Slajd 2
Polityczne uwarunkowania bezpieczeństwa europejskiego na początku lat dziewięćdziesiątych XX w.
Lata dziewięćdziesiąte XX w. przyniosły znaczące zmiany w stosunkach międzynarodowych i zaowocowały między innymi nowym postrzeganiem bezpieczeństwa europejskiego. Rozpad Związku Radzieckiego i związanego z nim bloku państw wyeliminował w praktyce groźbę zmasowanego ataku na wszystkich frontach europejskich NATO. Konflikt zbrojny w skali globalnej stał się z końcem „zimnej wojny" mało prawdopodobny, a większego znaczenia nabrały konflikty lokalne. Rozpad Jugosławii stał się przyczyną wybuchu konfliktów, które mogły grozić destabilizacją całej Europy. Uwarunkowania te stały się impulsem do dyskusji, która doprowadziła do powołania Unii Europejskiej ze Wspólną Polityką Zagraniczną i Bezpieczeństwa (Common Foreign and Security Policy) jako jednym z jej filarów. Traktat z Maastricht z 1992 r. precyzował, że polityka ta prowadzić może do powołania wspólnej polityki obronnej, a w przyszłości także do utworzenia wspólnej obrony - jeżeli państwa członkowskie podejmą taką decyzję.
Slajd 3
Koncepcja Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony
Równolegle w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego toczyła się dyskusja nad przyszłością bezpieczeństwa euroatlantyckiego i adaptacją NATO do nowych warunków, w których kluczowego znaczenia nabierały zdolności reagowania kryzysowego. Sojusznicy zdecydowali się na polityczno-wojskowe umocnienie europejskiego filaru NATO. Od szczytu Sojuszu w styczniu 1994 r. tzw. Europejska Tożsamość w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (European Security and Defence Initiative) stała się formalnie integralną częścią procesu transformacji Sojuszu. Państwa NATO zdecydowały o podjęciu prac umożliwiających Europejczykom (wówczas Unii Zachodnioeuropejskiej - UZE) prowadzenie w przyszłości operacji wojskowych przy użyciu sił, zasobów i infrastruktury NATO. Ostateczna polityczna decyzja o rozwoju tej koncepcji w ramach Sojuszu zapadła na spotkaniu ministerialnym w Berlinie (czerwiec 1996 r.).
Francusko - brytyjska deklaracja z Saint-Malo (grudzień 1998 r.)
Nowym, istotnym impulsem dynamizującym w ramach UE dyskusję na temat europejskiej obrony było przyjęcie przez Francję oraz Wielką Brytanię, w grudniu 1998 r., tzw. deklaracji z Saint-Malo. Jej efektem było przyspieszenie procesów politycznych i zainicjowanie wielopłaszczyznowej dyskusji, której zakres tematyczny wykroczył poza dotychczasowe rozumienie idei ESDI jako operacyjnego wzmocnienia europejskiego filaru NATO. Znalazło to swoje odzwierciedlenie na szczycie NATO w Waszyngtonie (kwiecień 1999 r.), gdzie potwierdzono zakończenie prac nad zasadniczymi elementami ESDI. Jednocześnie, uznając ambicje państw UE do prowadzenia bardziej samodzielnej polityki w zakresie bezpieczeństwa, zgodzono się co do konieczności dalszego rozwoju tej idei, z uwzględnieniem możliwości przejęcia przez UE zasadniczych funkcji UZE, której przypisano zadanie realizacji tzw. misji petersberskich (Petersberg tasks), obejmujących akcje humanitarne i ratownicze, misje utrzymywania pokoju oraz misje zarządzania kryzysowego wraz z przywracaniem pokoju. Na mocy Traktatu Amsterdamskiego z 1997 r. misje petersberskie UZE włączone zostały do katalogu zadań UE.
Slajd 4
Decyzje szczytów Rady Europejskiej w Kolonii (czerwiec 1999 r.) i w Helsinkach (grudzień 1999 r.).
Pojęcie Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (European Security and Defence Policy - ESDP) formalnie po raz pierwszy pojawiło się na posiedzeniu Rady Europejskiej w Kolonii (czerwiec 1999 r.). UE rozpoczęła intensywne prace nad stworzeniem odpowiednich instytucji i środków pozwalających jej na prowadzenie tzw. autonomicznych operacji kryzysowych w sytuacji, gdyby Sojusz Północnoatlantycki, jako całość, nie był zainteresowany zaangażowaniem w rozwiązanie konkretnego konfliktu. Decyzje o charakterze normatywnym, prowadzące do faktycznego rozwoju EPBiO w ramach II filaru UE (Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - WPZiB) zawarte zostały w raporcie przyjętym na szczycie UE w Helsinkach (grudzień 1999 r.). Postanowienia kolejnej Rady Europejskiej w Santa Maria da Feira, przyjęte w czerwcu 2000 r., stworzyły ramy współpracy UE w zakresie EPBiO z państwami trzecimi, w tym z europejskimi członkami NATO, nie należącymi do UE. Na szczycie UE w Laeken w grudniu 2001 r. ogłoszono częściową operacyjność EPBiO.
Slajd 5
Kolejnym etapem rozwoju EPBiO stało się przygotowanie i przyjęcie przez UE wspólnej strategii bezpieczeństwa. Głosy wskazujące na potrzebę doktrynalnego określenia, w jakich sytuacjach, przy użyciu jakich środków i w jakich strefach geograficznych Unia zamierza prowadzić operacje w ramach ESDP, pojawiły się wkrótce po tym, jak podjęto decyzję o stworzeniu zdolności wojskowych, powołaniu organów i wskazaniu procedur działania w tym zakresie.
Instrumenty tworzy się wszakże w odpowiedzi na pytanie: po co? W jakim celu? Przygotowanie projektu strategii bezpieczeństwa UE zlecono Javierowi Solanie, który przedstawił jej pierwszą wersję na spotkaniu Rady Europejskiej w Salonikach w czerwcu 2003 r. Następnie zespół pod jego kierunkiem, konsultując się z państwami członkowskimi i przystępującymi, przedkładał kolejne wersje dokumentu, który został ostatecznie przyjęty na brukselskim spotkaniu Rady Europejskiej 12 grudnia 2003 r. Dokument liczy 14 stron.
Slajd 6
ESB - treść dokumentu
Wstęp
Europa nigdy dotąd nie cieszyła się w takim stopniu jak obecnie dobrobytem, bezpieczeństwem i wolnością. Przemoc z pierwszej połowy XX wieku ustąpiła miejsca okresowi pokoju i stabilności, bez precedensu w historii Europy. Najbardziej przyczyniło się do tego utworzenie Unii Europejskiej, które spowodowało, ze państwa europejskie są zaangażowane w pokojowe rozwiązywanie sporów i we współprace za pośrednictwem wspólnych instytucji. Należy wspomnieć o kluczowej roli USA w integracji europejskiej i budowie bezpieczeństwa europejskiego zwłaszcza za pośrednictwem NATO. Pomimo stabilnej sytuacji w europie podkreśla się fakt iż żadne państwo nie może samo rozwiązywać czychających na nie niebezpieczeństw, współpraca z innymi jest konieczna! Podkreśla się też że przed Europą stoi nadal szereg zagrożen i wyzwań dla bezpieczeństwa. Przypomniał o tym konflikt na Bałkanach. We wstępie jest mowa także o tym iż UE ze swoim potencjałem ekonomicznym ludnościowym bezwątpienia odgrywa rolę globalnego gracza na arenie międzynarodowej. Europa powinna być gotowa do współodpowiedzialności za porządek światowy.
Slajd 7
Środowisko bezpieczeństwa
W tym miejscu strategii zostały omówione globalne wyzwania stojące przed UE mowa jest o: globalizacji, która ogarnia wszelkie dziedziny życia i sprawia, ze pojecie bezpieczeństwa posiada coraz szerszy zakres, co pociąga również za sobą szereg nowych zagrożeń. Od roku 1990 niemal 4 mln ludzi zginęło w skutek wojny a 90% z nich to cywile. 18 mln musiało uciekać ze swoich domów a aż 45 mln ludzi umiera rocznie z głodu! Ogromnym problemem jest tez rozprzestrzenianie się AIDS i innych chorób. Niezwykle prawdziwe jest stwierdzenie, ze bezpieczeństwo stanowi podstawę rozwoju - bez niego jest on niemożliwy. Stan konfliktu uniemożliwia normalne funkcjonowanie państwa pod względem politycznym i gospodarczym przez co kryzys tylko się pogłębia. Kolejnym globalnym wyzwaniem są walki o zasoby naturalne np. o wodę (nasila się one w najbliższych dziesięcioleciach). W samej Europie szczególne obawy budzi zależność energetyczna. W 2030 roku Az 70% naszych zasobów energetycznych będzie pochodziło z importu.
Slajd 8
Główne zagrożenia
W dokumencie za główne zagrożenia uznano: - terroryzm, który stanowi narastające strategiczne zagrożenie. - Rozprzestrzenianie broni masowego rażenia jest określane jako potencjalnie największe zagrozenie dla naszego bezpieczeństwa. Najgorsza byłaby sytuacja gdyby broń tego typu trafiła w ręce terrorystow. - kolejnym zagrozeniem są konfliktu regionalne np. na Bliskim Wschodzie czy w Kaszmirze. Niosa ze soba niebezpieczeństwo destabilizacji w regionie, niszczą infrastrukturę i powodują śmierć ludzką. - Niewydolność państwa spowodowana słabymi rządami czy korupcją (np. Somalia, Afganistan) zagrażają ladowi międzynarodowemu i regionalnemu. - Przestępczość zorganizowana to kolejne zagrozenie. Europa jest jednym z jej gło,cnych celów. Handel narkotykami, bronia czy kobietami to przykłady takiej przestępczości.
Slajd 9
Cele strategiczne
Aby dbać o własne bezpieczeństwo i propagować swoje wartości, UE ma trzy cele strategiczne:
A. Przeciwdziałanie zagrożeniom Unia Europejska aktywnie zwalcza kluczowe zagrożenia. Po 11 września zareagowała, stosując środki obejmujące przyjęcie europejskiego nakazu aresztowania, kroki służące zwalczaniu finansowania terroryzmu oraz umowę z USA w sprawie wzajemnej pomocy prawnej. UE nadal rozwija współpracę w tej dziedzinie i ulepsza swoje środki obrony. Od wielu lat prowadzi politykę przeciwko proliferacji. Unia uzgodniła dalszy program działania, przewidujący kroki wzmacniające pozycję Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, środki zwiększające kontrolę wywozu i zwalczające nielegalne dostawy i zamówienia. UE jest zaangażowana w dojście do powszechnego przestrzegania reżimów traktatowych, jak również we wzmocnienie traktatów i ich postanowień o weryfikacji. Unia Europejska i państwa członkowskie interweniowały, by ułatwić rozwiązanie konfliktów regionalnych i pomóc niewydolnym państwom znów stanąć na nogi, w tym na Bałkanach, w Afganistanie i w DRK (Demokratyczna republika Konga). Przywrócenie dobrych rządów na Bałkanach, sprzyjanie demokracji i umożliwienie tamtejszym władzom zwalczania przestępczości zorganizowanej to jeden z najskuteczniejszych sposobów walki z przestępczością zorganizowaną w UE. W erze globalizacji odległe zagrożenia mogą budzić taki sam niepokój, jak te bliższe… Pierwsza linia obrony często będzie znajdować się za granicą. Nowe niebezpieczeństwa są dynamiczne… Na zapobieganie konfliktom i zagrożeniom nigdy nie jest za wcześnie Nowe niebezpieczeństwa są dynamiczne. Ryzyko proliferacji rośnie z czasem Niewydolność państwa i przestępczość zorganizowana rozprzestrzeniają się,. Oznacza to, że UE powinna byc gotowa na działania przed wystąpieniem kryzysu. Na zapobieganie konfliktom i zagrożeniom nigdy nie jest za wcześnie. W przeciwieństwie do masowego, widocznego zagrożenia w trakcie zimnej wojny, żadne z nowych zagrożeń nie ma charakteru czysto wojskowego; żadnego z nich nie można też zwalczyć posługując się wyłącznie środkami wojskowymi. Każde z nich wymaga połączenia instrumentów militarnych i niemilitarnych.
Slajd 10
B. Budowanie bezpieczeństwa w naszym sąsiedztwie Rozszerzenie nie powinno tworzyć nowych linii podziałów w Europie. Rozwiązanie konfliktu arabsko -izraelskiego jest dla Europy strategicznym priorytetem. Nawet w erze globalizacji geografia wciąż odgrywa istotną rolę. W naszym interesie leży to, aby kraje z nami graniczące były dobrze rządzone. Sąsiedzi zaangażowani w konflikt zbrojny, słabe państwa, w których kwitnie przestępczość zorganizowana, dysfunkcjonalne społeczeństwa lub lawinowy przyrost populacji przy europejskich granicach - wszystko to stwarza Europie problemy. Integracja państw przystępujących zwiększa nasze bezpieczeństwo, ale również przybliża UE do niespokojnych regionów. Naszym zadaniem jest promować stworzenie pierścienia dobrze zarządzanych krajów na wschód od Unii Europejskiej i wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego z którymi to krajami mogą nas łączyć bliskie stosunki oparte na współpracy.
Slajd 11.
Porządek międzynarodowy oparty na efektywnych stosunkach wielostronnych. W świecie globalnych zagrożeń, globalnych rynków i globalnych mediów nasze bezpieczeństwo i dobrobyt są coraz bardziej uzależnione od systemu opartego na efektywnych stosunkach wielostronnych. Cel UE to rozwój silniejszej społeczności międzynarodowej, dobrze funkcjonujące instytucje międzynarodowe oraz oparty na prawie porządek międzynarodowy. Jesteśmy zaangażowani w utrzymywanie w poszanowaniu i rozwój prawa międzynarodowego. Podstawowe ramy stosunków międzynarodowych określa Karta Narodów Zjednoczonych. Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych jest odpowiedzialna przede wszystkim za utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Jednym z priorytetów Unii Europejskiej jest wzmocnienie Organizacji Narodów Zjednoczonych przez dostarczenie instrumentów, które umożliwią jej wypełnianie obowiązków oraz skuteczne działanie. Kluczowe instytucje w systemie międzynarodowym, takie jak Światowa Organizacja Handlu (WTO) i międzynarodowe instytucje finansowe, zwiększyły liczbę swoich członków.. Kolejnym celem powinno być poszerzenie składu tych organów, przy zachowaniu ich wysokich standardów. Podkreśla się fakt, ze jednym z podstawowych elementów systemu międzynarodowego są stosunki transatlantyckie.. NATO jest istotnym przejawem tych stosunków. Organizacje regionalne również wzmacniają ład światowy. Dla Unii Europejskiej szczególne znaczenie ma siła i skuteczność OBWE i Rady Europy. Najlepszą gwarancją naszego bezpieczeństwa jest świat złożony z dobrze rządzonych państw demokratycznych. Rozpowszechnianie dobrych rządów, popieranie reform społecznych i politycznych, walka z korupcją i nadużywaniem władzy, ustanawianie państwa prawa i ochrona praw człowieka są najlepszymi sposobami umacniania porządku międzynarodowegoę,.
Slajd 12
KONSEKWENCJE POLITYKI DLA EUROPY
Unia Europejska dokonała postępów na drodze do spójnej polityki zagranicznej i skutecznego zarządzania kryzysowego. Dysponuje instrumentami, które mogą być skutecznie wykorzystywane, co udowodnila np. na Bałkanach. Musimy być bardziej aktywni, działać spójniej i umiejętniej, aby nasz wkład był zgodny z naszymi możliwościami. I musimy współpracować z innymi. Nalezy rozwinąć strategiczną kulturę sprzyjającą wczesnej, szybkiej oraz, w koniecznych przypadkach, zdecydowanej interwencji Zwiększenie aktywności w dążeniu do celów strategicznych. Ma zastosowanie do całego zakresu będących w unijnej dyspozycji instrumentów zarządzania kryzysowego i zapobiegania konfliktom, w tym do działań politycznych, dyplomatycznych, wojskowych i cywilnych, handlowych i rozwojowych. UE jest zaangażowana we wzmacnianie swojej współpracy z ONZ, aby pomagać krajom wychodzącym z konfliktu,. Stwierdza się, że konieczna jest umiejetnosć działania na czas, by można było zapobiec upadkowi krajów wokół UE, po wykryciu oznak proliferacji i przed powstaniem kryzysu humanitarnego. Prewencyjne zaangażowanie się może pomóc w uniknięciu poważniejszych problemów w przyszłości. Znaczenie polityczne Unii Europejskiej wzrośnie gdy podejmie się ona poważniejszych obowiązków i będzie aktywniej działać.
Zwiększenie zdolności. Europa o większych zdolnościach jest osiągalna. W tym celu powołano Agencję Obrony. Konieczne jest zwiększanie zasobow obronnych i efektywne ich wykorzystywanie Zwraca się uwage na umiejętne zarządzanie zasobami cywilnymi tak aby uniknąć chaosu.. Rozwiązywanie problemów bardziej odległych geograficznie i polityczne wymaga lepszego zrozumienia i komunikacji. Wspólne oceny zagrożeń są najlepszą podstawą wspólnych działań. Wymaga to lepszej wymiany informacji wywiadowczych między państwami członkowskimi i partnerami..
Zwiększenie spójności. Główną cechą wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony jest to, że działając wspólnie jesteśmy silniejsi. W ostatnich latach stworzono kilka różnorodnych instrumentów - i należy zadbac aby działały one w sposób spójny to pozwoli osiągnąć sukces. Konieczna jest większa spójność, nie tylko między instrumentami UE, ale również w zakresie zewnętrznych działań poszczególnych państw członkowskich. Spójne polityki potrzebne są również na szczeblu regionalnym, zwłaszcza w trakcie zażegnywania konfliktu. Problemy rzadko rozstrzygane są przez jedno państwo, czy też bez wsparcia regionalnego, czego w różny sposób doświadczono zarówno na Bałkanach, jak i w Afryce Zachodniej.
Współpraca z partnerami Sami możemy rozwiązać niewiele problemów. Zagrożenia opisane powyżej często stoją przed nami i wszystkimi naszymi najbliższymi partnerami. Współpraca międzynarodowa jest koniecznością. Musimy dążyć do osiągnięcia naszych celów w drodze współpracy wielostronnej na forach organizacji międzynarodowych oraz przez partnerstwa z kluczowymi podmiotami. Działając wspólnie, Unia Europejska i Stany Zjednoczone mogą być potężną siłą działającą dla dobra świata. Celem powinno być skuteczne i zrównoważone partnerstwo z USA. Jest to dla UE dodatkowy powód do dalszej rozbudowy zdolności i zwiększania spójności. Bardzo wazne są tez jak najlepsze stosunki z Rosją.
Slajd 13
Wniosek Obecny świat pełen jest nowych niebezpieczeństw, ale również nowych możliwości. Unia Europejska ma możliwość przyczynienia się w istotny sposób do zmniejszania zagrożeń, jak i wykorzystywania możliwości. Aktywna i zdolna do działania Unia Europejska oddziaływałaby na skalę globalną. Dzięki temu przyczyniłaby się do wypracowania skutecznego systemu wielostronnego, prowadzącego do sprawiedliwszego, bezpieczniejszego i bardziej zjednoczonego świata.
Slajd 14
Rada Europejska w grudniu 2008 r. zaaprobowała Raport Sekretarza Generalnego/Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) w sprawie implementacji ESB. Raport, opracowany na mocy mandatu zawartego w Konkluzjach RE z grudnia 2007 r., nie stanowił przełomowego kroku w strategicznym podejściu UE do polityki bezpieczeństwa i obrony. Zawierał jednak szereg nowych elementów i rekomendacji, które stanowiły wytyczne działań UE w dziedzinie bezpieczeństwa w najbliższych latach. Raport nie zastępuje istniejącej Strategii, lecz ma na celu jej wzmocnienie, przeanalizowanie jak była ona do chwili obecnej wprowadzana w życie oraz wskazanie obszarów i działań, w których UE powinna zwiększyć wysiłki.
Zawarta w Strategii z 2003 r. ocena szeregu zagrożeń dla bezpieczeństwa pozostała aktualna. Dokument identyfikował także nowe zagrożenia dla bezpieczeństwa Europy, jak też te wyzwania, które znacznie zwiększyły swój wymiar od czasu przyjęcia Strategii w 2003 r. Do najważniejszych należą: bezpieczeństwo energetyczne, zwłaszcza potrzeba dywersyfikacji źródeł energii, wzrastające znaczenie oddziaływania zmian klimatycznych na bezpieczeństwo międzynarodowe, bezpieczeństwo cybernetyczne oraz piractwo. Autorzy odnotowali też ze szczególnym zaniepokojeniem eskalację zamrożonych konfliktów, a zwłaszcza wybuch otwartego konfliktu pomiędzy Rosją a Gruzją.
Istotnym czynnikiem stabilizującym sąsiedztwo UE pozostaje proces rozszerzenia. Raport pozytywnie ocenił rozwój Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, zachowując równowagę pomiędzy wymiarem śródziemnomorskim i wschodnim. Wskazuje na zasadnicze znaczenie współpracy z USA, fundamentalną rolę ONZ w systemie międzynarodowym oraz współpracę z organizacjami regionalnymi, m.in. Unią Afrykańską. Podkreślił potrzebę pogłębiania strategicznego partnerstwa z NATO, zwłaszcza poprawy współpracy operacyjnej.
Kluczowy dla wzmocnienia pozycji UE w świecie pozostaje rozwój cywilnych i wojskowych zdolności reagowania kryzysowego. Poprawa struktur dowodzenia, mechanizmów finansowania, zdolności planistycznych oraz prowadzenia łączonych operacji cywilno-wojskowych pozostają głównymi wyzwaniami dla Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Ponadto rozwój zdolności wczesnego ostrzegania, kompleksowe podejście do problematyki bezpieczeństwa, obejmujące reagowanie kryzysowe oraz pomoc rozwojową, a także współpraca międzynarodowa powinny pozostać głównymi kierunkami działań UE w przeciwdziałaniu nowym zagrożeniom.
Pozytywnie należy ocenić ujęcie w Raporcie postulowanego przez Polskę odniesienia do kwestii bezpieczeństwa energetycznego oraz Partnerstwa Wschodniego. Jakkolwiek kwestie te na stałe zostały włączone do debaty nad bezpieczeństwem UE, ich rozwój wymaga jednak dalszego aktywnego zaangażowania Polski, zmierzającego do wzmocnienia i utrwalenia tych inicjatyw. Ponadto, konflikt w Gruzji i rozmieszczenie misji EUMM (EU Monitoring Mission), odnotowane w Raporcie wraz zapotrzebowaniem partnerów na zaangażowanie Unii w działania stabilizacyjne, stwarzają nowe perspektywy zasięgu działania misji reagowania kryzysowego UE.
1