1

Aspekt prawny dot.

kształcenia specjalnego w

szkolnictwie

ogólnodostępnym

Opracowanie: Stanisław Srebro

Kuratorium Oświaty w Krakowie

Delegatura w Tarnowie

2

Uczeń niepełnosprawny

to - w rozumieniu przepisów
oświatowych - uczeń posiadający
orzeczenie o potrzebie kształcenia
specjalnego wydane przez zespół
orzekający działający, w publicznej
poradni psychologiczno-
pedagogicznej.

(w żadnym wypadku nie może to być opinia poradni
psychologiczno-pedagogicznej bądź orzeczenie
powiatowego zespołu ds. orzekania o stopniu
niepełnosprawności)

3

Art. 71b ust. 1 ustawy z dnia 7 września
1991r. o systemie oświaty



Kształceniem specjalnym obejmuje się
dzieci i młodzież (.......) wymagających
stosowania specjalnej organizacji nauki
i metod pracy. Kształcenie to może być
prowadzone w formie nauki w szkołach
ogólnodostępnych, szkołach lub
oddziałach integracyjnych, szkołach lub
oddziałach specjalnych i ośrodkach, o
których mowa w art. 2 pkt 5.

4

Podstawa prawna organizacji kształcenia

specjalnego



Art. 5 i 5a oraz Art. 71b ust. 1 i 2 ustawy z dnia

7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z

2004r. Nr 256 poz. 2572 ze zm.)



Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i

Sportu

z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków

organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla

dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz

niedostosowanych społecznie w przedszkolach,

szkołach i oddziałach ogólnodostępnych
i integracyjnych (Dz.U. Nr 19 poz. 167)

5

Organizacja kształcenia specjalnego w
szkole ogólnodostępnej



Rodzice ucznia składają u dyrektora szkoły wniosek o

zorganizowanie kształcenia specjalnego wraz z orzeczeniem ppp

o potrzebie kształcenia specjalnego.



Dyrektor szkoły organizuje kształcenie specjalne, zapewniając uczniowi:

- dostosowanie wymagań do jego indywidualnych potrzeb

psychofizycznych i edukacyjnych,

- realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia

specjalnego,

- indywidualne zajęcia rewalidacyjne (w porozumieniu z organem

prowadzącym) prowadzone przez odpowiednich specjalistów,

- możliwość wydłużenia etapu edukacyjnego,

- odpowiednie pomoce dydaktyczne i sprzęt,
- integrację ze środowiskiem rówieśniczym,
- likwidację barier architektonicznych.



Dyrektor zapewnia ponadto pomoc psychologiczno-pedagogiczną

rodzicom i nauczycielom.

6

Rozporządzenie MEN z dnia 7 września 2004 r. w
sprawie warunków i sposobu oceniania ,
klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania sprawdzianów
i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 199
poz. 2046 ze zm.)



§ 6. 1. Nauczyciel jest obowiązany, na

podstawie opinii publicznej poradni

psychologiczno-pedagogicznej, w tym

publicznej poradni specjalistycznej, dostosować

wymagania edukacyjne, o których mowa w § 4

ust. 1pkt 1, do indywidualnych potrzeb

psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u

którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia

rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu

się, uniemożliwiające sprostanie tym

wymaganiom, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

7

Art. 1 pkt. 5a ustawy z dnia 7 września
1991r. o systemie oświaty

System oświaty zapewnia w szczególności: ...

pkt 5a. opiekę nad uczniami

niepełnosprawnymi przez umożliwienie
realizowania zindywidualizowanego
procesu kształcenia, form
i programów nauczania oraz zajęć
rewalidacyjnych,

8

Rozporządzenie MENiS z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie
warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla
dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych
społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach
ogólnodostępnych i integracyjnych
(Dz.U. Nr 19 poz. 167)

§ 4. 1. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których mowa w

§ 1, zapewniają dzieciom i młodzieży
niepełnosprawnym oraz niedostosowanym społecznie:

1) ...
3)

realizację programu wychowania przedszkolnego,

programu nauczania, programu wychowawczego i
programu profilaktyki, dostosowanych do indywidualnych
potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, z
wykorzystaniem odpowiednich form i metod pracy
dydaktycznej i wychowawczej;

9

Kiedy opracowujemy indywidualny program
nauczania?

Indywidualny (zindywidualizowany)

program nauczania dla uczniów

posiadających orzeczenie o potrzebie

kształcenia specjalnego tworzony jest

wtedy, gdy uczeń wymaga:



modyfikacji treści programowych,



specjalnej organizacji metod i form

pracy,



dodatkowego wsparcia nauczycieli,

specjalistów, rówieśników.

10

Rozporządzenie MEN z dnia 7 września 2004 r. w
sprawie warunków i sposobu oceniania ,
klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania sprawdzianów
i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 199
poz. 2046 ze zm.)

§ 10. 2. Klasyfikacja śródroczna ....
§ 10. 4. Klasyfikacja roczna ucznia z

upośledzeniem w stopniu umiarkowanym lub
znacznym polega na (...) z uwzględnieniem
indywidualnego programu edukacyjnego
opracowanego dla niego na podstawie
odrębnych przepisów i zachowania ucznia ...

11

Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002r. w
sprawie podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w
poszczególnych typach szkół
(Dz. U. Nr 51, poz. 458 ze zm.)

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z
upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub
znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach

Wskazówki ogólne

12

Indywidualne program nauczania dla uczniów
niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu
umiarkowanym lub znacznym

Z powyższych uregulowań prawnych

wynika obowiązek opracowania dla
każdego ucznia niepełnosprawnego
intelektualnie w stopniu
umiarkowanym lub znacznym

indywidualnego programu nauczania
(indywidualnego programu edukacyjno – terapeutycznego IPET,
indywidualnego programu edukacyjno - wychowawczego)

13

Rozporządzenie MEN z dnia 7 września 2004 r. w
sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania
i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania sprawdzianów
i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 199
poz. 2046 ze zm.)

§ 12. 4. Oceny bieżące oraz śródroczne i roczne

oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych dla

uczniów z upośledzeniem umysłowym w

stopniu umiarkowanym lub znacznym są

ocenami opisowymi.

§ 13. 5. Śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne

zachowania dla uczniów z upośledzeniem

umysłowym w stopniu umiarkowanym lub

znacznym są ocenami opisowymi.

(szkolny plan nauczania, arkusze ocen, świadectwa)

14

Podstawa prawna organizacji zajęć
rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych



Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków

organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i

młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych

społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach

ogólnodostępnych lub integracyjnych



§ 2 ust. 10 oraz § 3. ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji

Narodowej

i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów

nauczania w szkołach publicznych



Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia

7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy

psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach,

szkołach placówkach.



Art. 1 pkt. 5a ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty

Istnieje obowiązek organizowania zajęć rewalidacyjnych dla

wszystkich uczniów niepełnosprawnych (tj. posiadających

orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez

publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną)

15

§ 2 ust.10 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i
Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych
planów nauczania w szkołach publicznych.

Dyrektor szkoły,
z wyjątkiem szkoły specjalnej, w uzgodnieniu

z organem prowadzącym, przydziela

dodatkowe godziny na prowadzenie

indywidualnych zajęć rewalidacyjnych

z uczniami niepełnosprawnymi.

Przepisy nie określają tygodniowej liczby godzin zajęć

rewalidacyjnych dla ucznia niepełnosprawnego. Uczniowie

niepełnosprawni uczestniczą we wszystkich zajęciach

edukacyjnych z klasą, a ponadto mają zorganizowane

zajęcia rewalidacyjne. Proponowana liczba godzin: 1 – 3

tygodniowo.

16

§ 3 ust.2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie
ramowych planów nauczania w szkołach publicznych

W szkolnym planie nauczania należy dodatkowo

uwzględnić dla uczniów niepełnosprawnych, w
zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności
uczniów, z zastrzeżeniem ust. 3, następujące

zajęcia rewalidacyjne

:

1) korekcyjne wad postawy,
2) korygujące wady mowy,
3) orientacji przestrzennej i poruszania się,
4) nauki języka migowego lub innych alternatywnych

metod komunikacji,

5) inne, wynikające z programów rewalidacji.

17

Inne rodzaje zajęć rewalidacyjnych:



Korekcyjno-kompensacyjne,



Usprawniające motorykę,



Socjoterapeutyczne,



Dydaktyczno-wyrównawcze
(przydzielane w szczególnie
uzasadnionych przypadkach, na
ogólnych zasadach),



I inne.

18

Główne kierunki oddziaływań
rewalidacyjnych:



Maksymalne usprawnianie, rozwijanie, wzmacnianie

najmniej uszkodzonych funkcji psychicznych i fizycznych,



Korygowanie funkcji zaburzonych i uszkodzonych,



Kompensowanie czyli wyrównywanie przez zastępowanie,



Stymulowanie (dynamizowanie rozwoju),

Celem rewalidacji nie jest wyrównywanie braków edukacyjnych!
Ustalając rodzaj zajęć rewalidacyjnych należy uwzględnić:



Zalecenia i diagnozę zawarte w orzeczeniu poradni psychologiczno-

pedagogicznej



Potrzeby dziecka wynikające z diagnozy pedagogicznej nauczycieli .

19

Elementy diagnozy



Rodzaj niepełnosprawności



Poziom rozwoju percepcji wzrokowej (spostrzeganie,

analiza, synteza)



Poziom rozwoju percepcji słuchowej (słuch fonematyczny,

słuch fonetyczny, analiza i synteza słuchowa, wrażliwość

słuchowa, słuch muzyczny)



Poziom koordynacji : wzrokowo-ruchowej, wzrokowo

słuchowej, wzrokowo-słuchowo-ruchowej



Uwaga (trwałość, zdolność koncentracji, stopień rozwoju

uwagi dowolnej)



Pamięć (poziom rozwoju pamięci świeżej i trwałej,

mechanicznej, logicznej; pamięci słów, zdań, tekstów;

pamięci wzrokowej, słuchowej, wzrokowo-słuchowo-

ruchowej)

20

Elementy diagnozy cd.



Poziom rozwoju mowy: artykulacja, gramatyka, rozumienie



Poziom rozwoju wyobraźni i orientacji przestrzennej



Rozwój myślenia: ujmowanie różnic i podobieństw,
umiejętność klasyfikowania, przyporządkowywania,
wnioskowania, myślenie przyczynowo-skutkowe,
abstrakcyjne, matematyczne, definiowanie pojęć



Poziom rozwoju motorycznego: koordynacja statyczna i
ruchów jednoczesnych, precyzja ruchów, stan napięcia
mięśniowego



Stan dojrzałości społecznej i emocjonalnej



Stan zdrowia dziecka

21

Formy zajęć rewalidacyjnych – kwalifikacje
nauczycieli

Zajęcia logopedyczne organizuje się

dla uczniów z zaburzeniami mowy,
które powodują zakłócenia
komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę; zajęcia prowadzą
nauczyciele posiadający
przygotowanie w zakresie logopedii
lub logopedii szkolnej;

22

Formy zajęć rewalidacyjnych- kwalifikacje
nauczycieli

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne

organizuje się dla uczniów, u których

stwierdzono specyficzne trudności

w uczeniu się, uniemożliwiające

uzyskanie osiągnięć wynikających

z podstawy programowej dla danego

etapu edukacyjnego; zajęcia prowadzą

nauczyciele posiadający przygotowanie

w zakresie terapii pedagogicznej;

23

Formy zajęć rewalidacyjnych- kwalifikacje
nauczycieli

Zajęcia socjoterapeutyczne oraz inne

zajęcia o charakterze terapeutycznym
organizuje się dla uczniów
z dysfunkcjami i zaburzeniami
utrudniającymi funkcjonowanie
społeczne; zajęcia prowadzą
nauczyciele posiadający przygotowanie
w zakresie pracy o charakterze
terapeutycznym lub socjoterapii;

24

Formy zajęć rewalidacyjnych- kwalifikacje
nauczycieli

Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze organizuje

się dla uczniów, którzy mają znaczne trudności

w uzyskaniu osiągnięć z zakresu określonych

zajęć edukacyjnych, wynikających z podstawy

programowej dla danego etapu edukacyjnego.

Zajęcia prowadzone są przez nauczyciela

właściwych zajęć edukacyjnych.

zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze mogą być

organizowane w ramach indywidualnych zajęć

rewalidacyjnych tylko w wyjątkowych, szczególnie

uzasadnionych przypadkach (np. W związku z

absencją chorobową ucznia).

25

§ 3 ust. 7 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej
i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie
ramowych planów nauczania szkołach
publicznych



Dla uczniów niepełnosprawnych można
przedłużyć okres nauki na każdym etapie
edukacyjnym co najmniej o jeden rok,
zwiększając proporcjonalnie liczbę
godzin zajęć edukacyjnych.

Komentarz: stanowisko MEN

26

Komentarz: stanowisko MEN



W sytuacji braku szczegółowych regulacji prawnych w tej sprawie

stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej jest następujące:

„O wydłużeniu etapu edukacyjnego decyduje dyrektor szkoły

indywidualnie w stosunku do każdego ucznia niepełnosprawnego (..).

Decyzja dyrektora powinna znaleźć uzasadnienie w szczegółowej

analizie sytuacji edukacyjnej dokonanej przez radę pedagogiczną

i zostać podjęta w uzgodnieniu z rodzicami. Wydłużenie etapu

edukacyjnego stosuje się do ucznia, u którego niepełnosprawność

powoduje spowolnienie tempa pracy i utrudnia opanowanie treści

programowej w czasie przewidzianym w planie nauczania na dany rok

szkolny. Treści te uczeń realizuje, o co najmniej jeden rok szkolny

dłużej. Zatem na zakończenie pierwszego roku realizacji wydłużonego

etapu edukacyjnego uczeń nie podlega klasyfikacji rocznej i nie

otrzymuje świadectwa promocyjnego. Szkoła może wydać uczniowi

niepełnosprawnemu, któremu wydłużono etap edukacyjny

zaświadczenie dotyczące przebiegu nauczania. W sprawozdaniu

statystycznym SO-2 ucznia, któremu wydłużono etap edukacyjny,

wykazuje się jako ucznia niepromowanego.

27

Podstawy prawne organizacji pomocy
psychologiczno-pedagogicznej



Art. 1 pkt 4 i 5a ustawy z dnia 7 września
1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r.
nr 256, poz.2572 ze zmianami)



Rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003
r. w sprawie zasad udzielania i organizacji
pomocy psychologiczno-pedagogicznej w
publicznych przedszkolach, szkołach i
placówkach (Dz.U. nr 11, poz. 114)

28

Art. 14 ust. 1a ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty



W przypadku dzieci zakwalifikowanych do

kształcenia specjalnego przez poradnię

psychologiczno-pedagogiczną, wychowaniem

przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku

powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku

szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym

dziecko kończy 10 lat. Obowiązek szkolny tych dzieci

może być odroczony do końca roku szkolnego w tym

roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.

Decyzję o odroczeniu podejmuje dyrektor tej szkoły podstawowej do

którego obwodu należy dziecko

29

Art. 17 ust. 3a ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty

Obowiązkiem gminy jest zapewnienie uczniom

niepełnosprawnym, których kształcenie i

wychowanie odbywa się na podstawie art. 71b,

bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu

do najbliższej szkoły podstawowej, gimnazjum lub

ośrodka umożliwiającego realizację obowiązku

szkolnego i obowiązku nauki dzieciom i

młodzieży , o których mowa w art. 16 ust. 7, a

także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem

umysłowym ze sprzężonymi

niepełnosprawnościami albo zwrot kosztów

przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji

publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.

30

Obowiązkiem gminy jest zapewnienie

niepełnosprawnym dzieciom sześcioletnim
bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu
do najbliższego przedszkola, oddziału
przedszkolnego w szkole podstawowej lub ośrodka
umożliwiającego dzieciom o których mowa
w art. 16 ust. 7, a także dzieciom upośledzonym
umysłowym ze sprzężonymi
niepełnosprawnościami realizację obowiązku, o
którym mowa w art. 14 ust. 3, albo zwrot kosztów
przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji
publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.

Art. 14a ust. 4 ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty

31

Wczesne wspomaganie

rozwoju dziecka

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i
Sportu
z dnia 4 kwietnia 2005 r. w sprawie organizowania
wczesnego wspomagania rozwoju dzieci

(Dz. U. Nr 68, poz. 587)

32

Art. 71b ust. 2a ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty

W przedszkolach i szkołach podstawowych, w tym

specjalnych, oraz w ośrodkach, o których mowa

w art. 2 pkt 5, a także w publicznych i niepublicznych

poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym

poradniach specjalistycznych, mogą być tworzone

zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w

celu pobudzania psychoruchowego i społecznego

rozwoju dziecka, od chwili wykrycia

niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole,

prowadzonego bezpośrednio

z dzieckiem i jego rodziną.

33

Dodatkowe informacje

1. Podręczniki bezpłatne dla uczniów niepełnosprawnych:

- formularz zamówienia na stronie www.wsip.com.pl
- st. wiz. Barbara Gacek
Kuratorium Oświaty w Krakowie
ul. Łobzowska 67
30 – 038 Kraków

2. Materiały przydatne dyrektorom:

- „Materiały informacyjne dla organów samorządu
terytorialnego”, Kuratorium Oświaty w Krakowie, czerwiec 2006
i styczeń 2007,
- strona internetowa Centrum Metodycznego Pomocy
Psychologiczno – Pedagogicznej, www.cmppp.edu.pl

34

[e-mail].
pl