytko zaorać a po skiełkowaniu

chwastów wykonać opryskiwanie preparatem

chwastów wykonać opryskiwanie preparatem

Roundup w dawce 3-5 l/ha.

Roundup w dawce 3-5 l/ha.

Chwasty można też niszczyć przez częstą

Chwasty można też niszczyć przez częstą

uprawę gleby i wysiew roślin zagłuszających

uprawę gleby i wysiew roślin zagłuszających

(np. mieszanki roślin motylkowych).

(np. mieszanki roślin motylkowych).

Doprowadzenie odczynu

Doprowadzenie odczynu

gleby do optymalnego

gleby do optymalnego

powinno poprzedzać

powinno poprzedzać

wszystkie inne zabiegi

wszystkie inne zabiegi

przygotowujące pole pod

przygotowujące pole pod

nowy sad lub jagodnik !!!

nowy sad lub jagodnik !!!

Doprowadzenie gleby do

Doprowadzenie gleby do

właściwej kwasowości

właściwej kwasowości

Doprowadzenie gleby do właściwego

Doprowadzenie gleby do właściwego

odczynu odbywa się przez wapnowanie gleby.

odczynu odbywa się przez wapnowanie gleby.

Nawozy

wapniowe

należy

przyorać,

Nawozy

wapniowe

należy

przyorać,

zwracając uwagę aby były równomiernie

zwracając uwagę aby były równomiernie

rozmieszczone w całej warstwie ornej.

rozmieszczone w całej warstwie ornej.

Należy uważać aby nie przewapnować

Należy uważać aby nie przewapnować

gleby co prowadzi do uwsteczniania wielu

gleby co prowadzi do uwsteczniania wielu

składników pokarmowych i nasila proces

składników pokarmowych i nasila proces

mineralizacji substancji organicznej, co pociąga

mineralizacji substancji organicznej, co pociąga

za sobą ubytek próchnicy.

za sobą ubytek próchnicy.

Wapnowanie

Wapnowanie

Wprowadza

w

glebie

wielorakie

zmiany

Wprowadza

w

glebie

wielorakie

zmiany

polegające na :

polegające na :

•

usunięciu szkodliwego dla większości roślin

usunięciu szkodliwego dla większości roślin

nadmiaru jonów H

nadmiaru jonów H

+

+

i Al

i Al

+3

+3

•

poprawie struktury gleby i podłoży

poprawie struktury gleby i podłoży

•

zmianie składu mikroflory glebowej

zmianie składu mikroflory glebowej

•

zmianie dostępności wszystkich składników

zmianie dostępności wszystkich składników

pokarmowych

pokarmowych

•

zwiększeniu

efektywności

stosowania

zwiększeniu

efektywności

stosowania

nawozów mineralnych i organicznych

nawozów mineralnych i organicznych

•

dostarczaniu roślinom wapnia

dostarczaniu roślinom wapnia

Określanie potrzeb

Określanie potrzeb

wapnowania

wapnowania

Ocena

Ocena

potrzeb

potrzeb

Kategorie agronomiczne

Kategorie agronomiczne

wapnowan

wapnowan

ia

ia

b.

b.

Lekkie

Lekkie

0-10 %

0-10 %

Lekkie

Lekkie

11-20 %

11-20 %

Średnie

Średnie

21-35 %

21-35 %

Ciężkie

Ciężkie

> 35 %

> 35 %

Konieczne

Konieczne

< 4,0

< 4,0

< 4,5

< 4,5

< 5,0

< 5,0

< 5,5

< 5,5

Potrzebne

Potrzebne

4,1 –

4,1 –

4,5

4,5

4,6 – 5,0

4,6 – 5,0

5,1 – 5,5

5,1 – 5,5

5,6 –

5,6 –

6,0

6,0

Wskazane

Wskazane

4,6 –

4,6 –

5,0

5,0

5,1 – 5,5

5,1 – 5,5

5,6 – 6,0

5,6 – 6,0

6,1 –

6,1 –

6,5

6,5

Ograniczo

Ograniczo

ne

ne

5,1 –

5,1 –

5,5,

5,5,

5,6 – 6,0

5,6 – 6,0

6,1 – 6,5

6,1 – 6,5

6,6 –

6,6 –

7,0

7,0

Zbędne

Zbędne

> 5,6

> 5,6

> 6,1

> 6,1

> 6,6

> 6,6

> 7,1

> 7,1

Poprawa struktury

Poprawa struktury

gleby

gleby

Rośliny uprawiane na polu przez dwa lata

Rośliny uprawiane na polu przez dwa lata

przed założeniem sadu lub jagodnika powinny:

przed założeniem sadu lub jagodnika powinny:

•

poprawiać strukturę gleby

poprawiać strukturę gleby

•

wzbogacać ją w próchnicę

wzbogacać ją w próchnicę

•

oczyszczać z chwastów trwałych

oczyszczać z chwastów trwałych

Najlepszym przedplonem są rośliny okopowe

Najlepszym przedplonem są rośliny okopowe

na oborniku wcześnie schodzące z pola (ziemniaki).

na oborniku wcześnie schodzące z pola (ziemniaki).

Wyjątek

stanowią

truskawki

dla,

których

Wyjątek

stanowią

truskawki

dla,

których

korzystniejszym przedplonem jest rzepak.

korzystniejszym przedplonem jest rzepak.

Wbrew

tradycyjnym

poglądom

rośliny

Wbrew

tradycyjnym

poglądom

rośliny

motylkowe nie stanowią najlepszego przedplonu

motylkowe nie stanowią najlepszego przedplonu

pod rośliny sadownicze.

pod rośliny sadownicze.

Wzbogacanie gleby w

Wzbogacanie gleby w

próchnicę

próchnicę

W roku sadzenia drzew korzystnie jest

W roku sadzenia drzew korzystnie jest

zastosować obornik w dawce 40-60 t/ha. Można

zastosować obornik w dawce 40-60 t/ha. Można

również zamiast obornika wysiać mieszankę na

również zamiast obornika wysiać mieszankę na

przyoranie.

przyoranie.

Obornika nigdy nie należy stosować w roku

Obornika nigdy nie należy stosować w roku

wapnowania gleby !!!

wapnowania gleby !!!

Obornik stosujemy minimum na sześć tygodni

Obornik stosujemy minimum na sześć tygodni

przed sadzeniem roślin !!!

przed sadzeniem roślin !!!

Uzupełnienie

Uzupełnienie

brakujących składników

brakujących składników

pokarmowych

pokarmowych

Zawartość składników mineralnych

Zawartość składników mineralnych

uzupełniamy w oparciu o wykonane analizy

uzupełniamy w oparciu o wykonane analizy

zawartości składników w glebie.

zawartości składników w glebie.

Orientacyjne dawki nawozów stosowanych

Orientacyjne dawki nawozów stosowanych

przed sadzeniem drzewek lub krzewów:

przed sadzeniem drzewek lub krzewów:

•

K

K

2

2

O do 200 kg/ha ( wyjątek pod truskawki do

O do 200 kg/ha ( wyjątek pod truskawki do

120 kg/ha)

120 kg/ha)

•

MgO tylko w postaci wapna magnezowego

MgO tylko w postaci wapna magnezowego

•

P

P

2

2

O

O

5

5

do 200 kg/ha ( dla roślin jagodowych do

do 200 kg/ha ( dla roślin jagodowych do

100 kg/ha)

100 kg/ha)

Po starannym

przygotowaniu gleby

przystępujemy do

wykonania głębokiej orki

, którą przy sadzeniu

jesiennym wykonujemy

około 6 tygodni wcześnie

a przy sadzeniu

wiosennym zawsze

jesienią.

Planowanie kwater w

Planowanie kwater w

sadzie

sadzie

1.

1.

Wyznaczanie kwater

Wyznaczanie kwater

2.

2.

Całą powierzchnię sadu dzielimy na kwatery

Całą powierzchnię sadu dzielimy na kwatery

oddzielone od siebie drogami :

oddzielone od siebie drogami :

•

drogi główne – 8 – 10 m ( powinny być

drogi główne – 8 – 10 m ( powinny być

dobrze utwardzone )

dobrze utwardzone )

•

drogi pomocnicze – 5 – 6 m

drogi pomocnicze – 5 – 6 m

3.

3.

Kwatery

powinny

być

jednogatunkowe,

Kwatery

powinny

być

jednogatunkowe,

wielkość uzależniona od wielkości sadu i

wielkość uzależniona od wielkości sadu i

konfiguracji terenu.

konfiguracji terenu.

4.

4.

Długość rzędów w kwaterze nie powinna być

Długość rzędów w kwaterze nie powinna być

większa niż 300 – 400 mb.

większa niż 300 – 400 mb.

5.

5.

Zapylacze i ich rozmieszczenie – do sadu

Zapylacze i ich rozmieszczenie – do sadu

powinno się wybierać odmiany wzajemnie się

powinno się wybierać odmiany wzajemnie się

zapylające i wysadzać je obok siebie i

zapylające i wysadzać je obok siebie i

wysadzać

obok

siebie

w

kilkakrotnie

wysadzać

obok

siebie

w

kilkakrotnie

powtarzających się pasach.

powtarzających się pasach.

Wytyczanie miejsc pod

Wytyczanie miejsc pod

drzewka

drzewka

1

2

8 m

8
m

Zachód

Zachód

Północ

Północ

A

Wytyczenie

Wytyczenie

magistrali

magistrali

3

6

5

4

3

3

m

m

4

4

m

m

5

5

m

m

B

Wyznaczenie

Wyznaczenie

kątów prostych

kątów prostych

i zamykanie

i zamykanie

kwatery do

kwatery do

wizowania

wizowania

B

1

b

a

c

a

1

b

1

C

C

Schemat

Schemat

wizowania

wizowania

Rozmieszczenie zapylaczy

Rozmieszczenie zapylaczy

na kwaterze

na kwaterze

•

W

sadach

jabłoniowych,

gruszowych,

W

sadach

jabłoniowych,

gruszowych,

czereśniowych, a także w sadach z niektórymi

czereśniowych, a także w sadach z niektórymi

odmianami śliw i wiśni nie można zakładać

odmianami śliw i wiśni nie można zakładać

kwater jednoodmianowych, gdyż większość

kwater jednoodmianowych, gdyż większość

od zawiązywania owoców wymaga zapylenia

od zawiązywania owoców wymaga zapylenia

pyłkiem innej odmiany.

pyłkiem innej odmiany.

•

Jeśli to możliwe na jednej kwaterze należy

Jeśli to możliwe na jednej kwaterze należy

umieszczać odmiany kwitnące jednocześnie, o

umieszczać odmiany kwitnące jednocześnie, o

podobnej porze dojrzewania, a zwłaszcza o

podobnej porze dojrzewania, a zwłaszcza o

podobnej wrażliwości na choroby i szkodniki.

podobnej wrażliwości na choroby i szkodniki.

Rozmieszczenie zapylaczy

Rozmieszczenie zapylaczy