Program edukacji

zdrowotnej

w zakresie zwalczania

palenia tytoniu

materiał szkoleniowy

Piotr Karbowiak

Problem priorytetowy

Palenie tytoniu
Opis problemu: na podstawie wywiadu

środowiskowego stwierdzono, że 20% (tj. 40

osób) uczniów Liceum Ogólnokształcącego nr

20 w Bydgoszczy pali papierosy.

W tej grupie :
- 60% pali tylko okazyjnie (impreza, dyskoteka)
- 20% pali codziennie

Uzasadnienie wyboru

priorytetu

Uzasadnienie wyboru

priorytetu

• Palenie papierosów jest powszechne : prawie połowa

mężczyzn i jedna czwarta kobiet w Polsce pali regularnie.

• Palenie papierosów prowadzi do uzależnienia.

Uzależnienie od tytoniu może mieć formę farmakogenną

(biologiczną) i psychogenną, obie formy często występują

jednocześnie. Substancją uzależniającą jest nikotyna.

Mechanizmy farmakologiczne prowadzące do

uzależnienia od tytoniu są podobne do mechanizmów

występujących u osób uzależnionych od narkotyków

(heroina, kokaina) – uzależnienie typu narkotycznego

• Palenie tytoniu jest jedną z najważniejszych,

wynikających ze stylu życia (modyfikowalnych), przyczyn

chorobowości i przedwczesnej umieralności.

Uzasadnienie wyboru

priorytetu

• Palenie papierosów zwiększa ryzyko zachorowania

i zgonu z powodu chorób nowotworowych , chorób

układu krążenia, nienowotworowych chorób płuc

oraz innych stanów chorobowych.

• Nowotwory :

1 narządy mające bezpośredni kontakt

z dymem: rak płuc (także tzw. bierne palenie – 20-

30% niepalących); nowotwory jamy ustnej, gardła,

przełyku i krtani (fajka,cygaro)

2 narządy odległe:

pęcherz moczowy, trzustka, nerka, żołądek,

białaczka (dym tytoniowy zawiera wiele subst.

kancerogennych rozpuszczalnych w płynach

tkankowych, dostających się do narządów)

Uzasadnienie wyboru

priorytetu

• Choroby układu krążenia: palenie papierosów

jest bardzo ważnym czynnikiem ryzyko rozwoju

miażdżycy, zwiększa ryzyko zachorowania na ch.

wieńcową, zawał serca (ryzyko zawału rośnie wraz z

liczbą wypalanych papierosów), nadciśnienie

tętnicze, choroby naczyń mózgowych, zakrzepicy

wewnątrznaczyniowej, chorób naczyń obwodowych

(np. ch. Burgera tj. zakrzepowo-zarostowe zapalenie

naczyń, choroba młodych mężczyzn palących

papierosy). Palenie papierosów zmniejsza

skuteczność leczenia ww chorób.

• Choroby układu oddechowego: dym tytoniowy

niszczy tkanki płucne i jest odpowiedzialny za

rozwój pochp.

Uzasadnienie wyboru

priorytetu

• Inne choroby mające udowodniony lub

prawdopodobny związek z paleniem papierosów:

choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (na pewno

lepiej leczy się u niepalących), osteoporoza

(kobiety), wpływ palenia przez ciężarną kobietę na

płód (m.in. większe ryzyko zgonu okołoporodowego,

mniejsza masa urodzeniowa), zaostrzenie przebiegu

ch. Crohna.

• Osłabienie wydolności fizycznej

• Ryzyko związane z paleniem jest odwracalne.

Badania brytyjskie wykazały, że u wieloletnich

palaczy (20 papierosów dziennie) po 10 latach od

zaprzestania palenia, ryzyko chorób układu krążenia

dorównuje do tych osób, które nigdy nie paliły.

Przyczyny istnienia

problemu

Przyczyny istnienia

problemu

• Ciekawość, chęć spróbowania
• Presja ze strony grupy znajomych,

potrzeba akceptacji

• Niewiedza na temat niekorzystnych

skutków zdrowotnych palenia
papierosów

Cele

Cele

• Cel główny:
zaprzestanie palenia papierosów przez palących

i zniechęcenie do rozpoczęcia palenia przez

niepalących uczniów LO 20,

• Cele szczegółowe:
- wyjaśnić, że palenie papierosów jest nałogiem a nie

przyjemnością (hasło reklamowe : „palę bo lubię” –

nieprawda, tak naprawdę palę bo chcę a potem bo muszę)

- poinformować o niekorzystnych skutkach zdrowotnych

palenia papierosów

- wyjaśnić w jaki sposób dym tytoniowy jest szkodliwy dla

zdrowia

- zwrócić uwagę na estetyczne aspekty związane z

paleniem

- poinformować o sposobach walki z nałogiem palenia

Opis programu

Grupa docelowa – uczniowie LO nr 20 w

Bydgoszczy

Miejsce realizacji – LO nr 20, sale lekcyjne,

korytarze szkolne, świetlica

Wielkość grupy – wszyscy uczniowie
Czas – rok szkolny
Materiały pomocnicze – plakaty, film, foliogramy,

zdjęcia

Sposoby działania – wykorzystanie lekcji

wychowawczych- szkolenia, dyskusje,

prezentacje; sesje plakatowe

Harmonogram

Etapy

zajęć

Prowadzący

Uczniowie

Uwagi

Wzbudzenie

zainteresow
ania

Powitanie.

Wyjaśnienie, jaki jest

główny cel programu.

Pytanie :
Dlaczego młody
człowiek sięga po
papierosy ?

Wypowiadają się,

zadają pytania
dotyczące
programu.

Harmonogram

Etapy

zajęć

Prowadzący

Uczniowie

Uwagi

Skłonienie
do refleksji

Pytania:
Czy osoby obecnie

palące regularnie,
wcześniej paliły
okazyjnie?
Dlaczego zaczęły

palić regularnie?
Czy palenie
papierosów jest

szkodliwe dla
zdrowia?

Dyskutują.

Harmonogram

Etapy
zajęć

Prowadzący

Uczniow
ie

Uwagi

Edukac
ja

Wyjaśnienie co znajduje
się w dymie

tytoniowym: nikotyna
(subst. uzależniająca),
związki toksyczne – w
większości powstające

dopiero w procesie
spalania (ok. 4 tysiące
subst) m.in. amoniak,

tlenek węgla,
cyjanowodór,
węglowodory
aromatyczne itd.

Substancją
uzależniającą jest
nikotyna (ponadto

podnosi RR i HR),
natomiast pozostałe
związki wywierają
wpływ toksyczny,

chorobotwórczy.

Foliogram lub film
przedstawiający

miażdżycę i jej
powikłania.
Zdjęcia pokazujące

płuca palacza i osoby
niepalącej.
Plakaty/foliogramy:

informacje
statystyczne- ok. 80%
zachorowań na raka
płuc dotyczy u

palaczy, 20-
30% neo złośliwych
płuc u niepalących
wynika z biernego

palenia, pochp
występuje prawie
wyłącznie u palaczy

papierosów
(20-30x częściej niż u
niepalących).

Harmonogram

Etapy

zajęć

Prowadzący

Uczni

o-wie

Uwagi

Edukac

ja

Wyjaśnienie: palenie

papierosów uzależnia – po
odstawieniu tytoniu występują
objawy abstynencyjne :
depresja, drażliwość,

bezsenność, obniżenie HR,
wzmożony apetyt i
przyrost masy ciała, głód

nikotynowy.
Poinformowanie
o
niefarmakologicznych (inne

formy aktywności np. sport;
żucie gumy itp.) i
farmakologicznych sposobach

walki z nałogiem palenia.
Pytania

Dyskusj

a

Foliogram:

nikotynowa
terapia
zastępcza – leki
zawierające

nikotynę ale
pozbawione
pozostałych

subst.
toksycznych,
bupropion
-działa

ośrodkowo
zmniejszając
potrzebę
ponownego

dostarczenia
narkotyku
(nikotyny) do

organizmu.

Ocena realizacji programu

i osiągnięcia celów

Ankieta :
1. Sprawdzenie przyswojonej wiedzy
- czy wiadomości były przedstawione w zrozumiały

i atrakcyjny sposób

- choroby zależne od palenia papierosów
- sposoby walki z nałogiem palenia
- jaka subst. zawarta w papierosach jest

odpowiedzialna za uzależnienie

2. Czy i jaki procent uczniów palących regularnie

rzucił palenie?

- jeżeli tak, to które informacje z akcji

profilaktycznej zrobiły na nim największe

wrażenie i najbardziej przyczyniły się do

zrezygnowania z nałogu