Materiały pochodzą z Platformy

Edukacyjnej Portalu

www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego
Użytkowników

wyłącznie

w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian,
przesyłanie,

publiczne

odtwarzanie

i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby
własne

oraz

do

wykorzystania

w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Trzy stany

skupienia

substancji

Justyna Marzec

Podstawowe pojęcia

• Opisując różne zjawiska, posługujemy

się nazwami określającymi zarówno
przedmioty jak i istoty żywe – używając
pojęcia ciało fizyczne.

• Ciała fizyczne zbudowane są z różnych

substancji.

• Np.: świeca zbudowana jest z wosku,

kubek może być zbudowany ze szkła,
a stół z drewna.

W przyrodzie substancje mogą

występować w trzech stanach

skupienia:

• Stan stały
• Stan ciekły
• Stan gazowy (inaczej lotny)

Ciała stałe

Przykłady ciał stałych

Ciała stałe

Doświadczenie:

Możecie spróbować samemu wykonać

takie doświadczenie:

• Potrzebne materiały:
- Wąska szklanka
- Dwa kawałki plasteliny
- Flamaster
- Woda

Ciała stałe

Doświadczenie c.d.:

Przygotuj szklankę i zaznacz na niej
flamastrem podziałkę (np. za
pomocą linijki). Teraz nalej do
szklanki wody i zanurz do
niej plastelinę (patrz rysunek). Jak
zauważyłeś poziom wody
się podniósł, zaznacz go, a
następnie wyjmij plastelin ze
szklanki i zmień kształt plasteliny.
Włóż z powrotem plastelinę
do szklanki z wodą. Co zauważyłeś?

Objętość w obu przypadkach
jest taka sama!!!

Właściwości ciał stałych

• Ciała stałe mają określony kształt, który trudno

zmienić. Zmiana kształtu ciała stałego nie

wywołuje zmian objętości (doświadczenie z

poprzedniej strony).

• W wyniku działania siły np. kreda czy kostka lodu

kruszą się. Lód i kreda to przykład ciał kruchych.

Jeśli uda nam się zmienić ich kształt to nie

powrócą one do swojej poprzedniej postaci.

Czy możemy zmienić kształt innych ciał stałych np.

gąbki, sprężyny, miękkiego drutu, modelina?

• W wyniku działania siły gąbka zostaje ściśnięta,

zachowuje się podobnie do sprężyny. Gąbka,

sprężyna, guma – są ciałami sprężystymi tzn.

gdy ustanie działanie siły ciała te wracają do

poprzednich rozmiarów i kształtów.

• Pod działaniem siły możemy zmienić kształt

plasteliny, modeliny czy miękkiego drutu. Są to

ciała plastyczne, gdyż można im nadać ich

pierwotny kształt, ale poprzez odpowiednie

działanie. Same nie powracają do pierwotnego

kształtu.

Właściwości ciał stałych

Ciecze

Ciecze

• Jednym z rodzajów stanów skupienia

jest stan ciekły.

• Jak wiecie z życia codziennego ciecze

(np. woda) przyjmują kształt
naczynia,
w którym się znajdują, a więc łatwo
jest zmienić ich kształt.

Ciecze

• Czy objętość wody można łatwo

zmienić?

• Ciecze są praktycznie nieściśliwe i

bardzo trudno zmienić ich objętość.
Można to prosto udowodnić w
warunkach domowych. Jeśli chcecie to
spróbujcie!

• Potrzebujecie do tego tyko strzykawki.
• Nabierz do strzykawki pewną ilość wody, a następnie (po zatkaniu

wylotu strzykawki palcem) spróbuj zmniejszyć jej objętość przez
przesunięcie tłoka w stronę wylotu strzykawki. I co? Udało się?

Gazy

Gazy

• Na pewno każdy z was widział

gotującą się wodę i zaobserwował
unoszącą się parę wodną.
Para wodna jest gazem bezbarwnym,
bezzapachowym i dla nas
niewidocznym. Mgiełka którą
obserwujecie podczas gotowania (np.
wody w czajniku), to już oziębiona i
skroplona para wodna.

Gazy

• Jednym z rodzajów mieszaniny gazów

– przez was dobrze znanym jest
powietrze. Powietrze otacza nas, nie
ważne w jakim pomieszczeniu się
znajdujemy, to ono tam jest. Zatem
gaz przyjmuje kształt pomieszczenia
bądź naczynia, w którym się
znajduje, a więc łatwo zmienić jego
kształt.

Gazy

•

A w takim razie co

z objętością?

Powtórzmy doświadczenie

ze strzykawką, tylko

zamiast wody, będzie

powietrze.

•

Objętość powietrza

w strzykawce można

znacznie zmniejszyć.

•

Oznacza to że gazy

są ściśliwe

powietrze

Gazy

• Oprócz tego, że gazy są ściśliwe to

mają zdolność rozprężania.

• Na czym polega rozprężanie?

Gazy

DOŚWIADCZENIE:
Pomoce: dwa balony
Przebieg doświadczenia:
Nadmuchaj jeden z balonów, a następnie jego

wlot

włóż do nie napompowanego balonu.

Przytrzymaj

balony tak aby powietrze nie uleciało z

balonów

ale swobodnie mogło przepływać pomiędzy

nimi.

I co się stało?
Sprężone powietrze w jednym balonie
rozprzestrzenia się do drugiego, wypełniając

całą

dostępną objętość!
W takiej sytuacji mówimy, że gaz się rozpręża.

Podsumowanie:

Czy łatwo zmienić

kształt?

objętość?

Ciała stałe

Trudno zmienić

kształt ciała

stałego

Trudno zmienić

objętość ciała

stałego

Ciecze

Łatwo jest zmienić

kształt cieczy

Trudno jest zmienić

objętość cieczy

Gazy

Łatwo jest zmienić

kształt gazu

Łatwo jest zmienić

objętość gazu

W przyrodzie substancje mają występować w trzech stanach skupienia:
stałym, ciekłym i gazowym. .

Koniec