Komórka i organelle

komórkowe

•

Komórka

•

Organelle komórkowe

Organelle komórkowe

•

Błona komórkowa

•

Cytoplazma

•

Jądro komórkowe

•

Mitochondria

•

Plastydy

•

Rybosomy

•

Siateczka śródplazmatyczna

•

Aparat Golgiego

•

Lizosomy

•

Peroksysomy

Komórka

•

Jest to podstawowa jednostka
strukturalna i funkcjonalna każdego
organizmu.

Błona komórkowa

(plazmalemma)

•

Otacza zarówno komórkę roślinną jak i zwierzęcą. Pod

względem chemicznym składa się z fosfolipidów (w

tym lecytyny), białek integralnych i

powierzchniowych,oligosacharydów(1-5%)

i enzymów.   Błony komórkowe mają strukturę

mozaikową. Model plazmalemmy został opracowany

przez Singera i Nicolsona w 1972 roku.Jest to płynna

macierz, zbudowana z nieciągłej podwójnej warstwy

fosfolipidowej z białkami integralnymi i

powierzchniowymi.
Fosfolipidy przemieszczają się w obrębie warstwy oraz

wymieniają się między warstwami. Białka integralne

wykonują ruchy wokół własnej osi oraz wysuwają się

i zagłębiają w warstwach fosfolipidowych.

Błona komórkowa

(plazmalemma) cd.

FUNKCJE BŁON:

•

chronią komórki przed działaniem czynników
fizycznych i chemicznych, a także przed wnikaniem
obcych organizmów, w szczególności
chorobotwórczych,

•

regulują  transport wybranych substancji z i do
komórki,

•

reagują na bodźce chemiczne, termiczne i
mechaniczne,

•

pełnią także funkcje enzymatyczne, katalizując różne
reakcje metaboliczne,

•

utrzymują równowagą między ciśnieniem
osmotycznym wewnątrz i na zewnątrz komórki

Błona komórkowa

(plazmalemma) cd.

Cytoplazma

•

Stanowi środowisko wewnętrzne komórki. Jest

bezbarwna, półpłynna, śluzowata, półprzezroczysta,

o gęstości nieco większej od wody. Ma zdolność

ciągłego ruchu. Po względem chemicznym składa

się z wody - stanowi ona 60-90% masy komórki,

pozostałe składniki to białka - 50% suchej masy (po

odparowaniu wody z komórki), tłuszcze - 12-25%

suchej masy, węglowodany - 15-20% suchej masy.

Składniki komórki tworzą tzw. system koloidalny-

związki nieorganiczne wapnia, magnezu, miedzi,

cynku, bromu, manganu, miedzi, fosforu, potasu,

oraz system strukturalny w postaci białek

globularnych, fibrylarnych - mikrofilamentów i

mikrofibrylli.

Cytoplazma cd.

•

FUNKCJE CYTOPLAZMY:

•

zapewnia komórkom określoną wytrzymałość

mechaniczną, elastyczność, pewną sztywność

i kurczliwość;

•

umożliwia transport substancji pokarmowych

wewnątrz komórki,

•

umożliwia wykonywanie ruchów ameboidalnych

niektórym organizmom,

•

umożliwia ruchy chromosomów w czasie mitozy

i mejozy,

•

stanowi środowisko dla organelli komórkowych,

•

umożliwia przebieg reakcji chemicznych.

Jądro komórkowe

•

Pełni nadrzędną rolę w komórce, gdyż
poprzez zawarte  w nim DNA steruje
przemianami biochemicznymi komórki. Jądro
komórkowe gromadzi i przechowywuje w
DNA, w postaci chromatyny,informację
genetyczną o cechach organizmu, a następnie
przekazuje ją do cytoplazmy na Rybosomy za
pomocą m-RNA. Jądro bierze także udział w
podziałach komórek somatycznych (mitoza) i
generatywnych (mejoza).

Jądro komórkowe cd.

Jądro komórkowe jest otoczone

podwójną błoną

białkowo- lipidową

, która zawiera liczne

pory

. To

właśnie one umożliwiają utrzymywanie kontaktu

jądra z pozostałą częścią komórki. Wewnątrz jądro

jest wypełnione

kariolimfą

- sokiem jądrowym

składającym się w głównej mierze z białek kwaśnych

i fosfolipidów. Na terenie jądra znajdują się także

jąderka

(zbudowane z RNA i białek), które stanowią

ośrodki tworzenia rybosomów. Bardzo ważnym

elementem budującym jądro komórkowe jest

DNA

,

które w połączeniu z białkami zasadowymi:

histonami, białkami niehistonowymi oraz RNA

tworzy strukturę zwaną

chromatyną

. W czasie

podziałów komórki ulega ona skondensowaniu i

tworzy

chromosomy

.

Jądro komórkowe cd.

Mitochondria

•

Zaliczane jest do autonomicznych

Organelli, ponieważ zawiera w swej

budowie własne

DNA

i

RNA

. Jest to

centrum energetyczne komórki

, w

którym ma miejsce utlenianie biologiczne -

proces oddychania wewnątrzkomórkowego

Mitochondria otoczone są

podwójną błoną

białkowo-lipidową

. Błona wewnętrzna

tworzy liczne wpuklenia do środka zwane

grzebieniami mitochondrialnymi.

Wnętrze mitochondrium wypełnione jest

białkową substancją zwaną matrix.

Mitochondria cd.

Plastydy

•

Otoczone

podwójną błoną
białkowo-
lipidową

. Błona

wewnętrzna
wpukla się do
środka a całe
wnętrze jest
wypełnione

stromą z DNA

i

rybosomami

.

Występują
jedynie w
komórkach
roślinnych.

Plastydy cd.

Wyróżniamy trzy rodzaje plastydów: chloroplasty, leukoplasty,

chromoplasty;

chloroplasty

- zawierają zielony barwnik chlorofil dzięki czemu rośliny

mogą przeprowadzać proces fotosyntezy, a ich liście i niektóre

(niezdrewniałe) łodygi mają barwę zieloną. Chloroplasty mają bardzo

dobrze wykształcony system błon wewnętrznych, mających postać

spłaszczonych woreczków, nazywanych

tylakoidami.

Rozszerzone

tylakoidy ułożone w stosy tworzą tzw.

grana.

Chlorofil i inne barwniki

(karoten i ksantofil) są wbudowywane w

lamelle

(błony)

tylakoidów.

chromoplasty

- zawierają barwniki: żółty- ksantofil i pomarańczowy -

karoten. Nadają one żółtą barwę: ziarnom zbóż, kwiatom słonecznika,

jaskra, mniszka lekarskiego, starzejącym się liściom, oraz  barwę

pomarańczowo-czerwoną owocom: pomidora, jarzębiny, róży, papryki;

korzeniom marchwi,

leukoplasty

- są bezbarwne, a ich funkcja polega

na gromadzeniu substancji zapasowych: białek - w postaci ziaren

aleuronowych, tłuszczy - w lipidoplastach i cukrów (np.skrobi)

w amyloplastach. Materiały zapasowe najczęściej gromadzone są

w podziemnych organach spichrzowych (np. bulwy ziemniaka).

Rybosomy

•

Są to drobne ziarniste struktury,

zbudowane z

RNA

i

białek

, które biorą

udział w biosyntezie białka.

Zwykle połączone są razem, nicią

matrycowego RNA, tworząc łańcuchy -

wówczas noszą nazwę

polirybosomów

.

Mogą też być związane z siateczką

wewnątrzplazmatyczną (tworząc

wówczas tzw. siateczkę

wewnątrzplazmatyczną szorstką).

Siateczka

śródplazmatyczna

(Reticulum

endoplazmatyczne)

•

Jest to system kanalików, pęcherzyków i
cystern, biorących udział w transporcie
wewnątrzkomórkowym różnych
substancji, syntezie białek (siateczka
wewnątrzplazmatyczna szorstka), syntezie
kwasów tłuszczowych, cholesterolu i
sterydów oraz izoluje od siebie obszary na
terenie cytoplazmy gdzie zachodzą
przeciwstawne procesy metaboliczne
(syntezy i rozkładu).

Aparat Golgiego

•

Są to struktury błoniaste -

cysterny

, ułożone

jedna na drugiej. Struktura ta występuje w

pobliżu jądra komórkowego. W aparacie

Golgiego następuje synteza  i wydzielanie

wielocukrowców, śluzów i innych związków.

jest to także miejsce gdzie zachodzi

przebudowa i różnicowanie się błon

przeznaczonych do wbudowania w

plazmalemmę. Substancje te są przenoszone

przez małe pęcherzyki transportujące,

odrywające się od centralnie położonych

cystern.

Aparat Golgiego cd.

Lizosomy

•

Są to drobne pęcherzyki otoczone

pojedynczą błoną białkowo-lipidową

,

które zawierają szereg

enzymów

hydrolitycznych

. Lizosomy są

odpowiedzialne za proces trawienia
wewnątrzkomórkowego składników
protoplasty, związanego z przebudową
komórki.

Peroksysomy

•

Występują prawie we wszystkich komórkach
eucarjotycznych. Zawierają enzymy inne niż
występujące w lizosomach. Jednym z nich
jest katalaza, która przeprowadza reakcje
redukcji nadtlenku wodoru ( H

2

O

2

)

powstającego między innymi w procesie
utleniania kwasu moczowego przez, co
zapobiega uszkodzeniu tkanek. Podobnie,
jak mitochondria Peroksysomy zużywają
duże ilości tlenu, ale nie powstaje w
nich ATP.