Pierwotne Niedobory Odporności

Pierwotne Niedobory Odporności

•

Grasica

•

Śledziona

•

Węzły chłonne

•

Limfocyty

•

Granulocyty i makrofagi

•

Układ dopełniacza

Narządy i

komórki

układu

odpornościowego

Odporność wrodzona (naturalna,

nieswoista)

•

Bariery

anatomiczne:

szczelna

bariera

nieuszkodzonej skóry - warstwa, niskie pH skóry,

działanie

bakteriostatyczne

kw.

tłuszczowych,

szczelność nabłonka błon śluzowych

•

Środowisko

przewodu

pokarmowego:

mikrośrodowisko i składniki soków trawiennych,

niskie pH soku żołądkowego, enzymy proteolityczne

•

Fizjologiczne

czynności

mechaniczne:

obezwładniająca i agregująca rola śluzu, ruchy

perystaltyczne

jelit,

ruch

rzęsek

usuwający

mikroorganizmy z pow. błon śluzowych, złuszczanie

nabłonka, przemywanie pow. nabłonków przez

naturalne

wydzieliny,

odruchowość

nagłośni,

odruchy kaszlu i kichania

Odporność wrodzona (naturalna,

nieswoista)

•

Mechanizmy humoralne:

substancje w

wydzielinach o działaniu bakteriostatycznym/

bakteriobójczym i antybiotykowym w tkankach i

płynach ustrojowych

•

Elementy komórkowe:

komórki żerne (neutrofile,

makrofagi/monocyty, eozynofile), komórki NK

•

Inne

czynniki:

genetyczne,

hormonalne,

temperatura

Z powodu Pierwotnych Niedoborów
Odporności cierpi do 1.5 miliona ludzi
na obszarze Europy, przy czym około
60,000 zostało sklasyfikowanych jako
ciężkie przypadki

Ogromna liczba dzieci i dorosłych w
państwach członkowskich UE cierpi na
nawracające infekcje, bez postawienia
właściwej diagnozy i leczenia

Według szacunków częstość
występowania Pierwotnych Niedoborów
Odporności na obszarze Unii
Europejskiej prawdopodobnie wynosi

1 na 250-500 osób

1 na 250-500 osób

• Mukowiscydoza

1: 2 500

• Niedoczynność tarczycy 1 : 3000
• Pierwotne niedobory odporności

1 : 10

000

• Fenyloketonuria

1: 10 000

Opóźniona diagnoza prowadzi do cięższych
komplikacji i wyższego ryzyka śmierci

Obecnie, pierwsze symptomy PNO pojawiają się
znacznie później w porównaniu do lat ubiegłych,
głównie dzięki lepszym warunkom sanitarnym
oraz natychmiastowemu stosowaniu antybiotyków

Wszyscy

pacjenci

cierpiący

na

Ciężki

Złożony Niedobór Odporności (SCID) umierają

w przeciągu pierwszych trzech lat życia,
chyba że zostaną poddani leczeniu

Pierwotne niedobory odporności

Złożone
niedobory
odporności

Inne dobrze
zdefiniowane
niedobory
odporności

Niedobory
odporności
występujące z
innymi
wrodzonymi
zaburzeniami

Zaburzenia
czynności
komórek żernych

Niedobory
składowych
układu
dopełniacza

Niedobory z
przewagą
zaburzeń
produkcji
przeciwciał

Inne pierwotne
niedobory

WTÓRNE NIEDOBORY

ODPORNOŚCI

WTÓRNE NIEDOBORY

ODPORNOŚCI

zespół nerczycowy
enteropatie,
choroby metaboliczne i autoimmunizacyjne,
splenektomia,
środki immunosupresyjne, cytotostatyczne,
leki przeciwpadaczkowe,
niektóre antybiotyki,
promieniowanie jonizujące
zespół przewlekłego zmęczenia

zespół nerczycowy
enteropatie,
choroby metaboliczne i autoimmunizacyjne,
splenektomia,
środki immunosupresyjne, cytotostatyczne,
leki przeciwpadaczkowe,
niektóre antybiotyki,
promieniowanie jonizujące
zespół przewlekłego zmęczenia

WTÓRNE NIEDOBORY

ODPORNOŚCI

WTÓRNE NIEDOBORY

ODPORNOŚCI

zakażenie HIV,
niedożywienie, choroba
nowotworowa,
alkoholizm i narkomania,
silny stres psychiczny
uraz operacyjny,
nadmierny długotrwały wysiłek
fizyczny,
dzieci urodzone przedwcześnie,
oparzenie,
przewlekła niewydolność nerek,

zakażenie HIV,
niedożywienie, choroba
nowotworowa,
alkoholizm i narkomania,
silny stres psychiczny
uraz operacyjny,
nadmierny długotrwały wysiłek
fizyczny,
dzieci urodzone przedwcześnie,
oparzenie,
przewlekła niewydolność nerek,

Niedobory odporności

to zapisane w genach:

zwiększona predyspozycja na

zakażenia wirusowe,

bakteryjne, grzybicze i

pasożytnicze

wysokie ryzyko

rozwoju chorób

autoimmunizacyjn

ych

.

wysokie ryzyko

rozwoju chorób

nowotworowych

Nawracające zakażenia

dróg oddechowych

Alergia /
astma
oskrzelowa,
inne
przewlekłe
choroby płuc

Wpływ
czynników
środowiskowyc
h (dom,
rodzeństwo,
palenie,
skupiska..)

Choroby
metaboliczne,
zaburzenia
enzymatyczne

Wady
anatomiczne
ukł.
oddechowego,
refluks
żołądkowo -
przełykowy

Wady serca,
niektóre
choroby
laryngologiczn
e,
pasożyty

Pierwotne lub
wtórne
niedobory
odporności

Sześć lub więcej
zakażeń dróg
oddechowych lub uszu
w ciągu roku

Dwa lub więcej zakażeń
zatok w ciągu roku

Trwajaca 2 miesiące
lub dłużej
antybiotykoterapia
bez wyraźnej
poprawy

Dwa lub więcej
zapalenia
płuc w ciągu
roku

Brak przyrostu
masy
ciała lub
zahamowanie
prawidłowego
rozwoju
dziecka

Przewlekające się grzybice
jamy ustnej lub skóry u
dzieci powyżej 1 r.ż.

Konieczność długotrwałego
stosowania
antybiotyków dożylnych dla
opanowania zakażenia

Dwa lub więcej ciężkie
zakażenia, takie jak:
zapalenie mózgu, kości,
skóry, posocznica

Wywiad rodzinny

Powtarzające się, głębokie
ropnie skórne lub
narządowe

LEKARZ OPIEKUJĄCY

SIĘ DZIECKIEM

LARYNGOLOG

ALERGOLOG

PULMONOLOG

IMMUNOLOG

Ataksja teleangiektazja

• postępująca ataksja
• zakażenia zatokowo-

oskrzelowe

• nowotwory
• teleangiektazje skóry i

błon śluzowych
(spojówki gałkowe,
uszy, twarz)

• zaniki skóry z

obszarami przebarwień,
przedwczesne siwienie,
rogowacenie ciemne

Zespół Di

George’a

• U dzieci, które przeżyły

okres noworodkowy i nie

nastąpiła samoistna

remisja niedoboru

odporności pojawiają się

nawracające zakażenia

układu oddechowego

najczęściej wirusowe

(głównie wirusy

paragrypy, adenowirusy),

grzybicze (Candida),

pierwotniakowe

(Pneumocystis carini),

rzadziej bakteryjne

Markert MLi wsp.: J Pediatr 1998, 132,
15-21.

Zespół Nijmegen

(NBS - Nijmegen breakage

syndrome)

• Chromosomy

wykazują zwiększoną
wrażliwość na
promieniowanie
jonizujące i
radiomimetyki

• Zwiększona

podatność na
nowotwory
(chłonniaki, guzy
lite przestrzeni
zaotrzewnowej)

Chorzy z agammaglobulinemią

nawracające zapalenia płuc, oskrzeli,

zatok szczękowych, ucha środkowego

Chorzy z pospolitym zmiennym

niedoborem odporności (CVID)

•

66% nawracające zapalenia płuc

• 60% zapalenia zatok szczękowych
• 45% nawracające zapalenia oskrzeli
• 17% rozstrzenia oskrzeli

Kainulainen L i wsp.

J. Clin. Immunol., 2001; 21:

145-149

- 8.1%

 - 0.9%

A

B

ZABURZENIA FUNKCJI I

LICZBY KOMÓREK ŻERNYCH

ZABURZENIA FUNKCJI I

LICZBY KOMÓREK ŻERNYCH

przewlekła choroba ziarniniakowa

przewlekła choroba ziarniniakowa

Grzybica kropidlakowa

(aspergiloza)

A. fumingatus, niger, flavus,

nidulans

Komórki żerne fagocytują zarodniki w
tkance płucnej

• dlatego zakażenie najczęściej przy

wrodzonych lub nabytych zaburzeniach
funkcji neutrofilów, neutropeniach,
leczeniu sterydami

Aspergiloza układu

oddechowego – postacie

kliniczne

• kropidlakowy grzybniak płuc

• grzybica kropidlakowa oskrzeli
• kropidlakowe zapalenie płuc
• aspergilloza zatokowo-

oczodołowa

• rozsiana grzybica kropidlakowa

wielonarządowa

CD11a

CD11b

CD11c

CD18

Defekt adhezji leukocytów LAD

Defekt zabijania prątków

(leucocyte mycobactericidal

defect)

• niedobór receptora

IFN-RI

• niedobór receptora

IFN-RII,

• niedobór receptora

dla IL-12

• niedobór IL-12

ZABURZENIA

UKŁADU DOPEŁNIACZA

ZABURZENIA

UKŁADU DOPEŁNIACZA

obrzęk naczynioruchowy

obrzęk naczynioruchowy

T(-)

B(+)

B(-)

NK(+)

NK(-)

NK(-)

NK(+)

IL7RA

DGS

JAK3

IL2RA

RAG1/RAG2

ADA

ADA

Zespół Omenna

• Ciężki złożony

niedobór

odporności (SCID)

T+B-

• Mutacje genów

RAG1 i RAG2

• Zaburzenia

rekombinacji

genów V(D)J

Zespół

Omenna

•

zmiany skórne o
typie złuszczającej
erytrodermii, często
z nekrolizą naskórka

Zespół Omenna

• limfadenopatia
• hepatosplenomegalia
• eozynofilia

• wysokie wartości IgE

• hypogammaglobulin

emia

• brak limfocytów B
• słaba odpowiedź

limfocytów T na

mitogen

Zespół hiper-IgE – Zespół Joba

• nawracające ropnie skóry, tkanki
podskórnej lub narządowe

• nawracające zapalenia dróg oddechowych

• podwyższone stężenie IgE

Hiper-IgE

Hiper-IgE

• Nawracające zakażenia

zatok i oskrzeli (S. aureus,
Aspergillus sp.)

• Skłonność do tworzenia

ropni skóry i tkanki
podskórnej, węzłów
chłonnych, a także w
niektórych przypadkach
ropni płuc, kości, stawów

• Współistniejąca przewlekła

kandydoza jamy ustnej

• Nawracające zakażenia

zatok i oskrzeli (S. aureus,
Aspergillus sp.)

• Skłonność do tworzenia

ropni skóry i tkanki
podskórnej, węzłów
chłonnych, a także w
niektórych przypadkach
ropni płuc, kości, stawów

• Współistniejąca przewlekła

kandydoza jamy ustnej

Zespół hiper-IgE

Zespół hiper-IgE

• U 60-75% chorych

opóźnione wypadanie
zębów mlecznych

• U 70% pacjentów

ruchomość stawów,

• złamania lub

wielokrotne złamania
kości (osteoporoza)

• U 60-75% chorych

opóźnione wypadanie
zębów mlecznych

• U 70% pacjentów

ruchomość stawów,

• złamania lub

wielokrotne złamania
kości (osteoporoza)

• współistnienie

chorób o podłożu
autoimmunizacyjny
m

• duże ryzyko chorób

nowotworowych
(chłoniaki)

B

T

Nawracające,
przewlekające się
zakażenia

Haemophilus

influenzae typ b,
Streptococcus
pneumoniae,
Staphylococcus aureus

Niezwykle częste, ciężkie
zakażenia wirusowe (

CMV,

Herpes

), pierwotniakowe

(

Pneumocystis carini

) lub

grzybicze (

Candida

)

Nawracające zakażenia

Staphylococcus aureus

lub

grzybicze (

Aspergillus sp.,

Candida

)

Nawracające zakażenia

Neisseria sp.,
Haemophilus influenzae
typ b

UKŁAD DOPEŁNIACZA

UKŁAD
ODDECHOWY

OBJAWY NASUWAJĄCE

PODEJRZENIE ISTNIENIE

NIEDOBORU ODPORNOŚCI

PRZEWÓD
POKARMOWY

SKÓRA I BŁONY
ŚLUZOWE

zwiększona predyspozycja na

zakażenia wirusowe,

bakteryjne, grzybicze i

pasożytnicze

dłuższy czas trwania

nietypowe czynniki
patogenne

nawrotowość
zakażeń

ciężki/poważny
przebieg

.

nieoczekiwane objawy kliniczne,
powikłania

Ważne sygnały niedoboru

odporności u

noworodka/niemowlęcia

• nawracające zakażenia,

przewlekające się, o ciężkim
przebiegu, z tendencją do
uogólniania procesu

• infekcje oportunistyczne
• erytrodermia
• powikłania po szczepieniach

żywymi szczepionkami

• wykwity odropodobne (GvH) po

przetoczeniu preparatów
krwiopochodnych

Zespół Wiskotta-Aldricha

• Nawracające zakażenia,

których częstość i ciężkość

narasta z wiekiem: ucha

środkowego (78%), płuc

(45%), zatok (24%), także

posocznice (24%), zapalenia

opon mózgowych (7%)

• Małopłytkowość

(wybroczyny)

• Wyprysk skórny

przypominający zmiany

atopowe

Zespół hiper-IgM

• Nawracające

zakażenia dolnych
dróg oddechowych

• Przewlekłe biegunki

(Cryptosporidium)

• Neutropenia

• Owrzodzenia i

zapalenia jamy ustnej,
zapalenia dziąseł,
masywne brodawki

Zespół Chediaka-Higashiego

• Nawracające, ciężkie

zakażenia: płuc, oskrzeli,

gardła, zatok, uszu,

posocznice, zapalenia:

wątroby,

ropnie skóry

i płuc,

przewlekłe zapalenie przyzębia

• Wysoka skłonność rozwoju

procesów

limfoproliferacyjnych

• Częściowym

albinizm skórno-

oczny

, fotofobia

, oczopląs.

Srebrzyste włosy. W miejscach

narażonych na promienie

słoneczne może dochodzić do

hiperpigmentacji.