Podstawy terapii

poznawczo-behawioralnej.

Aplikacje do zaburzeń

lękowych i

psychosomatycznych

Michał Kuchczyński

„Jeśli cierpisz z powodu jakiejś

rzeczy, to nie ta rzecz Ci

przeszkadza, lecz Twój własny sąd

o niej.

I jest w Twej mocy ten sąd

zmienić.”

Marek Aureliusz

za:K. Drat Ruszczak, 2005

Paradygmat poznawczo-

behawioralny

Problemy pacjentów

wynikają z interakcji: umysłu,
sygnałów dochodzących z
ciała oraz środowiska
(fizyczne czynniki, społeczne,
ekonomiczne, kulturowe...).

przekonani

a

myśli

założenia

reakcje

fizjologiczn

e

zachowani
e

emocje

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

relacje z
otoczenie
m

świat, inni, ja,
przyszłość...

jeśli... to ...

„wydarze

nie

spustowe”

wczesne

doświadczeni

a

Zrozumienie problemów

klienta to nie diagnoza
psychiatryczna...

...ale dostrzeżenie

powyższych interakcji.

Zmiana w życiu pacjenta

może wymagać pracy nad
jedną, lub też nad kilkoma
z nich.

Formułowanie przypadku:

- nie spiesz się, ale też nie

przeciągaj – początkowe

sformułowanie jest podstawą do

pracy i może być póżniej

modyfikowane;

- rysunek często jest lepszy,

bardziej komunikatywny niż słowa;

- popatrz na korzyści – często

skupiają na podtrzymywaniu

problemów;

Jesteś terapeutą.

Pacjent, który do Ciebie przyszedł

powiedział przed chwilą, że ma już

serdecznie dość. Jego życie straciło sens

od czasu gdy został sam. Nie może

uwolnić się od poczucia winy, bólu... Gdy

prowadził samochód doszło do wypadku -

zginęły jego żona, dziecko... Jechał takim

samym samochodem jaki Ty kupiłeś

wczoraj.

„Wie Pan/i tu już nic mnie nie trzyma

– muszę skończyć ze sobą.... Mój ból

jest nie do zniesienia....”

W tym momencie słyszysz alarm w

samochodzie....

Myślisz

:

O Boże to mój

samochód!!!

Jakie emocje po

czujesz

?

..............................................

Jakie będą objawy

fizjologiczne

?

..............................................

Jakie będzie Twoje

zachowanie

?

..............................................

Myślisz

:

O (.........) jeszcze go nie

ubezpieczyłem!!!

Jakie emocje po

czujesz

?

..............................................

Jakie będą objawy

fizjologiczne

?

..............................................

Jakie będzie Twoje

zachowanie

?

..............................................

Myślisz

:

Ja myślę o aucie a ON

chce

się

zabić...

Jakie emocje po

czujesz

?

..............................................

Jakie będą objawy

fizjologiczne

?

..............................................

Jakie będzie Twoje

zachowanie

?

..............................................

Myślisz

:

Przecież moje auto jest w

garażu...

Jakie emocje po

czujesz

?

..............................................

Jakie będą objawy

fizjologiczne

?

..............................................

Jakie będzie Twoje

zachowanie

?

..............................................

Podstawowe założenia

• poznawcze: wydarzenie samo w

sobie nie ma ŻADNEGO znaczenia
- znaczenie ma to co o nim
myślimy;

• behawioralne: zmiana tego co

robimy jest najlepszym sposobem
na zmianę pozostałych systemów
(myśli, emocje...)

Terapia poznawcza opiera się na
sprawdzaniu w życiu codziennym
postawionych w czasie sesji
hipotez.
Celem terapii jest nauczenie
klienta jak sam ma radzić sobie ze
swoimi najważniejszymi
problemami.
Skupia się na tu i teraz -
przynajmniej w początkowym
etapie terapii

  Terapia opiera się na

współpracy.

  Terapeuta wnosi: umiejętności,

wiedzę kliniczną -

- klient jest

ekspertem w dziedzinie „SIEBIE” i
to do niego należy ostatnie słowo.

  Pacjent wspólnie z terapeutą

ustala cele, do których będzie
zmierzał w terapii.

Charakterystyka terapii
poznawczej:

- oparta na modelu poznawczym
- ograniczona w czasie,
ustrukturalizowana
- wymaga dobrej relacji terapeutycznej
- wymaga współpracy miedzy terapeutą
i klientem

cele i wiedza dają obojgu możliwość

zrozumienia i znalezienie rozwiązania

współpraca może być odkrywająca

- „sformułowanie przypadku”

celem jest podzielenie problemu na

mniejsze części

Charakterystyka terapii
poznawczej:

- zorientowana na problem

celem leczenia nie jest pomóc

ludziom myśleć racjonalnie

skierowana na rozwiązanie

obecnych problemów - tu i teraz

klient jest zachęcany do

identyfikowania problemów

celem terapeuty jest

zgeneralizowany problem zmienić na
bardziej specyficzny/e, szczegółowy/e
- psychoedukacja

Charakterystyka terapii
poznawczej:

- zorientowana na problem

celem leczenia nie jest pomóc

ludziom myśleć racjonalnie

skierowana na rozwiązanie

obecnych problemów - tu i teraz

klient jest zachęcany do

identyfikowania problemów

celem terapeuty jest

zgeneralizowany problem zmienić na
bardziej specyficzny/e, szczegółowy/e
- psychoedukacja

Zniekształcenia poznawcze – błędy
logiczne w myśleniu:

- uogólnianie: zawsze, nigdy, wszyscy;
- myślenie dychotomiczne, „skrajne”:
„jeżeli nie zrobiłem wszystkiego - nie
zrobiłem nic”;
- przypisywanie skrajnej oceny: „ależ ze
mnie bałwan”
- wyolbrzymianie lub pomniejszanie „to
jest przerażająco okropne”
- interpretowanie katastroficzne:
„umrę... zwariuję...”

Zniekształcenia poznawcze – błędy
logiczne w myśleniu:

- wróżenie - „przepowiadanie
przyszłości”: „nigdy tego nie zdołam
wykonać”
- odnoszenie do siebie: „to, że on pije to
wszystko moja wina”
- zbyt szybkie przechodzenie do
wniosków: „zabił się bo nic nie
widziałem”
- „czytanie w myślach”: „gdyby Ci
zależało, to sam byś najlepiej wiedział
czego pragnę”

UKIERUNKOWANE ODKRYWANIE:

- dobrze słuchaj
- zadawaj tylko takie pytania
pacjentowi na które zna odpowiedź
- skieruj uwagę pacjenta na
informacje które są istotne, ale
pochodzą z zewnątrz
- pomóż pacjentowi zastosować nowe
informacje w celu:
* ponownej oceny uprzednich
wniosków
* zbudowania nowych pomysłów

„Sokratejskie pytania”:

- Jak się czujesz?

- Co teraz dzieje się w Twojej głowie

- Co przyszło Ci do głowy zanim zacząłeś się

tak czuć?

- Jeśli to prawda, to co to mówi o Twoim życiu,

o Tobie, Twojej przyszłości?

- Jakich obawiasz się konsekwencji?

- Jeśli to prawda, co może się zdarzyć

najgorszego?

- Co to mówi o tym, co myślą/czują inni?

- Co to mówi o tej osobie/osobach lub ludziach

w ogóle?

- Jakie wspomnienia czy obrazy przychodzą Ci

na myśl w tej sytuacji?

Sytuacja

Emocje

Automatyczne myśli

Sytuacja

opisz

wydarzenie

, które

wywołuje

negatywną

emocję

i/lub

strumień

myśli

wywołujący

negatywną

emocję;

- kiedy to

się stało?

- gdzie

byłeś?

- z kim

byłeś?

- co

robiłeś?

Emocje

sprecyzuj

jaką/jakie

emocje

poczułeś;

określ siłę

emocji w

skali od 0 do

100;

opisz każdą

emocję czy

nastrój

jednym lub

dwoma

słowami

Automatyczne myśli

dla każdej myśli określ jak bardzo

wierzyłeś w to w danym

momencie – w skali od 0 do 100.

Odpowiedz na poniższe pytania:

- Co przyszło mi do głowy zanim

zacząłem się tak czuć?

- Jeśli to prawda to co to o mnie

mówi?

- Co to mówi o mnie, moim życiu,

mojej przyszłości?

- Jakich obawiam się

konsekwencji?

- Jeśli to prawda, to co może

zdarzyć się najgorszego?

- Co to mówi o tym, co myślą/

czują wobec mnie inni?

- Co to mówi o tej osobie/osobach

lub ludziach w ogóle?

- Jakie obrazy czy wspomnienia

przychodzą mi na myśl w tej

sytuacji?

Ćwiczenie:

Pomyśl o jakimś wydarzeniu w
szkole/domu/pracy podczas którego
wystąpiła znacząca reakcja
emocjonalna. Co takiego się
wydarzyło? Poszukaj takiej reakcji,
która jest dla Ciebie typowa i

MOŻESZ JĄ Z KORZYŚCIĄ
„OTWORZYĆ”.

WYBIERZ COŚ CO NIE POWODUJE
NADMIERNEGO STRESU.

Spróbuj zidentyfikować NAM i
uzupełnić:

MYŚL:

NASTRÓJ:

FIZJOLOGIA:

ZACHOWANIE

Sytuacja

opisz

wydarzenie

, które

wywołuje

negatywną

emocję

i/lub

strumień

myśli

wywołujący

negatywną

emocję;

- kiedy to

się stało?

- gdzie

byłeś?

- z kim

byłeś?

- co

robiłeś?

Emocje

sprecyzuj

jaką/jakie

emocje

poczułeś;

określ siłę

emocji w

skali od 0 do

100;

opisz każdą

emocję czy

nastrój

jednym lub

dwoma

słowami

Automatyczne myśli

dla każdej myśli określ jak bardzo

wierzyłeś w to w danym

momencie – w skali od 0 do 100.

Odpowiedz na poniższe pytania:

- Co przyszło mi do głowy zanim

zacząłem się tak czuć?

- Jeśli to prawda to co to o mnie

mówi?

- Co to mówi o mnie, moim życiu,

mojej przyszłości?

- Jakich obawiam się

konsekwencji?

- Jeśli to prawda, to co może

zdarzyć się najgorszego?

- Co to mówi o tym, co myślą/

czują wobec mnie inni?

- Co to mówi o tej osobie/osobach

lub ludziach w ogóle?

- Jakie obrazy czy wspomnienia

przychodzą mi na myśl w tej

sytuacji?

To samo wydarzenie może powodować różne

emocje w zależności od tego, kto to interpretuje.

 

Nie możemy sami poznać prawdy - jedynie możemy

się do niej zbliżać np. przez zbadanie hipotez na

temat rzeczywistości.

 

Eksperymenty są sposobem weryfikowania sposobu

myślenia i nabywania nowych doświadczeń - zmiany

negatywnych emocji, zbudowania funkcjonalnych

strategii behawioralnych.

 

„Terapia poznawcza nie jest sposobem zmiany

zaburzonego myślenia - jest uczeniem się patrzenia

z innej perspektywy

sytua

cja

emocje

,

nastroj

e

automatycz

ne myśli,

obrazy

dowody

na

słusznoś

ć

gorącej

myśli

dowody

podwa-

żające

słusznoś

ć

gorącej

myśli

myśli

alterna-

tywne

lub

równow

a-żące

ponowni

e oceń

nasileni

e emocji

i

nastrojó

w

Kto?

Co?

Kiedy?

Gdzie?

Co

czułeś?

Oceń

nasilenie

każdego

nastroju.

(0 - 100)

Co

przyszło Ci

do głowy,

zanim za-

cząłeś tak się

czuć?

Jakieś inne

myśli?

Obrazy?

Zakreśl gorą-

cą myśl.

Sformułuj

myśli

alternaty-

wne lub

równowa-

żące.

Oceń

swoją

wiarę w

nowo

sformu-

łowane

myśli.

(0 - 100)

Ponownie

oceń

nastroje

zapisane

w kolumnie

drugiej i

wszelkie

dodatkowe

emocje.

(0 - 100)

Co odkryłeś dziś:

- jako terapeuta;

- jako pacjent;

- sam dla siebie.

Co było łatwe?

Co sprawiło Ci problem?

Co „weźmiesz” dla siebie i będziesz

używał?

Czy coś zmieni się u Ciebie po tym

ćwiczeniu?

Czego jeszcze potrzebujesz by to

wykorzystać?

Jakie pytania pomagały Ci?

Jaki jest Twój „list w butelce”.