STRATEGIA BEZPIECZENSTWA

NARODOWEGO USA

przed i po 11 września 2001r.

na podstawie:

Skrypt internetowy Stanisław Koziej „STRATEGICZNE I POLITYCZNE
KONCEPCJE BEZPIECZEŃSTWA USA I ROSJI”,
Biuletyny Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych,
Publikacje i artykuły prasowe.

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego USA jest jednym

z najważniejszych dokumentów opisujących główne cele i
założenia amerykańskiej polityki zagranicznej i polityki
bezpieczeństwa.

Obecnie najbardziej aktualnym dokumentem tego typu

jest Strategia Bezpieczeństwa Narodowego z 2010 roku
sformułowana przez administrację Baracka Obamy. Stanowi
ona fundament pod opublikowaną w 2011 roku National Military
Strategy, która to opisuje strategiczne cele amerykańskich sił
zbrojnych.

Strategia jest jedną z ważniejszych, obok orędzia o

stanie

państwa,

prezentacją

stanowiska

urzędującej

administracji

w

sprawach

kluczowych

dla

państwa

amerykańskiego, w tym przypadku jego polityki zagranicznej i
polityki bezpieczeństwa.
Bardzo często stanowi ona wykładnię doktryny obowiązującej
następnie w amerykańskiej strategii zewnętrznej

Pojęcia:

Bezpieczeństwo – to brak zagrożeń, stan wolny od
zmartwień. Bezpieczeństwo jest niemierzalne i jest kwestią
indywidualnego odczucia.

Strategia bezpieczeństwa – to wybór dróg do realizacji
bezpieczeństwa danego podmiotu.
To teoria i praktyka kierowania sprawami bezpieczeństwa
danego podmiotu przez naczelnego decydenta (rząd) z
uwzględnieniem celów bezpieczeństwa oraz sposobów ich
osiągania.

Doktryna – (z łac.) nauczanie, wiedza;
oznacza zespół twierdzeń, założeń i dogmatów np.
politycznych lub wojskowych. System działania lub myślenia.
W doktrynach ujmowane są zasady i sposoby
funkcjonowania poszczególnych elementów systemów
bezpieczeństwa.

Doktryny USA w okresie po II wojnie światowej do 11 września

2001r.

Doktryna Trumana (1945-1953) – Strategia powstrzymywania

Program polityki zagranicznej USA przedstawiony 12 marca 1947r.
zapowiadający walkę z ekspansją ZSRR poprzez powstrzymywanie
jego działań i świadczenie pomocy ekonomicznej i wojskowej tym
państwom, które były w niestabilnej sytuacji gospodarczej i w
których istniało zagrożenie wybuchu rewolucji.
Doprowadziło to do podziału Europy na zwolenników USA i na
państwa popierające politykę ZSRR. Po raz pierwszy pojawiło się
wówczas określenie „żelazna kurtyna”, jako podkreślenie podziału
Europy na dwa obozy: zwolenników kapitalizmu i zwolenników
komunizmu.

Doktryna Trumana wymagała „[...]prowadzenia polityki „z pozycji
siły”. Tę właśnie politykę nazwano „zimną wojną”.

Utrata monopolu atomowego i przewagi strategicznej nad Związkiem
Radzieckim doprowadziła w 1950 roku do wydania dyrektywy która,
zamiast dyplomatycznych środków w relacjach z ZSRR nakazywała
używania militarnych.

John F. Kennedy (1961-1963)– Strategia elastycznego
reagowania

W związku z utratą amerykańskiego monopolu atomowego, prezydent
obiecał zbudować najlepszą odwetową broń jądrową i rozwinąć
zdolności Ameryki do szybszej i skuteczniejszej interwencji w każdej
wojnie, uwzględniając zwłaszcza te o niewielkim zasięgu. Były to
podstawowe założenia oficjalnie przyjętej doktryny obronnej.

Prezentując swoją politykę zagraniczną J. F. Kennedy ostrzegł:
"Niech każdy naród wie, czy życzy nam dobrze czy źle, że zapłacimy
wszelką cenę, poniesiemy każdy ciężar, sprostamy wszelkim
trudnościom, wesprzemy każdego przyjaciela, sprzeciwimy się
każdemu wrogowi, po to by zapewnić przetrwanie i powodzenie
wolności" .

Richard Nixon (1969-1974) – Strategia odprężenia
Zaproponował nowy program polityki zagranicznej, który zakładał że
USA będą odtąd oczekiwać od swoich sojuszników zadbania o własną
obronę wojskową. Propagował on dążenie do pokoju poprzez
partnerstwo, a głównym hasłem nowej doktryny stało się jego
powiedzenie: „po erze konfrontacji nastąpiła era negocjacji”

Jimmy Carter (1977 do 1981), odszedł od strategii odprężenia na
rzecz powrotu do znanej już strategii powstrzymywania i
twardego stosunku w relacjach ze Związkiem Radzieckim.
(Afganistan 1979)

Ronald Reagan (1981–1989) – Strategia walki z komunizmem
Doktryna Reagana propagowała walkę z komunizmem i polegała na
finansowym wsparciu dla ruchów antykomunistycznych i na
zaopatrywaniu ich w zapasy broni i sprzętu wojskowego. Jego ideologia
bezpieczeństwa narodowego opierała się na pięciu założeniach:

1.

Związek Radziecki to bezprawne, bezbożne społeczeństwo, które nie

ma poszanowania dla żadnego prawa.

2.

Związek Radziecki to ekspansjonistyczne mocarstwo lub „imperium

zła”

3.

Ustępstwo zawsze prowadzi do wojny.

4.

Doktryna Wzajemnie Zagwarantowanego Zniszczenia jest

niewystarczająca dla bezpieczeństwa USA, gdyż sama wyższość Ameryki
nad innymi ją lepiej ochroni.

5.

Kontrola zbrojeń zaszkodziła bezpieczeństwu narodowemu.

Zainicjowana przez administrację Reagana strategia „wykańczania”
komunizmu, wbrew wszelkiej krytyce zakończyła się sukcesem.

George H. W. Bush (1989-93)– Strategia „nowego ładu światowego”
Za jego kadencji powstał pierwszy dokument dotyczący polityki
bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych, wydany po „zimnej wojnie” –
Orędzie o stanie państwa z 29 stycznia 1991 roku.
Zapowiadano współpracę różnych podmiotów stosunków
międzynarodowych i ich dążenie do osiągnięcia uniwersalnych wartości
tj.: pokoju, bezpieczeństwa, wolności.

B. Clinton (1993-2001) zaproponował doktrynę, mającą na celu
rozszerzenie światowego wolnego rynku wspólnot demokratycznych
oraz umacnianie bezpieczeństwa, wspieranie narodowego dobrobytu i
promocję demokracji.

George W. Bush (2001-2009) – „Neokonserwatyzm”
Bush uważał, że Stany Zjednoczone są już zbyt zaangażowane w
sprawy światowe i że zyskałyby większe poszanowanie na scenie
międzynarodowej pozostając silnym, ale pokornym uczestnikiem
stosunków międzynarodowych. Program polityczny G.W. Busha
określono mianem neokonserwatyzmu. Najważniejszym zadaniem dla
Busha było zabezpieczenie żywotnych interesów Stanów
Zjednoczonych i nieangażowanie wojsk amerykańskich, wszędzie tam,
gdzie byłyby one w jakikolwiek sposób zagrożone.

Doktryny (strategie ) USA po 11 września 2001r.

Po ataku terrorystycznym z 11 września 2001r., USA wydały

wojnę terroryzmowi globalnemu. Wpłynęło to na radykalne zmiany w
strategii bezpieczeństwa narodowego. Dokument ustanawiający
oficjalnie nową strategię bezpieczeństwa narodowego przyjęty został
we wrześniu 2002 roku.

Najważniejszym elementem Strategii jest stwierdzenie, iż USA

znajdują się w stanie globalnej wojny z terroryzmem, gdzie nie
zawahają się użyć żadnych dostępnych środków dla zagwarantowania
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz utrzymania swojej
militarnej supremacji.

Uznając, że jest to kierunek postępowania nie tylko samej Ameryki, ale
otwarty dla wszystkich, ustanowiono podstawowe zadania strategiczne
USA w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego:

•

wspieranie dążeń do zapewnienia godności ludzkiej,

•

umacnianie sojuszy dla pokonania terroryzmu i globalnego i

zapobiegania atakom na USA oraz ich przyjaciół,

•

współpraca z innymi państwami na rzecz wygaszania konfliktów

lokalnych,

•

zapobieganie zagrożeniom bronią masowego rażenia,

•

stymulowanie globalnego wzrostu ekonomicznego przy pomocy
gospodarki wolnorynkowej,

•

rozszerzanie kręgu świata wysokorozwiniętego przez propagowanie
społeczeństwa otwartego oraz budowanie podstaw demokracji,

•

rozwijanie współpracy z innymi głównymi podmiotami światowymi,

•

transformacja amerykańskich instytucji bezpieczeństwa narodowego
dla sprostania wyzwaniom i szansom XXI wieku.

Doktrynę Busha można sprowadzić do czterech tez:

1.

Mesjanizmu – wielką misją USA o podłożu niemal religijnym jest
upowszechnianie dobra, wolności i demokracji, przyjęcie
manichejskiej postawy „kto nie z nami, ten przeciwko nam”;

2.

Unilateralizmu – struktura globalnego systemu międzynarodowego
ma być jednobiegunowa, Stany Zjednoczone mogą podejmować akcje
jednostronne jeśli jest to konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa
narodowego

3.

Militaryzmu – wiara w bezprecedensowe znaczenie siły militarnej
państwa;

4.

Prewencji – odrzucenie koncepcji „bezpośredniego zagrożenia”,
możliwość podejmowania działań wyprzedzających ataki
terrorystyczne.

G.W. Bush - nowa strategia powstała w 2006 roku lecz nie wnosiła ona
nowych rozwiązań, jedynie rozwinięcie wcześniejszych koncepcji:

•

bardziej akcentowano sojusz USA z Europą i potrzebę wzajemnej

współpracy,

•

pozostawiono zastrzeżenie prawa USA do pierwszego uderzenia.

Strategia prowadzona przez administrację G.W. Busha uwikłała kraj w
dwie wojny, doprowadziła gospodarkę amerykańską do kryzysu oraz
zmniejszyła znaczenie USA na arenie światowej.

Barack Obama 2009 – Strategia rozwoju amerykańskich problemów
Ogłoszona w maju 2010r. doktryna Obamy:

•

Otwarcie porzuca koncepcję wojny prewencyjnej wyrażoną przez

Busha

Dokument ten przedstawia politykę zagraniczną USA w innym
charakterze, nie tylko w zakresie bezpieczeństwa, ale także wyzwań i
problemów stojących przed Ameryką oraz środków i metod działania na
arenie międzynarodowej.

Główne założenia to:

•

Konieczność połączenia wysiłków dyplomatycznych ze wzmocnieniem

gospodarki i potęgi militarnej USA.

•

USA nie prowadzą wojny z islamem tylko z Al-Kaidą, którą trzeba

"osłabić, rozbić i zniszczyć„ i nie używa takich określeń jak "wojna z
terrorem islamskim" czy "ekstremizm islamski,

•

Rozwój globalnej współpracy i strategicznych sojuszy, również z nowymi

państwami.

•

Przyglądanie się rozwojowi wojskowemu Chin, tak aby nie miał on

negatywnych efektów dla interesów USA i sojuszników.

•

Wzmacnianie instytucji międzynarodowych, by walczyć z

ekstremizmem i powstrzymać rozprzestrzenianie broni nuklearnej.

•

Walka z terroryzmem wewnętrznym pochodzącym od obywateli USA

(zamachowiec z nowojorskiego Times Square czy major Nidal Malik
Hassan, który zabił 13 żołnierzy w Fort Hood w Teksasie).

•

Choć użycie siły jest czasem konieczne, to "przed rozpoczęciem wojny

wyczerpiemy wszystkie inne opcje i zważymy koszta i ryzyko akcji
militarnej oraz koszty braku takiej akcji".

•

Będziemy używać siły, ale będziemy to robić ostrożniej, używając raczej

skalpela niż młota - podsumowuje nową doktrynę doradca Obamy John
Brennan.

Rozwinięciem strategii bezpieczeństwa narodowego USA jest szereg aktów
wykonawczych w poszczególnych dziedzinach bezpieczeństwa państwa.

Są wśród nich m.in. :

•

narodowa strategia zwalczania terroryzmu;

•

narodowa strategia walki z bronią masowego rażenia;

•

narodowa strategia bezpieczeństwa przestrzeni cybernetycznej;

•

strategia obrony narodowej;

•

strategia narodowej kontroli narkotyków.

Wszystkie te koncepcje mieszczą się w ramach nakreślonych przez
strategię bezpieczeństwa narodowego i strategię bezpieczeństwa
krajowego, które razem są nadrzędne w stosunku do innych narodowych
strategii, programów i planów.

Podsumowanie

Strategia bezpieczeństwa jak mówi cytowana na wstępie definicja, jest
„to wybór dróg do realizacji bezpieczeństwa danego podmiotu.
To teoria i praktyka kierowania sprawami bezpieczeństwa danego
podmiotu przez naczelnego decydenta (rząd) z uwzględnieniem celów
bezpieczeństwa oraz sposobów ich osiągania”.

Tak też każdy prezydent USA po II wojnie światowej napotykał inne
warunki i stosunki polityczne panujące na świecie do których musiał
dostosować strategię bezpieczeństwa i tak od doktryny
powstrzymywania poprzez politykę siły, elastycznego oddziaływania czy
prewencji, obecnie za strategiczne dla ich bezpieczeństwa uznają
globalną współpracę oraz umocnienie sojuszy.

Ostatnia strategia odzwierciedla przekonania większości elit Waszyngtonu,
które najtrafniej opisują słowa:

"Stany pozostają najpotężniejszym państwem świata, ale nie są w stanie
zapewnić mu pokoju i stabilności same. Brakuje nam środków, by wziąć na
swe barki większą odpowiedzialność, i brakuje nam sposobów na
przekonanie innych, by podążali za naszym przykładem.
W skrócie - USA potrzebują w XXI wieku partnerów".

„Brzemię tego młodego stulecia nie może spaść jedynie na amerykańskie
ramiona” – napisał Barack Obama we wstępie do National Security
Strategy, co znakomicie ilustruje redefinicję globalnej pozycji USA.

Ale mówi też że przewaga militarna Stanów Zjednoczonych "jest
kamieniem węgielnym obronności USA i kotwicą bezpieczeństwa świata",
to zaraz dodaje, że przywództwo USA w świecie będzie też zależeć od siły
gospodarczej, rozwoju edukacji, czystej energii, nauki i zmniejszenia
deficytu budżetowego.

Jest to jakże odmienne podejście w stosunku do unilateralizmu Busha
juniora determinowanego przez zamach na WTC.

Bezpieczeństwo USA jest teraz bardziej zależne od wielostronnej
współpracy międzynarodowej w multipolarnym świecie – jest to wyraźny
zwrot ku liberalnej retoryce międzynarodowej.

Reasumując, polityka zagraniczna USA (strategia bezpieczeństwa) była
zależna od sytuacji na świecie i kształtowała się na przestrzeni lat
następująco:

•

Strategia powstrzymywania (1945-1961) prowadzona przez prezydentów

Trumana i Eisenhowera

•

Strategia elastycznego reagowania (1961-1963) prowadzona

przez Kennedyego (po jego śmierci funkcje głowy państwa przejął
Lyndon Johnson, którego agresywna polityka zagraniczna
spotkała się z silnym sprzeciwem zarówno w kraju jak i za
granicą).

•

Strategia odprężenia (1969) prowadzona przez Nixona i Forda

•

Powrót do znanej już strategii powstrzymywania i twardego

stosunku w relacjach ze Związkiem Radzieckim (taką strategie
reprezentował Carter 1977 do 1981)

•

Strategia walki z komunizmem (Reagan 1981–1989)

•

Strategia „nowego ładu światowego”, rozszerzenie światowego wolnego

rynku, promocja demokracji oraz „neokonserwatyzm” to doktryny
obowiązujące w latach 1989 – 2001.

•

Strategia globalnej wojny z terroryzmem (2002 – 2009) ogłoszona przez

Busha

•

Strategia globalnej współpracy oraz umocnienia sojuszy. (2009 Obama)

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ