Podstawy

prawne

Dr n. med. Monika Rogoż

Dr n. med. Monika Rogoż

Katedra Psychiatrii CMUJ

Katedra Psychiatrii CMUJ

Akty prawne

Ustawa z dnia 19 sierpnia

1994 r. o ochronie zdrowia

psychicznego

Akty prawne

USTAWA

z dnia 26 października 1982

r.

o wychowaniu w trzeźwości i

przeciwdziałaniu

alkoholizmowi.

Akty prawne

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA ZDROWIA

z dnia 31 grudnia 1999 r.

w sprawie organizacji, kwalifikacji

personelu, zasad funkcjonowania i

rodzajów zakładów lecznictwa

odwykowego oraz udziału innych

zakładów opieki zdrowotnej w

sprawowaniu opieki nad osobami

uzależnionymi od alkoholu.

Akty prawne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA

ZDROWIA

z dnia 30 lipca 2004 r.

w sprawie trybu powoływania biegłych,

zasad sporządzania opinii oraz

warunków i sposobu dokonywania

badań w przedmiocie uzależnienia od

alkoholu

Akty prawne

Ustawa z dnia 19 sierpnia

1994 r. o ochronie zdrowia

psychicznego

Badanie

psychiatryczne

Art.21.

1. Osoba, której zachowanie wskazuje

na to, że z

powodu zaburzeń

psychicznych może zagrażać

bezpośrednio własnemu życiu albo życiu

lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest

zdolna do zaspokajania podstawowych

potrzeb życiowych,

może być poddana

badaniu psychiatrycznemu również bez

jej zgody, a osoba małoletnia lub

ubezwłasnowolniona całkowicie - także

bez zgody jej przedstawiciela

ustawowego.

Przyjęcie do

szpitala

psychiatryczne

go

Przyjęcie do

szpitala za

zgodą

Art.22.

1. Przyjęcie osoby z zaburzeniami

psychicznymi do szpitala

psychiatrycznego następuje za jej

pisemną zgodą, jeżeli lekarz

wyznaczony do tej czynności, po jej

osobistym zbadaniu, stwierdzi

wskazania do przyjęcia.

Zasada

„świadomej

zgody”

pacjenta

Dotyczy

osoby z zaburzeniami

psychicznymi,

która - niezależnie od

stanu jej zdrowia psychicznego - jest

rzeczywiście zdolna do zrozumienia

przekazywanej w dostępny sposób

informacji o celu przyjęcia do szpitala

psychiatrycznego, jej stanie zdrowia,

proponowanych czynnościach

diagnostycznych i lczniczych oraz o

dających się przewidzieć skutkach tych

działań lub ich zaniechania.

Wątpliwa

zdolność do

wyrażenia

zgody

W przypadku poważnych wątpliwości

co do zdolności wyrażenia zgody przez

osobę z zaburzeniami psychicznymi,

odnotowuje się ten fakt w dokumentacji

medycznej, którą przedstawia się

sędziemu wizytującemu szpital.

Osoby

małoletnie i

ubezwłasnowo

lnione

Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego

osoby małoletniej lub

ubezwłasnowolnionej całkowicie

następuje za pisemną zgodą jej

przedstawiciela ustawowego.

Wiek 16-18 lat

Jeżeli przyjęcie do szpitala dotyczy

osoby małoletniej powyżej 16 roku życia

lub całkowicie ubezwłasnowolnionej,

zdolnej do wyrażenia zgody, wymagane

jest również uzyskanie zgody tej osoby

na przyjęcie. W przypadku sprzecznych

oświadczeń w sprawie przyjęcia do

szpitala psychiatrycznego tej osoby i jej

przedstawiciela ustawowego, zgodę na

przyjęcie do szpitala wyraża sąd

opiekuńczy.

Zbadaj przed

wydaniem

opinii

Art.11

Świadectwo o stanie zdrowia osoby z

zaburzeniami psychicznymi, orzeczenie,

opinię lub skierowanie do innego

lekarza lub psychologa albo zakładu

opieki zdrowotnej - lekarz może wydać

wyłącznie na podstawie uprzedniego

osobistego zbadania

tej osoby.

Skierowanie tej osoby do szpitala

psychiatrycznego wydawane jest w dniu

badania, a jego ważność wygasa po

upływie 14 dni.

Możliwość

kontaktu

Art.13.

Osoba z zaburzeniami psychicznymi

przebywająca w szpitalu

psychiatrycznym lub w domu pomocy

społecznej ma prawo do porozumienia

się bez ograniczeń z rodziną i innym

osobami; korespondencja takiej osoby

nie podlega kontroli.

Przepustki

Art.14.

Osoba z zaburzeniami psychicznymi

leczona w szpitalu psychiatrycznym

może uzyskać zgodę ordynatora na

okresowe przebywanie poza szpitalem

bez wypisywania jej z zakładu, jeżeli nie

zagraża to jej życiu albo życiu i zdrowiu

innych osób.

Przyjęcie bez

zgody

Kogo i kiedy?

Przyjęcie bez

zgody

Art.23.

1. Osoba

chora psychicznie

może być

przyjęta do szpitala psychiatrycznego

bez zgody wymaganej w art. 22 tylko

wtedy, gdy jej dotychczasowe

zachowanie wskazuje na to, że z powodu

tej choroby

zagraża bezpośrednio

własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu

innych osób.

Przyjęcie bez

zgody

Art.24.

1.

Osoba, której dotychczasowe

zachowanie wskazuje na to, że z powodu

zaburzeń psychicznych

zagraża

bezpośrednio swojemu życiu albo życiu

lub zdrowiu innych osób, a zachodzą

wątpliwości, czy jest ona chora

psychicznie, może być przyjęta bez

zgody wymaganej w art.22 do szpitala w

celu wyjaśnienia tych wątpliwości

i.

Przyjęcie bez

zgody

Przyjęcie do szpitala wymaga

zatwierdzenia przez ordynatora (lekarza

kierującego działem) w ciągu 48 godzin

od chwili przyjęcia. Kierownik szpitala

zawiadamia o powyższym sąd

opiekuńczy miejsca siedziby szpitala w

ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia.

Przyjęcie bez

zgody

Na podstawie otrzymanego

zawiadomienia sąd opiekuńczy

wszczyna postępowanie dotyczące

przyjęcia do szpitala psychiatrycznego

Przyjęcie bez

zgody

Art. 26.

1. W przypadku gdy osoba przyjęta do

szpitala psychiatrycznego bez jej zgody

wyraziła potem zgodę na pobyt w tym

szpitalu, sąd opiekuńczy umorzy

postępowanie wszczęte na skutek

zawiadomienia lub związku, o którym

mowa w art. 25, jeżeli uzna, że osoba ta

wyraziła zgodę.

Nieuzasadnio

ne przyjęcie

Art. 27.

O treści postanowienia w przedmiocie

przyjęcia osoby, o której mowa w art. 23

i 24, sąd opiekuńczy zawiadamia

niezwłocznie szpital, w którym ta osoba

przebywa. W razie wydania

postanowienia o braku podstaw do

przyjęcia, szpital psychiatryczny jest

obowiązany wypisać tę osobę

niezwłocznie po doręczeniu mu

postanowienia sądu.

Przyjęcie bez

zgody

Art 29.

Do szpitala psychiatrycznego może być

również przyjęta, bez zgody wymaganej

w art. 22, osoba

chora psychicznie

:

1/ której dotychczasowe zachowanie

wskazuje na to, że nieprzyjęcie do

szpitala spowoduje znaczne

pogorszenie stanu jej zdrowia

psychicznego,

bądź

2/ która jest niezdolna do

samodzielnego zaspokajania

podstawowych potrzeb życiowych, a

uzasadnione jest przewidywanie, że

leczenie w szpitalu psychiatrycznym

przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.

Stosowanie

przymusu

Art.18.

1. W toku wykonywania czynności

przewidzianych w niniejszej ustawie

przymus bezpośredni wobec osób z

zaburzeniami psychicznymi można

stosować tylko wtedy, gdy



osoby te dopuszczają się zamachu

przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu,



życiu lub zdrowiu innej osoby,



bezpieczeństwu powszechnemu



bądź w sposób gwałtowny niszczą lub

uszkadzają przedmioty znajdujące się w

ich otoczeniu

albo gdy przepis

niniejszej ustawy do tego upoważnia.

Stosowanie

przymusu



Formy przymusu:



Przytrzymanie



Przymusowe zastosowanie leków



Unieruchomienie



Izolacja

Stosowanie

przymusu

Przed zastosowaniem przymusu

bezpośredniego uprzedza się o tym

osobę, wobec której środek ten ma być

podjęty.

Przy wyborze środka przymusu należy

wybierać środek możliwie dla tej osoby

najmniej uciążliwy, a przy stosowaniu

przymusu należy zachować szczególną

ostrożność i dbałość o dobro tej osoby.

Karta przymusu

Stosowanie

przymusu

Niebezpieczeństwa:



kalectwo (niedowład, porażenie,
martwica, wyłuszczenie gałek ocznych)



marwica nerek -> śmierć



samouszkodzenie



agresja innych pacjentów wobec
bezbronnej ofiary



Jose Cendon:
Strach w Krainie
Wielkich Jezior



Zdjęcia powstały w
regionie Wielkich
Jezior Afrykańskich, w
trzech szpitalach dla
psychicznie chorych:
w Ruandzie, Burundi
oraz Demokratycznej
Republice Konga

Tajemnica

lekarska

Osoby wykonujące czynności

wynikające z niniejszej ustawy są

obowiązane do

zachowania w

tajemnicy wszystkiego

, o czym

powezmą wiadomość w związku z

wykonywaniem tych czynności,

stosownie do odrębnych przepisów, a

nadto z zachowaniem przepisów

niniejszego rozdziału.

Tajemnica

lekarska

Od obowiązku zachowania tajemnicy

osoba wymieniona w ust. 1 jest zwolniona

w stosunku do:

1/ lekarza sprawującego opiekę nad osobą

z zaburzeniami psychicznymi,

2/ właściwych organów administracji

rządowej lub samorządowej co do

okoliczności, których ujawnienie jest

niezbędne do wykonywania zadań z

zakresu pomocy społecznej,

3/ osób współuczestniczących w

wykonywaniu czynności w ramach pomocy

społecznej, w zakresie, w jakim to jest

niezbędne.

Dokumentacja

lekarska

Rozdział 6. Art. 51.

W dokumentacji dotyczącej badań i

przebiegu leczenia osoby z

zaburzeniami psychicznymi

nie utrwala

się oświadczeń obejmujących

przyznanie się do popełnienia czynu

zabronionego

pod groźbą kary. Zasadę

tę stosuje się również do dokumentacji

dotyczącej badań tych osób,

przeprowadzonych na żądanie

uprawnionego organu państwowego.

Świadek

Art. 52.

1. Nie wolno przesłuchiwać osób,

obowiązanych do zachowania tajemnicy

stosownie do przepisów niniejszego

rozdziału, jako świadków na okoliczność

przyznania się osoby z zaburzeniami

psychicznymi do popełnienia czynu

zabronionego pod groźbą kary.

2. Zakaz określony w ust. 1 stosuje się

odpowiednio do lekarzy wykonujących

czynności biegłego.

USTAWA

z dnia 26 października 1982

r.

o wychowaniu w trzeźwości i

przeciwdziałaniu

alkoholizmowi.

Kogo dotyczy?

Art. 24. Osoby, które w związku z
nadużywaniem alkoholu



powodują rozkład życia rodzinnego,

demoralizację małoletnich,



uchylają się od pracy albo



systematycznie zakłócają spokój lub

porządek publiczny,

kieruje się na badanie przez biegłego w

celu wydania opinii w przedmiocie

uzależnienia od alkoholu i wskazania

rodzaju zakładu leczniczego.

Kto kieruje na

badanie?

Art. 25. 

Na badanie, o którym mowa w

art. 24, kieruje

gminna komisja

rozwiązywania problemów alkoholowych

właściwa według miejsca zamieszkania

lub pobytu osoby, której postępowanie

dotyczy, na jej wniosek lub z własnej

inicjatywy.

Kto wszczyna

postepowanie

?

Sąd wszczyna postępowanie

na wniosek

gminnej komisji rozwiązywania

problemów alkoholowych lub

prokuratora.

Do wniosku dołącza się

zebraną dokumentację wraz z opinią

biegłego, jeżeli badanie przez biegłego

zostało przeprowadzone. 

Kto orzeka ?

 

O zastosowaniu obowiązku poddania się

leczeniu w zakładzie lecznictwa

odwykowego orzeka

sąd rejonowy

właściwy według miejsca zamieszkania

lub pobytu osoby, której postępowanie

dotyczy, w postępowaniu

nieprocesowym. 

 

Konsekwencje

wobec

pijących

Art. 26. 1. Osoby, o których mowa w

art. 24, jeżeli uzależnione są od

alkoholu, zobowiązywać można do

poddania się leczeniu w stacjonarnym

lub niestacjonarnym zakładzie

lecznictwa odwykowego. 

Rozpoczęcie

terapii

Art. 32. 1. Sąd wzywa osobę, w

stosunku do której orzeczony został

prawomocnie obowiązek poddania się

leczeniu odwykowemu, do stawienia się

dobrowolnie

w oznaczonym dniu we

wskazanym zakładzie lecznictwa

odwykowego w celu poddania się

leczeniu, z zagrożeniem zastosowania

przymusu

w wypadku uchylania się od

wykonania tego obowiązku. 

Obserwacja w

razie

wątpliwości

 Sąd może, jeżeli na podstawie opinii

biegłego uzna to za niezbędne, zarządzić

oddanie badanej osoby pod obserwację

w zakładzie leczniczym na czas nie

dłuższy niż 2 tygodnie. W wyjątkowych

wypadkach, na wniosek zakładu, sąd

może termin ten przedłużyć do 6

tygodni

. 

Nadzór

kuratora

Art. 31. 1. Orzekając o obowiązku

poddania się leczeniu sąd może

ustanowić na czas trwania tego

obowiązku nadzór kuratora. 

Skąd kolejka

w ośrodkach

Art. 32

Stacjonarne i niestacjonarne zakłady

lecznictwa odwykowego, o których

mowa w art. 21 ust. 1, przyjmują na

leczenie poza kolejnością osoby

zobowiązane do leczenia odwykowego

na podstawie art. 26, do wykorzystania

limitu miejsc stanowiących

20 %

ogółu

miejsc przeznaczonych do leczenia

odwykowego w zakładzie lecznictwa

odwykowego.

Art. 34.

1. Obowiązek poddania się leczeniu trwa

tak długo, jak tego wymaga cel leczenia,

nie dłużej jednak niż

2 lata

od chwili

uprawomocnienia się postanowienia. 

2.  W czasie trwania obowiązku

poddania się leczeniu sąd może na

wniosek kuratora, po zasięgnięciu opinii

zakładu leczącego, bądź na wniosek

zakładu leczącego

zmieniać

postanowienia w zakresie rodzaju

zakładu leczenia odwykowego. 

 

Ubezwłasnow

olnienie

pacjenta

Art. 35. 1. Sąd, który nałożył na osobę

uzależnioną od alkoholu obowiązek

poddania się leczeniu odwykowemu, jeśli

uzna, że na skutek takiego uzależnienia

zachodzi potrzeba całkowitego

ubezwłasnowolnienia tej osoby -

zawiadamia o tym właściwego

prokuratora. 

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA

ZDROWIA

(1)

z dnia 30 lipca 2004 r.

w sprawie trybu powoływania

biegłych, zasad sporządzania opinii

oraz warunków i sposobu

dokonywania badań w przedmiocie

uzależnienia od alkoholu

§ 1. Biegłymi w przedmiocie

uzależnienia od alkoholu są:

lekarz

psychiatra i psycholog,

którzy odbyli

szkolenie z zakresu diagnostyki

uzależnienia, podstaw terapii

uzależnienia od alkoholu, orzecznictwa i

metod krótkiej interwencji motywującej

do terapii oraz szkolenie z zakresu

aktualizacji wiedzy o uzależnieniu od

alkoholu, metodach terapii i

orzecznictwa.

2. Kandydatów do listy biegłych w

przedmiocie uzależnienia od alkoholu,

zwanej dalej „listą”, po uzyskaniu ich

pisemnej zgody zgłasza kierownik

wojewódzkiego ośrodka terapii

uzależnienia od alkoholu i

współuzależnienia w porozumieniu z

konsultantem wojewódzkim w dziedzinie

psychiatrii.

§ 4.

 1. Opinie w przedmiocie uzależnienia

od alkoholu wydają wspólnie, po

przeprowadzonych badaniach, lekarz

psychiatra oraz psycholog.

3. Badanie połączone z oddaniem pod

obserwację przeprowadza się w

zakładach lecznictwa odwykowego. 

§ 3. W celu sporządzenia opinii w

przedmiocie uzależnienia od alkoholu

należy:

1) ocenić dane z dostępnej

dokumentacji; 

2) ocenić stan somatyczny i psychiczny

na podstawie osobistego badania; 

3) ocenić wyniki badań laboratoryjnych; 

4) zlecić niezbędne konsultacje

specjalistyczne i badania

diagnostyczne. 

Zawartość

opinii

 

1) imię, nazwisko biegłego oraz miejsce

jego zatrudnienia; 

2) wskazanie organu kierującego na

badanie; 

3) datę postanowienia i sygnaturę akt

sprawy; 

4) miejsce i datę przeprowadzenia

badania; 

5) miejsce i datę sporządzenia opinii; 

6) imię, nazwisko, PESEL oraz adres

osoby badanej; 

Zawartość

opinii

7) wyciąg z dostarczonej dokumentacji, w

tym z akt sporządzonych przez gminną

komisję rozwiązywania problemów

alkoholowych; 

8) opis przebiegu badania, określający

jego zakres; 

9) wynik badania ogólnego; 
10) rozpoznanie wraz z uzasadnieniem; 
11) 

wskazanie dalszego trybu

postępowania; 

12) podpis biegłego. 

Upojenie

alkoholowe



Każde upojenie alkoholowe zaburza

prawidłowe funkcjonowanie

świadomości, a więc zaburza

zdolność prawidłowego

rozpoznawania czynu



Konflikt interesów:



Osoba pijana ma ograniczoną

poczytalność -> łagodna kara



Konieczność ochrony innych orzed

kryminogennym postępowaniem

osób pijących.



Rola biegłego: charakter
upicia, ograniczenia czy
wyłączenie poczytalności



Rola sądu: interpretacja opinii,
weryfikacja czy sprawca mógł
przewidzieć popełnienie czynu
(niepoczytalność nie wyklucza
winy )

Upicie



Zwykłe



Patologiczne



Na podłożu uszkodzenia CSN



atypowe

Upicie

patologiczne



Rzadkie występowanie



Niezależne od dawki (zwykle
małe



Może wystąpić kilka razy w
życiu (przeważa pogląd, że
raz)



Nagła, gwałtowna, brutalna
towarzysząca reakcja
agresywna



Towarzyszące zaburzenia
świadomości

Upicie

patologiczne



Obecne zaburzenia orientacji
co do miejsca i czasu



Lęk, wściekłość złość



Objawy psychotyczne:
złudzenia, omamy, urojenia



Pobudzenie psychomotoryczne



Sen terminalny (bezpośrednio
po czynie) lub nagła senność



Niepamięć całkowita
następcza lub wysepkowa

Upicie

patologiczne



Wrażenie na otoczeniu: nie
pijani, a chorzy psychicznie



Bez zaburzeń równowagi



Małomówne



Upowszechniony pogląd:
konieczność występowania
„tła” czyli czynników
usposabiających

Upicie

patologiczne



Wrażenie na otoczeniu: nie
pijani, a chorzy psychicznie



Bez zaburzeń równowagi



Małomówne



Upowszechniony pogląd:
konieczność występowania „tła”
czyli czynników usposabiających
( pierwotne uszkodzenie CSN,
padaczka, ciężkie choroby
somatyczne w wywiadzie itp.)



czynniki usposabiające
( pierwotne uszkodzenie CSN,
padaczka, ciężkie choroby
somatyczne w wywiadzie,
deprywacja snu, utrata krwi
itp.)



Krótkotrwała choroba
psychiczna-> spełnia kryteria
niepoczytalności

Upicie na

podłożu

uszkodzenia

CSN i atypowe



Obraz psychopatologiczny taki sam



Upicie na podłożu uszkodzenia
CSN:

obecne zmiany w mózgu



Upicie atypowe

: brak zmian w

CSN, ale obecne „nieorganiczne
podłoże np. Niprawidłowa
osobowość, zaburzenia lękowe,
związane ze stresem

Upicie na

podłożu

uszkodzenia

CSN i atypowe

Obraz psychopatologiczny

(sprzeczne dane)



Rzadki, częste, powtarzające się



Nie osiąga takiej jakości jak patologiczne



Niezalezne od ilości wypitego alkoholu



Przewaga ilościowych zaburzeń
świdomości



W jego przebiegu dochodzi do podjęcia
działań agresywnych-obcych osobowości
sprawcy, choć niekiedy wynikających z
osłabienia hamulców moralno-etycznych

Upicie na

podłożu

uszkodzenia

CSN i atypowe

Obraz psychopatologiczny



Dominuje pobudzenie psychoruchowe



Występują cechy działań automatycznych
(tzw automatyzmy ruchowe)np.
Wielokrotne zadawanie tych samych
obrażeń



Czasem nasawienie urojeniowe lub
urojenia

Dziękuję za uwagę

Doceniam trud!!!