Związki współrzędne

Związki współrzędne

Związki współrzędne

Związki współrzędne

Definicja pojęcia

związek współrzędny

Jest to taki związek

wypowiedzeniowy, w którym

obie formy wyrazowe są

równoważne dystrybucyjnie;

zajmują tę samą pozycję w

związku.

Typy związków współrzędnych

(kryteria klasyfikacji)

• Forma zespolenia

– Spójnikowe

– Bezspójnikowe

• Stosunek znaczeń

– Łączne

– Rozłączne

– Przeciwstawne

– Synonimiczne (włączne)

– Wynikowe

• Spójnikowe – wskaźnikiem

zespolenia jest wyraz albo
wyrażenie użyte w funkcji spójnika
np. i, mianowicie, lub, wskutek
tego, to jest, mimo to.

• Bezspójnikowe – wskaźnik

zespolenia jest wymawianiowy
(akcent)

• Łączne – treści wypowiedzeń

zespolonych, tylko współistnieją w
czasie, a niekiedy także w
przestrzeni. Jako wskaźników
zespolenia używa tu się wyrazów i,
a, oraz, ani, ni, i – i, ani – ani, ni –
ni, to – to, nie tylko – lecz także,
też, tudzież, także.

Łączne (przykłady)

- biały i czarny
- duży oraz kolorowy
- ani śmieszne, ani żałosne
- nie tylko mądra, lecz także ciekawa
- kąkol tudzież rzepak

• Rozłączne - treść jednego

wypowiedzenia wyłącza
współczesne istnienie treści
drugiego wypowiedzenia. Jako
wskaźników zespolenia używa tu
się wyrazów albo, lub, czy, albo –
albo, bądź to – bądź to.

Rozłączne (przykłady)

- pójdzie albo poczeka
- kawa lub herbata
- albo wchodzisz, albo wychodzisz
- pójdziesz, czy zostajesz

• Przeciwstawne – współistniejące

treści wypowiedzeń zespolonych
wykazują jakieś przeciwieństwo,
które się uwydatnia wyraźnie w
niektórych korespondujących
składnikach obu wypowiedzeń.
Jako wskaźników zespolenia używa
tu się wyrazów a, ale, lecz, jednak,
jednakże, wszakże, natomiast,
tylko że, tymczasem.

Przeciwstawne

(przykłady)

- chudy, a silny
- leniwy, ale dokładny
- ładny, tylko że stary
- młody, lecz chorowity

• Wynikowe – treść drugiego

wypowiedzenia jest podana jako

następstwo wynikające z treści

wypowiedzenia poprzedzającego.

Jako wskaźników zespolenia używa

tu się wyrazów więc, toteż, zatem,

to, dlatego, wobec tego, skutkiem

tego, wskutek tego, stąd.

Wynikowe (przykłady)

- gra, więc ma
- duży, to silny
- wykładowca, zatem mądry
- uczył się, skutkiem tego zdał

• Włączne (synonimiczne) – treść

wypowiedzenia drugiego włącza
się w zakres treści wypowiedzenia
poprzedzającego, mianowicie
stanowi formalny wariant treści
wypowiedzenia poprzedzającego.
Jako wskaźników zespolenia używa
tu się wyrazów czyli, mianowicie,
to jest, to znaczy, inaczej, innymi
słowy, słowem.

Włączne (przykłady)

- seledynowy, czyli zielony
- głupek, słowem idiota
- faraon, innymi słowy król
- niewidomy, inaczej ślepy

Opracowane na podstawie

„Zarysu składni polskiej”

Zenona Klemensiewicza.