UPRAWNIENIA

ZWIĄZANE Z

RODZICIELSTWEM

PODSTAWY PRAWNE

• Dział VIII kodeksu pracy (art.176 –

189

1

)

• Rozporządzenie Rady Ministrów z

10.09.1996r. w sprawie wykazu
prac szczególnie uciążliwych dla
zdrowia kobiet;

Uprawnienia związane z

rodzicielstwem

• Ochrona zdrowia kobiet w ciąży;
• Ograniczenia w zatrudnianiu kobiet w tym kobiet w ciąży

i karmiących dzieci przy określonych pracach;

• Ograniczenia dotyczące pracy w określonych godzinach

lub miejscach kobiet w ciąży oraz osób opiekujących się

dzieckiem w wieku do lat 4;

• Prawo do urlopu macierzyńskiego;
• Prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego;
• Prawo do urlopu ojcowskiego;
• Prawo do urlopu rodzicielskiego;
• Prawo do urlopu wychowawczego;
• Trwałość stosunku pracy (ochrona przed rozwiązaniem

stosunku pracy

Dokumentowanie stanu

ciąży

• Stan ciąży poświadczony

zaświadczeniem lekarskim .

• Od dnia przedłożenia

zaświadczenia kobieta jest pod
szczególną ochroną!!!!

Dokumentowanie

karmienia dziecka piersią

Przepisy prawa pracy nie
przewidują sposobu
dokumentowania faktu
karmienia dziecka piersią oraz
nie określają maksymalnej
długości okresu karmienia
dziecka piersią!!!!

Obowiązki pracodawcy

związane z zatrudnianiem

kobiet w ciąży

• Obowiązek udzielania zwolnień od pracy

na zlecone przez lekarza badania lekarskie
przeprowadzane w związku z ciążą z
zachowaniem prawa do wynagrodzenia;

• Obowiązek przeniesienia pracownicy do

pracy nieszkodliwej i nieuciążliwej dla
zdrowia znajdującej się w wykazie prac
wzbronionych kobietom w ciąży (wykaz w
regulaminie pracy);

Obowiązki pracodawcy

związane z zatrudnianiem

kobiet w ciąży c.d.

• Obowiązek zwolnienia pracownicy z

obowiązku świadczenia pracy na czas
niezbędny (przy braku możliwości
zatrudnienia przy pracach nieszkodliwych
lub nieuciążliwych);

• Obowiązek dostosowania warunków pracy

do wymagań określonych w odrębnych
przepisach celem wyeliminowania
zagrożeń dla zdrowia lub bezpieczeństwa
pracownicy;

Obowiązki pracodawcy

związane z zatrudnianiem

kobiet w ciąży c.d.

• Obowiązek zwolnienia pracownicy z

obowiązku świadczenia pracy na czas
niezbędny (w przypadku braku
możliwości wyeliminowania zagrożeń);

• Obowiązek dostosowania warunków

pracy lub zwolnienia pracownicy z
obowiązku świadczenia pracy na czas
niezbędny wg. wskazań lekarza;

Obowiązki pracodawcy

związane z zatrudnianiem

kobiet w ciąży c.d.

• Konieczność wypłaty dodatku

wyrównawczego przypadku obniżenia

wynagrodzenia z powodu przeniesienia do

innej pracy lub skrócenia czasu pracy;

• Wypłacanie wynagrodzenia za czas

zwolnienia od pracy;

• Konieczność zatrudnienia pracownicy przy

pracy i w wymiarze czasu pracy określonym

w umowie o pracę po ustaniu przyczyn

uzasadniających przeniesienie lub

zwolnienie lub skrócenie czasu pracy;

Ochrona zdrowia kobiet

karmiących dziecko

piersią

Obowiązki pracodawcy identyczne
jak przy kobietach w ciąży

Ograniczenia co do czasu

pracy kobiet w ciąży

Zakaz :

- zatrudniania w godzinach

nadliczbowych;

- zatrudniania w porze nocnej;

- delegowania poza stałe miejsce
pracy (bez zgody pracownicy);
- świadczenia pracy w systemie
przerywanym czasu pracy

Obowiązki pracodawcy

związane z zakazem pracy w

porze nocnej

• Zmienić rozkład czasu pracy, by umożliwić

wykonywanie pracy poza porą nocną lub

• Przenieść pracownicę do innej pracy ( w

przypadku niemożliwości lub niecelowości

zmiany rozkładu) lub

• Zwolnić pracownicę z obowiązku świadczenia

pracy na czas niezbędny;

• Nie zmniejszać wynagrodzenia;
• Wypłacać dodatek wyrównawczy;
• Zatrudnić ponownie przy stałej pracy po

ustaniu przyczyn;

Uprawnienia pracownika

opiekującego się dzieckiem w

wieku do lat 4

Zakaz (bez zgody pracownika) :

- zatrudniania w godzinach

nadliczbowych;

- zatrudniania w porze nocnej;

- delegowania poza stałe miejsce
pracy

Ogólne zasady

• Tydzień urlopu odpowiada 7 dniom

kalendarzowym (urlop macierzyński i
urlop na warunkach urlopu
macierzyńskiego);

• W przypadku nie korzystania z urlopu

macierzyńskiego przed przewidywaną
datą porodu, pierwszym dniem urlopu
macierzyńskiego jest dzień porodu.

Wymiar urlopu

macierzyńskiego

1)

20 tygodni w przypadku urodzenia

jednego dziecka przy jednym porodzie,
2)

31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga

dzieci przy jednym porodzie,
3)

33 tygodni w przypadku urodzenia trojga

dzieci przy jednym porodzie,
4)

35 tygodni w przypadku urodzenia

czworga dzieci przy jednym porodzie,
5)

37 tygodni w przypadku urodzenia

pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Warunki udzielenia urlopu

macierzyńskiego

• nie więcej niż 6 tygodni urlopu

macierzyńskiego może przypadać
przed przewidywaną datą porodu;

• po porodzie przysługuje urlop

macierzyński

niewykorzystany

przed porodem aż do wyczerpania
okresu ustalonego wyżej;

Skrócenie urlopu

macierzyńskiego

pracownica, po wykorzystaniu po
porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu
macierzyńskiego, ma prawo
zrezygnować z pozostałej części tego
urlopu;
w przypadku niewykorzystanej części
urlopu macierzyńskiego udziela się
pracownikowi-ojcu wychowującemu
dziecko, na jego pisemny wniosek

Zasady rezygnacji z

urlopu

• pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek

w sprawie rezygnacji z części urlopu
macierzyńskiego, najpóźniej na 7 dni przed
przystąpieniem do pracy;

• do wniosku dołącza się zaświadczenie pracodawcy

zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego
dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu
macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w
jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający
bezpośrednio po terminie rezygnacji z części
urlopu macierzyńskiego przez pracownicę

Zgon pracownicy w

trakcie urlopu

Pracownikowi - ojcu

wychowującemu

dziecko

przysługuje

prawo

do

niewykorzystanej

części

tego

urlopu;

Urlop macierzyński w razie

urodzenia martwego dziecka lub

jego zgonu

-        

W razie urodzenia martwego dziecka lub

zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia,

pracownicy przysługuje urlop macierzyński w

wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak

niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko

przy jednym porodzie, przysługuje w takim

przypadku

urlop

macierzyński

w

wymiarze

stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

-         W razie zgonu dziecka po upływie 8 tygodni

życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu

macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu

dziecka.

Dziecko wymagające

opieki szpitalnej

W razie urodzenia dziecka

wymagającego opieki szpitalnej
pracownica, która wykorzystała po
porodzie 8 tygodni urlopu
macierzyńskiego, pozostałą część
tego urlopu może wykorzystać w
terminie późniejszym, po wyjściu
dziecka ze szpitala

Rezygnacja z wychowania

dziecka

Jeżeli

matka

rezygnuje

z

wychowywania dziecka i oddaje je
innej osobie w celu przysposobienia
lub do domu małego dziecka, nie
przysługuje

jej

część

urlopu

macierzyńskiego przypadająca po dniu
oddania dziecka. Jednakże urlop
macierzyński po porodzie nie może
wynosić mniej niż 8 tygodni.

Urlop z tytułu przysposobienia

dziecka

-         Pracownica, która przyjęła dziecko na

wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego

z wnioskiem o wszczęcie postępowania w

sprawie przysposobienia dziecka, ma prawo

do 16 tygodni urlopu na warunkach urlopu

macierzyńskiego, nie dłużej jednak niż do

ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia.

-         Pracownica, która przyjęła dziecko w

wieku do jednego roku, ma prawo do 8

tygodni

urlopu

na

warunkach

urlopu

macierzyńskiego.

Dodatkowy urlop

macierzyński

• Do 6 tygodni w przypadku jednego dziecka

przy jednym porodzie;

• Do 8 tygodni w pozostałych przypadkach;
• Urlop udzielany jednorazowo albo w dwóch

częściach bezpośrednio po sobie w wymiarze
tygodnia lub krotności bezpośrednio po
wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego;

• Urlop udzielny na wniosek pracownicy

składany w terminie nie krótszym niż 14 dni
przed jego rozpoczęciem

Dodatkowy urlop

macierzyński i praca

• Pracownik uprawniony do dodatkowego urlopu macierzyńskiego może

łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy
udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego
wymiaru czasu pracy;

• Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się wtedy na pozostałą

część dobowego wymiaru czasu pracy;

• Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika, składany w

terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem wykonywania
pracy, w którym pracownica wskazuje wymiar czasu pracy oraz okres,
przez który zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego z wykonywaniem pracy;

• Pracodawca uwzględnia wniosek pracownika, chyba że nie jest to

możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy
wykonywanej przez pracownika – o przyczynie odmowy
uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika na piśmie.

Urlop rodzicielski

• Bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu

macierzyńskiego w pełnym wymiarze pracownik ma
prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 26
tygodni - niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy
jednym porodzie;

• Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie

więcej niż w trzech częściach, z których żadna nie może
być krótsza niż 8 tygodni, przypadających bezpośrednio
jedna po drugiej - w wymiarze wielokrotności tygodnia;

• Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać

oboje rodzice dziecka - w takim przypadku łączny
wymiar urlopu nie może przekraczać 26 tygodni

;

Urlop rodzicielski -

wniosek

• pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie

krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego
urlopu;

• pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika;
• określa się termin zakończenia dodatkowego urlopu

macierzyńskiego, a w przypadku gdy wniosek dotyczy kolejnej
części urlopu rodzicielskiego - termin zakończenia poprzedniej
części tego urlopu oraz okres dotychczas wykorzystanego
urlopu;

• pracownik składający wniosek dołącza do wniosku pisemne

oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu przez okres
wskazany we wniosku przez drugiego z rodziców dziecka albo
o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza
korzystać z tego urlopu w okresie objętym wnioskiem

Wcześniejszy wniosek o

dodatkowy urlop

macierzyński i rodzicielski

• pracownica, nie później niż 14 dni po porodzie,

może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej,
bezpośrednio

po

urlopie

macierzyńskim,

dodatkowego

urlopu

macierzyńskiego

w

pełnym wymiarze wynikającym z art. 182

1

§ 1,

a bezpośrednio po takim urlopie - urlopu
rodzicielskiego

w

pełnym

wymiarze

wynikającym z art. 182

1a

§ 1;

• pracodawca jest obowiązany uwzględnić

wniosek pracownicy

Rezygnacja z dodatkowego urlopu

macierzyńskiego po złożeniu

wcześniejszego wniosku

• pracownica może zrezygnować z korzystania z

dodatkowego urlopu macierzyńskiego w
całości lub w części i powrócić do pracy;

• składa pracodawcy pisemny wniosek w

sprawie rezygnacji z korzystania z
dodatkowego urlopu macierzyńskiego w
całości lub w części, w terminie nie krótszym
niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy;

• pracodawca jest obowiązany uwzględnić

wniosek pracownicy.

Uprawnienia ojca po

rezygnacji z urlopu przez

matkę

• pracownik-ojciec wychowujący dziecko może

złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu
dodatkowego urlopu macierzyńskiego w
całości lub w części, w terminie nie krótszym
niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z
dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo z
części takiego urlopu;

• pracodawca jest obowiązany uwzględnić

wniosek pracownika-ojca wychowującego
dziecko.

Rezygnacja z urlopu

rodzicielskiego po złożeniu

wcześniejszego wniosku

• pracownica może zrezygnować z korzystania z

urlopu rodzicielskiego w całości lub w części i
powrócić do pracy;

• składa pracodawcy pisemny wniosek w

sprawie rezygnacji z korzystania z urlopu
rodzicielskiego w całości lub w części, w
terminie nie krótszym niż 14 dni przed
przystąpieniem do pracy;

• pracodawca jest obowiązany uwzględnić

wniosek pracownicy.

Uprawnienia ojca po

rezygnacji z urlopu

rodzicielskiego przez matkę

• pracownik-ojciec

wychowujący

dziecko

może złożyć pisemny wniosek o udzielenie
mu urlopu rodzicielskiego w całości lub w
części, w terminie nie krótszym niż 14 dni
przed

rozpoczęciem

korzystania

z

dodatkowego urlopu rodzicielskiego albo z
części takiego urlopu;

• pracodawca jest obowiązany uwzględnić

wniosek pracownika-ojca wychowującego
dziecko.

Zamiana rodziców w

zakresie korzystania z

uprawnień

• Pracownik-ojciec wychowujący dziecko

może zrezygnować z korzystania z części
dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo
z części urlopu rodzicielskiego;

• do pracownika-ojca wychowującego dziecko

stosuje się odpowiednio art. 179

2

§ 2, a do

pracownicy - odpowiednio art. 179

3

§ 3,

jeżeli skorzystała z pozostałej części
dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo
z pozostałej części urlopu rodzicielskiego.

Urlop ojcowski

• prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni ,

nie dłużej jednak niż:

1) do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo
2) do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się

postanowienia orzekającego przysposobienie i nie
dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a
w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o
odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do
ukończenia przez nie 10 roku życia.

•  udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca,

składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed
rozpoczęciem korzystania z urlopu;

Przerwy na karmienie

- jedna przerwa jeżeli czas pracy wynosi

od 4 do 6 godz.;

- dwie przerwy jeżeli czas pracy wynosi

powyżej 6 godzin;

- 30 minutowe przerwy przy karmieniu

jednego dziecka;

- 45 minutowe przerwy przy karmieniu

więcej niż jednego dziecka;

- dopuszczalność łączenia przerw

Urlop wychowawczy

-   

obowiązek udzielenia urlopu wychowawczego na wniosek

pracownika w wymiarze do 3 lat nie później niż do
ukończenia 5 roku życia,

-  pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może

złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie wymiaru czasu
pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru
czasu pracy w okresie, w którym mogłaby korzystać z
takiego urlopu.

- pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek;
- Urlop może być podzielony na 4 części;
- Możliwość

korzystania

z

urlopu

wychowawczego

jednocześnie przez obojga rodziców przez maksymalnie 3
miesiące

Szczególna ochrona

kobiet przed

rozwiązaniem stosunku

pracy

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani

rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a
także w okresie urlopu macierzyńskiego
pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny
uzasadniające rozwiązanie umowy bez
wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca
pracownicę zakładowa organizacja związkowa
wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy - nie
stosuje się do pracownicy w okresie próbnym,
nie przekraczającym jednego miesiąca

Umowa na czas określony

-         Umowa o pracę zawarta na czas

określony

lub

na

czas

wykonania

określonej pracy albo na okres próbny
przekraczający

jeden

miesiąc,

która

uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego
miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia
porodu - nie stosuje się do umowy o pracę
na czas określony zawartej w celu
zastępstwa pracownika w czasie jego
usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Upadłość lub likwidacja

pracodawcy

-        

Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę

za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu

macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie

ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Pracodawca

jest

obowiązany

uzgodnić

z

reprezentującą pracownicę zakładową organizacją

związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W

razie niemożności zapewnienia w tym okresie

innego

zatrudnienia,

pracownicy

przysługują

świadczenia określone w odrębnych przepisach.

Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do

okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia

pracownicze.

Gwarancja zatrudnienia

Obowiązek dopuszczenia pracownika po zakończeniu:
• urlopu macierzyńskiego,
•urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
•dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub
•dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego
•urlopu rodzicielskiego
do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to
możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed
rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku
odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za
wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie
korzystał z urlopu

Uprawnienia pracownika

opiekującego się dzieckiem w

wieku do lat 14

• W każdym roku kalendarzowym

pracownikowi przysługuje prawo do

dwóch dni opieki nad dzieckiem;

• Termin wykorzystania dni powinien być

uzgodniony z pracodawcą;

• Dni nie wykorzystane nie przechodzą na

rok następny;

• Oświadczenie o korzystaniu z

uprawnienia należy przechowywać w

aktach osobowych;