INFLACJA

Pojęcie inflacji

Inflacja to wzrost podaży pieniądza,

której skutkiem jest proces ogólnego

wzrostu poziomu cen. Inflacja

występuje wówczas, gdy rośnie ogólny

poziom cen, a nie ceny pojedynczych

dóbr. Jako inflacji nie traktuje się także

sezonowego wzrostu cen niektórych

dóbr, lecz wzrost cen utrzymujący się

przez dłuższy czas.

Wskaźnik cen

Obliczaniem zmian ogólnego

poziomu cen w praktyce zajmują się
specjalne instytucje (w Polsce GUS).
W tym celu konstruuje się wskaźnik
cen, będący miarą procentowych
zmian wydatków związanych z
zakupem pewnego ustalonego
zestawu dóbr (tzw. koszyka) w jakimś
okresie.

Obliczanie wskaźnika cen

Przy obliczaniu wskaźnika cen trzeba

rozstrzygać dwie kwestie:

1.Trzeba określić asortyment dóbr i

usług wchodzących do badanego
koszyka.

2. Przy obliczaniu wskaźników cen

należy rozstrzygnąć kwestię, w jaki
sposób ważyć ceny poszczególnych
dóbr.

Przy obliczaniu wskaźnika cen możemy posłużyć się

formułą:

Przykład obliczania wskaźnika

dóbr konsumpcyjnych

Ogólny wskaźnik cen ukształtował się na poziomie
152, co oznacza, że poziom cen koszyka w okresie
t1 stanowi 152% poziomu cen. W okresie t0
poziom cen dóbr konsumpcyjnych wzrósł o 52%

Dobra

wchodzące w

skład koszyka

Relacja ceny w

okresie t1 do

ceny w okresie

t0

Waga

mierzona

udziałem w

wydatkach w

okresie t0

Iloczyn

Chleb

1,5

0,1

15

Odzież

1,0

0,2

20

Mieszkanie

1,8

0,4

72

Pozostałe

1,5

0,3

45

Wskaźnik cen

∑=152

Stopa inflacji

W statystycznych analizach

procesów inflacyjnych
wykorzystywany jest powszechnie
wskaźnik stopy inflacji, który
określa procentowy wzrost ogólnego
poziomu cen w ciągu roku.

Rodzaje inflacji ze względu na

jej nasilenie

• Inflacja pełzająca – jest to stały niski

poziom inflacji a wskaźnik cen nie

przekracza 5%

• Inflacja umiarkowana – wskaźnik cen

oscyluje w granicach 5-10% rocznie

• Inflacja galopująca – mamy z nią do

czynienia wówczas, gdy wskaźnik cen

waha się w granicach 10-150% rocznie

• Hiperinflacja – występuje gdy ceny rosną

w tempie przewyższającym 150% rocznie

Społeczno - ekonomiczne

skutki inflacji

Pozytywne:
• Powolne procesy inflacyjne wpływają

korzystnie na dynamikę wzrostu

gospodarczego

• Przy założeniu iluzji pieniężnej powolne

procesy inflacyjne pozwalają na obniżki

realnych stóp procentowych i stawek płac

realnych, co wywołuje optymistyczne nastroje

wśród przedsiębiorców z powodu rentowności

produkcji. W konsekwencji prowadzi to do

przyspieszenia wzrostu gospodarczego

• Powolne procesy inflacyjne ułatwiają

pożądane zmiany relacji cenowych w
warunkach istnienia sztywności cen
do dołu

• Procesy inflacyjne przyśpieszają

ustalanie się właściwych relacji cen,
co racjonalizuje decyzje gospodarcze i
umożliwia prawidłową alokację
zasobów

Negatywne:

• Silne procesy inflacyjne przeważnie

zniekształcają informacyjne funkcje cen

• Stosunkowo wysoka inflacja wywołuje

„ucieczkę” od pieniądza, polegającą na

gwałtownym spadku popytu na pieniądz w

ujęciu realnym

• Inflacja powoduje redystrybucję dochodów, a

więc ponowny podział dochodów między

podmioty gospodarcze

• Wzrasta niepewność w zakresie przewidywań

zmian cen i osłabia się aktywność

gospodarcza

• Dokonują się niekorzystne zmiany w bilansie

płatniczym

• Wzrastają koszty obsługi działalności

gospodarczej

Teorie inflacji

I.

Monetarna teoria inflacji
Została sformułowana przez

monetarystów w oparciu o ilościową

teorię pieniądza. Podstawą teorii jest

stwierdzenie, że poziom cen zmienia się

wprost proporcjonalnie do ilości pieniądza

w obiegu, co oznacza że przyczyną inflacji

jest pieniądz.
W swej teorii monetaryści nawiązują do

tradycyjnego równania wymiany

towarowej:
M*V

m

= P*Y

Założenia monetarystów

• Monetaryści odrzucają tezę na temat stałej

szybkości pieniądza. W tej kwestii szybkość obiegu

pieniądza rozważana jest jako popyt na pieniądz,

który zależy od kilku czynników, a głównie od

wielkości dochodu, wysokości stopy procentowej i

przewidywanego tempa inflacji. W dłuższym

okresie zmiany popytu na pieniądz uwarunkowane

są zwyczajami płatniczymi, czyli stopień

wykorzystywania przez społeczeństwo gotówki czy

kart kredytowych. Ze względu na te zwyczaje

monetaryści uważają, że popyt na pieniądz ma

charakter stabilny.

• Monetaryści zakładają, że podaż pieniądza jest

wielkością egzogeniczną w stosunku do gospodarki

i znajduje się pod kontrolą banku centralnego. Nie

uznają, że ilość pieniądza w obiegu zależy również

od banków komercyjnych, innych podmiotów

gospodarczych i społeczeństwa, których decyzje

nie są niezależne od stanu koniunktury.

Monetaryści twierdzą, że bank centralny jest w

stanie wpływać na procesy gospodarcze poprzez

kontrolę wielkości podaży pieniądza.

• Według monetarystów zmiany podaży pieniądza

wpływają na kształtowanie zmian nominalnego dochodu
narodowego, który jest iloczynem dochodu realnego i
poziomu cen (P*Y).

• Pogląd tradycyjnej teorii ilościowej o pieniądzu nie

wpływającym na wielkości realne monetaryści przyjmują
tylko dla długich okresów. Zmiany podaży pieniądza w
tym okresie powodują jedynie zmiany cen. Natomiast w
krótkim okresie monetaryści dopuszczają wpływ podaży
pieniądza na wielkość realnego dochodu narodowego.
Ich zdaniem w krótkim okresie zmiany podaży pieniądza
powodują zarówno zmiany cen, jak również zmiany
realnego dochodu narodowego.

II. Popytowa teoria inflacji
Określana jest także jako inflacja nabywców,

występuje wtedy gdy globalny popyt jest

większy od możliwości jego zaspokojenia.

Społeczeństwo wówczas konkuruje o

ograniczony zasób dostępnych dóbr i usług.

Wzrost globalnego popytu jest spowodowany

zwiększeniem się zapotrzebowania ze strony

różnych podmiotów gospodarczych, m.in. takich

jak: państwo, przedsiębiorstwa, gospodarstwa

domowe, oraz zapotrzebowanie z zagranicy.
Przyczyn inflacji upatruje się w ustaleniu się

agregatowego popytu na towary na poziomie

przewyższającym możliwości jego zaspokojenia.

Rozwinięciem tego twierdzenia jest pojęcie luki

inflacyjnej.

Luka inflacyjna

III. Kosztowa teoria inflacji

Według tej teorii, nie można założyć wysokiej

elastyczności cen. Ceny bowiem administrowane

są przez monopole. Przyczyna inflacji jest

niezależna od agregatowego popytu na towary.
W ramach inflacji kosztowej wyróżniamy cztery

rodzaje inflacji:

• inflacja płacowa - wzrost płac jest niezależny od

popytu na pracę

• inflacja ciągniona przez zyski - monopoliści

podnoszą ceny na wyroby, niezależnie od popytu

na nie

• inflacja ciągniona przez ceny dóbr importowanych

- wzrost cen towarów sprzedawanych na terenie

kraju spowodowany jest wzrostem cen produktów

i półproduktów importowanych

• inflacja ciągniona przez podatki - wzrost cen

spowodowany jest zwiększeniem podatków -

wzrost opodatkowania "przerzuca" się na ceny

Inflację kosztową zwalczać można za pomocą

ustawodawstwa antymonopolowego i polityki

propodażowej.
Inflacja kosztowa jest efektem ogólnego wzrostu

kosztów albo naturalnego bądź sztucznego

ograniczania globalnej podaży na rynku przy stałym

popycie globalnym. Ten rodzaj inflacji jest

spowodowany wzrostem każdego ze składników

kosztów (przy założeniu, że pozostałe nie ulegają

zmniejszeniu), na przykład wzrostem płac, cen

surowców i produktów importowanych, cen surowców

i półfabrykatów pochodzenia krajowego, narzutów na

płace (m.in. składek na ubezpieczenie społeczne), a

także innych składników kosztów (kosztów płaconych

odsetek od kredytów bankowych, kosztów dzierżawy

itd.). Przyczyną zwiększenia się kosztów może być

wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji lub

wysokie koszty stałe przy niewykorzystanych

zdolnościach produkcyjnych, a także podniesienie

podatków (nie są składnikiem kosztów, ale uwzględnia

się je w kalkulacji cen).

Koncepcja krzywej Phillipsa

Krzywa Philipsa ukazuje zależność między

stopą inflacji a stopą bezrobocia. Jest ona

następująca: wyższej stopie inflacji

(wyższemu tempu wzrostu płac nominalnych)

towarzyszy niższa stopa bezrobocia, i

odwrotnie, niższej stopie inflacji (niższemu

tempu wzrostu płac nominalnych) towarzyszy

wyższa stopa bezrobocia. Można to

tłumaczyć sytuacją, gdy stan rynku pracy

polepsza się, czyli zmniejsza się bezrobocie,

wzmacnia się pozycja związków zawodowych

w negocjacjach płacowych i odwrotnie.

Zmodyfikowana krzywa

Phillipsa

Obrazuje zależność między tempem wzrostu
stopy bezrobocia a tempem wzrostu cen.

• przy założeniu wymienności inflacji i

bezrobocia w polityce gospodarczej

można dokonywać wyboru między

większą inflacją i mniejszym

bezrobociem, a mniejszą inflacją i

większym bezrobociem

• stagflacja, tj. równoczesne

występowanie wysokiej inflacji i

wysokiego bezrobocia, stanowi

zaprzeczenie koncepcji krzywej Philipsa

Inflacja w Polsce w okresie

transformacji

W 1989 roku podjęto decyzję o urynkowieniu cen żywności.

Konsekwencją było przyspieszenie procesów inflacyjnych. W
1990 roku zainicjowano program liberalizacji i stabilizacji
gospodarki, który zapoczątkował transformację systemu
gospodarczego w Polsce. Kilka założeń tego programu miało
ważne znaczenie dla dynamiki procesów inflacyjnych. Były to:

• Liberalizacja większości cen, przy zachowaniu ograniczonej

kontroli państwa w zakresie cen energii elektrycznej, węgla,
gazu, leków, wyrobów spirytusowych, opłat czynszowych i
opłat za przejazdy publicznymi środkami transportu

• Zaostrzenie ograniczeń budżetowych dla przedsiębiorstw

państwowych przez redukcję dotacji i ulg podatkowych,
urealnienie stopy procentowej, ograniczenie kredytów

• Liberalizacja wymiany zagranicznej

Jednym z celów polityki gospodarczej państwa w pierwszych latach

transformacji było zapewnienie równowagi rynkowej i osłabienie
procesów inflacyjnych. Próbowano podporządkować temu politykę
pieniężną i fiskalną. Charakter inflacji zmienił się po 1989 roku.
Inflacja występująca w 1990 roku miała znamiona inflacji korekcyjnej i
popytowej. Od 1991 roku inflacja zaczęła nabierać charakteru inflacji
kosztowej. Przemawia za tym:

• Wzrost ogólnego poziomu cen w istotnej mierze wynikał z podwyżek

cen administrowanych odgórnie, wpływających zasadniczo na koszty
produkcji

• Wysokie oprocentowanie kredytów bankowych przyczyniało się do

podnoszenia kosztów wytwarzania

• Do wzrostu kosztów produkcji przyczyniały się również rozwiązania

systemowe m. in. Wysokie obciążenie pracodawców składkami na
ubezpieczenia społeczne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Dotychczasowa polityka antyinflacyjna przyniosła znaczące skutki.
Tempo wzrostu cen obniżyło się do poziomu 5,5% w 2001 roku. Jest to
jednak nadal wyższy poziom od występujących w większości krajów
Unii Europejskiej.