1

PSYCHOLOGIA RÓŻNIC

INDYWIDUALNYCH

RI ( 10) JAKOŚCIOWE ORAZ

WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE

INTELIGENCJI

Lucyna Golińska

2

Spis treści

• ROZWOJOWA KONCEPCJA PIAGETA
• POZNAWCZE KONCEPCJE INTELIGENCJI

 TRIARCHICZNA KONCEPCJA INTELIGENCJI STERNBERGA

3

ROZWOJOWA KONCEPCJA PIAGETA

szukanie ogólnych prawidłowości rozwoju procesów poznawczych,

charakterystycznych dla natury ludzkiej i warunkujących

przystosowanie

 

INTELIGENCJA – to nie właściwość, ale AKTYWNOŚĆ UMYSŁOWA

INTELIGENCJA POLEGA NA
1. tworzeniu nowych, coraz b. złożonych schematów

2. obejmuje procesy strukturalizacji – porządkowanie

schematów w hierarchię – jakościowy rozwój

3. jest zjawiskiem dynamicznym, procesem a nie stałą cechą,

właściwością
4. jest procesem ciągłego przystosowywania się do środowiska

utrzymywanie równowagi między:

• asymilacją

– „interioryzacja” świata do ukształtowanych struktur

(tworzenie „obrazu” świata w ramach istniejących struktur)

• i akomodacją

– modyfikacja struktur, aby lepiej przystosować się

(przekształcanie struktur, aby lepiej pasowały do świata)

4

KONCEPCJA PIAGETA- 4 OKRESY

SENSORYCZNO- MOTORYCZNY

(do 2 lat) – odruchy,

praksje, „myślenie w działaniu”

PRZEDOPERACYJNY

(egocentryzm 2-7 lat) – znaki,

symbole, język, rozumowanie w oparciu o

wyobrażenia, brak przekształceń (decentracji)

OPERACJI KONKRETNYCH

(7-11 lat) poprzez

manipulowanie przedmiotami przyswajanie

podstawowych pojęć: liczba, masa, ciężar, objętość,

stałość, kolejność, przyczynowość

OPERACJI FORMALNYCH (

11- 15 lat) – rozwój myślenia

abstrakcyjnego, operacje odwracalne, myślenie

logiczne (przyczynowo-skutkowe), myślenie

hipotetyczno - dedukcyjne

5

POZNAWCZE UJĘCIE INTELIGENCJI

PRZEŁOM TEORETYCZNY:

Ujęcie strukturalne - pytania o strukturę

• Ujęcie procesualne – pytania o procesy przetwarzania informacji jakie

procesy poznawcze ważne dla zachowań inteligentnych?

• jakie parametry procesów poznawczych determinują wysokie IQ?

Badanie elementarnych zadań poznawczych

PRZEŁOM METODOLOGICZNY

Wyjście poza analizy czynnikowe (eksperyment)
Łączenie psychologii różnicowej (testy) i eksperymentalnej (jakie

ogólne mechanizmy, jakie różnice między osobami o różnym IQ)

Rezygnacja z pojęcia cechy na rzecz pojęcia przetwarzanie informacji

Prekursorem ujęcia poznawczego był Hunt (Inteligencja a

przetwarzanie informacji)

1/ Istnieją różnice indywidualne w procesach poznawczych
2/ Badania nad inteligencją powinny uwzględniać procesy przetwarzania

informacji

3/ Pamięć LTM i STM operacyjna) – to mechanizmy organizujące procesy

poznawcze

6

TRIARCHICZNA KONCEPCJA

INTELIGENCJI STERNBERGA

DEFINICJE INTELIGENCJI:

ZDOLNOŚĆ UMYSŁU do emitowania zachowań

dostosowanych do kontekstu, obejmuje radzenie sobie z

nowością lub automatyzowanie procesów przetwarzania

informacji jako funkcję
metakomponentów,
składników wykonawczych
i składników nabywania wiedzy (Sternberg, 1985)

ZDOLNOŚĆ przystosowania się do otoczenia dzięki

dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z

doświadczenia i skutecznej kontroli procesów

poznawczych (Sternberg i Detterman, 1986 )

7

TRIARCHICZNA TEORIA INTELIGENCJI

KONTEKST

DOŚWIADCZENIA SKŁADNIKI

-Adaptacja

- Radzenie sobie

Metaskładniki

-Selekcja

z nowością

-skł. Wykonawcze

-Przekształcanie

- Automatyzacja

-skł.

Nabywania W

8

TRIARCHICZNA TEORIA INTELIGENCJI

STERNBERGA

Społeczny

praktyczny

KONTEKST

Int. Społeczna

Int. Praktyczna

S. Wykonawcze

META

S. Nabywania wiedzy

Automatyzacja Zmaganie się z nowością

DOŚWIADCZENIE

Duże

Małe

9

TRIARCHICZNA TEORIA

INTELIGENCJI

STERNBERGA

KONTEKST -

zjawisko odnoszone do świata zewnętrznego:

- Kontekst środowiskowy decyduje, jakie zachowania są inteligentne

• CELOWA ADAPTACJA (dopasowanie do Ś)

• KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA (zmiany Ś)

• SELEKCJA ŚRODOWISKA (wybór Ś)
INTELIGENCJA SPOŁECZNA

– umiejętność odbioru sygnałów

niewerbalnych w sytuacjach interpersonalnych

INTELIGENCJA PRAKTYCZNA

– umiejętność korzystania z wiedzy

ukrytej

TEORIA DOŚWIADCZENIA -

efektem interakcji świata zewnętrznego i

wewnętrznego

• RADZENIE SOBIE Z NOWYMI ZADANIAMI

– wymaga angażowania

ogólnego systemu przetwarzania informacji

• ZDOLNOŚĆ DO AUTOMATYZACJI

– kształtowanie lokalnego

systemu przetwarzania informacji

Im bardziej efektywne procesy w jednym z systemów, tym większe są

zasoby w drugim. (Dostrzeganie analogii, wgląd, myślenie

twórcze.)

10

TEORIA SKŁADNIKOWA

SKŁADNIKI
zjawisko należące do świata wewnętrznego jednostki, jej

procesy psychiczne

Inteligencja – złożona zdolność poznawcza obejmująca różne

procesy, (odpowiednik „g” mierzonej testami jako IQ)

Składniki – elementarne procesy przetwarzania informacji. 3

rodzaje składników:

• WYKONAWCZE (SW)–

• NABYWANIA WIEDZY (SNW)

• METAKOMPONENTY

składniki wyższego rzędu

odpowiedzialne za różnice w efektywności

wykorzystywania składników SW i SNW)

11

METAKOMPONENTY

składniki wyższego rzędu

1/ dostrzeganie problemu („coś nie tak”)
2/ zdefiniowanie problemu (Co nie tak – na czym polega?)
3/ wybór składników niższego rzędu (SW czy SNW)
4/ sposób organizacji informacji (werbalna czy

wyobrażeniowa (wys. IQ – b. elastyczne, łatwe zmiany)

5/ strategie porządkowania i zestawiania składników w 1

proces (wys. IQ – częściej analityczne niż globalne)

6/ angażowanie zasobów uwagi (przetwarzanie czy

przechowywanie, szybkość czy dokładność)

7/ kontrola rozwiązania – monitorowanie przebiegu proc.
8/ wrażliwość na informacje zwrotne
9/ decyzja, czy wykorzystać
10/ wykorzystanie (sztywność czy chwiejność)

12

KONCEPCJA EDWARDA NĘCKI

Inteligencja – zjawisko złożone nie dające się sprowadzić

do jednego mechanizmu lub procesu psychicznego

Koncentracja na formie a nie treści

Nęcka proponuje

model piramidy:

• 3 ściany – 3 ujęcia:
Strukturalne

– opis zdolności i relacji (hierarchia)

Biologiczne

– szybkość neuronalna, niezawodność UN,

wydajność energetyczna, złożoność mózgu

Poznawcze – zasoby uwagi, pojemność pamięci,

metakomponenty, kontrola procesów poznawczych

13

KONCEPCJA EDWARDA NĘCKI

4 POZIOMY WYJAŚNIANIA INTELIGENCJI:

BIOLOGICZNE

(szybkość, niezawodność UN–

wariancja czasu, regularność, wydajność

energetyczna, reakcje AUN, itp.)

FORMALNE WŁAŚCIWOŚCI UMYSŁU

–zasoby

uwagi, pamięci,

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA ZADAŃ

POZNAWCZYCH

– Stosowane strategie

poznawczych

PROCESY OCENY I WYBORU

– wybór i oceny

skuteczności strategii, ocena wyników

końcowych, wnioski co do dalszych działań -

poziom metapoznawczy

14

FORMALNA TEORIA INTELIGENCJI

(E.NĘCKA)

ZASOBY UWAGI

:

• mechanizm selekcji bodźców (ignorowanie)

• trwałość – wytrzymałość (czas utrzymywania)

• pojemność uwagi - kontrola poznawcza nad jednocześnie

wykonywanymi czynnościami („hipoteza przełącznika”-

dysponowanie większymi „resztkami” zasobów uwagi dla czynności

ignorowanych )

POJEMNOŚĆ PAMIĘCI ROBOCZEJ /STM/

• centralny wykonawca (odpowiedzialny za przetwarzanie informacji)

• 2 systemy podległe przechowujące przez krótki czas informacje,

które są skutkiem działania centralnego wykonawcy:
- pętla artykulacyjna (materiał werbalny)
- brudnopis wzrokowo-przestrzenny (materiał niewerbalny)

• szybkość przetwarzania i zdolność retencji – wolne tempo

zanikania

POBUDZENIE (koncepcja Thayera)

mobilizujące (energetyczne- ożywienie)
lękotwórcze (napięciowe – lęk, napięcie)

15

KONCEPCJA EDWARDA NĘCKI

POBUDZENIE

mobilizujące (energetyczne- ożywienie)
lękotwórcze (napięciowe – lęk, napięcie)

1. Im wyższe IQ tym większe zasoby uwagi i pamięci roboczej

(STM)

2. Chwilowo dostępne zasoby uwagi i pamięci roboczej zależą od

poziomu i rodzaju pobudzenia

3. Im wyższe

pobudzenie mobilizujące (typu A):

- Tym

większe dostępne chwilowe zasoby uwagi

(więcej zasobów

osoba jest w stanie wykorzystać przy realizacji danej czynności)

- Tym

mniejsza chwilowa pojemność pamięci operacyjnej

4. Im wyższe

pobudzenie lękotwórcze (typu B):

- Tym

mniejsze dostępne chwilowe zasoby uwagi

(lęk angażuje

część zasobów – martwienie się)

- Tym

mniejsza chwilowa pojemność pamięci operacyjnej

16

KONCEPCJA EDWARDA NĘCKI

Proces inteligencji – to proces, który zapewnia

danej osobie określony poziom kompetencji w

zakresie owych zadań.

Jest zróżnicowany interindywidualnie i

intraindywidualnie

Poziom kompetencji intelektualnych danego

człowieka stanowi jego trwała cechę

odróżniającą go od innych ludzi.

Poziom K I waha się w zależności od cech sytuacji

zewnętrznej , motywacji, osobowości i wielu

innych czynników

17

KONCEPCJA EDWARDA NĘCKI

1.

Zawsze korzystne jest redukowanie poziomu pobudzenia lękotwórczego

(typu B)

2. Zadanie

b. trudne

- Sukces jest możliwy, jeśli

• duże zasoby uwagi i pojemność pamięci STM

• optymalne pobudzenie mobilizujące

3. Zadanie dość

łatwe

- Sukces jest możliwy, jeśli

• duże zasoby uwagi i pojemność pamięci roboczej przy szerokim

zakresie pobudzenia mobilizującego (Typu A)

• małe zasoby uwagi i pojemność pamięci STM, ale optymalne

pobudzenie Typu A

4. Zadanie wymaga

dużo zasobów uwagi

, mało pamięci roboczej – Sukces

jeśli

• osoba ma duże zasoby uwagi przy szerokim zakresie pobudzenia Typu A

• osoba ma małe zasoby uwagi i wysoki poziom pobudzenia Typu A

5. Zadanie wymaga mało zasobów uwagi,

dużo pamięci roboczej

– sukces

jeśli

• osoba ma duże zasoby pamięci, przy szerokim zakresie pobudzenia

Typu A

• osoba ma małe zasoby pamięci roboczej, ale bardzo niski poziom

pobudzenia Typu A

18

Teoria wielu inteligencji

(H.Gardner)

1.

Inteligencja językowa (rola ośrodka Broce”a)

2.

Inteligencja logiczno-matematyczna (utożsamiana z

„myśleniem naukowym”

3.

Inteligencja przestrzenna (modele umysłowych

przestrzeni świata np inżynierowie, rzeźbiarze, żeglarze)

4.

Inteligencja muzyczna

5.

Inteligencja cielesno- kinestetyczna (sportowcy, tancerze,

chirurdzy)

6.

Inteligencja interpersonalna –rozumienia innych ludzi i

współdziałania z nimi

7.

Inteligencja intrapersonalna (tworzenie adekwatnego

modelu siebie i wykorzystywania go w życiu codziennym

19